Արջ֊Ջոննիի ականջները
հեղինակ՝ Ջոն Սթայնբեք |
Լոմա գյուղն ընկած է ցածր ու բոլորաձև բլրակի վրա։ Գյուղից դեպի հյուսիս և արևելք բազմաթիվ մղոններով ձգվում է սև տղմուտը, բայց հարավում ճահիճը չորացված է։
Գյուղից դեպի հյուսիս ընկած ճահճուտի տերերը նախանձում էին սևահողի սեփականատերերին։ Նրանք միավորվել էին և ստեղծել մելիորացիայի ընկերություն։ Ես աշխատում էի այն ֆիրմայում, որը վարձվել էր ճահճի միջով ջրանցք փորելու համար։ Շուտով ստացանք լողացող հողափոր մեքենան, հավաքեցինք ու գործի գցեցինք, և նա սկսեց կրծել-բացել ապագա ջրանցքը։
Լոմայի բնակչությունը դժվար թե երկու հարլուր հոգուց ավելի լիներ։ Բլրակի հենց գագաթին կանգնած էր մեթոդիստական եկեղեցին, որի ձողասայրը տեսանելի էր մի քանի մղոն հեռավորությունից։ Այստեղ էին գտնվում նաև երկու նպարավաճառանոց, մի կրպակ և «Բուֆֆալո» բարը։ Բլրակի լանջերին կծկվել էին գյուղացիների փայտե տնակները, իսկ հարավային պտղատու հողամասերում վեր էին խոյանում կալվածատերերի տները, որոնց փոքրիկ բակերը շրջափակված էին միջօրեի սաստիկ քամիներից պաշտպանող խուզած նոճիների բարձր պարպով։
Երեկոները Լոմայում տաղտկալի էին, եթե չհաշվենք, որ ժամանակը կարելի էր անցկացնել մայթի վրա ամպհովանի ունեցող, խարխլված դռներով փայտե հին շենքում՝ սալունում։ Ո՛չ «չոր օրենքը», ո՛չ էլ այդ օրենքի վերացումը բնավ չազդեցին սալունի գործերի, նրա հաճախորդների և կամ վիսկիի որակի վրա։ Ամբողջ երեկոյի ընթացքում Լոմայի յուրաքանչյուր տղամարդ, որն արդեն բոլորել էր իր տասնհինգ տարին, թեկուզ միկ անգամ մտնում էր «Բուֆֆալո» բարը, մի գավաթ վիսկի էր խմում և խոսք ու զրույցից հետո միայն տուն ուղևորվում։
«Բուֆֆալո» բարի տնօրեն Չաղ Կարլը, որը միաժամանակ բուֆետապանն էր, ամեն հաճախորդի դիմավորում էր մի տարօրինակ ֆլեգմատիկ մռայլությամբ, որը համենայն դեպս հաճելի էր ու բարեկամական զգացումներ էր ծնում։ Նրա դեմքի արտահայտությունը թթու էր, ձայնի երանգը ակներև թշնամական, բայց և այնպես... (չեմ հասկանում, դա ինչպես էր ստացվում նրա մոտ) ։ Հիշում եմ, թե ինչպիսի երախտագիտությամբ ու խանդաղատանքով համակվեցի, երբ Չաղ Կարլը, ճանաչելով ինձ, այլանդակ մռութը շրջեց իմ կողմն ու անհամբերությամբ հարցրեց. «Հա, ի՞նչ կկամենաք»։ Նա միշտ հարցնում էր, չնայած մատուցում էր միայն վիսկի և վիսկիի միայն մեկ տեսակ։ Ես ականատես եմ եղել, թե ինչպես նա ինչ-որ պատահական հաճախորդի վիսկիով լի գավաթի մեջ կտրականապես հրաժարվեց մի քիչ կիտրոնի հյութ քամել։ Կարլը նորություններ չէր սիրում։ Նրա գոտկատեղը փաթաթված էր հսկա սրբիչով և, բարում ետ ու առաջ քայլելիս, նա այդ սրբիչով էր չորացնում թաց բաժակները։
«Բուֆֆալո» բարը ինձ նույնիսկ թվում է սարսափելի մի վայր։ Բայց երբ դուք իրիկնադեմին քայլում եք փայտամած մայթերով, երբ խիտ ճահճամուժի երկար շերտերը փողփողացող կեղտոտ լաթերի պես հարվածում են ձեր դեմքին, երբ դուք, վերջապես, հրում եք Չաղ Կարլի հաստատության խախուտ դուռը և տեսնում խմող և զրուցող մարդկանց, և ինքը՝ Չաղ Կարլն է շտապում ձեզ ընդառաջ, բարը դառնում է աշխարհի ամենահաճելի անկյունը։ Այդ բարից խուսափելու մի այլ տեղ չկար։
Երկար սենյակում ֆերմաներից և գյուղից եկած մարդիկ նստում էին կոպիտ աթոռակներին կամ կանգնում հինավուրց վաճառասեղանին հենված։ Այստեղ միշտ խաղաղ էր, միշտ միապաղաղ բզգում էին մարդկանց ձայները, և միայն ընտրությունների ու բռնցքամարտի մրցությունների ժամանակ էր, որ հռետորները տաքացած վայնասուն էին բարձրացնում և կարծիքներ փոխանակում աղմուկ-աղաղակով։
Լոմա ժամանելուց քիչ հետո ես ծանոթացա Մեյ Ռոմերոյի՝ կիսամեքսիկական ծագումով մի անուշիկ աղջկա հետ։ Երեկոները մենք երբեմն զբոսանքի էինք դուրս գալիս բլրակի հարավային լանջերում, քանի դեռ տհաճ մառախուղը մեզ նորից ետ չէր քշում դեպի գյուղ։ Աղջկան տուն ուղեկցելուց հետո ես գնում էի բար։
Մի օր երեկոյան, բարում նստած, զրույցի էի բռնվել ոչ այնքան մեծ ֆերմայի տիրոջ՝ Ալեքս Հարթնելլի հետ։ Մենք խոսում էինք այն մասին, թե ինչպես է պետք որսալ պերկեսը, երբ բարի դուռը բացվեց ու ներս մտավ ինչ-որ մեկը։ Բոլորը լռեցին։ Ալեքսը արմունկով հրեց ինձ ու ասաց. «Արջ-Ջոննին է»։ Ես շրջվեցի մտնողի կողմը։
