Changes
/* Գլուխ քսաներկուերորդ */
Իհարկե, դա հնարավոր չէ։ Եթե նույնիսկ հնարավոր էլ լիներ, շատ շուտով նա կփոշմաներ դրա համար։ Մորիս Սպենսերը զգում էր․ դա ոչ միայն նրա կարիերայի գագաթնակետն էր, այլև շրջադարձային կետ նրա կյանքում։ Նա այլևս հատուկ թղթակից չի լինի․ ինքն իրեն արդեն դատապարտել է բարձր պաշտոնի։ Դեռ հալա ոչինչ, եթե սահմանափակվեն Կլավիի հեռուստաստուդիայում մի խումբ փորձառու, հրահանգիչների աչքերի առջև տաքուկ բազկաթոռին նստեցնելով։
==Գլուխ քսաներեքերորդ==
«Սելենի» վրա առաջվա նման լռություն էր թագավորում, բայց դա ննջարանի լռություն էր, և ոչ թե մեռելանոցի։
Շուտով քնածները կսկսեն արթնանալ, ու նրանց համար սկիզբ կառնի այն օրը, որն ապրելու հույսն արդեն նրանք կորցրել էին։
Դժվարությամբ պահպանելով հավասարակշռությունը, Պաթ Հարրիսը բազկաթոռի թիկնակին կանգնած՝ վնասված կաբելն էր շտկում։ Ինչ լավ է, որ հորատիչը կողքով է անցել։ Հինգ միլիմետր ձախ, և ռադիոն կլռեր, այն ժամանակ բանը շատ ավելի բարդ կլիներ։
― Երրորդ հոսանքահատիչը միացրեք, դոկտոր, ― խնդրեց նա, մեկուսիչ ժապավենը փաթաթելով։ ― Կարծես ամեն ինչ կարգին է։
Հիմնական լուսավորության լամպերը վառվեցին, որոնք վթարային լույսից հետո չափազանց պայծառ էին։ Ու հենց նույն վայրկյանին մի ինչ֊որ բան պայթեց այնքան ասպասելի, որ Պաթը պոկվեց իր անհաստատ հենարանից։ Մինչ նրա ոտքերը հատակին կառնեին, նա գլխի ընկավ․ ինչ֊որ մեկը փռշտաց․․․ Ըստ երևույթին, չափը անց էին կացրել խուցը հովացնելով։
Հետաքրքիր է, ով առաջինը կարթնանա։ Լավ կլիներ, եթե Սյուն՝ անարգել կարելի է խոսել։ Դանքեն Մըքենզիից նա չէր քաշվում․ ճիշտ է, Սյուն այլ կերպ կարող է դատել։
Ինչ֊որ մեկը վերմակի տակ շարժվեց։ Պաթը շտապեց օգնության, բայց հանկարծ կանգ առավ ու վշտալի հոգոց քաշեց։
Ավա՜ղ, ամեն մի բարեբախտություն իր վերջն ունի, ու նավապետը պետք է կատարի իր պարտականությունը։ Պաթը կռացավ նիհարիկ մարմնի վրա, որը փորձում էր ոտքի կանգել, և հոգատար ձայնով հարցրեց․
― Ինչպե՞ս եք միսս Մոռլի։
Հեռուստատեսության ճանկն ընկնելը դոկտոր Լոուսոնի համար և՛ լավ էր, և՛ վատ։ Հեռուստաաստղ դառնալով, նրա վստահությունն ավելացավ հանդեպ սեփական անձի․ պարզվեց, որ այն աշխարհը, որին Թոմ Լոուսոնը համառորեն ատում էր, նրա գիտելիքների և տաղանդի կարիքն ունի։ (Թոմը չէր մտածում այն մասին, որ շատ շուտով կարող են վերստին մոռանալ՝ հենց որ «Սելենի» շուրջն ստեղծված աղմուկը վերջանա)։ Նրա համար առիթ ծառացավ ապացուցելու իր անկեղծ նվիրվածությունը աստղագիտությանը։ Միայն աստղագետների շրջանում նրա մոտ ինչ֊որ չէր ստացվում։ Եվ, բացի այդ, իհարկե, դոկտոր Լոուսոնը ուրախ էր լավ հոնորարի համար։
