Changes
— Ոտքի ելե՛ք,— գոչեց մորեղբայր Թիկ֊Թակը։— Տուն ենք հասել։ Գնանք կերակուր պատրաստելու։ Ռռռռ, վերցրու Ճենապակե Շնիկին։ Իսկ ես կվերցնեմ Չալտիկ֊Հավիկին ու ժամացույցը։
==Քասներորդ գլուխ==
<b>որտեղ Ռռռռը դառնում է այնպիսին, ինչպես առաջ էր</b>
Ճաշից հետո Ռռռռը հարցրեց․
— Իսկ ո՞նց ես ինձ դարձնելու այնպիսին, ինչպիսին առաջ էի։
— Շատ հասարակ,— պատասխանեց մորեղբայր Թիկ֊Թակը։— Փոքրանալու համար դու Լ Ո Գ Ա Ն Ք ընդունեցիր։ Իսկ հիմա, որպեսզի մեծանաս, պիտի Ք Ն Ա Գ Ո Լ ընդունես։ Բարձրացիր վերեւ, լոգարանի սենյակ։ Սառն ու Տաքը քեզ կօգնեն։
— Կարելի՞ է, որ Ճենապակե Շնիկն էլ ինձ հետ գա։
— Իհարկե։ Չալտիկ Հավիկին էլ կանչիր։ Ձիուն էլ, եթե արդեն այստեղ է։ Իսկ Ճենապակե Շնիկին ինքս կբերեմ։
Մորեղբայր Թիկ֊Թակը վերցրեց շնիկին ու վեր բարձրացավ։
— Գիտե՞ք, թե ինչ եք անելու,— հարցրեց նա Սառին ու Տաքին։— Խնդրում եմ լոգարանը լցրեք, ու երբ Ռռռռը մտնի ջուրը, մենք խցանը կհանենք։ Մինչեւ ջրի դատարկվելը, Տաքը նրան Տ Ա Ի Ք Ե Հ կպատմի։
— Թ Ա Ի Ք Ե՞ Հ,— հարցրեց Սառը։— Իսկ ի՞նչ բան է դա։
— Թաիքեհ նշանակում է շրջած հեքիաթ,— պատասխանեց մորեղբայր Թիկ֊Թակը։— Դու հիշո՞ւմ ես երեւի, թե ինչպես էր Ռռռռը պառկել լոգարանում եւ մինչեւ ջուրը լցվում էր, Տաքը նրան հեքիաթ էր պատմում։ Եվ Ռռռռը փոքրացավ։ Իսկ հիմա նա քնագոլ կընդունի, ու մինչ ջուրը դատարկվի, դու նրան թաիքեհ կպատմես։ Եվ նորից կմեծանա։ Հասկացա՞ր։
— Ի՜նչ ծիծաղեի է,— ասաց Տաքը։— Սառը, օգնիր, որ մի թաիքեհ հորինեմ։
— Դու ինձնից լավ ես հորինում,— ասաց Սառը։
— Հեքիաթ, բայց ոչ թե թաիքեհ,— ասաց Տաքը։— Շրջած հեքիաթ հորինել չգիտեմ։
— Լավ, կօգնեմ։
Մորեղբայր Թիկ֊Թակը մոտեցավ պատուհանին, որպեսզի Ռռռռին կանչի։ Իսկ Տաքն ու Սառը նրա թիկունքում շրջած հեքիաթ էին հորինում շշուկով։
— Մորեղբայր Թիկ֊Թակ,— գոչեց Ռռռռը։— Չալտիկ Հավիկն ասում է, որ ինքը ժամանակ չունի։ Նա պետք է փշրանքներ կտցահարի, իսկ հետո ուզում է մի հավկիթ ածել քո ընթրիքի համար։ Կարելի՞ է, որ նա չգա։
— Կարելի է,— պատասխանեց մորեղբայր Թիկ֊Թակը։
— Իսկ Ձին կգա, երբ տեսնի, վերջացնի իր բոլոր երազները։
— Լավ, Ռռռռ։ Եկ այստեղ։
Ռռռռը միանգամից մի քանի աստիճան ցատկելով, վեր բարձրացավ։ Տաքն ու Սառը արդեն գրեթե լիքը լցրել էին լոգարանը։ Մորեղբայր Թիկ֊Թակը խցանը հանեց եւ Ռռռռը մտավ ջրի մեջ։
— Դու խցանը հանեցիր, որպեսզի ես ոչ թե լոգանք, այլ քնագոլ ընդունեմ, չէ՞։
