Changes
Նոր էջ «{{Վերնագիր |վերնագիր = Կոմս Մոնտե-Քրիստո |հեղինակ = [[Ալեքսանդր Դյումա]] |թարգմանիչ = [[Սուրեն Վահունի]...»:
{{Վերնագիր
|վերնագիր = Կոմս Մոնտե-Քրիստո
|հեղինակ = [[Ալեքսանդր Դյումա]]
|թարգմանիչ = [[Սուրեն Վահունի]]
|աղբյուր =
}}
[[Կատեգորիա:Գրքեր]]
[[Կատեգորիա:Արձակ]]
[[Կատեգորիա:Ֆրանսիական գրականություն]]
{{անավարտ}}
==Մասն առաջին==
===I. Մարսել. Ժամանումը===
1815 թվականի փետրվարի 27֊ին Նոտր֊Դամ դը֊լա Գարդի դիտակալն ազդարարեց Իզմիրից, Տրիեսաից ու Նեապոլից եկող եռակայմ «Փարավոն» նավի մոտենալը։
Ինչպես միշտ, նավահանգստային լոցմանն անմիջապես մեկնեց նավահանգստից, անցավ Իֆ ամրոցի մոտով և նավին հասավ Մորժիոն հրվանդանի և Ռիոն կղզու միջև։
Իսկույն ևեթ, և դարձյալ ինչպես միշտ, ս. Հովհաննի ամրոցի հրապարակը լցվեց հետաքրքրասերներով, քանզի Մարսելում նավի ժամանումը միշտ էլ մեծ իրադարձություն է, մանավանդ, եթե այդ նավը, «Փարավոնի» պես, կառուցված, սարքավորված և բեռնված է հին Ֆոկեի նավաշինարաններում և պատկանում է տեղացի նավատիրոջ։
Այդ միջոցին նավը մոտենում էր. նա բարեհաճող անցավ այն նեղուցը, որ հրաբխային մի ցնցումից գոյացել է Կալասարեն և Ժաբոս կղզիների միջև, անցավ Պոմեգը և մոտենում էր իր երեք միջնառագաստները, առաջակողմի և հետնակողմի առագաստները պարզած, բայց այնքան դանդաղ ու տխրորեն, որ հետաքրքրասերներն ակամա դժբախտություն նախազգալով՝ իրար հարցնում էին, թե ի՞նչ կարող է պատահած լինել նավին։ Սակայն գործիմաց մարդիկ պարզ տեսնում էին, որ եթե որևէ բան իսկ պատահել է, ապա նավին չի պատահել, քանի նա ընթանում էր ինչպես կարող է ընթանալ լավ կառավարվող մի նավ։ Խարիսխը պատրաստ էր նետելու, ցռկակայմի պարաններն արձակված էին, իսկ լոցմանի կողքին, որը պատրաստվում էր «Փարավոնը» նեղլիկ մուտքով մտցնել Մարսելի նավահանգիստը, կանգնած էր մի ճարպիկ ու սրատես երիտասարդ, որ ուշադիր հետևում էր նավի ամեն մի շարժումին և կրկնում լոցմանի յուրաքանչյուր հրամանը։
Բազմության գլխին սավառնող բնազդային տագնապն առանձնապես համակել էր դիտողներից մեկին, այնպես որ նա չսպասեց, մինչև որ նավը մտներ նավահանգիստ, նետվեց մի նավակի մեջ և հրամայեց թիավարել «Փարավոնին» ընդառաջ, որին և հասավ Ռեզերվ ծովածոցի դեմ-դիմաց։
Այդ մարդուն տեսնելով, երիտասարդ ծովայինը հեռացավ լոցմանից և, գլխարկը հանելով, կանգնեց նավակողի մոտ։
Նա մի տասնութ-քսան տարեկան, բարձրահասակ, վայլեչակազմ, գեղեցիկ սև աչքերով և ձյութի պես սև մազերով երիտասարդ էր, նրա ամբողջ կերպարանքը արտահայտում էր այն հանգստությունն ու վճռականությունը, որ հատուկ է մանկությունից վտանգի դեմ պայքարելու սովոր մարդկանց։
— Ա՛հ, այդ դո՞ւք եք, Դանտես,— գոչեց նավակի մեջ գտնվող մարդը։— Ի՞նչ է պատահել, ինչո՞ւ նավի վրա ամեն ինչ այդպես տխրազդու է։
— Մե՜ծ դժբախտություն է պատահել, պարոն Մորել,— պատասխանեց երիտասարդը,— մեծ դժբախտություն, մանավանդ ինձ համար։ Չիվիտա-Վեկկայի մոտ մենք զրկվեցինք մեր ազնիվ նավապետ Լեկլերից։
— Իսկ բե՞ռն ինչ վիճակի մեջ է,— փութով հարցրեց նավատերը։
— Տեղ հասավ անվտանգ, պարոն Մորել, և կարծում եմ, գոհ կլինեք... Բայց խեղճ նավապետ Լեկլերը...
— Իսկ ի՞նչ է պատահել նրան,— հարցրեց նավատերը ակներևաբար հանգստացած։— Ի՞նչ է պատահել մեր ազնիվ նավապետին։
— Վախճանվեց։
— Ջո՞ւրն ընկավ։
— Ոչ, մեռավ ջղատենդից, սոսկալի տանջվելով,— ասաց Դանտեսը։
Ապա դառնալով նավի անձնակազմին՝ գոչեց.
— Հե՛յ, յուրաքանչյուրդ թող կանգնի իր տեղում։ Պատրաստվել խարիսխը նետելու։
Անձնակազմը հնազանդվեց նրան։ Անմիջապես ութը կամ տասը նավաստիներ, որոնցից կազմված էր անձնակազմը, նետվեցին ո՛րը դեպի առագաստաթոկերը, ո՛րը դեպի կառանները, ո՛րը դեպի դրոշակաթոկերը, ո՛րը դեպի կայմերը, իսկ մնացածները՝ դեպի առագաստակալները։
Երիտասարդ ծովայինը մի թռուցիկ հայացք գցեց նրանց վրա և, տեսնելով, որ հրամանը կատարվում է, դարձյալ շուռ եկավ դեպի իր խոսակիցը։
— Իսկ ինչպե՞ս պատահեց այդ դժբախտությունը,— հարցրեց նավատերը, վերսկսելով ընդհատված խոսակցությունը։
— Միանգամայն անսպասելի։ Նավահանգստի պարետի հետ երկար խոսելուց հետո նավապետ Լեկլերը խիստ գրգռված մեկնեց Նեապոլից։ Քսանչորս ժամ անց սկսվեց տենդը, իսկ երեք օր հետո նա արդեն մեռած էր։ նրան թաղեցինք ինչպես հարկն է, և հիմա նա, կտավի մեջ փաթաթված, ոտքերի և գլխի կողմից մի֊մի թնդանոթի արկ կապած, հանգչում է Դել Ջիլո կղզու մոտ։ Նրա խաչն ու սուրը բերել ենք այրուն։ Տա՜սը տարի,— ավելացրեց երիտասարդը տխրալի ժպիտով,— տա՜սը տարի կռվել անգլիացիների դեմ և հետո բոլորի պես մեռնել անկողնում։
— Ի՜նչ արած, Էդմոն,— ասած նավատերը, որն ըստ երևույթին, գնալով ավելի էր հանգստանում։— Մենք բոլորս մահկանացու ենք, և հարկավոր է, որ ծերերը իրենց տեղը զիջեն երիտասարդներին, այլապես ամեն ինչ կանգ կառնի։ Եվ քանի որ դուք ասում եք, թե բեռները...
