Changes

Խոսակցությունները չդադարեցին ոչ ինն օր, ոչ էլ իննսունինն օր հետո։ Բիլբո Պարկինսի երկրորդ անգամ անհետանալը քննարկվում էր ոչ միայն ՀոբիթոնումՆորգորդում, այլ ամեն տեղ ու ամենուրեք․ քննարկում էին տարուց ավելի, իսկ հիշում էին դրանից էլ երկար։ Փոքրիկ հոբիթներին այդ պատմությունը երեկոները պատմում էին բուխարու մոտ, և հետզհետե Խենթ Պարկինսը, որ փայլ ու շուքով անհետացել էր և պարկերով գանձ շալակած հայտնվել, դարձավ հեքիաթային սիրված հոբիթ և մնաց հեքիաթներում, երբ նրան վերաբերող իրական իրադարձությունների մասին հիշողություններն արդեն մարում էին։

Բայց սկզբնական շրջանում խոսում էին, որ Բիլբոն առանց այն էլ ծալը պակաս էր, իսկ հիմա լրիվ գժվել է, նրա երգը երգված է։ Անտարակույս, ընկել է մի լճակի մեջ կամ խեղդվել է գետում ու գտել իր տխուր, բայց արժանի վերջը։ Իսկ այդ ամենում ո՞վ է մեղավոր, եթե ոչ Գենդալֆը։ Գանդալֆը։

«Այդ հիմար հրաշագործը գոնե Ֆրոդոյին հանգիստ թողնի՝ մեկ էլ տեսար նրանից մի խելամիտ հոբիթ դուրս եկավ», ― ասում էին խելոքները, գլուխները տարուբերելով։ Եվ եղածից դատելով, հրաշագործն իսկապես էլ Ֆրոդոյին հանգիստ էր թողել, բայց նրա հոբիթական խելամտությունն ինչ-որ չէր ավելանում։ Ֆրոդոն էլ Բիլբոյի նման տարօրինակություններ ուներ։ Նա սուգ չպահեց և հաջորդ տարի Բիլբոյի հարյուր տասներկուամյակը նշեց․ լիակշիռ տարեթիվ է, ասում էր նա։ Բայց թե դա ի՜նչ ինչ տոն էր, ընդամենը քսան հոգի էր հրավիրված․․․ Ճիշտ է, շատ ուտելուց արդեն պայթում էին, շատ խմելուց՝ արդեն գլորվում, ինչպես ասում են հոբիթները։

Մի խոսքով, ոմանք շատ զարմացան, բայց Ֆրոդոն Բիլբոյի ծնունդը կատարելը սովորություն դարձրեց, և հետզհետե բոլորը վարժվեցին։ Նա ասաց, որ Բիլբոն, իր դատելով, ողջ-առողջ է։ Իսկ երբ հարցնում էին, թե որտե՞ղ է, Ֆրոդոն ուսերն էր թոթվում։

Նա էլ, Բիլբոյի նման, մեկուսացած էր ապրում, միայն թե ընկերներ շատ ուներ, հատկապես երիտասարդներից։ Իսկ իրենց լրիվ յուրային էին զգում Պարկուտում Փերեգրին Տուկը Ճագարակը (ընկերների համար պարզապես Փին) և Մերի Բրենդիբաքը Բրենդիզայքը (նրա լրիվ անունը Մերիադոք էր, բայց այդ մասին շատ հազվադեպ էին հիշում)։ Ֆրոդոն նրանց հետ մասին սար ու դաշտ ոտքի տակ էր տալիս, բայց ավելի հաճախ մենակ էր թափառում, և հասարակ ժողովուրդը զարմանում էր, թե ինչու նրա աչքին քուն չի գալիս։ Մերին ու Փինը կասկածում էին, որ նա, իր հորեղբայր Բիլբոյի օրինակով, օրինակով՝ կապերի մեջ է մտել էլֆերի հետ։

Ժամանակն անցնում էր, և բոլորը սկսեցին նկատել, որ Ֆրոդոն էլ վատ չի «պահպանվում»․ նա առաջվա պես պինդ է ու առույգ, հազիվ երեսունն անց հոբիթի տեսք ունի։ «Երջանկությունը բախտավորին է սիրում», ասում էին նրա մասին։ Բայց երբ մոտենում էր հիսունին, ժողովուրդը զգուշացավ։