— Գուշակում ես, բայց ոչ լրիվ, Ռռռռ,— ասաց մորեղբայր Թիկ֊Թակը։— Երբ Տաքն ու Սառը սկսեն քեզ թաիքեհ պատմել, դու կմեծանաս, կմեծանաս, եւ ջուրը եզրերից կարող է թափվել հատակին։ Ա Հ Ա թե ինչու եմ խցանը հանել։
— Հեքիաթի վերնագիրն է՝ «Արջերը երեք եւ Հրանունկը»,— ասաց Տաքը։
— Ճիշտ է,— հաստատեց Սառը։— «Արջերը Երեք եւ Հրանունկը»։
Եվ Տաքն սկսեց․
— Անունով Հրանունկ լինում է աղջիկ փոքրիկ մի լինում չի լինում է։
— Օգնում է,— ուրախացավ Սառը։— Դու ետեւից առաջ ես պատմում եւ վագրն էլ արդեն մի քիչ մեծացավ։— Սառը այնպես հուզվեց, որ շարունակությունը սկսեց ինքը պատմել․— … ու մի անգամ նա գնաց անտառ զբոսնելու։ Անտառի խորքում մի փոքրիկ տնակ տեսավ…
— Վայ, Սառը, ի՜նչ ես անում,— գոչեց Տաքը։— Շրջված պիտի պատմես։ Տես, Ռռռռը դարձյալ նստեց֊փոքրացավ։— Եվ Տաքը արագ֊արագ շարունակեց․— համար հոգու երեք դրված սեղան է սենյակում, որ տեսավ ու տուն մտավ աղջիկը… Ո՜ւֆ…
— Հիմա դուք Ռռռռին Շ Ա Տ մեծ դարձրիք,— ասաց մորեղբայր Թիկ֊Թակը։
Ռռռռը այնքան էր մեծացել, որ լոգարանի եզրերից ջուրը սկսեց թափվել հատակին։
— Շարունակությունը պատմեք, ինչպես սովորաբար պատմում են, ու երբ փոքրանա այնքան, որքան պետք է՝ վերջացրեք։
— Այս րոպեին,— ասաց Տաքը։— Մի բարկացիր, Ռռռռ։
— Սեղանին դրված էին վարսակե շիլայով երեք պնակ…
— Հի՛֊հի՛… դու մոռացար աթոռների մասին,— ընդհատեց նրան Սառը։
— Հա՜, աթոռները։ Սեղանի մոտ դրված էր մի շատ մեծ աթոռ, հետո՝ միջակ աթոռ, իսկ երրորդ աթոռը… Օգնեցե՜ք, Ռռռռը նորից փոքրացավ։ Ահ, ինչ հիմար ծորակ եմ ես։ Ախր հարկավոր էր, որ նա շա՜տ քիչ նստի։ Հիմա, այս րոպեին… փոքր էր շատ աթոռը մի եւ պնակ երեք շիլայով վարսակե դրված էին սեղանին խոշոր…
— Օգնեցե՜ք,— ծղրտաց Ռռռը, որը դարձել էր խաղալիք արջուկի չափ։
— Ներիր ինձ,— շշնջաց Տաքը։— Սառը, դու պատմիր։— Տաքը ամոթից չգիտեր ինչ անի։
— Իմ փոքրի՜կ վագրիկ,— ասաց մորեղբայր Թիկ֊Թակը Ռռռռին։
Սառը շարունակեց շրջած պատմել, մինչեւ որ հասավ հայր֊արջի խոսքին․
Մ Ա Հ Ճ Ա Կ Ա Լ Ի՛ Ն ԻՄ Ք Ն Ե Լ Է Ո՞ Վ
Այստեղ Ռռռռը դարձավ այնքան, որքան պետք է լիներ, եւ մի ոտքը դուրս հանեց լոգարանից։
— Սպասեք, մինչեւ դուրս գամ,— գոչեց նա։
Նա դուրս ելավ լոգարանից ու նոր միայն շարունակեց պատմել Տաքը։
—… եւ մայր֊արջը ասաց․ «Ո՞վ է քնել իմ մահճակալին»։
Այդ պահին Ճենապակե Շնիկը ցած սահեց մորեղբայր Թիկ֊Թակի ձեռքից ու չլմփաց լոգարանի մեջ, որն արդեն գրեթե դատարկվել էր։ Տաքը շտապեց ավարտել իր հեքիաթը։
—… եւ փոքրիկ արջուկն ասաց․ «Ո՞վ է քնել իմ մահճակալին ու հիմա էլ դեռ քնած է»։ Ճիշտ այդ ժամանակ Հրանուկ անունով փոքրիկ աղջիկը արթնացավ ու…