Մականունն այնքան դիպուկ էր բնութագրում նրա արտաքինը, որ ավելին պատկերացնել անհնարին էր։ Նա նման էր մեծ, հիմար, անընդհատ ժպտացող մի արջի։ Գզգզված սև մազերով նրա գլուխը դեպի առաջ էր ձգված, իսկ երկար ձեռքերը նրա մարմնի առջև կախված էին մի այնպիսի դիրքով, որ կարծես սովորաբար նա չորեքթաթ էր ման գալիս և հիմա է, որ կանգնել է ետևի թաթերին։ Կարճ և ծուռտիկ ոտքերը գետնին էին հենվել քառակուսի տարօրինակ ներբաններով։ Հագել էր մուգ-կապույտ կոպիտ գործվածքից կարված կոստյում, բալց ոտաբոբիկ էր. նրա ոտքերը ոչ թե այլանդակված էին, այլ պարզապես քառակուսի։ Նա կանգնել էր շեմին, ձեռքերը ցնցվում էին, դեմքին ամենահիմար երջանկության մի ժպիտ էր լողում։ Եկավ առաջ և, չնայած իր հսկա մարմնին ու անշնորհք շարժուձևին, թվում էր, թե գողունի է գալիս։ Քայլում էր ոչ թե մարդու, այլ գիշերով որսի դուրս եկած գազանի պես։ Կանգնեց վաճառասեղանի առջև, նրա աչքերի տենդահար հայացքը աղերսանքով թափառում էր հավաքվածների վրա։ Հետո նա հարցրեց․ «վիսկի՞»։ Լոմայի բնակիչները հյուրասիրության մեջ առատաձեռն չեն։ Մեկը մյուսի համար մի գավաթ վիսկի կգնի միայն այն դեպքում, երբ բացարձակապես համոզված լինի, թե փոխադարձն ստանալու է անմիջապես։ Ի զարմանս ինձ, լռակյաց հաճախորդներից մեկը վաճառասեղանին մի մետաղադրամ դրեց։ Չաղ Կարլը լցրեց գավաթը։ Իսկ հրեշն սկսեց լակել վիսկին։
― Գրողը տանի,— ասացի ես, բայց Ալեքսն արմունկով հրեց ինձ։
Հետո սկսվեց զվարճալի մի դիմախաղ։ Արջ-Ջոննին գնաց դեպի դուռը և զգուշորեն ետ դարձավ։ Պառկեց սենյակի մեջտեղում և փորսող տվեց։ Ես լսեցի նրա ձայնը, և այդ ձայնն ինձ անչափ ծանոթ թվաց․ «Բայց դուք շատ գեղեցիկ եք այսպիսի մի կեղտոտ գյուղակում ապրելու համար»։
Հետո ձայնը բարձրացավ, դարձավ կոկորդային, զգացվեց օտարերկրացու թեթև առոգանություն․ «Միայն դուք եք այդ ինձ ասում»։
Քիչ էր մնում կորցնեի գիտակցությունս։ Արյունը թմբկահարեց ականջներիս մեջ, ես շառագունեցի։ Արշ-Ջոննիի կոկորդից հնչում էին իմ բառերը, իմ ձայնի երանգները։ Եվ ապա՝ Մել Ռոմերոյի ձայնը... ճիշտ նրա ձայնը։ Եթե իմ առջև չլիներ հատակին սողացող մարդը, թերևս շփոթվելով, ես կպատասխանեի աղջկան։ Երկախոսությունը շարունակվում էր։ Այդպիսի բաները օտար բերանում չափազանց հիմար են հնչում։ Ջոննին շարունակեց խոսել կամ, ավելի ճիշտ, շարունակեցի խոսել ես։ Բարում հավաքվածները Արջ-Ջոննիից շրջվեցին դեպի ինձ. բոլորն էլ քմծիծաղում էին։ Ես չէի կարոդ որևէ բան անել։ Գիտեի, եթե փորձեմ լռեցնել նրան, ստիպված եմ լինելու գործողության մեջ դնել բռունցքներս։ Տեսարանը շարունակվեց մինչև ավարտը։ Երբ Ջոննին լռեց, ես փոքրոգությամբ ուրախացա, որ Մել Ռոմերոն եղբայրներ չունի։ Ինչպիսի ոչ երկդիմի, անշնորհք և ծիծաղեփ բառեր դուրս թռան Ջոննիի կոկորդից։ Վերջապես, նա ոտքի ելավ ու առաջվա պես ապուշային քմծիծաղով, «վիսկի՞»։
Կարծում եմ, որ բարում հավաքվածները խղճացին ինձ։ Նրանք շրջվեցին և ընդգծված լրջությամբ սկսեցին զրուցել իրար հետ։ Արջ-Ջոննին գնսւց սենյակի խորքը, սողաց թղթախաղի կլոր սեղանի տակ, կծկվեց շան նման ու քնեց։
Ալեքս Հարթնելլը ցավակցաբար նայեց ինծ.
— Դուք նրան առաջին անգա՞մ եք լսում։
— Այո՛։ Բայց ի՞նչ մարդ է նա, գրողը տանի։
Ալեքսը ձևացրեց, թե չի լսել իմ հարցը։
— Դուք անհանգստանում եք Մեյ Ռոմերոյի պատվի համար։ Կարիք չկա։ Արջ-Ջոննին այդ աղջկան առաջ էլ է բռնացրել։
— Բայց նա ինչպե՞ս է մեզ լսել։ Ոչ նկատել եմ, ոչ էլ զգացել նրա ներկայությունը։
— Արջ-Ջոննիին ոչ ոք չի կարող նկատել կամ զգալ նրա ներկայությունը, երբ նա գորձի վրա է։ Նա կարող է մոտենալ բոլորովին աննկատ։ Գիտե՞ք, թե ինչ են անում մեր երիտասարդները, երբ աղջիկների հետ դուրս են գալիս զրոսանքի։ Իրենց հետ շուն են վերցնում։ Շները Ջոննիից վախենում և հեռվից-հեռու զգում են նրա ներկայությունը։
― Աստված իմ։ Բայց այդ ձայները...
Ալեքսը գլխով արեց։
— Հասկանալի է։ Մենք Ջոնիի մասին նամակ գրեցինք համալսարան և այնտեղից մի երիտասարդ ժամանեց։ Նա քննեց Ջոննին և մեզ պատմեց Կույր Թոմի մասին։
— Նեգր դաշնակահարի՞...
— Այո՛։ Կույր Թոմը տկարամիտ էր։ Խոսել գրեթե չգիտեր, բայց ընդօրինակում էր ցանկացած դաշնակահարին։ Նրան ստիպում էհն նվագել լավագույն երաժիշտներից անմիջապես հետո, և նա վերարտադրում էր ոչ միայն երաժշտությունը, այլև, տրամադրությունը։ Նրան բռնացնելու նպատակով դաշնակահարները սխալներ էին թույլ տալիս, և Կույր Թոմն էլ նվագում էր սխալներով։ Նրանց կատարումը Կույր Թոմը լուսանկարում էր բոլոր մանրամասներով։ Արջ-Ջոննին էլ նույն բանն է անում, միայն թե լուսանկարելով բառերն ու ձայները։
— Բայց ինչո՞ւ է նա այդ բանն անում։
— Ոչինչ չի հասկանում նա, բայց վիսկի շատ է սիրում։ Երբեմն փորձում է կրկնել կրպակում լսած խոսակցությունները, բայց դրանց հասար նրան ոչ ոք վիսկի չի տալիս։
— Տարօրինակ է,— ասացի ես,— որ նրան ոչ ոք չի գնդակահարել, երբ քարշ է գալիս պատուհանների տակ։
— Շատերն են փորձել, բայց Արջ-Ջոննիին նկատել հնարավոր չէ։ Նույնիսկ երբ պատուհանները փակ են, ստիպված ես լինում շշուկով խոսել։ Բախտներդ բերել է, որ գիշերը շատ մութ է եղել։ Եթե նա ձեզ տեսած լիներ, ապա վարպետորեն կպատկերեր այն ամենը, ինչ տեղի է ունեցել։ Արժե տեսնել, թե ինչպիսի ծամածռություններ է անում Արջ-Ջոննին, երբ պատկերում է աղջկան նման պահերին։ Սարսափեփ տեսարան է...
