Changes

1928 թվականին, ինը տարեկանում, ես մի կազմակերպության անդամ էի, որ կրում էր «Կոմանչների ակումբ անունը», և նվիրված էի դրան իմ ամբողջ esprif esprit de corps:<ref>Կորպորացիոն ոգով։</ref> Ամեն օր դասերից հետո ուղիղ ժամը երեքին 165֊րդ դպրոցի ելքի մոտ, Հարյուրիններորդ փողոցում, Ամստերդամյան ավենյուի մոտակայքում, մեզ՝ քսանհինգ կոմանչիներիս, սպասում էր մեր Առաջնորդը։ Իրար սեղմվելով ու հրմշտելով՝ տեղավորվում էինք մեր առաջնորդի փոքրիկ «պիկապում», և, համաձայն մեր ծնողների հետ ունեցած գործնական պայմանավորվածության, նա մեզ տանում էր Կենտրոնական զբոսայքի։ Ետճաշյա ամբողջ ժամանակը ֆուտբոլ կամ բեյսբոլ էինք խաղում, նայած եղանակին։ Շատ անձրևոտ օրերին Առաջնորդը մեզ տանում էր պատմաբնագիտական թանգարան կամ Կենտրոնական պատկերասրահ։

Շաբաթ օրերը և մեծ տոներին Առաջնորդը առավոտից հավաքում էր մեզ տներից և իր դարն ապրած «պիկապով» Մոնհետենից Մանհետենից տանում Վան֊կորտլենդյան զբոսայգու կամ Փալիսադիի շատ ավելի ազատ տարածությունները։

Կոմանչներից ազատ ժամերին մեր Առաջնորդը դառնում էր ուղղակի Սթեթեն֊Այլենդի Ջոն Հեդսուդցին։ Նա քսաներկու֊քսաներեք տարեկան շատ ամոթխած ու սուսիկ֊փուսիկ տղա էր, Նյու֊Յորքի համալսարանի մի սովորական իրավաբան֊ուսանող, բայց ինձ համար անմոռանալի է նրա կերպարը։ Չեմ թվարկի, նրա բոլոր արժանիքներն ու առաքինությունները։ Կասեմ անցողակի, որ նա բոյսքաության «Արծվային երամի» անդամներից էր և քիչ էր մնում դառնար1926 դառնար 1926 թվականի ամերիկյան հավաքականի լավագույն հարձակվողն ու գրեթե չեմպիոնը, և որ մի անգամ նրան բավական համառորեն հրավիրում էին իր ուժերը փորձելու Նյու֊Յորքի բեյսբոլի վարպետների թիմում։ Նա խիստ անաչառ և սառնասիրտ դատավոր էր մեր կատաղի մրցումների ժամանակ, վարպետ՝ խառույկ խարույկ վառելու և մարելու գործում, փորձված և ներողամիտ առաջին օգնություն ցույց տվող։ Մենք բոլորս, սկսած փոքրերից մինչև ավագ թոկից փախածներս, անսահման սիրում ու հարգում էինք նրան։