Վա՜յ, Ճենապակե Շնիկը դարձավ այնքան փոքրիկ, որ սահեց խողովակի անցքի մեջ։
— Հիմա ինչպե՞ս ենք նրան փրկելու,— հուզվեց Ռռռռը։
— Մի հուզվիր,— հանգստացրեց նրան մորեղբայր Թիկ֊Թակը։— Հիմա մի բան կմտածենք։ Լոգարանի խողովակը խոհանոցի միջով անցնելով, դուրս է գալիս բակ, իսկ այնտեղ ցանց կա։ Ուստի եւ… այդ ո՞վ է։
ՍԱնդուղքի վրա ոտնաձայներ լսվեցին։
Թը՛փ։ Թը՛փ Թը՛փ։ Թը՛փ։
— Ձին է,— ուրախացավ Ռռռռը եւ դուռը բացեց։
Ձին գլուխը մտցրեց լոգարանի սենյակը եւ բոլորը նրա ատամների արանքում տեսան պստլիկ Ճենապակե Շնիկին, որին նա բռնել էր ամենայն զգուշությամբ։
Լոգարանի մեջ դրեք, շուտ,— ասաց մորեղբայր Թիկ֊Թակը,— եւ թող Տաքը հեքիաթ պատմի, որ նա մեծանա։ Միայն թե շրջված հեքիաթ, լսո՞ւմ ես, Տաք։ Եվ անմիջապես կլռես, հենց որ շնիկը դառնա այնպիսին, որքան պիտի լիներ։
Տաքը շարունակեց պատմել, հայացքը չհեռացնելով շնիկից։
— Պատուհանից ցատկեց դուրս եւ արջերին տեսավ…— Նա լռեց․ շնիկը դարձել էր այնպիսին, որքան պետք է լիներ։
— Ճենապակե Շնիկ,— ուրախացավ մորեղբայր Թիկ֊Թակը եւ շնիկին սեղմեց կրծքին։— Ամեն ինչ կարգին է։— Ո՛չ ճաքեր կան եւ ո՛չ էլ քերծվածքներ։ Ի՜նչ ուրախ ենք, որ դու անվնաս ես, Ճենապակե Շնիկ։
— Թույլ տվեք, որ մեր հեքիաթն ավարտենք,— խնդրեց Տաքը։
— Իհարկե,— ասաց մորեղբայր Թիկ֊Թակը,— միայն թե ինչո՞ւ չեք ուզում միասին ավարտել։
Տաքը նայեց Սառին։
— Սկսիր,— ասաց Սառը։— Հաշվիր․ «Մեկ, երկու, երեք» եւ միասին կսկսենք։ Միայն թե ես շրջված եմ պատմելու։
— Լավ,— համաձայնեց Տաքը։
— Մեկ,
:::երկու,
:::::երեք—
եւ վազեց տուն
տուն վազեց եւ
Վերջ։
։վրեՎ։
— Շնորհակալություն, Տաք եւ Սառը,— ասաց մորեղբայր Թիկ֊Թակը։— Ինչ հաճելի է, որ Ռռռռը նորից դարձավ իսկական վագր։— Նա շոյեց Ռռռռին եւ որպես պատասխան Ռռռռը մռլտաց։
— Իսկ հիմա հեքիաթ պատմելու հերթն իմն է,— ասաց մորեղբայր Թիկ֊Թակը։— Միայն թե այստեղ շատ նեղվածք է։ Ձի, դու գրեթե ամբողջ սենյակը զբաղեցրել ես։ Լավ կլինի, նստես լոգարանի մեջ։ Նստիր, մի վախենա… խոստանում եմ, որ չես փոքրանա։
— ոչ թե դու, այլ մենք ենք խոստանում,— միասին ասացին Սառը եւ Տաքը։
Ձին նստեց լոգարանի մեջ, իսկ ծորակները մի քիչ ջուր լցրեցին, որ նրա համար տաք ու հաճելի լինի։
— Հարմա՞ր է։
Ձին գլխով արեց։
— Ուրեմն, սկսում եմ։
==Քսանմեկերորդ գլուխ==
<b>ծիածանի վերջը</b>
— Լինում է, չի լինում, երկնքում մի ծիածան է լինում։ Մի անգամ նա այսպես մտածեց․