Նայեցի սեղանի տակ կծկված կերպարանքին։ Նա պառկել էր մեջքով դեպի հաճախորդները։ Լույսի շերտն ընկել էր փրչոտ գլխին։ Ես տեսա, թե ինչպես մի մեծ ճանճ նստեց նրա գլխին, և հետո, երդվում եմ, տեսա, թե ինչպես նրա գանգամաշկը ձիու կաշվի պես թրթռաց ճանճին քշելու համար։ Ճանճը դարձյալ նստեց, և դարձյալ ցնցվեց գանգամաշկը, ճանճին քշելով։ Ես նույնպես ցնցվեցի ամբողջ մարմնով։
Ալեքսն ասաց.
— Գնանք խմելու։
Մոտեցանք վաճառասեղանին։ Չաղ Կարլը երկու բաժակ դրեց մեր առջև։
— Ի՞նչ եք խմելու։
Չպատասխանեցինք։ Կարլը դեղնավուն վիսկի լցրեց։ Նա մռայլադեմ նայեց ինձ և ցուցադրաբար աչքով արեց, ակնախնձորի վրա իջեցնելով հաստ ու մսոտ կոպը։ Չգիտեմ ինչու, բայց ես ինձ շոյված զգացի։
— Զեզ ծախեց, հա՞։
Ես նույնպես աչքով արեցի նրան։
— Հաջորդ անգամ հետս շուն կվերցնեմ։
Վիսկին խմելուց հետո վերադարձանք մեր սեղանի մոտ։ Թիմոթի Ռացը հաջողությամբ փասիանս բացեց և քայլեց դեպի վաճառասեղանը։
Արջ-Ջոննին դուրս սողաց սեղանի տակից և սկսեց գողունի մոտենալ վաճառասեղանին, քայլելիս հաճախորդներին ժպտալով։ Վաճառասեղանի մոտ դարձյալ լսվեց նրա համառ հարցը․ «Վիսկի՞։ Վիսկի՞»։ Կարծես թռչուն էր կռնչում։ Չգիտեմ, թե ինչպես է կոչվում այդ թռչունը, բայց լսել եմ երկու նոտայից բաղկացած նրա կանչը (առաջին նոտան՝ ցածր, երկրորդը՝ բարձր), որն անդադար հարցնում էր. «Վի֊սկի՞։ Վի-սկի՞»։
Բարում հավաքվածները լռեցին, բայց ոչ ոք տեղից չշարժվեց, որպեսզի վաճառասեղանին դրամ դնի։ Ջոննին խեղճ-խեղճ ժպտում էր. «Վիսկի՞»։
Հետո նա փորձեց խարդախել։ Նրա բերանից լսվեցին կանացի զայրացկոտ ձայնի հնչյուններ. «Ես ձեզ ասում եմ, որ դա ոչ թե միս էր, այլ միայն ոսկորներ։ Ֆունտը քսան սենթով միս եք վաճառում և կեսն էլ ոսկոր եք տալիս»։ Հետո լսվեց տղամարդու ձայնը. «Ես ձեզ մի քիչ նրբերշիկ կտամ վնասը ծածկելու համար»։
Արջ-Ջոննին սպասողական հայացքով նայեց շուրջը։ Բայց վաճառասեղանի վրա ոչ ոք դրամ չնետեց։ Ջոննին մոտեցավ ու հպվեց դռանը։ Ես շշնջացի. «Ի՞նչ է անում»։
— Կամաց։ Պատուհանից ներս է նայում։ Լսեցեք,— պատասխանեց Ալեքսը։
Լսվեց կանացի ձայն, սառը և ինքնավստահ մի ձայն, որը կուլ էր տալիս բառերի վերջավորություն ները։ «Ոչ մի կերպ չեմ կարողանում համակերպվել այդ մտքի հետ։ Սարսափելի է։ Ես չէի հավատա, եթե աչքովս տեսած չլինեի»։
Նրան պատասխանեց թավ և հուզմունքից խռպոտած կանացի մեկ ուրիշ ձայն. «Գուցե հենց ես էլ մի սարսափելի հրե՞շ եմ։ Ես չգիտեմ, թե ինչ եմ անելու։ Չգիտեմ, թե ինչ եմ անելու»։
«Դու պետք է կարողանաս տիրապետել քեզ,— ընդհատեց սառը ձայնը։— Հակառակ դեպքում լավ է չապրես աշխարհի երեսին»։
Ես հեծկլտոց լսեցի, որը պոկվեց Արջ-Ջոննիի ժպտացող, հաստ շրթունքներից։ Հուսահատության մեջ ընկած կնոջ հեծկլտոց։ Նայեցի Ալեքսին։ Նա նստել էր անշարժ, աչքերը լայն բացած։ Ուզում էի շշուկով բան հարցնել, բայց նա ինձ լռելու նշան արեց։ Նայեցի շուրջս։ Բոլորը քարացած լսում էին։ Հեծկլտոցն ընդհատվեց. «Մի՞թե դու այսպիսի բան երբեք չես զգացել, Իմալին»։
Այս անունը լսելով, Ալեքսը շունչը պահեց։ Սառը ձայնը պատասխանեց. «Իհարկե, ոչ»։
«Գիշերներն է՞լ։ Երբե՞ք... Ամբողջ կյանքումդ է՞լ»։
«Եթե ինձնից թեկուզ մի մասնիկ այդպիսի բան զգար, ես այն կկտրեի ու կնետեի։ Դե, բավական է լաց լինես, Էմի,— ասաց սառը ձայնը։— Ես այլևս չեմ կարող դիմանալ։ Եթե նյարդերդ են քայքայվել, ես միջոցներ ձեռք կառնեմ, և քեզ անպայման կբուժեն»։
Արջ-Ջոննին ժպտաց․ «Վիսկի՞»։
Երկու հոգի ոտքի ելան և առանց խոսելու վաճառասեղանին դրամ դրեցին։ Չաղ Կարլը երկու բաժակ լցրեց ու, երբ Արջ-Զոննին մեկը մյուսի ետևից խմեց դրանք, Կարլը մի բաժակ ևս լցրեց։ Բոլորն էլ կռահեցին, թե ինչպես է հուզվել նա։ «Բուֆֆալո» բարում ոչ ոքի ձրի չէին հյուրասիրում։ Արջ-Ջոննին հաճախորդներին պարգևեց իր ժպիտն ու գողունի քայլվածքով դուրս գնաց։ Դուռը փակվեց նրա ետևից, փակվեց դանդաղ, անաղմուկ։
Երկար ժամանակ բոլորը լուռ էին։ Թվում էր, ամեն մեկը մտածում է յուրովի։ Հաճախորդները մեկը մյուսի ետևից դուրս ելան։ Բացվող դռնից ներս խուժեցին տտմած մառախուղի պատառները։ Ալեքսն էլ ելավ ու գնաց։ Ես հետևեցի նրան։
Զզվելի գիշերն ինձ դիմավորեց գարշահոտ մուժով։ Թվում էր, թե այդ մուժը կառչել է շինություններին և իր շոշափուկներով թափանցել ամենուր։ Ես արագացրի քայլերս ու հասա Ալեքսին։
— Ի՞նչ էր ասում,— հարցրեցի ես։— Ինչի՞ մասին էր խոսում։
Սկզբում ինձ թվում էր, թե նա չի պատասխանի։ Բայց փոքր-ինչ լռելուց հետո նա կանգ առավ ու դարձավ ինձ.