— Միանգամայն անվնաս են, պարոն Մորել, հավատացնում եմ։ Եվ, կարծում եմ, գինը կիջեցնեք, եթե քսանհինգ հագար ֆրանկ շահույթով բավարարվեք։
Եվ քանի որ «Փարավոնը» արդեն անցնում էր կլոր աշտարակի մոտով, նա գոչեց.
— Պատրաստվել առագաստներն իջեցնելու։ Խարիսխը պատրա՛ստ պահել։
Հրամանը կատարվեց արագ, ինչպես ռազմանավի վրա։
— Առագաստաթոկերը ձգե՛լ։
Վերջին հրամանի վրա բոլոր առագաստներն իջան, և նավը շարունակեց սահել հազիվ նկատելիորեն, արդեն շարժվելով միայն իներցիայի ուժով։
— Իսկ հիմա չէի՞ք ցանկանա վեր բարձրանալ, պարոն Մորել,— ասաց Դանտեսը, նկատելով նավատիրոջ անհամբերությունը։— Ահա և պարոն Դանգլարը, ձեր հաշվապահը, դուրս է գալիս նավախցից։ Նա կտա ձեր ուզած բոլոր տեղեկությունները։ Իսկ ես պետք է հսկեմ խարիսխը նետելուն և հոգամ սգո նշանների մասին։
Կրկին հրավերի հարկ չզգացվեց։ Նավատերը բռնեց Դանտեսի նետած ճոպանը և, այնպիսի մի ճարպկությամբ, որ պատիվ կբերեր ամեն մի նավաստու, սկսեց բարձրանալ նավի ուռուցիկ կողին ամբացված պահանգների վրայով, իսկ Դանտեսը վերադարձավ իր առաջվա տեղը, թողնելով, որ խոսակցությունը շարունակի այն մարդը, որին ինքը Դանգլար էր անվանել և որը, նավախցից ելնելով, իսկապես դուրս էր եկել Մորելին դիմավորելու։
Նա մոտ քսանհինգ տարեկան, բավական մռայլատես մի մարդ էր, որ մեծավորների առաջ քծնում էր, իսկ ստորադրյալների հետ հանդգնաբար վարվում։ Ավելի շատ դրա, քան իր հաշվապահի տիտղոսի համար, որ միշտ ատելի է նավաստիներին, անձնակազմը նրան ատում էր նույնքան, որքան սիրում էր Դանտեսին։
— Ուրեմն, պարոն Մորել,— ասաց Դանգլարը,— դուք արդեն գիտե՞ք մեզ պատահած դժբախտությունը։
— Այո, այո, խե՜ղճ նավապետ Լեկլեր։ Լա՜վ ու ազնիվ մարդ էր։— Իսկ որ գլխավորն է, հիանալի ծովային էր, երկնքի ու ջրի արանքում ծերացած, որպիսին և պետք է լինի նա, ում վստահված են մի այնպիսի խոշոր ձեռնարկության շահերը, ինչպիսին է «Մորել և Որդի» ֆիրման,— պատասխանեց Դանգլարը։
— Ինձ թվում է,— ասաց նավատերը, աչքերով հետևելով Դանտեսին, որը նավի համար կանգ առնելու տեղ էր ընտրում,— որ մարդ իր գործը գիտենալու համար բնավ էլ այնքան հին ծովային չպետք է լինի, ինչպես դուք ասում եք։ Ահա մեր բարեկամ Էդմոնը այնքան լավ է կատարում իր գործը, որ, իմ կարծիքով, ոչ ոքի խորհուրդների կարիքը չի զգում:
— Այո՛,— պատասխանեց Դանգլարը՝ Դանտեսի վրա բևեռելով մի խեթ հայացք, որի մեջ ատելություն շողաց,— այո՛, երիտասարդ է և ինքնավստահ։ Դեռ հազիվ էր նավապետը մեռել, երբ նա, ոչ ոքի հետ խորհուրդ չանելով, իր ձեռքն առավ հրամանատարությունը և մեզ ստիպեց մեկևկես օր կորցնել Էլբա կղզու մոտ, փոխանակ ուղիղ դեպի Մարսել շարժվելու։
— Հրամանատարությունը իր ձեռքն առնելով,— ասաց նավատերը,— նա կատարել է իր պարտքը որպես նավապետի օգնական, բայց Էլբա կղզու մոտ մեկուկես օր կորցնելը ճիշտ բան չի եղել։ Եթե միայն նավը նորոգման կարիք չի ունեցել։
— Նավը ողջ էր և անվնաս, պարոն Մորել, իսկ մեկևկես օրը կորավ միայն իր քմահաճույքի պատճառով, ափ իջնելու բավականության համար և ուրիշ ոչինչ։
— Դանտե՛ս,— ասաց նավատերը, դառնալով դեպի երիտասարդը,— հապա այստեղ եկեք։
— Ներեցե՛ք, պարո՛ն,— պատասխանեց Դանտեսը,— մեկ րոպեից ձեզ մոտ կլինեմ։
Ապա դառնալով անձնակազմին՝ հրամայեց.
— Խարիսխը նետե՛լ։
Անմիջապես խարիսխը նետեցին, և շղթան դղրդոցով արձակվեց։ Դանտեսը, չնայած լոցմանի ներկայությանը, մնաց իր պահակակետում, մինչև որ չկատարվեց այդ վերջին գործողությունը ևս։
Ապա նա գոչեց.