«Երանի կարողանայի տեսնել, թե մարդիկ եւ գազանները ինչպես են ապրում երկրի վրա։ Ես գիտեմ, թե ինչ պետք է անել։ Ժամանակի Գետով հոսանքն ի վեր կբարձրանամ։ Եվ դա կլինի հիանալի միջ… միջ… ար… արկած»։
— Ծիածանը երեւի ուզում է ասել միջ… միջ…
— Միջոցառո՞ւ, Ռռռռ։
— Այո։
— Իհարկե, ավելի շուտ՝ միջոցառում։
— Միայն թե բառը չգիտեր, հա՞։ Իսկ ես գիտեմ՝ միջոցառում։
— Ճիշտ է, Ռռռռ։ Հա, ուրեմն… Ծիածանը ճանապարհ ընկավ։ Առաջինը, որ նա տեսավ, մի նավակ էր, իսկ նավակի մեջ՝ վագր։ Փոքրիկ վագր։ «Երեւի լոգանք ընդունելուց է այդպես փոքրացել»— մտածեց ծիածանը։
— Իմ մասին է,— ասաց Ռռռռը։— Ես լոգանք ընդունեցի ու փոքրացա։
— Նավակում մի մարդ էլ կար։
— Դո՞ւ։
— Այո։ Ու մեկ էլ Չալտիկ Հավիկը եւ Ճենապակե Շնիկը։
— Նրանք…
— Մի ընդհատիր, Ռռռռ… Ծիածանը շարունակեց նավարկել եւ մարգագետնում տեսավ Ձիուն։
— Մե՞ր Ձիուն։
— Այո։ Իսկ հետո, նրա կողքով մի գնացք անցավ, որի վագոնի տանիքին կենգուրու էր նստած։ Ծիածանը նավարկեց, նավարկեց, եւ վերջապես տեսավ սեւազգեստ երկու կերպարանք։
«Թուհ»— ասաց մեկը։
«Փըշտ»— ասաց մյուսը։
«Ամաչիր»— ասած ծիածանը։
— Ճիշտ չէ,— ասաց Ռռռռը։ Ամաչիրը բոլորովին նման չէ չարամիտներին։ Ամաչիրը լավն է, ես նրա հետ ընկերություն եմ անում։
— Ճենապակե Շնիկ, իսկ դու հիշո՞ւմ ես չարամիտների անունները,— հարցրեց մորեղբայր Թկի֊Թակը։
— Հաֆ,— պատասխանեց Ճենապակե Շնիկը։— Չիկարելի։
— Ճիշտ է։ Իսկ մյուսինը։
— Հաֆ֊հաֆ֊հաֆ֊հաֆ,— հաչեց Ճենապակե Շնիկը։— Ժամը չորսն է։
— Ուրեմն, մոռացել ես։ Մյուսի անունը Միարա էր։ Իսկ հետո ծիածանը հասավ գեղեցիկ պալատին։ Պատուհանից տեսավ, որ գահին նստել է Սուլթանը, իսկ նրա կողքին՝ փոքրիկ մկնիկը, ու պանիր է ուտում։
— Դիկկերի՞ն էր։
— Այո, Ռռռռ։ Դիկկերին էր, իհարկե։
«Վատ չէր լինի, եթե զրուցեի այդ մկնիկի հետ»— մտածեց ծիածանը եւ մոտեցավ պալատի շքամուտքին։
Բայց դուռը բացվեց եւ երեք աղջիկները շեմքից գոչեցին․
«Ցտեսություն, ցտեսություն, ցտեսություն, թանկագին ծիածան»։
«Ցտեսությո՞ւն… Ցտեսությո՜ւն,— ասաց ծիածանը։ —Ի՞նչ արած, երեւի, իսկապես, չարժե, որ այստեղ ժամանակ կորցնեմ»։
Երբ նա հեռացավ պալատից, օրն արդեն մթնում էր։ Բայց մայր մտնող արեւը դեռ լուսավորում էր մի քիչ, եւ գետափին ապրող մարդիկ տեսան ամբողջ երկնակամարով մեկ կամար կապած ծիածանին։ Տներում վառվեցին առաջին ճրագները, եւ հենց որ արեւը մայր մտավ, ծիածանն էլ մարեց։ Բայց նախքան մարելը, նա տներից մեկի պատուհանից ներս նայեց ու տեսավ մի մարդու, որը լոգարանի սենյակում նստած հեքիաթ էր պատմում վագրին, Ճենապակե Շնիկին, Ձիուն ու երկու շատ գեղեցիկ ծորակներին։