— Հերն էլ անիծած։ Լսեցեք։ Ամեն գյուղ իր արիստոկրատներն ունի, ունի իր անբասիր գերդաստանը։ Բարեհոգի, պառաված օրիորդներ Իմալին և Էմի Հոբինսներն էլ մեր արիստոկրատներն են։ Նրանց հայրը կոնգրեսմեն է եղել։ Այդ ներկայացումը իմ դուրը չեկավ։ Արջ-Ջոննին այդ բանը չպետք է աներ։ Ախր այդ արիստոկրատները կերակրում են նրան։ Պետք չէր, որ նրան վիսկի տային։ Հիմա արդեն նա շարունակ կթափառի Հոքինսների տան շրջակայքում... հիմա արդեն նա գետե, որ փոխարենը վիսկի կստանա։
— Նրանք ձեր ազգականնե՞րն են,— հարցրեցի ես։
— Ոչ, բայց նրանք... նրանք ուղղակի նման չեն իրար։ Իմ հարևւսնությամբ նրանք էլ մի ֆերմա ունեն։ Դիտեք, դժվար է ձեզ բացատրել... Այդ Հո-բինսները միշտ օրինակ են ծառայում... Նրանք հենց այն մարդիկ են, որոնց միշտ օրինակ ենք բերում մեր երեխւսներին, եթե ուզում ենք... եթե ուզում ենք ասել, թե ինչպիսին պետք է լինեն լավ մարդիկ։
— Բայց,— առարկեցի ես,— մի՞թե Արջ-Ջոննին այնպիսի բան ասաց, որը կվարկաբեկեր նրանց։
— Չգիտեմ։ Չգիտեմ, թե ինչ է կատարվում։ Ավելի ճիշտ, ես ինչ֊որ բաներ գիտեմ... Է՛հ, գնանք քնելու։ Ֆորդս տանն եմ թողել։ Ոտքով տեղ կհասնեմ։
Հաջորդ օրն առավոտյան ժամը ութին ես ճահճի միջով քայլում էի դեպի հողահան մեքենան։ Գործավորները փոխում էին թմբուկների ճոպանները։ Ես հետևեցի նրանց աշխատանքին և տասնմեկի մոտերքը վերադարձա Լոմա։ Միսիս Ռացի տան առջև իր ֆորդի մեջ նստել էր Ալեքս Հարթնելլը։ Նա ձայն տվեց ինձ.
— Իսկ ես պատրաստվում էի գալ ձեր ետևից, հողահանի մոտ։ Այս առավոտ երկու հավ եմ մորթել ու մտածեցի, որ լավ կլինի, եթե ճաշի հրավիրեմ ձեզ։
Ես ուրախությամբ ընդունեցի հրավերը։ Մեր խոհարարը, գունատ և բարձրահասակ մի մարդ, լավ կերակուրներ էր եփում, բայց վերջերս նրա նկատմամբ ինչ-որ տհաճություն էի զգում։ Նա բամբուկե մունդշտուկին ամրացրած կուբայական սիգարեթներ էր ծխում։ Ինձ դուր չէր գալիս, երբ առավոտները դողդողում էին նրա մատները։ Նրա ձեռքերը մաքուր էին, բայց գունատ, կարծես ալրաթաթախ լինեին։ Ես նստեցի Ալեքսի կողքին, և ֆորդը զառիվայրով ցած սահեց դեպի բերրի տեղամասերը, որոնք բլրից դեպի հարավ-արևմուտք էին գտնվում։ Պայծառ լուսավորում էր արևը։ Երբ դեռ փոքր էի, մի կաթոլիկ տղա ինձ ասաց, որ արևը ամեն կիրակի լուսավորում է. թեկուզ մի ակնթարթ նա դուրս է գալիս ամպերի ետևից, որովհետև վատաբանում է աստծո բարի օրը։ Ես միշտ ուզում էի ստուգել, թե դա ճի՞շտ է արդյոք։ Մենք աղմուկով իջնում էինք դեպի հարթավայրը։
— Հիշո՞ւմ ես Հոքինսներին,— բարձրաձայն հարցրեց Սվեքսը։
— Իհարկե, հիշում եմ։
Ալեքսը պարզեց ձեռքը.