— Վիմպելն իջեցնել մինչև կայմի մեջտեղը, դրոշակը հանգուցել, առագաստակալները խաչաձևել։
— Տեսնո՞ւմ եք,— ասաց Դանգլարը,— նա արդեն իրեն նավապետ է երևակայում։
— Եվ իսկապես որ նավապետ է,— պատասխանեց նավատերը։
— Այո, միայն թե դեռ հաստատված չէ ո՛չ ձեր, ո՛չ էլ ձեր գործընկերոջ կողմից։
— Իսկ ինչո՞ւ պիտի նրան նավապետ չնշանակենք,— ասաց նավատերր։— Ճիշտ է, ջահել է, բայց, կարծես, գործին նվիրված է և շատ էլ փորձառու։
Դանգլարի դեմքը մռայլվեց։
— Ներեցեք, պարոն Մորել,— ասաց Դանտեսը, մոտենալով,— խարիսխը նետված է, և ես ձեր տրամադրության տակ եմ։ Դուք, կարծես, ինձ կանչեցիք։
Դանգլարը մի քայլ ետ քաշվեց։
— Ուզում էի ձեզ հարցնել, թե ինչո՞ւ եք գնացել Էլբա կղզին։
— Ինքս էլ չգիտեմ, պարոն։ Ես կատարել եմ նավապետ Լեկլերի վերջին կարգագրությունը։ Մեռնելիս նա ինձ պատվիրել էր մի ծրար հանձնել մարշալ Բերտրանին։
— Ուրեմն դուք տեսա՞ք նրան, Էդմոն։
— Ո՞ւմ։
— Մարշալին։
— Այո։
Մորելը շուրջը նայեց և Դանտեսին մի կողմ քաշեց։
— Իսկ կայսրն ինչպե՞ս է,— հարցրեց նա արագ։
— Առողջ է, որքան կարող էի դատել։
— Ուրեմն դուք իրեն՝ կայսրին տեսա՞ք։
— Նա եկավ մարշալի մոտ, երբ ես այնտեղ էի։
— Եվ հետը խոսեցի՞ք։
— Այսինքն՝ նա խոսեց ինձ հետ,— ասաց Դանտեսը ժպտալով։
— Իսկ նա ի՞նչ ասաց ձեզ։
— Հարցուփորձ արեց նավի մասին, թե ե՞րբ ենք դուրս եկել Մարսելից, ի՞նչ ուղղությամբ ենք շարժվում և ի՞նչ բեռ ենք տանում։ Կարծում եմ, որ եթե նավը դատարկ լիներ և ինձ պատկաներ, նա պատրաստ կլիներ այն գնելու։ Բայց ես նրան ասացի, որ ես միայն փոխարինում եմ կապիտանին և որ նավը պատկանում է «Մորել և Որդի» առևտրական տանը։ «Հա՜։ Գիտեմ,— ասաց նա,— Մորելները որդվոց որդի նավատերեր են, և նրանցից մեկը ծառայում էր մեր գնդում, երբ ես գտնվում էի Վալանսում»։
— Ճիշտ է,— ուրախացած դոչեց նավատերը։— Պոլիկար Մորելն է եղել, հորեղբայրս, որը ծառայության մեջ կապիտանի աստիճանի հասավ։ Դանտես, հորեղբորս ասացեք, որ կայսրը հիշել է նրան, և կտեսնեք, թե այդ մրթմրթան ծերուկն ինչպես կսկսի լաց լինել։ Է՜հ,— շարունակեց նավատերը, բարեկամաբար խփելով երիտասարդ ծովայինի ուսին,— լավ եք արել, Դանտես, որ կատարել եք նավապետ Լեկլերի հրամանը և կանգ առել Էլբայի մոտ, թեև եթե իմանան, որ մարշալին ծրար եք հասցրել և կայսրի հետ խոսել եք, դա կարող է ձեզ վնասել։
— Իսկ ինչո՞վ կարող է ինձ վնասել,— պատասխանեց Դանտեսը։— Ես նույնիսկ չգիտեմ, թե ինչ կար ծրարի մեջ, իսկ կայսրն ինձ այնպիսի հարցեր տվեց, որ կարող էր տալ ամեն մի հանդիպած մարդու։ Բայց, ներեցե՛ք, ահա գալիս են կարանտինային և մաքսային գործակալները։
— Գնացեք, գնացեք, սիրելիս։
Երիտասարդը հեռացավ և նույն վայրկյանին նավատիրոջը մոտեցավ Դանգլարը։
— Եվ ի՞նչ,— հարցրեց նա։- Երևի ձեզ բացատրեց, թե ինչու է կանգ առել Պորտո-Ֆերայոյում։
— Լիովին, սիրելի Դանգլար։
— Հը՛մ։ Ավելի լավ,— պատասխանեց Դանգլարը։— Ծանր է տեսնել, որ ընկերդ պարտքը չի կատարում։
— Դանտեսն իր պարտքը կատարել է, և այդ մասին ասելիք չունեմ,— առարկեց նավատերը։— Նրան նավապետ Լեկլերն է հրամայել կանգ առնել Էլբայում։
— Ի դեպ, նավապետ մասին. նա ձեզ հանձնե՞ց նրա նամակը։
— Ո՞վ։
— Դանտեսը։
— Ի՞նձ։ Ոչ։ Մի՞թե մոտը նամակ կար։
— Ինձ թվաց, որ նավապետը նրան, ծրարից բացի, մի նամակ էլ հանձնեց։
— Ի՞նչ ծրարի մասին է խոսքը, Դանգլար։
— Այն ծրարի, որ Դանտեսը տարավ Պորտո-Ֆերայո։
— Իսկ դուք որտեղի՞ց գիտեք, որ Դանտեսը ծրար է տարել Պորտո-Ֆերայո։
Դանգլարը կարմրեց։
— Ես անցնում էի նավապետի խցի մոտով և տեսա, թե ինչպես նա Դանտեսին մի ծրար և մի նամակ հանձնեց։
— Նա ինձ ոչինչ չասաց, բայց եթե մոտը նամակ կա, ապա անշուշտ կհանձնի։
Դանգլարը մտածմունքի մեջ ընկավ։
— Թե որ այդպես է, պարոն Մորել, խնդրում եմ այդ մասին Դանտեսին բան չասեք։ Երևի սխալվել եմ։
Այդ պահին երիտասարդ ծովայինը վերադարձավ։ Դանգլարը դարձյալ ետ քաշվեց։
— Դեհ, ուրեմն ազա՞տ եք, սիրելի Դանտես։
— Այո, պարոն Մորել։
— Ինչ շուտ վերջացրիք։
— Այո, մաքսատան ծառայողներին տվի մեր ապրանքների ցուցակը, իսկ նավահանգստից լոցմանի հետ ուղարկված մարդուն հանձնեցի մեր փաստաթղթերը։
— Ուրեմն այստեղ այլևս անելիք չունե՞ք։
Դանտեսը արագ շուրջը նայեց։
— Ոչ, ամեն ինչ կարգին է,— ասաց նա։
— Ուրեմն գնանք միասին ճաշելու։
— Ներողություն եմ խնդրում, որ չեմ կարող գալ, պարոն Մորել, նախ և առաջ պետք է տեսնվեմ հորս հետ։ Շնորհակալ եմ ձեր արած պատվի համար...