Տաքը ծիծաղեց։
— Սուս,— ասաց Սառը։— Խնդրում եմ, շարունակությունը պատմիր։
Բայց այդ պահին փայլուն ծորակների վրա արտացոլվեց երկնքի մի կտոր եւ լոգարանի սենյակը փայլեց ծիածանի բոլոր գույներով։
— Ծիածա՜նը,— գոչեց մորեղբայր Թիկ֊Թակը։
Ռռռռը փորձեց թաթով բռնել ծիածանի գունավոր շերտերը։
— Բարեւ, ծիածան,— ասաց որեղբայր Թիկ֊Թակը։— Ինչպե՞ս ես։ Իսկ ես հենց նոր քո մասին հեքիաթ էի պատմում։ Մի շտապիր, մնա, միասին կընթրենք։
Նա չհասցրեց խոսքն ավարտել, երբ ծիածանը սկսեց դժգունել, դժգունել, եւ հետո բոլորովին մարեց։
— Սա էլ՝ ծիածանի վերջը,— ասաց մորեբայր Թիկ֊Թակը։— Եվ իմ հեքիաթն էլ վերջացավ։ Իսկ հիմա եկեք սրբենք, չորացնենք Ձիուն, իսկ հետո միասին նստենք բուխարիկի մոտ։
Նրանք մի լավ չորացրին Ձիուն եւ իջան ցած։ Հանկարծ դռան բախոց լսվեց։ Ռռռռը վազեց դուռը բանալու։
— Ամաչիրն է,— գոչեց նա։— Եվ Գետաձին։ Համեցե՜ք… մտե՛ք։
Բոլորը նետվեցին ողջագուրվելու հյուրերի հետ։ Հետո տեղավորեցին բուխարիկի դիմաց։ Իհարկե, մի քիչ նեղվածք էր․ պատկերացրեք, որ սենյակում լինեն ե՛ւ Ձի, ե՛ւ Գետաձի, ե՛ւ Ռռռռը, որը նորից դարձել էր իսկական վագր։ Նեղվածք էր, բայց բոլորն էլ գոհ էին եւ ուրախ զրուցում էին։
Քիչ անց նրանք լսեցին անրձեւի ձայնը։
Մորեղբայր Թիկ֊Թակը մոտեցավ պատուհանին։
— Պստիկ Ամպիկն է,— ասաց նա։— Տուն է վերադարձել։
Շուտով անձրեւը ընդհատվեց։ Եվ բակից լսվեց․
— Կըրթ֊կըրթ֊կըրթ֊կըրթ֊կըրթ֊կըրթ։
Չալտիկ Հավիկը մորեղբայր Թիկ֊Թակի համար հավկիթ էր ածել։
— Շնորհակալ եմ, Չալտիկ Հավիկ,— ասաց մորեղբայր Թիկ֊Թակը։
Հետո մոտեցավ հեռախոսին եւ հավաքեց Եչ Վեվ Կեն 1234 թիվ։
— Իմ Երեւակայությո՞ւնն է,— հարցրեց նա։
— Այո,— պատասխանեցին լսափողից։— Միջոցառումը հաճելի՞ էր։
— Շա՜տ… Շնորհակալ եմ։ Հենց քիչ առաջ Ծիածանը հյուր էր եկել։
— Այդպես էլ ենթադրում էի,— ասաց Երեւակայությունը։
— Չալտիկ Հավիկը եւ Ճենապակե Շնիկը, Ձին, Պստիկ֊Ամպիկը, Տաքը, Սառը, Ամաչիրը, Գետաձին եւ Ռռռռը քեզ ջերմորեն ողջունում են։ Հա, Պստիկ֊Ամպիկն էր ծիածան կապել…
— Մի տես, է՜…— ասաց Երեւակայությունը։— Իսկ ես ենթադրում էի, որ միգուցե… միգուցե… միգուցե… լավ, բոլորին հաղորդիր իմ ջերմ ողջույնները։ Ցտեսություն։
— Կհաղորդեմ,— ասաց մորեղբայր Թիկ֊Թակը։— Ցտեսություն։
Նա բակ ելավ հավկիթը վերցնելու, որ նրա համար ածել էր Չալտիկ Հավիկը։
— Օ՜, դեղին է,— ուրախացավ նա։— Շա՜տ շնորհակալ եմ։
Եվ գնաց ընթրելու։
<i>Վերջ</i>