Ֆրոդոն ինքը, վշտից սթափվելով, հայտնաբերեց, որ Զառիթափի Պարկուտի տեր, պարոն միստր Պարկինս լինելը նույնիսկ շատ հաճելի է։ Տասնյակ տարիներ նա ուրախ-ուրախ վայելում էր կյանքը և ապագայի մասին բնավ չէր մտածում, թեպետ երբեմն, այնուամենայնիվ, ափսոսում էր, որ Բիլբոյի հետ չի գնացել։ Եվ ժամանակ առ ժամանակ, հատկապես աշնանը, նրա անուրջներում կուսական վայրեր էին հայտնվում, աչքին սարեր էին երևում, որտեղ երբեք չէր եղել և ծովեր, որոնց մասին միայն լսել էր։ Նա սկսեց ինքն իրեն կրկնել․ «Այ մի օր էլ կվերկենամ ու կգնամ Գետի այն կողմը»։ Եվ իսկույն էլ ներքին ձայնն ասում էր․ «Հե՜տո, մի օր․․․»։

Մինչդեռ մոտենում էր նրա հիսնամյակը, իսկ հիսուն տարին Ֆրոդոյին բավական նշանավոր (և նույնիսկ չարագուշակ) տարեթիվ էր պատկերանում։ Այդ նույն տարիքում էր, որ Բիլբոն խիզախ հոբիթ դարձավ։ Ֆրոդոյի մեջ անհանգստություն բուն դրեց, սիրելի կածանները ձանձրացրել էին նրան։ Նա աչքի էր անցկացնում տեղական քարտեզները, որտեղ Հոբիթստանը շրջապատված էր սպիտակ բծերով։ Նա ավելի ու ավելի հաճախ և ավելի ու ավելի երկար էր շրջում մենակ, իսկ Մերին ու մյուս ընկերները տագնապով հետևում էին նրան։ Իսկ ով հետևում էր, տեսնում էր, թե ինչպես է նա երկար զրույցի բռնվում օտարականների հետ, որոնք Հոբիթստանում շատ-շատացել էին։

Լուրեր էին պտտվում արտասահմանում կատարվող ինչ-որ զարմանահրաշ բաների մասին․ Գենդալֆն Գանդալֆն արդեն երկար տարիներ չէր երևացել և նույնիսկ իր մասին իմաց չէր տալիս։ Հոբիթստանի միջով շտապողականորեն շարժվում էին էլֆերի ջոկատները՝ առաջներում հոբիթները նրանց մասին միայն լսածներով գիտեին, իսկ այժմ էլ էլֆերը անտառների եզրերով երեկոները գնում էին ու գնում, անցնում էին ու էլ չէին վերադառնում՝ հեռանում վերադառնում։ Հեռանում էին Միջերկրից: Նրանց այլևս չէին հետաքրքրում Միջերկրի տագնապները։ Թզուկներն Միջերկրից։ Նրանք էլ իրենց ճակատագիրն ունեին։ Սակայն թզուկներն էլ էին գնում՝ դարձյալ մեծ քանակությամբ։ Արևելքից արևմուտք ձգվող հնադարյան ճանապարհը Հոբիթստանի միջով գնում էր Արծաթափայլ Նավահանգիստ, բայց թե թզուկներն էլ էին օգտնվում ի սկզբանե այդ ճանապարհից ուղիով էին գնում-գալիս Կապույտ լեռների հանքերը գնալուց։ հանքերը։ Նրանցից էլ հոբիթներն իմանում էին, թե ինչ է կատարվում օտար երկրներում, թեև տանտերերը հետաքրքրասեր չէին, իսկ անցորդները սակավախոս էին։ Բայց հիմա Ֆրոդոյին ավելի ու ավելի հաճախ էին հանդիպում ուրիշ, հեռավոր թզուկներ։ Նրանք գնում էին արևմուտք ու, շուրջը նայելով, շշուկով խոսում էին Թշնամու և Մորդոր երկրի մասին։