— Իրա՜վ է, Դանտես, իրավ է։ Ես գիտեմ, որ դուք լավ որդի եք։
— Իսկ հայրս,— հարցրեց Դանտեսը անվճռականորեն,— առո՞ղջ է, դուք չգիտե՞ք։
— Կարծում եմ, որ առողջ է, սիրելի Էդմոն, թեև ես նրան չեմ տեսել։
— Այո, նա շարունակ նստած է իր խցիկում։
— Դա, համենայն դեպս, ցույց է տալիս, որ ձեր բացակայության միջոցին նա ոչ մի բանի կարոտություն չի ունեցել։
Դանտեսը ժպտաց։
— Հայրս հպարտ մարդ է, և եթե նույնիսկ ամեն ինչից էլ զուրկ լիներ, աշխարհում ոչ ոքից օգնություն չէր խնդրի, բացի աստծուց։
— Ուրեմն հուսա՞մ, որ ձեր հորն այցելելուց հետո կգաք մեզ մոտ։
— Դարձյալ կներեք, պարոն Մորել. ես ունեմ մի այլ պարտք, որ ինձ համար նույնպես թանկ է։
— Հա՜, մոռացա, որ Կատալանիում մեկը ձեզ սպասում է նույնքան անհամբեր, որքան և ձեր հայրը, այսինքն՝ չքնաղ Մերսեդեսը։
Դանտեսը ժպտաց։
— Ահա՜ թե ինչ,— շարունակեց նավատերը։— Հիմա եմ հասկանում, թե ինչու նա երեք անգամ եկավ տեղեկանալու, թե արդյոք շո՞ւտ է գալու «Փարավոնը»։ Գրո՜ղը տանի, Էդմոն, դուք երջանիկ մարդ եք, շատ լավ սիրուհի ունեք։
— Նա իմ սիրուհին չէ,— լրջորեն ասաց ծովայինը,— այլ հարսնացուն։
— Երբեմն դա միևնույնն է,— ծիծաղեց նավատերը։
— Ոչ մեզ համար,— պատասխանեց Դանտեսը։
— Շա՜տ լավ, Էդմոն, ես ձեզ արգելք չեմ լինի։ Դուք այնքան լավ եք կարգավորել իմ գործերը, որ պարտավոր եմ ձեզ ժամանակ տալ ձեր գործերր ևս կարգավորելու։ Փող պետք, չէ՞։
— Ո՛չ, պետք չէ, մոտս մնում է ամբողջ ռոճիկը, որ ստացել եմ նավարկության ընթացքում, այսինքն՝ երեք ամսում։
— Դուք պարտաճանաչ մարդ եք, Էդմոն։
— Մի մոռացեք, պարոն Մորել, որ հայրս աղքատ է։
— Այո, այո, ես գիտեմ, որ դուք լավ որդի եք։ Ես էլ որդի ուձեմ, և, պետք է ասել, շատ կբարկանայի այն մարդու վրա, ով երեք ամսվա անջատումից հետո նրան խանգարեր տեսնվել ինձ հետ։
— Ուրեմն թո՞ւյլ եք տալիս,— ասաց երիտասարդը գլուխ տալով։
— Գնացեք, եթե ուրիշ ոչինչ չունեք ինձ ասելու։
— Ուրիշ ոչինչ։
— Նավապետ Լեկլերը մեռնելիս ձեզ նամակ չի՞ տվել ինձ հանձնելու համար։
— Չկարողացավ գրել։ Բայց ձեր հարցը ինձ հիշեցրեց, որ պետք է ձեզանից երկու շաբաթվա արձակուրդ խնդրեմ։
— Հարսանիքի՞ համար։
— Ե՛վ հարսանիքի, և՛ Փարիզ գնալու համար։
— Խնդրեմ։ Նավի բեռնաթափումը մի վեց շաբաթ կտևի, և մենք դուրս կգանք երեք ամսից, ոչ շուտ։ Բայց երեք ամիս հետո պետք է այստեղ լինեք,— շարունակեց նավատերը, երիտասարդ ծովայինի ուսին զարկելով։— «Փարավոնը» չի կարող նավարկության դուրս գալ առանց իր նավապետի։
— Առանց իր նավապետի՞,— բացականչեց Ղանտեսը, և նրա աչքերը ուրախ շողացին։— Քիչ զգույշ խոսեք, պարոն Մորել, քանզի արձագանքում եք հոգուս ամենաթաքուն բաղձանքներին։ Դուք ցանկանում եք ինձ «Փարավոնի» նավապե՞տ նշանակել։
— Թե, որ մենակ ես լինեի, սիրելիս, ձեռքս կպարզեի ձեզ ու կասեի. «Հարցը լուծված է»։ Բայց ես գործընկեր ունեմ, իսկ ձեզ հայտնի է իտալական առածը, որ ասում է. «Chi lia compagno ha padrone»<ref>Ով գործընկեր անի, գլխին տեր ունի։</ref>, բայց գործի կեսը հաջողված է, քանզի երկու ձայներից մեկն արդեն ձեզ է պատկանում։ Իսկ երկրորդ ձայնն ստանալու հոգսը թողեք ինձ։
— Ոհ, պարոն Մորել,— գոչեց երիտասարդը, արցունքն աչքերին սեղմելով նրա ձեռքը։— Շնորհակալ եմ հորս ու Մերսեդեսի անունից։
— Լավ, լավ, Էդմոն, չէ՞ որ ազնիվ մարդկանց համար վերն աստված կա։ Տեսնվեք ձեր հոր հետ, տեսնվեք Մերսեդեսի հետ, իսկ հետո եկեք ինձ մոտ։
— Չե՞ք ցանկանում ձեզ ափ հասցնեմ։
— Ոչ, շնորհակալ եմ։ Ես կմնամ այստեղ և Դանգլարի հետ կնայեմ հաշիվները։ Նավարկության ընթացքում նրանից գո՞հ մնացիք։
— Եվ գոհ, և ոչ։ Իր ընկերությունից գոհ չեմ. ինձ թվում է, որ նա ինձ չի սիրում այն ժամանակվանից սկսած, երբ մի անգամ, հետը կռվելով, հիմարություն ունեցա առաջարկելու մի տասը րոպեով կանգ առնել Մոնտե-Քրիստո կղզու մոտ՝ մեր վեճը լուծելու համար։ Իհարկե, ես այդպիսի բան չպետք է ասեի, և նա խելացի վարվեց, որ հրաժարվեց։ Գալով հաշվապահ լինելուն, ոչ մի վատ բան չեմ կարող ասել, և, հավանաբար, դուք էլ գոհ կլինեք։
— Բայց, ասացեք, Դանտես,— հարցրեց նավատերը,— եթե դուք «Փարավոնի» նավապետը լինեիք, Դանգլարին հաճությա՞մբ կպահեիք ձեզ մոտ։
— Նավապետ լինեմ թե օգնական, պարոն Մորել, միշտ էլ խորին հարգանքով կվերաբերվեմ այն անձանց, ովքեր վայելում են տերերիս վստահությունը։
— Իրավ է, Դանտես։ Դուք ըստ ամենայնի լավ մարդ եք։ Իսկ հիմա գնացեք։ Տեսնում եմ, շատ եք անհամբեր։
— Ուրեմն ես արձակուրդի մե՞ջ եմ։
— Գնացեք, ասում եմ ձեզ։
— Թույլ կտա՞ք ձեր նավակով գնալ։
— Խնդրեմ։
— Ցտեսություն, պարոն Մորել, շատ և շատ շնորհակալություն։
— Ցտեսություն, Էդմոն, հաջողություն եմ ցանկանում։
Երիտասարդ ծովայինը ցատկեց նավակի մեջ, նստեց ղեկի մոտ ու պատվիրեց թիավարել դեպի Կաննեբյեր փողոցը։ Երկու նավաստի սկսեցին թիավարել, և նավակն ընթացավ այնքան արագ, որքան միայն թույլ էր տալիս այլ նավակների բազմությունը, որ բռնել էր զույգ նավաշարքերի արանքով դեպի Օրլեանի ծովափը տանող նեղլիկ անցուղին։
Նավատերը ժպտալով աչքը չկտրեց նրանից մինչև նրա ափ հասնելը, ապա տեսավ, թե ինչպես նա նավակի միջից ցատկեց ծովափի սալարկի վրա ու կորավ խառնիճաղանջ ամբոխի մեջ, որն առավոտյան մամը հինգից մինչև իրիկվա ժամը ինը լցվում է հոչակավոր Կաննեբյեո փողոցը, որով ժամանակակից ֆոկեյցիներն այնպես են պարծենում, որ իրենց յուրահատուկ առոգանությամբ ամենայն լրջությամբ ասում են. «Եթե Փարիզը Կաննեբյերի պես փողոց ունենար, ապա մի փոքրիկ Մարսել կդառնար»։