Հարուստ միսիոներների միակ որդին՝ Մարդը, որ ծիծաղում էր, վաղ մանկության տարիներին առևանգվում է չին ավազակների կողմից։ Երբ հարուստ միսիոներները (ելնելով կրոնական համոզմունքներից) հրաժարվում են փրկագին վճարել որդու համար, ավազակները, վիրավորված համարելով իրենց լավագույն զգացմունքները, փոքրիկի գլուխը մտցնում են մամլիչի մեջ և համապատախան պտուտակը մի քանի անգամ պտտում դեպի աջ։ Իր տեսակի մեջ այդ յուրօրինակ էքսպերիմենտի օբյեկտը աճում է ու առնականանում, բայց գլուխը մնում է ճաղատ, ինչպես ծունկ, տանձանման, իսկ քթի տակ բերանի փոխարեն մի վիթխարի ձվաձև անցք է լինում։ Ասենք, քթի փոխարեն էլ միմիայն թերաճաց թերաճած ռունգեր էին։ Դրա համար էլ, երբ Մարդը շնչում էր, քթի տակի սահմռկեցուցիչ այլանդակ ճեղքը ընդարձակվում էր և իմ երևակայության մեջ դառնում մի վիթխարի ամյոբա։ (Առաջնորդը ավելի շուտ պատկերավոր ցուցադրում էր, քան նկարագրում, թե ինչպես էր շնչում Մարդը)։ Սոսկալի Մարդուն, որը ծիծաղում էր, տեսնելիս մարդիկ ուշաթափվում, ցած էին ընկնում։ Ծանոթները խուսափում էին նրանից։ Որքան էլ տարօրինակ լինի, ավազակները նրան չէին վռնդում, միայն թե նրա դեմքը ծածկվում էր բաց կարմիր դիմակով, որը պատրաստվում էր կակաչի ծաղկաթերթերից։ Այդ դիմակը ոչ միայն ավազակներից ծածկում էր իրենց հոգեորդու դեմքը, այլև դրա շնորհիվ նրանք ամեն անգամ իմանում էին նրա տեղը․ միանգամայն հասկանալի պատճառով նրանից ափիոնի հոտ էր գալիս։

Շուտով Մարդը, որ ծիծաղում էր, դարձավ աշխարհի ամենավիթխարի կարողության միանձնյա տիրակալը։ Հարստության մեծ մասը նա անանուն կերպով զիջեց տեղական մի վանքի վանականներին, խոնարհամիտ ճգնավորներին, որոնք իրենց կյանքը նվիրաբերել էին գերմանական գամփռների վարժեցմանը։ Մնացածը Մարդը վերածեց ադամանադների և, զմրուխտե սեյֆերի մեջ լցրած, առանց ափսոսալու սուզեց Սև ծովի հատակը։ Նրա անձնական պահանջները ծիծաղելիության աստիճան սահմանափակ էին։ Սնվում էր արծվի արյունով շաղախված բրնձով և ապրում էր մի համեստ տնակում, որ նկուղային հրաձգարան ուներ ու մարմնամարզական դահլիճ՝ փրփրահույզ Տիբեթի ափին։ Նրա հետ ապրում էին նրա չորս անձնուրաց համախոհները․ թեթևաքայլ վիթխարի գայլը՝ Սևաթև մականունով, Օմբա անունով հաճելի թզուկը, Գոնգ անունով վիթխարահասակ մոնգոլը (սրա լեզուն այրել էին սպիտակ մարդիկ) և եվրասիացի մի չտեսնված գեղեցկուհի, որը Մարդու հանդեպ ունեցած անպատասխան սիրուց և նրա անձի անվտանգության համար ունեցած մշտական վախի պատճառով երբեմն չէր խորշում նաև օրենքը խախտելուց։ Մարդը իր խմբին կարգադրություններ էր անում մետքսե մետաքսե սև միջնորմի ետևից։ Նույնիսկ Օմբան՝ սիրունատես թզուկը, իրավունք չուներ նրա դեմքը տեսնելու։