Այդ բառը բառերը հայտնի էր միայն շատ հինավուրց հինավուրդ ասույթներից , և պարուրված էր չարագուշակ ստվերով։ Լուսավոր Խորհուրդը վերջերս ստվեր էր Չարքանտառից քշել Չար ուժինգցում նրանց վրա։ Իսկ հիմա, սակայն պարզվում է, որ այն չի հեռացելՍև Դղյակը նորից վերակառուցված է, այլ վերադարձել ու կրկին վերակառուցել է իր Սև Ամրոցը, և այնտեղից այժմ սառնաշունչ խավար ու ուժաթափ անող սարսափ է սողում Միջերկիր։ Հեռու հարավում ու արևելքում արդեն Ամենուրեք թնդում են պատերազմները։ Լեռներում բազմանում են էին օրքերը։ Թրոլներն էլ են փոխվել, առաջվա պես բթամիտ ու ծուռթաթ չեն, այլ խորամանկ և նոր ձևով զինված։ Խոսում էին ավելի սարսափելի բաների մասին, բայց այստեղ արդեն ակնարկներով էին խոսում։

Հասարակ ժողովուրդը, իհարկե, այդ մասին քիչ բան գիտեր։ Սակայն նույնիսկ ամենախլականջ տանը նստածները, նույնիսկ սրանք որոշ բաներ բան լսել էին, իսկ ով պատահաբար եղել էր սահմանի մոտ՝ նաև տեսել էր։ Գարնանային մի երեկո «Կանաչ վիշապում» բուխարիկի մոտ Սամ Համեստուկը՝ Ֆրոդոյի այգեպանը, զրույց էր անում Թոդ Ավազունսի՝ ջրաղացպանի որդու հետ։ Շուրջը հավաքվել էին պանդոկի մշտական հաճախորդները։

Գարնանային մի երեկո «Կանաչ վիշապում» բուխարիկի մոտ Սամ Գեմջին՝ Ֆրոդոյի այգեպանը― Զարմանալի լուրեր են պտտվում, զրույց էր անում Թոդ Ավազունսի՝ ջրաղացպանի որդու հետ։ Շուրջը հավաքվել էին պանդոկի մշտական հաճախորդները։ ― ասաց Սամը։

― Զարմանալի լուրեր են պտտվումԻսկ դու ականջդ կախ արա, ― ասաց Սամը։ խորհուրդ տվեց Թոդը, ― էլ ավելին կլսես։ Հրե՜ն գնա իմ մամիկի մոտ՝ էնքա՜ն պատմի, որ․․․

― Իսկ դու ականջդ կախ արաԴե ինչ արած, ― խորհուրդ տվեց Թոդըասաց Սամը, ― տատի հեքիաթներն էլ ավելին կլսես։ Հրե՜ն գնա իմ մամիկի մոտ՝ էնքա՜ն պատմիմեկ-մեկ լսելը չի խանգարի։ Հո դրանք ինքը չի հնարել։ Վերցնենք, որ․․․ օրինակ հենց քո ասած վիշապները։

― Դե ինչ արածՎերցրու քեզ, ― ասաց ՍամըԹոդը, տատի հեքիաթներն էլ մեկ-մեկ լսելը չի խանգարի։ Հո ― ինձ պետք չէ։ Ես դրանք ինքը չի հնարել։ Վերցնենքսեղանի տակ չոչ անելիս էնքան եմ լսել, օրինակ իսկ հենց քո ասած վիշապները։ որ տաբատ հագա, մտքիցս դուրս թռան։ Մեր Գետամերձում միայն մի վիշապ կա, էն էլ կանաչ։ Ճի՞շտ եմ ասում, ― դիմեց նա ունկնդիրներին, և նրանք միահամուռ քրքջացին։

― Վերցրու քեզԷդ դու իմ խոսքը կտրեցիր, ― ասաց Թոդը, ― ինձ պետք չէ։ Ես դրանք սեղանի տակ չոչ անելիս էնքան եմ լսել, իսկ հենց որ տաբատ հագա, մտքիցս դուրս թռան։ Մեր Գետամերձում միայն մի վիշապ կա, էն մյուսների հետ Սամն էլ կանաչ։ Ճի՞շտ եմ ասում, ծիծաղեց։ ― դիմեց նա ունկնդիրներինԻսկ ծառ հսկաների հաշվով ի՞նչ կասես։ Ասում են, և նրանք միահամուռ քրքջացին։ հյուսիսային ճահիճներից այն կողմ վերջերս մեկին տեսել են՝ ուզածդ ծառից բարձր։

― Էդ դու իմ խոսքը կտրեցիր, ― մյուսների հետ Սամն էլ ծիծաղեց։ ― Իսկ ծառ հսկաների հաշվով ի՞նչ կասես։ Ասում են, հյուսիսային ճահիճներից այն կողմ վերջերս մեկին տեսել են՝ ուզածդ ծառից բարձր։ ո՞վ է ասում։