Ետ նայելով, նավատերն իր թիկունքում կանգնած տեսավ Դանգլարին, որը կարծես նրա կարգադրություններին էր սպասում, բայց իրականում հայացքով իր նման հետևում էր երիտասարդ նավաստուն։ Սակայն մեծ տարբերություն կար միևնույն մարդուն հետևող այդ երկու հայացքների արտահայտության մեջ։
===II. Հայր և որդի ===
----
<references/>
|վերնագիր = Կոմս Մոնտե-Քրիստո
|հեղինակ = [[Ալեքսանդր Դյումա]]
|թարգմանիչ = [[Սուրեն Վահունի]]
|աղբյուր =
}}
[[Կատեգորիա:Գրքեր]]
[[Կատեգորիա:Արձակ]]
[[Կատեգորիա:Ֆրանսիական գրականություն]]
{{անավարտ}}
==Մասն առաջին==
===I. Մարսել. Ժամանումը===
1815 թվականի փետրվարի 27֊ին Նոտր֊Դամ դը֊լա Գարդի դիտակալն ազդարարեց Իզմիրից, Տրիեսաից ու Նեապոլից եկող եռակայմ «Փարավոն» նավի մոտենալը։
Ինչպես միշտ, նավահանգստային լոցմանն անմիջապես մեկնեց նավահանգստից, անցավ Իֆ ամրոցի մոտով և նավին հասավ Մորժիոն հրվանդանի և Ռիոն կղզու միջև։
Իսկույն ևեթ, և դարձյալ ինչպես միշտ, ս. Հովհաննի ամրոցի հրապարակը լցվեց հետաքրքրասերներով, քանզի Մարսելում նավի ժամանումը միշտ էլ մեծ իրադարձություն է, մանավանդ, եթե այդ նավը, «Փարավոնի» պես, կառուցված, սարքավորված և բեռնված է հին Ֆոկեի նավաշինարաններում և պատկանում է տեղացի նավատիրոջ։
Այդ միջոցին նավը մոտենում էր. նա բարեհաճող անցավ այն նեղուցը, որ հրաբխային մի ցնցումից գոյացել է Կալասարեն և Ժաբոս կղզիների միջև, անցավ Պոմեգը և մոտենում էր իր երեք միջնառագաստները, առաջակողմի և հետնակողմի առագաստները պարզած, բայց այնքան դանդաղ ու տխրորեն, որ հետաքրքրասերներն ակամա դժբախտություն նախազգալով՝ իրար հարցնում էին, թե ի՞նչ կարող է պատահած լինել նավին։ Սակայն գործիմաց մարդիկ պարզ տեսնում էին, որ եթե որևէ բան իսկ պատահել է, ապա նավին չի պատահել, քանի նա ընթանում էր ինչպես կարող է ընթանալ լավ կառավարվող մի նավ։ Խարիսխը պատրաստ էր նետելու, ցռկակայմի պարաններն արձակված էին, իսկ լոցմանի կողքին, որը պատրաստվում էր «Փարավոնը» նեղլիկ մուտքով մտցնել Մարսելի նավահանգիստը, կանգնած էր մի ճարպիկ ու սրատես երիտասարդ, որ ուշադիր հետևում էր նավի ամեն մի շարժումին և կրկնում լոցմանի յուրաքանչյուր հրամանը։
Բազմության գլխին սավառնող բնազդային տագնապն առանձնապես համակել էր դիտողներից մեկին, այնպես որ նա չսպասեց, մինչև որ նավը մտներ նավահանգիստ, նետվեց մի նավակի մեջ և հրամայեց թիավարել «Փարավոնին» ընդառաջ, որին և հասավ Ռեզերվ ծովածոցի դեմ-դիմաց։
Այդ մարդուն տեսնելով, երիտասարդ ծովայինը հեռացավ լոցմանից և, գլխարկը հանելով, կանգնեց նավակողի մոտ։
Նա մի տասնութ-քսան տարեկան, բարձրահասակ, վայլեչակազմ, գեղեցիկ սև աչքերով և ձյութի պես սև մազերով երիտասարդ էր, նրա ամբողջ կերպարանքը արտահայտում էր այն հանգստությունն ու վճռականությունը, որ հատուկ է մանկությունից վտանգի դեմ պայքարելու սովոր մարդկանց։
— Ա՛հ, այդ դո՞ւք եք, Դանտես,— գոչեց նավակի մեջ գտնվող մարդը։— Ի՞նչ է պատահել, ինչո՞ւ նավի վրա ամեն ինչ այդպես տխրազդու է։
— Մե՜ծ դժբախտություն է պատահել, պարոն Մորել,— պատասխանեց երիտասարդը,— մեծ դժբախտություն, մանավանդ ինձ համար։ Չիվիտա-Վեկկայի մոտ մենք զրկվեցինք մեր ազնիվ նավապետ Լեկլերից։
— Իսկ բե՞ռն ինչ վիճակի մեջ է,— փութով հարցրեց նավատերը։
— Տեղ հասավ անվտանգ, պարոն Մորել, և կարծում եմ, գոհ կլինեք... Բայց խեղճ նավապետ Լեկլերը...
— Իսկ ի՞նչ է պատահել նրան,— հարցրեց նավատերը ակներևաբար հանգստացած։— Ի՞նչ է պատահել մեր ազնիվ նավապետին։
— Վախճանվեց։
— Ջո՞ւրն ընկավ։
— Ոչ, մեռավ ջղատենդից, սոսկալի տանջվելով,— ասաց Դանտեսը։
Ապա դառնալով նավի անձնակազմին՝ գոչեց.
— Հե՛յ, յուրաքանչյուրդ թող կանգնի իր տեղում։ Պատրաստվել խարիսխը նետելու։
Անձնակազմը հնազանդվեց նրան։ Անմիջապես ութը կամ տասը նավաստիներ, որոնցից կազմված էր անձնակազմը, նետվեցին ո՛րը դեպի առագաստաթոկերը, ո՛րը դեպի կառանները, ո՛րը դեպի դրոշակաթոկերը, ո՛րը դեպի կայմերը, իսկ մնացածները՝ դեպի առագաստակալները։
Երիտասարդ ծովայինը մի թռուցիկ հայացք գցեց նրանց վրա և, տեսնելով, որ հրամանը կատարվում է, դարձյալ շուռ եկավ դեպի իր խոսակիցը։
— Իսկ ինչպե՞ս պատահեց այդ դժբախտությունը,— հարցրեց նավատերը, վերսկսելով ընդհատված խոսակցությունը։
— Միանգամայն անսպասելի։ Նավահանգստի պարետի հետ երկար խոսելուց հետո նավապետ Լեկլերը խիստ գրգռված մեկնեց Նեապոլից։ Քսանչորս ժամ անց սկսվեց տենդը, իսկ երեք օր հետո նա արդեն մեռած էր։ նրան թաղեցինք ինչպես հարկն է, և հիմա նա, կտավի մեջ փաթաթված, ոտքերի և գլխի կողմից մի֊մի թնդանոթի արկ կապած, հանգչում է Դել Ջիլո կղզու մոտ։ Նրա խաչն ու սուրը բերել ենք այրուն։ Տա՜սը տարի,— ավելացրեց երիտասարդը տխրալի ժպիտով,— տա՜սը տարի կռվել անգլիացիների դեմ և հետո բոլորի պես մեռնել անկողնում։
— Ի՜նչ արած, Էդմոն,— ասած նավատերը, որն ըստ երևույթին, գնալով ավելի էր հանգստանում։— Մենք բոլորս մահկանացու ենք, և հարկավոր է, որ ծերերը իրենց տեղը զիջեն երիտասարդներին, այլապես ամեն ինչ կանգ կառնի։ Եվ քանի որ դուք ասում եք, թե բեռները...