— Նրանց տունն է։
Տունը գրեթե նկատելի չէր նոճիների խիտ ու բարձր պարսպի ետևից։ Պարսպի վրայից երեում էին միայն տանիքն ու պատուհանների վերին մասերը։ Նոճիները խնամքով խուզված էին։ Եվ այդ պարիսպը թվում էր անհավատալի կերպով հաստ ու թավ։
— Այսպիսի պարիսպը կպատսպարի ամենասաստիկ քամիներից անգամ,— ասաց Ալեքսը։
— Բայց ոչ թե Արջ-Ջոննիից։
Նա մռայլվեց ու ցույց տվեց դաշտում գտնվող սպիտակավուն տունը։
— Իսկ այնտեղ ապրում են չինացի բնավարձակալողները։ Լավ աշխատողներ են։ Ափսոս որ դրանց պես մարդիկ ես էլ չունեմ։
Այդ պահին պարսպի անկյունից ճանապարհ դուրս եկավ երկտեղանի մի կառք։ Կառքին լծած մոխրագույն ձին արդեն պառավել էր, բայց նկատելի էր անմիջապես, որ նրան լավ են խնամում։ Կառքը փայլում էր մաքրությունից, լծասարքը՝ նույնպես։ Ձիու ամեն աչքակալին նշմարելի էր մի մեծ, արծաթավուն տառ՝ «Հ»։
— Նրանք են,— ասաց Ալեքսը։—Եկեղեցի են գնում։
Երբ մեքենան անցավ նրանց մոտով, մենք հանեցինք գլխարկներս ու խոնարհվեցինք, նրանք էլ հանդիսավորությամբ բարևեցին մեզ։ Ես կանանց լավ զննեցի։ Եվ նրանց արտաքինն ինձ ապշեցրեց։ Նրանք ճիշտ այնպիսին էին, ինչպես պատկերացնում էի ես։ Արջ֊Ջոննին հիմա ավելի զարմանահրաշ թվաց ինձ. նա կարողանում էր միայն ձայնի ելևէջներով պատմել նաև մարդկանց արտաքինի մասին։ Ես այլևս չհարցրեցի, թե կանանցից որ մեկն է Իմալինը և որը՝ Էմին։ Անթարթ աչքերի խիստ արտահայտություն, սուր և ընդգծված ծնոտ, կարծես ալմաստով կտրված բերանի պարզ գծագրություն, սլացիկ մարմին՝ ահա Իմալինը։ Ամին շատ նման էր քրոջը, բայց և միևնույն ժամանակ նրանց տարբերությունը ակներև էր։ Մարմնի սահուն անցումներ, բերանի մեղմ արտահայտություն, լիքը շուրթեր, բարձր կուրծք; Բայց և այնպես նա հիշեցնում էր Իմալինին։ Եվ եթե Իմալինի դեմքը պաղած էր ու անշարժ ի բնե, ապա Էմին կարծես մի քարացած դիմակ հագած լիներ։ Իմալինը կլիներ հիսունից հիսունհինգ տարեկան, իսկ Էմին՝ մի տասը տարով փոքր։ Ես նրանց վրա մի հայացք միայն նետեցի ու ինձ այլևս չվիճակվեց հանդիպելու Հոքինսներին։ Բայց, որքան էլ դա տարօրինակ է, կյանքումս ոչ ոքի այնպես լավ չեմ հիշում, ինչպես այդ կանանց։
— Դուք կռահեցի՞ք, թե ինչու ես նրանց արիստոկրատներ անվանեցի,— ասաց Ալեքսը։
Ես գլխով արեցի։ Դժվար չէր դա կռահելը։ Գյուղաբնակները իրենց զգում էին այնպես, ինչպես եթե... ոնց ասեմ... դե, իրենց զգում էին շատ ավելի հանգիստ այդպիսի օրինավոր կանանց հարևանությամբ։
Կերակուրը հրաշալի էր։ Ալեքսի քույրը տապակել էր հավերը և ճաշը պատրաստել այնպես, ինչպես հարկն է։ Ես մեր խոհարարի մասին մտածում էի է՛լ ավելի լուրջ կասկածներով ու չարությամբ։ Ճաշից հետո հոյակապ բրենդի խմեցինք։
— Չեմ հասկանում,— ասացի ես։— Ինչո՞ւ եք դուք ընդհանրապես բար գնում։ Այնտեղի վիսկին...
— Իհարկե,— ընդհատեց Ալեքսը։— Բայց այդ բարը Լոմայի ուղեղն է։ Մեր լրագիրն է, մեր թատրոնը, մեր ակումբը։
Դա ճիշտ էր։ Ու Երբ Ալեքսը նստեց իր ֆորդի ղեկի առջև, որպեսզի ինձ ետ տանի, մենք երկուսով էլ գիտեինք, որ չանցած երկու ժամ դարձյալ հանդիպելու ենք «Բուֆֆալո» բարում։
Աենք արդեն գյուղ էինք մտնում, երբ ճանապարհի վրա պարեց դիմացից եկող ավտոմեքենայի աղոտ լապտերների լույսը։ Ալեքսը մեքենան կանգնեցրեց ճանապարհի լայնքով ու մարեց շարժիչը։
— Բժիշկն է, դոկտոր Հոլմսը,— բացատրեց նա ինձ։
Դիմացից եկող մեքենան ևս կանգ առավ։
— Բարև ձեզ, դոկտոր,— գոչեց Ալեքսը։— Ես խնդրում եմ այցելեք քրոջս։ Նրա կոկորդը ցավում է։
— Աչքիս վրա, Ալեքս,— պատասխանեց դոկտոր Հոլմսը,— անպայման կանցնեմ։ Ձեր մեքենան մի կողմի վրա քաշեք։ Ես շտապում եմ։
Ալեքսը դանդաղում էր։
— Ո՞վ է հիվանդացել, դոկտոր։
— Միսիս Էմին է մի քիչ վատ զգում իրեն։ Ճանապարհ տվեք։
Ալեքսը մեքենան ետ քաշելով, դոկտորին ճանապարհ տվեց։ Մենք ևս շարժվեցինք։ Ես այն է ուզում էի նկատել, որ պարզ գիշեր է, երբ նայելով առաջ, տեսա մառախուղի գզգզված պատառիկներ, որոնք ճահճի կողմից օձերի պես դանդաղ սողում էին դեպի բլուրը։ Մեր ֆորդը կանգ առավ բարի մոտ։ Մենք ներս մտանք։
Երբեք չէի տեսել, որ բարում այդպիսի խաղաղություն տիրեր։ Ոչ ոք չէր կռվում, չէր երգում, չէր աղմկում։ Չաղ Կարլի անբարյացակամ, մռայլ հայացքի տակ կերուխումը աղմկալի զվարճությունից ինչ-որ կերպ վերափոխվել էր հանգիստ, գործարար զբաղմունքի։ Ալեքսն ու ես վիսկի էինք խմում։ Ազատ աթոռներ չկային, և մենք վաճառասեղանին հենված կանգնել ու շատախոսում էինք սպորտի, առևտրի և մեր իրական ու մտացածին արկածախնդրությունների մասին... Մի խոսքով, զբաղված էինք բարի համար շատ սովորական խառնաշփոթ խոսակցությամբ։ Երևի մի երկու ժամ արդեն անց էինք կացրել այնտեղ, երբ Ալեքսն ասաց, թե ուզում է տուն գնալ։ Ես էլ զգացի, որ ուզում եմ հեռանալ։
Դուռն անաղմուկ բացվեց, և սենյակ սահեց Արջ-Ջոննին։ Նրա երկար ձեռքերր ցնցվում էին, նա ճոճում էր իր մեծ, փրչոտ գլուխն ու հիմար մի արտահայտությամբ ժպտում բոլորին։ Նրա քառակուսի ներբանները կատվի թաթեր էին հիշեցնում։
— Վիսկի՞,— կռնչաց նա։ Բայց ոչ ոք չարձագանքեց նրան։ Եվ նա սկսեց իր կեղտոտ առևտուրը։ Անցյալ անգամվա պես նա պառկեց փորի վրա։ Լսվեցին միապաղաղ, իմ կարծիքով չինարեն խոսքեր։ Իսկ հետո թվաց, թե ճիշտ նույն բառերը արտաբերեցին մի այլ ձայնով, բայց ավելի դանդաղ։ Արջ-Ջոննին բարձրացրեց իր փրչոտ գլուխն ու հարցրեց.