― Էդ ո՞վ Դե, թեկուզ իմ ախպերացու Հելը։ Նա պարոն Կուզբոնցի մոտ է ասում։ բանում և միշտ լինում է Հյուսիսային նահանգում։ Հենց ինքն էլ տեսել է։

― Դե, թեկուզ իմ ախպերացու Հելը։ Նա պարոն Կուզբոնցի մոտ կտեսնի, մենակ մեզ ցույց չի տա։ Իսկ թե ինչ է բանում և միշտ լինում է Հյուսիսային նահանգում։ Հենց էնտեղ տեսնում, ինքն էլ տեսել է։ ավելի լավ գիտի, քանի որ ուրիշները ոչինչ չեն տեսնում։

― Նա կտեսնիԴե չէ, մենակ մեզ ցույց չի տա։ Իսկ թե ինչ էլի, իսկական հսկա է էնտեղ տեսնում, ինքն ավելի լավ գիտիամեն լոնքը երեք սաժեն է, քանի ինքն էլ ոնց որ ուրիշները ոչինչ չեն տեսնում։ վիթխարի ծփի լինի, իր համար քայլում գնում է․․․

― Դե չէԾփիները չեն քայլում, էլիայլ աճում են, իսկական հսկա է, ամեն լոքը երեք սաժեն է, ինքն էլ ոնց որտեղ որ վիթխարի ծփի լինի, իր համար քայլում գնում է․․․ բուսել են։

― Ծփիները չեն քայլումԴե քեզ ասում են՝ քայլելիս է եղել, այլ աճում են, որտեղ որ բուսել են։ իսկ ծփի էնտեղ չի աճում։

― Դե քեզ ասում են՝ քայլելիս է եղելոր ասածիդ պես չի աճում, իսկ ծփի էլ որտեղի՞ց է նա էնտեղ չի աճում։ ծլել, ― կտրեց Թոդը։

― Դե որ ասածիդ պես չի աճումԲոլորը, էլ որտեղի՞ց է նա էնտեղ ծլելհավանություն տալով, ― կտրեց Թոդը։ ծիծաղեցին․ Թոդին մատներիդ վրա չես խաղացնի։

Բոլորը― Համա՜ թե լեզու ունես, հավանություն տալով― ասաց Սամը, ծիծաղեցին․ Թոդին մատներիդ վրա չես խաղացնի։ ― մենակ թե ախր մեր Հելիուսը միակը չի, որ տեսակ-տեսակ բաներ է տեսել։ Ամբողջ Հոբիթստանով մեկ խոսում են, որ այդպիսի բան մինչև օրս չի եղել։ Արևելքից չտեսնված-չլսված օտարականներ գալիս են ու գալիս։ Ու ականջիս է հասել, որ էլֆերը տեղահան են եղել դեպի արևմուտքի Սպիտակ Բերդից այն կողմի նավահանգիստները։ ― Սամը ինչ-որ անորոշ ձեռքը թափ տվեց․ ոչ նա, ոչ էլ հոբիթներից որևէ մեկը չգիտեր, թե իրենց արևմտյան ծայրամասից այն կողմ, հինավուրց ավերակների հետևում ծովը որտե՞ղ է գտնվում։ Միայն հին ավանդություններ կային Արծաթափայլ Նավահանգստի մասին, որտեղից լողում-հեռանում ու էլ չեն վերադառնում էլֆերի նավերը։

― Համա՜ թե լեզու ունես, ― ասաց Սամը, ― մենակ թե ախր մեր Հելիուսը միակը չի, որ տեսակ-տեսակ բաներ է տեսել։ Ամբողջ Հոբիթստանով մեկ խոսում Դրանք լողում ու լողում ենարևմուտք, որ այդպիսի բան մինչև օրս չի եղել։ Արևելքից չտեսնված-չլսված օտարականներ գալիս իսկ մեզ թողնում են ու գալիս։ Ու ականջիս է հասել, որ էլֆերը տեղահան են եղել դեպի արևմուտք՝ Սպիտակ Բերդից այն կողմի նավահանգիստները։ ― խոսեց Սամը ինչ-որ անորոշ ձեռքը թափ տվեց․ ոչ նահամարյա երգելով, ոչ էլ հոբիթներից որևէ մեկը չգիտեր, թե իրենց արևմտյան ծայրամասից այն կողմ, հինավուրց ավերակների հետևում ծովը որտե՞ղ է գտնվում։ Միայն հին ավանդություններ կային Արծաթափայլ Նավահանգստի մասին, որտեղից լողում-հեռանում տխուր ու էլ չէին վերադառնում էլֆերի նավերը։ հանդիսավոր գլուխն օրորելով։