Ես կարող եմ, եթե հարկ լինի, ուղղակի ծամելով ձեզ առաջ ու ետ տանել, ընթերցող, ֆրանսիա֊չինական սահմանի երկարությամբ, բայց մի՛ վախեցեք, չեմ անի այդ բանը։ Մինչև հիմա ես Մարդուն, որը ծիծաղում է, համարում եմ իմ հերոսական նախնիների, դե, ասենք, Ռոբերտ է․ Է․ Լիի նման մեկը։ Սակայն այսօրվա իմ երազանքները նույնիսկ համեմատել չի կարելի նրանց հետ, որ համակել էին ինձ1928 ինձ 1928 թվականին, երբ ես ինձ ոչ միայն Մարդու ուղղակիորեն հետնորդն էի համարում, այլև նրա միակ կենդանի և օրինական ժառանգը։ Այդ 1928 թվականին ես բոլորովին էլ իմ ծնողների զավակը չէի, այլ մի սատանայական խորամանկ ինքնակոչ տիպ, որ ամենափոքրիկ առիթի էր սպասում նրանց կողմից, որպեսզի անմիջապես, ավելի լավ է առանց բռնության, թեև դա չէր բացառվում, բացեր նրանց իսկական դեմքը։ Բայց չցանկանալով կոտրել իմ երևակայական մոր սիրտը, ես նախատեսում էի իմ հանցագործ աշխարհում նրան պարգևատրել որևէ, առայժմ անորոշ, բայց, անշուշտ, արքայական տիտղոսով։ Սակայն ինձ համար ամենակարևորը 1928 թվականին՝ մշտական զգոնությունն էր։ Նրանց բոլորի աչքին թոզ փչելը։ Լվալ ատամներս, սանրվել։ Ամեն կերպ թաքցնել իմ բնածին, սատանայական սոսկալի ծիծաղը։

Իրականում, ես բոլորովին էլ միակ կենդանի հետնորդն ու օրինական ժառանգը չէի Մարդու, որը ծիծաղում էր։ Ակումբում քսանհինգ կոմանչներ կային, Մարդու քսանհինգ կենդանի հետնորդներ և օրինական ժառանգներ, ու մենք բոլորս, որպես չարագույժ անծանոթներ, շրջում էինք քաղաքում՝ հնարավոր թշնամի հոտոտելով ամեն մի վերելակավարի մեջ, խուլ, բայց հասու շշնջյով շշնջյունով հրաման էինք թելադրում մեր սպանիելի ականջին, և ցուցամատը առաջ մեկնելով՝ նշան էինք բռնում թվաբանության ուսուցիչների վրա։ Ու լարված, անխոնջ սպասում էինք, թե վերջապես երբ կգա առիթը՝ սարսափ ու հիացմունք ներշնչելու որևէ մեկի պարզամիտ հոգուն։

Ուժեղ հարվածով նա ետ տվեց առաջին իսկ իրեն ուղղված գնդակը, որ թռավ ձախ եզրայինի գլխի վրայով։ Նույնիսկ որպես սովորական հարված դա գերազանց էր, բայց Մերի Հադսոնը անմիջապես երրորդ դիրքն անացավ․ անցավ․ հենց այդպես, շատ սովորական։

Սակայն Դյուֆարժները մոռացել էին երկու բան՝ Մարդու զգայուն սիրտը և գայլային լեզվի նրա իմացությունը։ Հենց որ մարդը հնարավորություն տվեց Դյուֆարժի դստերը՝ փշալարով ծառին կապկպել իրեն, նրա հիանալի քաղցրալուր ձայնը սրտի թելանդրանքով հրաժեշտի ուղերձ հնչեցրեց նրա համար, ում որ նա ընդունել էր իր հին բարեկամի փոխարեն։ Փոխարինող գայլը, մի քանի քայլ հեռու կանգնած լուսնի լույսով լուսավորված բացատում, ապշել էր անծանոթի լեզվական իմացությունից և քաղաքավարությամբ ունկնդրում էր ինչպես անձնական, այնպես էլ պրոֆեսիոնալ բնույթի ուղերձը։ Բայց հետո դա ձանձրացրեց նրան, և նա սկսեց մի թաթից մյուսի վրա հենվել։ Հանկարծ նա բավական կտրուկ ընդհատեց Մարդուն, հայտենլովհայտնելով, որ նախ՝ իրեն ոչ Թխաթև, ոչ Սևաթև են կոչում և ոչ էլ ԳորշորտքԳորշոտք, և ընդհանրապես ոչ մի հիմար անունով, իր անունը Արման է, երկրորդն էլ՝ ինքը կյանքում երբեք չի եղել Չինաստանում և ոչ էլ փոքր֊ինչ ցանկություն ունի այնտեղ ընկնելու։