— Միանգամայն անվնաս են, պարոն Մորել, հավատացնում եմ։ Եվ, կարծում եմ, գինը կիջեցնեք, եթե քսանհինգ հագար ֆրանկ շահույթով բավարարվեք։
Եվ քանի որ «Փարավոնը» արդեն անցնում էր կլոր աշտարակի մոտով, նա գոչեց.
— Պատրաստվել առագաստներն իջեցնելու։ Խարիսխը պատրա՛ստ պահել։
Հրամանը կատարվեց արագ, ինչպես ռազմանավի վրա։
— Առագաստաթոկերը ձգե՛լ։
Վերջին հրամանի վրա բոլոր առագաստներն իջան, և նավը շարունակեց սահել հազիվ նկատելիորեն, արդեն շարժվելով միայն իներցիայի ուժով։
— Իսկ հիմա չէի՞ք ցանկանա վեր բարձրանալ, պարոն Մորել,— ասաց Դանտեսը, նկատելով նավատիրոջ անհամբերությունը։— Ահա և պարոն Դանգլարը, ձեր հաշվապահը, դուրս է գալիս նավախցից։ Նա կտա ձեր ուզած բոլոր տեղեկությունները։ Իսկ ես պետք է հսկեմ խարիսխը նետելուն և հոգամ սգո նշանների մասին։
Կրկին հրավերի հարկ չզգացվեց։ Նավատերը բռնեց Դանտեսի նետած ճոպանը և, այնպիսի մի ճարպկությամբ, որ պատիվ կբերեր ամեն մի նավաստու, սկսեց բարձրանալ նավի ուռուցիկ կողին ամբացված պահանգների վրայով, իսկ Դանտեսը վերադարձավ իր առաջվա տեղը, թողնելով, որ խոսակցությունը շարունակի այն մարդը, որին ինքը Դանգլար էր անվանել և որը, նավախցից ելնելով, իսկապես դուրս էր եկել Մորելին դիմավորելու։
Նա մոտ քսանհինգ տարեկան, բավական մռայլատես մի մարդ էր, որ մեծավորների առաջ քծնում էր, իսկ ստորադրյալների հետ հանդգնաբար վարվում։ Ավելի շատ դրա, քան իր հաշվապահի տիտղոսի համար, որ միշտ ատելի է նավաստիներին, անձնակազմը նրան ատում էր նույնքան, որքան սիրում էր Դանտեսին։
— Ուրեմն, պարոն Մորել,— ասաց Դանգլարը,— դուք արդեն գիտե՞ք մեզ պատահած դժբախտությունը։
— Այո, այո, խե՜ղճ նավապետ Լեկլեր։ Լա՜վ ու ազնիվ մարդ էր։— Իսկ որ գլխավորն է, հիանալի ծովային էր, երկնքի ու ջրի արանքում ծերացած, որպիսին և պետք է լինի նա, ում վստահված են մի այնպիսի խոշոր ձեռնարկության շահերը, ինչպիսին է «Մորել և Որդի» ֆիրման,— պատասխանեց Դանգլարը։
— Ինձ թվում է,— ասաց նավատերը, աչքերով հետևելով Դանտեսին, որը նավի համար կանգ առնելու տեղ էր ընտրում,— որ մարդ իր գործը գիտենալու համար բնավ էլ այնքան հին ծովային չպետք է լինի, ինչպես դուք ասում եք։ Ահա մեր բարեկամ Էդմոնը այնքան լավ է կատարում իր գործը, որ, իմ կարծիքով, ոչ ոքի խորհուրդների կարիքը չի զգում:
— Այո՛,— պատասխանեց Դանգլարը՝ Դանտեսի վրա բևեռելով մի խեթ հայացք, որի մեջ ատելություն շողաց,— այո՛, երիտասարդ է և ինքնավստահ։ Դեռ հազիվ էր նավապետը մեռել, երբ նա, ոչ ոքի հետ խորհուրդ չանելով, իր ձեռքն առավ հրամանատարությունը և մեզ ստիպեց մեկևկես օր կորցնել Էլբա կղզու մոտ, փոխանակ ուղիղ դեպի Մարսել շարժվելու։
— Հրամանատարությունը իր ձեռքն առնելով,— ասաց նավատերը,— նա կատարել է իր պարտքը որպես նավապետի օգնական, բայց Էլբա կղզու մոտ մեկուկես օր կորցնելը ճիշտ բան չի եղել։ Եթե միայն նավը նորոգման կարիք չի ունեցել։
— Նավը ողջ էր և անվնաս, պարոն Մորել, իսկ մեկևկես օրը կորավ միայն իր քմահաճույքի պատճառով, ափ իջնելու բավականության համար և ուրիշ ոչինչ։
— Դանտե՛ս,— ասաց նավատերը, դառնալով դեպի երիտասարդը,— հապա այստեղ եկեք։
— Ներեցե՛ք, պարո՛ն,— պատասխանեց Դանտեսը,— մեկ րոպեից ձեզ մոտ կլինեմ։
Ապա դառնալով անձնակազմին՝ հրամայեց.
— Խարիսխը նետե՛լ։
Անմիջապես խարիսխը նետեցին, և շղթան դղրդոցով արձակվեց։ Դանտեսը, չնայած լոցմանի ներկայությանը, մնաց իր պահակակետում, մինչև որ չկատարվեց այդ վերջին գործողությունը ևս։
Ապա նա գոչեց.