Սակայն ծրագիրը, որին նա մասնակցում էր, ասես դիտավորյալ կազմված էր այնպես, որպեսզի հաստատեր Թոմի վաղեմի համոզմունքը, թե մարդկանց մեծամասնությունը կամ սրիկա է, կամ հիմար։ Եվ «Ինտերփլանիթ Նյուս» գործակալությանն էլ չի կարելի մեղադրել այն բանում, որ չկարողացավ դիմանալ երկարատև ընդմիջումը (երբ տախտակամածի վրա էական ոչինչ չէր կատարվում) հաջող համարով լրացնելու գայթակղությանը։
Այն հանգամանքը, որ Լոուսոնը Լուսնի վրա էր, իսկ նրա զոհերը՝ Երկրի, տեխնիկներին ամենևին չէր հուզում․ այդ խնդիրը վաղուց ի վեր լուծվել է հեռուստատեսության կողմից։ Միևնույն է ծրագիրը միանգամից եթեր տալ չէր կարելի․ գրի առան ժապավենի վրա և դադարներն էլ հանեցին՝ այն երկուսուկես վայրկյանները, որոնք պահանջում էին ռադիոալիքները մինչև Լուսին հասնելու և ետ դառնալու համար։ Իհարկե, հաղորդման մասնակիցներին դա չէր օգնում, բայց հեռուստադիտողը նայելով հմուտ խմբագրի կողմից մշակված ժապավենը՝ ոչ մի անհարմարություն չէր զգում այն բանից, որ գործող անձինք միմյանցից բաժանված էին մոտ չորս հարյուր հազար կիլոմետրով։
Ունկնդիրների թվում էր նաև ինժեներ Լոուրենսը։ Նա հարմար դիրքով պառկել էր Ծարավի ծովի վրա ու նայում էր ամայի երկնքին։ Վերջին մի քանի ժամվա ընթացքում առաջին անգամ շունչ քաշելու հնարավորություն էր ստեղծվել, բայց մտքերը խռնվել էին գլխում ու չէին թողնում, որպեսզի քնի։ Էլ չասած այն բանի մասին, որ Լոուրենսը պարզապես չէր կարողանում քնել սկաֆանդրում։ Ասենք դրա հարկը չկա էր էլ․ առաջին իգլուները Պորտ֊Ռորիսից արդեն ճանապարհ են ընկել։ Հենց որ տեղ հասնեն, նա կտեղավորվի հարմարավետ, որին նա արժանի է։
Ինչ էլ ասեն սկաֆանդր պատրաստողները, նրա մեջ ինչպես հարկն է մեկ օրից ավելի չես կարող աշխատել։ Պատճառները շատ են, ու դրանք բոլորն էլ առավել կամ պակաս չափով ակներև են։ Վերցնենք թեկուզ այդ զզվելի «տիեզերական քոսը», որը հերմետիկ զգեստի մեջ մեկօրյա բանտարգելությունից հետո վնասում է գոտկատեղն (ու այլ տեղեր)։ Բժիշկները հավատացնում են, որ դա զուտ հոգեբանական երևույթ է, ու տիեզերական շատ էսկուլապոսներ շաբաթներով սկաֆանդրից դուրս չէին գալիս, որպեսզի այդ բանը ապացուցեն։ Բայց, ցավոք, նրանց տված օրինակը չվերացրեց այդ հիվանդությունը․․․
Տիեզերական սկաֆանդրերը ծնունդ տվեցին բանահյուսությանը՝ բազմազան ու բազմաբովանդակ, ոչ միշտ վայելուչ, առանձնահատուկ տերմինաբանությամբ։ Ոչ ոք ճիշտը չգիտի, թե ինչու 70֊ական թվականների նշանավոր մոդելներից մեկը կոչվում էր «Երկաթակուռ աղջիկ», բայց ամեն մի տիեզերագնաց հաճույքով կպարզաբանի, թե ինչու էր 2010 թվականին թողարկված «Մոդել XIV» ստացել «Տանջանքի խցիկ» անունը։ Այլ բան է, որ ամեն ոք չի հավատա, թե իբր սկաֆանդրը պատրաստվել էր սադիստական հակումներ ունեցող ինչժեներ֊կնոջ կողմից, որը մտքում դրել էր դաժանաբար վրեժ լուծել տղամարդկանցից։