— Վիսկի՞։
Ճարպկորեն, առանց որևէ ճիգի, նա ոտքի ելավ։ Իմ հետաքրքրասիրությունը շարժվեց։ Ես ներկայացում դիտելու մի անսահման պահանջ զգացի։ Եվ վաճառասեղանին նետեցի քառորդ դոլլար։ Ջոննին լակեց իր վիսկին։ Բայց մեկ րոպե անց ես զղջացի արածիս համար։ Վախենում էի նայել Ալեքսի կողմը, որովհետև Արջ-Ջոննին գողեգող առաջ եկավ դեպի սենյակի կենտրոնն ու այնպիսի կեցվածք ընդունեց, կարծես պատուհանի տակ կանգնած ականջ էր դրել։
Իմալինի պաղ ձայնն ասաց. «Նա այստեղ է, դոկտոր»։ Այդ պահին ես փակեցի աչքերս Արջ-Ջոննիին չտեսնելու համար։
Դոկտորի ձայնը ես լսել էի ճանապարհին։ Եվ այդ հենց նրա ձայնն էր, որ հարցրեց. «Ասացիք թեթև ուշաթափությո՞ւն»։
«Այո, դոկտոր»։
Կարճ դադարից հետո լսվեց դոկտորի շատ ցածր ձայնը. «Ինչո՞ւ է նա այդպիսի բան արել, Իմալին»։ «Իսկ ի՞նչ է արել»։ Այս հարցի մեջ գրեթե սպառնական մի երանդ կար։
«Ես ձեր տնային բժիշկն եմ, Իմալին։ Ես բուժում էի ձեր հորը։ Դուք պարտավոր եք ինձ ասել ճշմարտությունը։ Կարծում եք չե՞մ տեսնում նրա վզի այս կարմրավուն շերտը։ Որքա՞ն ժամանակ է նա կախված մնացել»։
Երկար լռություն տիրեց։ Երբ կինը դարձյւսլ խոսեց, նրա ձայնի մեջ այլևս սառնություն չկար։ Ձայնը շատ ցածր էր։ «Երկու կամ երեք րոպե։ Նա կփրկվի՞, դոկտոր»։ Սա գրեթե շշուկով ասվեց։
«Այո, նա շուտով կսթափվի։ Այնքան էլ չի վնասվել։ Ինչո՞ւ է նա այդպիսի բան արել»։
Պատասխանի մեջ շատ ավելի սառնություն կար, քան սկզբում. «Ես չգիտեմ, սըր»։
«Դա նշանակում է, որ չե՞ք կամենում ասել»։ «Դա նշանակում է այն, ինչ արդեն ասացի»։ Ապա դոկտորի ձայնն սկսեց բացատրել, թե ինչպես է անհրաժեշտ խնամել հիվանդին, խորհուրդ տվեց պառկեցնել անկողին և կաթ ու մի քիչ էլ վիսկի խմացնել։ «Եվ, վերջապես, ավելի քնքուշ եղեք,— ասաց նա։— Ամենից գլխավորը նրա հետ քնքշորեն վարվելն է»։
Իմալինի ձայնը փոքր֊ինչ դողաց. «Դուք ոչ ոքի չե՞ք ասի... դոկտոր»։
«Ես բժիշկ եմ,— մեղմ ձայնով ասաց դոկտորը։— Իհարկե, ոչ ոքի չեմ ասի։ Եվ այսօր ևեթ որևէ հանգստացնող դեղ կուղարկեմ ձեզ»։
— Վիսկի՞։
Ես անմիջապես բացեցի աչքերս։ Սարսափելի Արջ-Ջոննին ժպտադեմ նայում էր հաճախորդներին։ Մարդիկ լուռ էին։ Չաղ Կարլը հայացքը հառել էր հատակին։ Շրջվեցի Ալեքսի կողմը, որպեսզի ներողություն խնդրեմ, քանի որ այս ամենի մեղավորը ես էի։
— Չգիտեի, որ նա այսքան բան կասի,— ասացի ես։— Ներեցեք։
Ես դուրս եկա բարից և գնացի իմ անհրապույր սենյակը։ Բացելով պատուհանը նայեցի քուլա֊քուլա զարկերակվող մառախուղին։ Ճահճի խորքերից սկզբում դանդաղ, ապա սաստկացող արագությամբ հռնդաց դիզելային շարժիչը։
Հաջորդ օրն առավոտյան մեր գլխին մի այնպիսի դժբախտ պատահար եկավ, ինչպիսին հաճախ է տեղի ունենում շինարարական աշխատանքների ժամանակ։ Ճոպանը կտրվեց, շերեփն ընկավ կամրջանավի վրա և խորասուզեց այն։ Երբ կամրջանավը դուրս քաշեցինք ջրից, ճոպաններից մեկն էլ կտրվեց և ածելու պես սափրեց գործավորներից մեկի ոտքերը։ Մենք ոլորափոկերով կապեցինք տուժածի կտրված ոտքերն ու շուտափույթ հասցրեցինք Սալինաս։ Հետո ես մի քանի աննշան պատահարներ տեղի ունեցան։ Խոհարարի մասին իմ կարծիքն հաստատվեց, նա փորձել էր մեքենավարին մի տուփ մարիխուանա վաճառել։ Ընդհանրապես, գլխացավանք շատ կար։ Երկու շաբաթ հետո միայն տեղ հասան նոր կամրջանավը, նոր գործավորն ու նոր խոհարարը։
Ես այնպես էի խրվել գործի մեջ, որ ժամանակ չէր մնում խառնվելու Լոմայի անցուդարձին։ Բայց երբ շերեփը դարձյալ խրվեց հողի մեջ, և դարձյալ հռնդաց հնամենի դիզելը, մի օր երեկոյան ճանապարհս շեղեցի դեպի Ալեքս Հարթնելլի ֆերման։ Հոքինսների տան մոտով անցնելիս ես ներս նայեցի նոճիների պարսպի հյուսված դարպասի ճեղքից։ Պատուհաններից մեկը լուսավորված էր գիշերային լամպի թույլ լույսով։ Փչում էր մի քամի, որը գետնի վրայով հալածում էր երնջնակի նման մառախուղի քուլաները։ Ես մերթ հայտնվում էի պարզ օդում, մերթ էլ մի ակնթարթ միայն անհետանում թանձր մառախուղի մեջ։ Ինձ այնպես թվաց, թե լսեցի ինչ-որ մեղմ մի հառաչ Հոքինսների տան պարսպի ետևից։ Հետո տեսա մի մութ կերպարանք, որը արագաքայլ կտրում անցնում էր դաշտը։ Քստքստացող քայլվածքից կռահեցի, որ դա սանդալ հագած չինացի բատրակներից մեկն է։
Իմ թակոցի վրա դուռը բացեց Ալեքսը։ Ըստ երևույթին, նա շատ ուրախացավ ինձ տեսնելով։ Ալեքսի քույրը մեկնել էր։ Ես նստեցի վառարանի մոտ, իսկ նա մի շիշ բրենդի բերեց։
— Ինչպե՞ս են Հոքինս քույրերը,— հարցրեցի ես։— Երբ անցնում էի նրանց տան մոտով, ինձ թվաց, թե ինչ որ մեկը լաց է լինում։
Կռահեցի, որ Ալեքսը և՛ ուզում, և՛ չէր ուզում նրանց մասին խոսել։
— Ես նրանց այցելեցի մոտ մեկ շաբաթ առաջ։ Միսս Էմին իրեն վատ էր զգում։ Ես նրան չտեսա։ Միայն Իմալինին տեսա...