— Վիմպելն իջեցնել մինչև կայմի մեջտեղը, դրոշակը հանգուցել, առագաստակալները խաչաձևել։
— Տեսնո՞ւմ եք,— ասաց Դանգլարը,— նա արդեն իրեն նավապետ է երևակայում։
— Եվ իսկապես որ նավապետ է,— պատասխանեց նավատերը։
— Այո, միայն թե դեռ հաստատված չէ ո՛չ ձեր, ո՛չ էլ ձեր գործընկերոջ կողմից։
— Իսկ ինչո՞ւ պիտի նրան նավապետ չնշանակենք,— ասաց նավատերր։— Ճիշտ է, ջահել է, բայց, կարծես, գործին նվիրված է և շատ էլ փորձառու։
Դանգլարի դեմքը մռայլվեց։
— Ներեցեք, պարոն Մորել,— ասաց Դանտեսը, մոտենալով,— խարիսխը նետված է, և ես ձեր տրամադրության տակ եմ։ Դուք, կարծես, ինձ կանչեցիք։
Դանգլարը մի քայլ ետ քաշվեց։
— Ուզում էի ձեզ հարցնել, թե ինչո՞ւ եք գնացել Էլբա կղզին։
— Ինքս էլ չգիտեմ, պարոն։ Ես կատարել եմ նավապետ Լեկլերի վերջին կարգագրությունը։ Մեռնելիս նա ինձ պատվիրել էր մի ծրար հանձնել մարշալ Բերտրանին։
— Ուրեմն դուք տեսա՞ք նրան, Էդմոն։
— Ո՞ւմ։
— Մարշալին։
— Այո։
Մորելը շուրջը նայեց և Դանտեսին մի կողմ քաշեց։
— Իսկ կայսրն ինչպե՞ս է,— հարցրեց նա արագ։
— Առողջ է, որքան կարող էի դատել։
— Ուրեմն դուք իրեն՝ կայսրին տեսա՞ք։
— Նա եկավ մարշալի մոտ, երբ ես այնտեղ էի։
— Եվ հետը խոսեցի՞ք։
— Այսինքն՝ նա խոսեց ինձ հետ,— ասաց Դանտեսը ժպտալով։
— Իսկ նա ի՞նչ ասաց ձեզ։
— Հարցուփորձ արեց նավի մասին, թե ե՞րբ ենք դուրս եկել Մարսելից, ի՞նչ ուղղությամբ ենք շարժվում և ի՞նչ բեռ ենք տանում։ Կարծում եմ, որ եթե նավը դատարկ լիներ և ինձ պատկաներ, նա պատրաստ կլիներ այն գնելու։ Բայց ես նրան ասացի, որ ես միայն փոխարինում եմ կապիտանին և որ նավը պատկանում է «Մորել և Որդի» առևտրական տանը։ «Հա՜։ Գիտեմ,— ասաց նա,— Մորելները որդվոց որդի նավատերեր են, և նրանցից մեկը ծառայում էր մեր գնդում, երբ ես գտնվում էի Վալանսում»։
— Ճիշտ է,— ուրախացած դոչեց նավատերը։— Պոլիկար Մորելն է եղել, հորեղբայրս, որը ծառայության մեջ կապիտանի աստիճանի հասավ։ Դանտես, հորեղբորս ասացեք, որ կայսրը հիշել է նրան, և կտեսնեք, թե այդ մրթմրթան ծերուկն ինչպես կսկսի լաց լինել։ Է՜հ,— շարունակեց նավատերը, բարեկամաբար խփելով երիտասարդ ծովայինի ուսին,— լավ եք արել, Դանտես, որ կատարել եք նավապետ Լեկլերի հրամանը և կանգ առել Էլբայի մոտ, թեև եթե իմանան, որ մարշալին ծրար եք հասցրել և կայսրի հետ խոսել եք, դա կարող է ձեզ վնասել։
— Իսկ ինչո՞վ կարող է ինձ վնասել,— պատասխանեց Դանտեսը։— Ես նույնիսկ չգիտեմ, թե ինչ կար ծրարի մեջ, իսկ կայսրն ինձ այնպիսի հարցեր տվեց, որ կարող էր տալ ամեն մի հանդիպած մարդու։ Բայց, ներեցե՛ք, ահա գալիս են կարանտինային և մաքսային գործակալները։
— Գնացեք, գնացեք, սիրելիս։
Երիտասարդը հեռացավ և նույն վայրկյանին նավատիրոջը մոտեցավ Դանգլարը։
— Եվ ի՞նչ,— հարցրեց նա։- Երևի ձեզ բացատրեց, թե ինչու է կանգ առել Պորտո-Ֆերայոյում։
— Լիովին, սիրելի Դանգլար։
— Հը՛մ։ Ավելի լավ,— պատասխանեց Դանգլարը։— Ծանր է տեսնել, որ ընկերդ պարտքը չի կատարում։
— Դանտեսն իր պարտքը կատարել է, և այդ մասին ասելիք չունեմ,— առարկեց նավատերը։— Նրան նավապետ Լեկլերն է հրամայել կանգ առնել Էլբայում։
— Ի դեպ, նավապետ մասին. նա ձեզ հանձնե՞ց նրա նամակը։
— Ո՞վ։
— Դանտեսը։
— Ի՞նձ։ Ոչ։ Մի՞թե մոտը նամակ կար։
— Ինձ թվաց, որ նավապետը նրան, ծրարից բացի, մի նամակ էլ հանձնեց։
— Ի՞նչ ծրարի մասին է խոսքը, Դանգլար։
— Այն ծրարի, որ Դանտեսը տարավ Պորտո-Ֆերայո։
— Իսկ դուք որտեղի՞ց գիտեք, որ Դանտեսը ծրար է տարել Պորտո-Ֆերայո։
Դանգլարը կարմրեց։
— Ես անցնում էի նավապետի խցի մոտով և տեսա, թե ինչպես նա Դանտեսին մի ծրար և մի նամակ հանձնեց։
— Նա ինձ ոչինչ չասաց, բայց եթե մոտը նամակ կա, ապա անշուշտ կհանձնի։
Դանգլարը մտածմունքի մեջ ընկավ։
— Թե որ այդպես է, պարոն Մորել, խնդրում եմ այդ մասին Դանտեսին բան չասեք։ Երևի սխալվել եմ։
Այդ պահին երիտասարդ ծովայինը վերադարձավ։ Դանգլարը դարձյալ ետ քաշվեց։
— Դեհ, ուրեմն ազա՞տ եք, սիրելի Դանտես։
— Այո, պարոն Մորել։
— Ինչ շուտ վերջացրիք։
— Այո, մաքսատան ծառայողներին տվի մեր ապրանքների ցուցակը, իսկ նավահանգստից լոցմանի հետ ուղարկված մարդուն հանձնեցի մեր փաստաթղթերը։
— Ուրեմն այստեղ այլևս անելիք չունե՞ք։
Դանտեսը արագ շուրջը նայեց։
— Ոչ, ամեն ինչ կարգին է,— ասաց նա։
— Ուրեմն գնանք միասին ճաշելու։
— Ներողություն եմ խնդրում, որ չեմ կարող գալ, պարոն Մորել, նախ և առաջ պետք է տեսնվեմ հորս հետ։ Շնորհակալ եմ ձեր արած պատվի համար...