Առայժմ Լոուրենսը վատ չէր զգում իրեն։ Ռադիոն բերում էր ձայները մարտնչող դիլետանտների, որոնք ոգևորությամբ շարադրում էին իրենց իդեաները։ Ինչ կա որ, գուցե (թեև քիչ հավանական է) այդ անզուսպ մտածողներից մեկն ու մեկի խելքը գլխին բան ասի։ Ինչպես ինքն էր հիշում, նման բան պատահել է, և նա պատրաստ էր ավելի համբերատարորեն լսել առաջարկությունները, քան դոկտոր Լոուսոնը, որը, ակնհայտ է, երբեք չի սովորի ներողամիտ լինել հիմարների նկատմամբ։
Թոմ Լոուսոնը հենց նոր ջարդուբուրդ արեց սիցիլիացի սիրող ինժեներին, որը առաջարկում էր փոշին ցրիվ տալ համապատասխանորեն տեղավորված ռեակտիվ ավիաշարժիչների օգնությամբ։ Բնորոշ դեպք է․ տեսականորեն այդ նախագծում կարծես արտասովոր ոչինչ չկար, սակայն բավական է նրան մոտենալ գործնական կողմից՝ ամեն ինչ ի դերև է ելնում։ Փոշին կարելի է ցրիվ տալ, բայց դրա համար հարկավոր է օդի անսպառ հոսանք։ Մինչ ճարտարախոս իտալացու փաստարկները անգլերեն էին թարգմանում, Լոուսոնը արագորեն հաշիվներ կատարեց։
― Իմ հաշվումներով, սինյոր Գուզայի, ― ասաց նա, ― օդային հոսանքով պետք եղած տրամաչափի հորան փորելու համար րոպեում կպահանջվի առնվազն հինգ հազար տոննա օդ։ Այդպիսի քանակությամբ օդը աշխատանքի վայրը բերելը անհնար է։
― Ը․․․ ըմ, կարելի է հավաքել օգտագործած օդը ու նորից այն շրջանառության մեջ դենլ։
― Շնորհակալ եմ, սինյոր Գուզայի, ― միջամտեց հաղորդավարի վճռական ձայնը։ ― Հաջորդը՝ միստր Ռոբերտսոն, Օնտարիո քաղաքից։ Ո՞րն է ձեր պլանը, միստր Ռոբերտսոն։
― Ես առաջարկում եմ սառեցում։
― Սպասեցեք, ― առարկեց Լոուսոնը, ― ինչպե՞ս կարելի է փոշին սառեցնել։
― Սկզբում այն ծծեցնել ջրով։ Ապա իջեցնել սառեցնող խողովակներ ու այն սառցի վերածել։ Կստացվի կարծր զանգված, որը հեշտությամբ կհորատվի։
― Ուշագրավ միտք է, ― մի տեսակ դժկամությամբ ընդունեց Լոուսոնը։ ― Համենայն դեպս, այնպիսի անհեթեթություն չէ, ինչպես մի քանի նախորդները։ Բայց դրա համար շատ֊շատ ջուր կպահանջվի։ Մի մոռացեք, փոշեգնացը տասնհինգ մետր խորության վրա է․․․
― Քանի՞ ֆուտ կանի այդ, ― հարցրեց կանադացին մի այնպիսի տոնով, որը իսկույն մատնում էր նրա պատկանելիությունը հակամետրային դպրոցին։
― Հիսուն, և ես հավատացած եմ, որ դա նույնքան լավ է հայտնի ձեզ, ինչպես ինձ։ Հանքահորի բնամասի տրամագիծը մի մետրից՝ ըստ ձեզ, յարդից պակաս չպետք է լինի։ Այսպես, ամփոփենք․ տասնհինգը տասի խորանարդով, տասը և․․․ մի խոսքով, տասնհինգ տոննա ջուր։ Այդ այն դեպքում, եթե բացառենք կորուստը, իրականում անհամեմատ շատ կպահանջվի, հավանաբար, մոտ հարյուր տոննա։ Ի՞նչ եք կարծում, ի՞նչ կկշռի սառեցնող հարմարանքը ամբողջ հանդերձանքով։