― Հին նանիկը նոր եղանակով։ Ախր ես կամ դու ի՞նչ գործ ունենք նրանց հետ։ Թող լողան իրենց համար։ Չնայած ո՞ւր պետք է լողան։ Չէ՞ Ի՞նչ իմանամ, ― մտածկոտ ասաց Սամը։ Կարծես թե մի անգամ անտառում նա էլֆ էր տեսել և շարունակ հույս էր տածում, որ դու երբևէ նորից կտեսնի ու հարցուփորձ կանի։ Մանուկ հասակում լսած լեգենդներից ամենից շատ հիշողության մեջ մնացել էին էլֆերի մասին պատմությունների պատառիկներ։ ― Նույնիսկ մեր կողմերում էդպիսինները կան, որ հասկանում են Զարմանալի Ժողովրդին և առհասարակ Հոբիթստանում որևէ մեկը իր աչքով կարողանում են նրանց չի տեսել։ Գուցե իսկի հետ խոսել, ― ասաց նա։ ― Մեկն էլ չեն իմ տերը՝ պարոն Պարկինսը։ Նա ինձ պատմում էր, ոնց էին նրանք լողումև առհասարակ, ով գիտի նրանց։ ամեն խոսքի տակին գլխին՝ էլֆեր էին։ Էլ չեմ ասում ծերուկ Բիլբոն, նա, հիշում եմ, աշխարհի երեսին նրանց մասին ինչ կար-չկար՝ գիտեր։

― Ի՞նչ իմանամ, ― մտածկոտ ասաց Սամը։ Կարծես թե մի անգամ անտառում նա էլֆ էր տեսել և շարունակ հույս էր տածում, որ երբևէ նորից կտեսնի ու հարցուփորձ կանի։ Մանուկ հասակում լսած ասույթներից ամենից շատ հիշողության մեջ մնացել էին էլֆերի մասին պատմությունների պատառիկներ։ ― Նույնիսկ մեր կողմերում էդպիսինները կան, որ հասկանում են Զարմանալի Ժողովրդին և կարողանում Երկուսն էլ խախտված են նրանց հետ խոսել, ― ասաց նա։ Թոդը։ ― Մեկն Ծերուկ Բիլբոն հո կար ու կար, հիմի էլ իմ տերը՝ պարոն Պարկինսը։ Նա ինձ պատմում էրհրեն Ֆրոդոն է խախտվել։ Դու էլ նրանի՞ց ես, ոնց էին նրանք լողում և առհասարակինչ է, ամեն խոսքի տակին գլխին՝ էլֆեր էին։ Էլ չեմ ասում ծերուկ Բիլբոնլուրերդ հավաքում։ Տես, նահա՜, հիշում եմդու էլ չխախտվես։ Դե լավ, աշխարհի երեսին նրանց մասին ինչ կար-չկար՝ գիտեր։ տղերք, ով ուր կուզի, ես՝ գնացի տուն։ Ողջ կենաք․․․ ― Նա գավաթը կոնծեց ու աղմուկով հրաժեշտ տվեց։

― Երկուսն Սամը մի քիչ էլ խախտված եննստեց, ― ասաց Թոդը։ ― Ծերուկ Բիլբոն հո կար բայց այլևս ոչ ոքի հետ չխոսեց։ Նա ահագին բան ուներ խորհելու։ Առավոտյան էլ այգում աշխատանքն անսպառ էր, միայն թե պարզ եղանակ լինի։ Ծիլերն ավելի ու կարավելի են խտանում։ Աշխատանքն, հիմի էլ հրեն Ֆրոդոն է խախտվել։ Դու էլ նրանի՞ց եսիհարկե, ինչ էաշխատանք․․․ Բայց Սամը բոլորովին ուրիշ բանի մասին էր մտածում։ Հետո հառաչեց, լուրերդ հավաքում։ Տեսվեր կացավ ու դուրս եկավ։ Ապրիլյան երկինքը մաքրվում էր անձրևներից հետո։ Արևը մայր էր մտել, հա՜և երեկոն նահանջելով, դու էլ չխախտվես։ Դե լավկամաց-կամաց դժգունում էր։ Աստղերը առկայծում էին Սամի գլխավերևում, տղերքիսկ նա ոտքերը քարշ տալով բարձրանում էր լանջն ի վեր, ով ուր կուզի, ես՝ գնացի տուն։ Ողջ կենաք․․․ ― Նա գավաթը կոնծեց մտախոհ ու աղմուկով հրաժեշտ տվեց։ շատ ցածր սուլելով։