— Իրա՜վ է, Դանտես, իրավ է։ Ես գիտեմ, որ դուք լավ որդի եք։
— Իսկ հայրս,— հարցրեց Դանտեսը անվճռականորեն,— առո՞ղջ է, դուք չգիտե՞ք։
— Կարծում եմ, որ առողջ է, սիրելի Էդմոն, թեև ես նրան չեմ տեսել։
— Այո, նա շարունակ նստած է իր խցիկում։
— Դա, համենայն դեպս, ցույց է տալիս, որ ձեր բացակայության միջոցին նա ոչ մի բանի կարոտություն չի ունեցել։
Դանտեսը ժպտաց։
— Հայրս հպարտ մարդ է, և եթե նույնիսկ ամեն ինչից էլ զուրկ լիներ, աշխարհում ոչ ոքից օգնություն չէր խնդրի, բացի աստծուց։
— Ուրեմն հուսա՞մ, որ ձեր հորն այցելելուց հետո կգաք մեզ մոտ։
— Դարձյալ կներեք, պարոն Մորել. ես ունեմ մի այլ պարտք, որ ինձ համար նույնպես թանկ է։
— Հա՜, մոռացա, որ Կատալանիում մեկը ձեզ սպասում է նույնքան անհամբեր, որքան և ձեր հայրը, այսինքն՝ չքնաղ Մերսեդեսը։
Դանտեսը ժպտաց։
— Ահա՜ թե ինչ,— շարունակեց նավատերը։— Հիմա եմ հասկանում, թե ինչու նա երեք անգամ եկավ տեղեկանալու, թե արդյոք շո՞ւտ է գալու «Փարավոնը»։ Գրո՜ղը տանի, Էդմոն, դուք երջանիկ մարդ եք, շատ լավ սիրուհի ունեք։
— Նա իմ սիրուհին չէ,— լրջորեն ասաց ծովայինը,— այլ հարսնացուն։
— Երբեմն դա միևնույնն է,— ծիծաղեց նավատերը։
— Ոչ մեզ համար,— պատասխանեց Դանտեսը։
— Շա՜տ լավ, Էդմոն, ես ձեզ արգելք չեմ լինի։ Դուք այնքան լավ եք կարգավորել իմ գործերը, որ պարտավոր եմ ձեզ ժամանակ տալ ձեր գործերր ևս կարգավորելու։ Փող պետք, չէ՞։
— Ո՛չ, պետք չէ, մոտս մնում է ամբողջ ռոճիկը, որ ստացել եմ նավարկության ընթացքում, այսինքն՝ երեք ամսում։
— Դուք պարտաճանաչ մարդ եք, Էդմոն։
— Մի մոռացեք, պարոն Մորել, որ հայրս աղքատ է։
— Այո, այո, ես գիտեմ, որ դուք լավ որդի եք։ Ես էլ որդի ուձեմ, և, պետք է ասել, շատ կբարկանայի այն մարդու վրա, ով երեք ամսվա անջատումից հետո նրան խանգարեր տեսնվել ինձ հետ։
— Ուրեմն թո՞ւյլ եք տալիս,— ասաց երիտասարդը գլուխ տալով։
— Գնացեք, եթե ուրիշ ոչինչ չունեք ինձ ասելու։
— Ուրիշ ոչինչ։
— Նավապետ Լեկլերը մեռնելիս ձեզ նամակ չի՞ տվել ինձ հանձնելու համար։
— Չկարողացավ գրել։ Բայց ձեր հարցը ինձ հիշեցրեց, որ պետք է ձեզանից երկու շաբաթվա արձակուրդ խնդրեմ։
— Հարսանիքի՞ համար։
— Ե՛վ հարսանիքի, և՛ Փարիզ գնալու համար։
— Խնդրեմ։ Նավի բեռնաթափումը մի վեց շաբաթ կտևի, և մենք դուրս կգանք երեք ամսից, ոչ շուտ։ Բայց երեք ամիս հետո պետք է այստեղ լինեք,— շարունակեց նավատերը, երիտասարդ ծովայինի ուսին զարկելով։— «Փարավոնը» չի կարող նավարկության դուրս գալ առանց իր նավապետի։
— Առանց իր նավապետի՞,— բացականչեց Ղանտեսը, և նրա աչքերը ուրախ շողացին։— Քիչ զգույշ խոսեք, պարոն Մորել, քանզի արձագանքում եք հոգուս ամենաթաքուն բաղձանքներին։ Դուք ցանկանում եք ինձ «Փարավոնի» նավապե՞տ նշանակել։
— Թե, որ մենակ ես լինեի, սիրելիս, ձեռքս կպարզեի ձեզ ու կասեի. «Հարցը լուծված է»։ Բայց ես գործընկեր ունեմ, իսկ ձեզ հայտնի է իտալական առածը, որ ասում է. «Chi lia compagno ha padrone»<ref>Ով գործընկեր անի, գլխին տեր ունի։</ref>, բայց գործի կեսը հաջողված է, քանզի երկու ձայներից մեկն արդեն ձեզ է պատկանում։ Իսկ երկրորդ ձայնն ստանալու հոգսը թողեք ինձ։
— Ոհ, պարոն Մորել,— գոչեց երիտասարդը, արցունքն աչքերին սեղմելով նրա ձեռքը։— Շնորհակալ եմ հորս ու Մերսեդեսի անունից։
— Լավ, լավ, Էդմոն, չէ՞ որ ազնիվ մարդկանց համար վերն աստված կա։ Տեսնվեք ձեր հոր հետ, տեսնվեք Մերսեդեսի հետ, իսկ հետո եկեք ինձ մոտ։
— Չե՞ք ցանկանում ձեզ ափ հասցնեմ։
— Ոչ, շնորհակալ եմ։ Ես կմնամ այստեղ և Դանգլարի հետ կնայեմ հաշիվները։ Նավարկության ընթացքում նրանից գո՞հ մնացիք։
— Եվ գոհ, և ոչ։ Իր ընկերությունից գոհ չեմ. ինձ թվում է, որ նա ինձ չի սիրում այն ժամանակվանից սկսած, երբ մի անգամ, հետը կռվելով, հիմարություն ունեցա առաջարկելու մի տասը րոպեով կանգ առնել Մոնտե-Քրիստո կղզու մոտ՝ մեր վեճը լուծելու համար։ Իհարկե, ես այդպիսի բան չպետք է ասեի, և նա խելացի վարվեց, որ հրաժարվեց։ Գալով հաշվապահ լինելուն, ոչ մի վատ բան չեմ կարող ասել, և, հավանաբար, դուք էլ գոհ կլինեք։
— Բայց, ասացեք, Դանտես,— հարցրեց նավատերը,— եթե դուք «Փարավոնի» նավապետը լինեիք, Դանգլարին հաճությա՞մբ կպահեիք ձեզ մոտ։
— Նավապետ լինեմ թե օգնական, պարոն Մորել, միշտ էլ խորին հարգանքով կվերաբերվեմ այն անձանց, ովքեր վայելում են տերերիս վստահությունը։
— Իրավ է, Դանտես։ Դուք ըստ ամենայնի լավ մարդ եք։ Իսկ հիմա գնացեք։ Տեսնում եմ, շատ եք անհամբեր։
— Ուրեմն ես արձակուրդի մե՞ջ եմ։
— Գնացեք, ասում եմ ձեզ։
— Թույլ կտա՞ք ձեր նավակով գնալ։
— Խնդրեմ։
— Ցտեսություն, պարոն Մորել, շատ և շատ շնորհակալություն։
— Ցտեսություն, Էդմոն, հաջողություն եմ ցանկանում։
Երիտասարդ ծովայինը ցատկեց նավակի մեջ, նստեց ղեկի մոտ ու պատվիրեց թիավարել դեպի Կաննեբյեր փողոցը։ Երկու նավաստի սկսեցին թիավարել, և նավակն ընթացավ այնքան արագ, որքան միայն թույլ էր տալիս այլ նավակների բազմությունը, որ բռնել էր զույգ նավաշարքերի արանքով դեպի Օրլեանի ծովափը տանող նեղլիկ անցուղին։
Նավատերը ժպտալով աչքը չկտրեց նրանից մինչև նրա ափ հասնելը, ապա տեսավ, թե ինչպես նա նավակի միջից ցատկեց ծովափի սալարկի վրա ու կորավ խառնիճաղանջ ամբոխի մեջ, որն առավոտյան մամը հինգից մինչև իրիկվա ժամը ինը լցվում է հոչակավոր Կաննեբյեո փողոցը, որով ժամանակակից ֆոկեյցիներն այնպես են պարծենում, որ իրենց յուրահատուկ առոգանությամբ ամենայն լրջությամբ ասում են. «Եթե Փարիզը Կաննեբյերի պես փողոց ունենար, ապա մի փոքրիկ Մարսել կդառնար»։
Ետ նայելով, նավատերն իր թիկունքում կանգնած տեսավ Դանգլարին, որը կարծես նրա կարգադրություններին էր սպասում, բայց իրականում հայացքով իր նման հետևում էր երիտասարդ նավաստուն։ Սակայն մեծ տարբերություն կար միևնույն մարդուն հետևող այդ երկու հայացքների արտահայտության մեջ։
===II. Հայր և որդի ===
----
<references/>