Իսկ նա ամենևին էլ վատ չի գլուխ հանում։ Ի տարբերությու Լոուրենսի ծանոթ գիտնականներից շատերի, Լոուսոնը անմիջապես ըմբռնում էր գործնական էությունը և, բացի այդ, արագությամբ հաշվում։ Սովորաբար, երբ աստղագետին կամ ֆիզիկոսին հարկավոր է արագ հաշվարկ կատարել, նրանք առաջին անգամ սխալվում են տասնյակներով, եթե ոչ հարյուրներով։ Որքան Լոուրենսը կարողացավ դատել, Թոմ Լոուսոնը միանգամից ճիշտ պատասխան էր ստանում։
Սառեցման կանադացի էնտուազիստը դեռևս պնդում էր իր գաղափարի վրա, բայց նրան անջատեցին, որպեսզի խոսքը տան մի աֆրիկաբնակի, որը առաջարկում էր ուղղակի հակադիր միջողը՝ տաքությունը։ Մի հսկայական գոգավոր հայելիով արևի ճառագայթները հավաքել լուսնային փոշու վրա՝ կիզակետում ու այն հալելով, զանգվածի վերածել․․․
Զգացվում էր, որ Լոուսոնը դժվարությամբ էր իրեն զսպում։ Արևի օգնությամբ ձուլման կողմնակիցը ամենահամառ ինքնուս գիտուններից մեկը դուրս եկավ, որոնք խիստ համոզված են իրենց հաշվումների անսխալականության մեջ։ Սկսված վիճաբանությունը հանաք բան չէր, բայց այդ ժամանակ գլխավոր ինժեների ականջին հնչեց մի ուժեղ ձայն։
― Փոշեսահնակները գալիս են, միստր Լոուրենս։
Գլխավորը շրջվեց ու նստեց, ապա մագլցեց տախտակամածի վրա։ Եթե փոշեսահնակները արդեն երևում են, ուրեմն նրանք շատ մոտ են։ Այդպես էլ կար, ահա «Փոշեսահնակ 1֊ը», ու նրա հետ «Փոշեսահնակ 3֊ը», որը դժվար ուղի էր անցել Ֆարսայդի Ծարավի լճից։ Մի արշավ, որը ինքնընստինքյան իսկական խիզախություն էր։ Բայց այդ խիզախության մասին մի բուռ մարդիկ գիտեն միայն։
Յուրաքանչյուր փոշեսահնակ բուքսիրով քարշ էր տալիս երկու սահնակ։ Ահա նրանք մոտեցան տախտակամածին, և իսկույն փրկարարները սկսեցին իջեցնել մեծ արկղը, որի մեջ իգլուն էր դրված։ Լոուրենսը սովորաբար հետաքրքրությամբ էր դիտում, երբ իգլուն փչում էին, բայց այժմ նա առանձնակի անհամբերությամբ էր սպասում այդ արարողության վերջանալուն։ (Դե, իհարկե, իրեն միայն տիեզերական քոսն էր պակաս)․․․ Ամեն ինչ արվում էր մեքենայաբար․ կնիքը պոկել, սեղմել երկու ինքնուրույն լծակները (ինքնաբերական միացումից ապահով լինելու համար) և սպասել։
Սպասումը երկար չտևեց։ Արկղը բացվեց, և երևաց խնամքով ծալված արծաթագույն կտորը, որը ասես կենդանի էակի նման խաղում էր։ Լոուրենսը մի անգամ տեսել էր, թե ինչպես թևերը աստիճանաբար պարզելով՝ հարսյակից թիթեռ էր դուրս գալիս։ Ճիշտ և ճիշտ, այդ է հիշեցնում։
Իհարկե, մեկ ժամ պահանջվեց մինչև թիթեռնակը երևաց իր ողջ պերճությամբ․ իգլուն երեք րոպեում պատրաստ էր լինում։