Եվ հանկարծ Ալեքսը չկարողացավ զսպել իրեն.
— Այդ մարդկանց հետ ինչ֊որ բան է տեղի ունենում, ինչ-որ բան...
— Իսկ դուք պատահաբար ազգական չե՞ք նրանց,— հարցրեցի ես։
— Ինչ ասեմ... մեր հայրերն ընկերներ են եղել։ Աղջիկներին մենք մորաքույր Էմի և մորաքույր Իմալին էինք կանչում։ Նրանք ոչ ոքի վատություն չեն արել։ Բոլորիս համար էլ շատ վատ բան կլիներ, եթե Հոքինս քույրերը չլինեին Հոքինս քույրեր։
— Համայնքի խի՞ղճը։
— Համայնքի ապահովությունը,— առարկեց նա։
— Մի տուն, որտեղ փոքրիկ տղան կարող է կոճապղպեղի թխվածք ստանալ։ Մի տուն, որտեղ մանկամարդ աղջիկը կարող էր խորհուրդներ ստանալ։ Հոքինսները հպարտ են, որ հավատում են այնպիսի բաների, որ մենք ճշմարիտ ենք համարում։ Եվ նրանք այնպես են ապրում, կարծես... կարծես ազնվությունը լավագույն քաղաքականությունն է, իսկ բարեգործությունն էլ, իրոք, լինում է անկաշառ։ Նրանք շատ անհրաժեշտ են մեզ։
— Հասկանում եմ։
— Բայց միսս Իմալինը ամբողջ էությամբ պայքարում է ինչ-որ բանի դեմ, և... և ես կարծում եմ, որ այդ պայքարում նա կհաղթի։
— Ի՞նչ Եք ուզում դրանով ասել։
— Ես էլ չգիտեմ, թե ինչ։ Բայց շատ եմ մտածել, թե չարժե՞ արդյոք գնդակահարել Արջ-Ջոննիին և դիակն էլ նետել ճահիճը։ Ես, իրոք, շատ եմ մտածել այդ մասին։
Մենք ուրիշ թեմաներով էլ մի քիչ զրուցեցինք, և ես վերադարձա Լոմա։
Ճահճում կատարվող աշխատանքների հաճելի ու համաչափ ընթացքը ոչնչով չէր խախտվում։ Անձնակազմը ևս զգում էր, որ բոլոր ձախորդությունները մնացել են ետևում, և գործն էլ ընկել է իր հունի մեջ։ Նոր խոհարարը այնպիսի հաջողությամբ էր քծնում գործավորներին, որ հիմա մարդիկ պատրաստ էին նույնիսկ տապակած բետոն ուտելու։ Խոհարարի մարդկային վերաբերմունքը շատ ավելի էր բարձրացնում անձնակազմի տրամադրությունը, քան նրա եփութափը։
Ալեքսին կատարած իմ այցելության հաջորդ օրը ես փայտամած մայթով քայլում էի դեպի «Բուֆֆալո» բարը, իմ ետևից քարշ տալով մառախուղի թրթռացող շիթեր։ Վիսկիի գավաթը սրբող Չաղ Կարլը ինձ ընդառաջ եկավ։ Ես բղավեցի. «Վիսկի», թույլ չտալով, որ նա հարցնի. «Ի՞նչ կխմեիք»։ Ալեքսը բարում չէր։ Թիմոթին անփոփոխ ու արտակարգ հաջողությամբ փասիանս էր բացում։ Թիմոթիին հաջողվեց չորս անգամ անընդմեջ բացել փասիանսը և չորս անգամ էլ նա այդ հաջողությունը նշեց չորս բաժին վիսկի կուլ տալով։ Ներս էին մտնում նորանոր հաճախորդներ։
Ժամը տասին նորությունը հայտնի դարձավ բոլորին։ Այդպիսի բաների մասին հետո մտածելիս շատ դժվար է հիշել, թե ինչպես տեղի ունեցավ այդ։ Մտնում է ինչ-որ մեկը, սկսվում է փսփսոցը։ Եվ հանկարծ բոլորն էլ տեղեկանում են, թե ինչ է պատահել, իմանում են բոլոր մանրամասները։ Միսս Էմին ինքնասպանություն է գործել։ Ո՞վ բերեց այդ լուրը։ Ես չգիտեմ։ Միսս Էմին կախվել է։ Բարում այդ մասին գրեթե չէին խոսում։ Նկատելի էր, որ մարդիկ ջանում են զսպել իրենց։ Այն, ինչ պատահել էր, չէր պառկում նրանց ուղեղին։ Նրանք խումբ առ խումբ կանգնել ու ցածրաձայն զրուցում էին։ Դուռը դանդաղ բացվեց, և գողունի ներս մտավ Արջ-Ջոննին։ Նրա մեծ, փրչոտ գլուխը ցնցվում էր, դեմքին լողում էր ապուշային ժպիտը։ Նրա քառակուսի ներբանները անաղմուկ սահում էին հատակի վրայով։ Նա շուրջը նայեց ու կռնչաց.