Պոմպը օդ էր մղում նրա մեջ, ու թաղանթը ձգվելով՝ ավելի ու ավելի էր ուռչում։ Ահա բարձրությունը մեկ մետրի հասավ, այժմ արդեն լայնքին է տալիս․․․ Հասավ մինչև կարերը, ու նորից ձգվեց դեպի վեր։ Կտրուկ շարժում՝ անցման խցիկն էր ― ուղղվեց։ Եվ այս ամենը կատարվում էր լուռ ու հանգիստ, թեպետ թվում էր, դժվարության ֆսսոց ու փնչոց պետք է լսվեր։
Բոլորովին քիչ է մնում․․․ Այժմ արդեն երևում է, թե որքան դիպուկ է «իգլու» անունը։ Իհարկե, ձյունե տնակները էսկիմոսներին պաշտպանում էին միանգամայն այլ (թեև մարդուն ոչ պակաս թշնամի) միջավայրից, բայց ձևը միևնույնն էր։ Խնդիրների նմանությանը հետևել էր նաև կառուցվածքային միանմանություն։
«Կահավորումը» շատ ավելի երկար ժամանակ էր պահանջում, քան իգլուի տեղակայումը։ Ամեն ինչ՝ մահճակալները, բազկթոռները, սեղանները, պահարանները, էլեկտրոնային ապարատները հարկավոր էր ներս տանել անցման խցիկով։ Որոշ առարկաներ, որոնք ավելի խոշոր էին, հազիվհազ էին մտնում, բայց մտնում էին։
Վերջապես ռադիոն ասաց․
― Բարի գալո՛ւստ։
Լոուրենսը չհապաղեց։ Նա սկաֆանդրից սկսեց ազատվել դեռևս օդասահանքի երկաստիճան խցիկի արտաքին հատվածում, ու հենց որ խտացող մթնոլորտում լսեց ներսից եկող ձայներ, հերմետիկ սաղավարտը հանեց։
Օխա՜յ․․․ Կարող ես կռանալ, շրջվել, քորել, անարգել շարժվել, ընկերներիդ հետ մարդավարի խոսել։ Նեղ լողարանում ջուրը նրա վրայից մաքրեց տարավ սկաֆանդրի հոտը․ այժմ պետք է աշխատել։ Կարճ անդրավարտիքը հոգնելով (իգլուում թեթև էին հագնում), նա նստեց սեղանի առջև՝ իր օգնականների հետ խորհրդակցելու։ Նրա պատվիրած նյութերի մեծ մասը արդեն բերվել էր, մնացածները մի քանի ժամ հետո կբերի «Փոշեսահնակ 2֊ը»։ Աչքի անցկացնելով ցուցակները, Լոուրենսը իրեն զգաց դրության տերը։ Թթվածնով ապահովված են, եթե միայն որևէ նոր խափանում չլինի։ Ճիշտ է, ջուրը վերջանալու վրա է, բայց այդ խնդիրը կարելի է հեշտությամբ շտկել։ Փոքր֊ինչ ավելի դժվար կլինի ուտելիքի հարցը, բայց և այնպես, բավական է հարմար ձևով ծրարել այն։ Ի դեպ, ճաշարանների վարչությունն արդեն ուղարկել է շոկոլադ, չորացած միս, պանիր և նույնիսկ բարակ ֆրանսիական բուլկիներ՝ այս ամենը տեղավորված է երեք սանտիմետր լայնությամբ գլանի մեջ։ Այժմ խողովակների միջոցով դրանք ցած կուղարկեն, և ուղևորների տրամադրությունը կբացվի։
Բայց այս ամենը այնքան էլ կարևոր չէր․ գլխավորը՝ նրա «մտավոր տրեստի» հանձնարարականներն էին, որոնք մարմնավորված էին մի դյուժին գծագրերի ու վեց էջի վրա գրված լակոնիկ հուշագրում։ Լոուրենսը կարդում էր շատ ուշադիր, ժամանակ առ ժամանակ գլխով հավանության նշան անում։ Ասենք, ինքն էլ նույն կարծիքին էր։ Այլ ուղի պարզապես չկար։
Ուղևորներին կարելի է փրկել, բայց դա «Սելենի» վեջին ճանապարհորդությունն էր։