— Վիսկի՞։ Ջոննիի համար վիսկի՞։
Այժմ արդեն բոլորն էլ իրոք ուզում էին իմանալ ամեն բան։ Մարդիկ անհարմար էին զգում, բայց նրանց ամբողջ էությունն էր պահանջում այդ։ Չաղ Կարլը վիսկի լցրեց։ Թիմոթի Ռացը խաղաթղթերը մի կողմ նետեց ու ոտքի ելավ։ Ջոննին կուլ տվեց վիսկին։ Ես փակեցի աչքերս։
Բժշկի ձայնը կոշտ էր ու կտրուկ. «Որտե՞ղ է նա, Իմալին»։
Ես երբեք չէի լսել նման մի ձայն, որը պատասխանեց բժշկին։ Սառը, ինքնավստահ, զսպվածության մամլակով սեղմված մի ձայն էր դա, բայց որի բռնազբոսիկ սառնության մեջ զգացվում էր ահաբեկիչ մի հուսահատություն. «Նա այս սենյակում է, դոկտոր»։
«Հըմ»։ Տևական դադար։ «Երկա՞ր է կախված մնացել»։
«Չգիտեմ, դոկտոր»։
«Ինչո՞ւ նա արեց այդ, Իմալին»։
Միապաղաղ ու սառը ձայնը. «Ես... չգիտեմ, դոկտոր»։
Ավելի երկարատև դադար։ Եվ ապա. «Հըմ։ Իմալին, դուք գիտեի՞ք, որ նա երեխայի էր սպասում»։ Սառը ձայնը հևաց, լսվեց մի հառաչ և ապա շշուկ. «Այո՛, դոկտոր»։
«Եվ այդ պատճառո՞վ էր, որ այդքան երկար ժամանակ չէիք մտնում նրա սենյակը»։
Իմալինի ձայնում դարձյալ հայտնվեց զսպվածությունը. «Դուք կարո՞ղ եք բժշկական եզրակացություն տալ առանց հիշատակելու, որ նա սպասում էր...»։
«Իհարկե, կարող եմ։ Անպայման։ Դագաղագործի հետ էլ ես ինքս կպայմանավորվեմ։ Մի հուզվեք»։ «Շնորհակալություն, դոկտոր»։
«Գնամ զանգահարելու։ Չեմ կարող ձեզ մենակ թողնել։ Գնանք մյուս սենյակը, Իմալին։ Ես ձեզ հանգստացուցիչ կտամ»...
— Վիսկի՞։ Ջոննիի համար վիսկի՞։
Ես տեսա ժպիտն ու ցնցվող, փրչոտ գլուխը։ Չաղ Կարլը մի գավաթ էլ լցրեց։ Արջ-Զոննին խմեց, սողաց դեպի սենյակի խորքը, մտավ սեղանի տակ ու քնեց։
Լուռ էին բոլորը։ Մարդիկ մոտենում, վաճառասեղանին էին դնում մետաղադրամներ։ Թվում էր, թե բոլորն էլ շփոթված են։ Մի քանի րոպե անց բար մտավ Ալեքսը։ Նա արագաքայլ մոտեցավ ինձ։
— Դուք լսե՞լ եք,— ցածրաձայն հարցրեց նա։
֊— Այո՛։
— Ես դրանից էլ վախենում էի,— ասաց նա։— Ես այդ մասին ձեզ ասացի անցյալ օրը։ Դրանից էլ վախենում էի։
— Դուք գիտե՞ք, որ նա հղի էր։
Ալեքսը քարացավ։ Նայեց շուրջը, հետո նորից դարձավ դեպի ինձ։
— Արջ-Ջոննի՞ն,— հարցրեց նա։
Ես գլխով արեցի։
Ալեքսը ափով տրորեց աչքերը։
— Չեմ հավատում։
Ուզում էի ինչ-որ բան ասել, բայց կռնչոց լսելով, շրջվեցի։ Որջից դուրս եկող գորշուկի պես Արջ-Ջոննին սողաց առաջ, ոտքի ելավ ու մոտեցավ վաճառասեղանին։
— Վիսկի՞։
Նա աղերսաժպիտ նայեց Չաղ Կարլին։
Ալեքսը մեջտեղ եկավ ու դիմեց բոլորին.
— Լսե՛ք, տղաներ։ Այս պատմությունը հեռուները գնաց։ Ես չեմ ուզում, որ նման բաներ կրկնվեն։
Ալեքսը դարձավ դեպի տկարամիտը.
— Միսս Էմին կերակրում էր քեզ։ Այս զգեստներն էլ քեզ նա է տվել։
Ջոննին ժպտաց.
— Վիսկի՞։
Եվ դարձյալ սկսեց իր ծամածռությունները։ Ես լսեցի չինարեն հիշեցնող միապաղաղ խոսակցության ձայն։ Ալեքսը թեթևացած շունչ քաշեց։
Հետո ես մի այլ ձայն լսեցի, դանդաղ, անվստահ, դրանից առաջ ասված բառերը կրկնող, բայց արդեն ոչ միապաղաղ ձայն։
Ալեքսը այնքան արագ նետվեց առաջ, որ ես չկարողացա նույնիսկ որսալ նրա այդ շարժումը։ Ալեքսի բռունցքը նստեց Արջ-Ջոննիի ժպտացող բերանի վրա։
— Ասացի բավական է։
Արջ-Ջոննին ճոճվեց, բայց արագությամբ կարողացավ վերականգնել հավասարակշռությունը։ Շուրթերը ճեղքվել էին, և արյունահոսություն էր սկսվել, բայց նա առաջվա պես ժպտում էր։ Շարժվում էր դանդաղ, բայց ճարպկորեն։ Նրա ձեռքերը խեցգետին որսացող ութոտնանու շոշափուկների պես գրկեցին Ալեքսին։ Ես ոտքի թռա, բռնեցի մի ձեռքն ու սկսեցի քաշել, բայց Ալեքսից պոկել չկարողացա։ Չաղ Կարլը գարեջրի պոմպը ձեռքին վազ տվեց վաճառասեղանի մոտից։ Նա այնքան հարվածեց փրչոտ գլխին, որ Արջ-Ջոննիի ձեռքերը թուլացան, և նա ընկավ գետնին։ Ես գրկեցի Ալեքսին ու նստեցրի աթոռի վրա։
— Նա ձեզ չվնասե՞ց։
Ալեքսի շնչառությունը դարձավ ավելի համաչափ։
— Մեջքս ցավեցրեց,— ասաց նա։— Ոչինչ, կանցնի։
— Դուք մեքենայո՞վ եք։ Ես ձեզ տուն կտանեմ։
Ո՛չ ես և ո՛չ էլ նա չնայեցինք Հոքինսների տան կողմը, երբ անցնում էինք նոճիների պարսպի մոտով։ Ամբողջ ճանապարհին Ալեքսը ոչ մի խոսք չասաց։ Բայց երբ արդեն անկողին էր մտել, հարցրեց.
— Ի՞նչ եք կարծում, ոչ ոք չնկատե՞ց։ Ես նրան ժամանակին սաստեցի, հը՞...
— Ինչի՞ մասին է խոսքը։
— Դե լավ, լսեք,— ասաց նա։— Մեջքիս ցավի պատճառով ես ստիպված կլինեմ մի քանի օր անկողնում պառկել։ Եթե հանկարծ լսեք, որ ավելորդ բաներ է խոսում, կսաստե՞ք նրան։
— Ես չեմ հասկանում, թե ինչի մասին է խոսքը։
Ալեքսը նայեց աչքերիս մեջ։
— Կարծում եմ, որ կարող եմ ձեզ վստահել,— ասաց նա։— Այն երկրորդ ձայնը... միսս Էմիի ձայնն էր։