Սամը Եվ հանկարծ հայտնվեց Գանդալֆը՝ միշտ անակնկալ հյուրը։ Հյուրասիրությունից հետո կլիներ երեք տարի չէր երևացել։ Հետո փութանցիկ այցելեց, ուշադիր նայեց Ֆրոդոյին, մի քիչ էլ նստեց, բայց այլևս ոչ ոքի հետ չխոսեց։ Նա ահագին երկու դատարկ բան ուներ խորհելու։ Նախ այգում աշխատանքն անսպառ ասաց և նույնիսկ գիշերելու չմնաց։ Եվ հանկարծ սկսեց հաճախ գալ․ հայտնվում էր. առավոտից պետք է քրտնաջան աշխատիմթնշաղին, միայն թե պարզ եղանակ լինի։ Ծիլերն ավելի բայց լուսադեմին հետքն ու ավելի են խտանում։ Աշխատանքն, իհարկե, աշխատանք․․․ Բայց Սամը բոլորովին ուրիշ բանի մասին հոտն էլ չէր մնում։ Որտեղ էր մտածում։ Հետո հառաչեցկորչում ու ինչու՝ չէր բացատրում, վեր կացավ ու դուրս եկավ։ Ապրիլյան երկինքը մաքրվում իսկ հետաքրքրվում էր անձրևից հետո։ Արևը մայր էր մտելմիայն Ֆրոդոյի առողջությամբ, մեկ էլ զանազան մանր-մունր բաներով։ Եվ հանկարծ դրանով էլ դադարեց հետաքրքրվել։ Ինը տարուց ավելի Ֆրոդոն նրան չէր տեսել և երեկոննրա մասին ոչինչ չէր լսել․ ուրեմն, նահանջելովորոշեց նա, կամաց-կամաց դժգունում էր։ Աստղերը առկայծում էին Սամի գլխավերևումԳանդալֆը այլևս հոբիթների հետ գործ չունի։ Բայց մեկ անգամ երեկոյան, իսկ նա ոտքերը քարշ տալով բարձրանում երբ իջնում էր լանջն ի վերմթնշաղը, մտախոհ ու շատ ցածր սուլելով։ աշխատասենյակի պատուհանին լսվեց ծանոթ թակոցը։

Եվ հանկարծ հայտնվեց Գենդալֆը՝ միշտ անակնկալ հյուրը։ Հյուրասիրությունից հետո կլիներ երեք տարի չէր երևացել։ Հետո փութանցիկ այցելեց, ուշադիր նայեց Ֆրոդոյին, մի երկու դատարկ բան ասաց և նույնիսկ գիշերելու չմնաց։ Եվ հանկարծ սկսեց հաճախ գալ․ հայտնվում էր մթնշաղին, բայց լուսադեմին հետքն Ֆրոդոն ամբողջ սրտով ուրախացավ վաղեմի բարեկամին տեսնելու համար։ Նրանք կանգնել ու հոտն էլ չէր մնում։ Որտեղ էր կորչում ու ինչու՝ չէր բացատրում, իսկ հետաքրքրվում էր միայն Ֆրոդոյի առողջությամբ, մեկ էլ զանազան մանր-մունր բաներով։ Եվ հանկարծ դրանով էլ դադարեց հետաքրքրվել։ Ինը տարուց ավելի Ֆրոդոն նրան չէր տեսել և նրա մասին ոչինչ չէր լսել․ «Ուրեմն, որոշեց նա, Գենդալֆն այլևս հոբիթների հետ գործ չունի։» Բայց այդ երեկո, երբ Սամը սուլելով տուն էր բարձրանում, Ֆրոդոյի աշխատասենյակի պատուհանին լսվեց ծանոթ թակոցը։ զննում էին իրար։

― Դեհ, ամեն ինչ կարգի՞ն էԴու էլ, ― հարցրեց Գենդալֆը։ ― Տեսնում եմ նույնն ես մնացելասաց Ֆրոդոն, իսկ ինքն իր մեջ մտածեց, որ հրաշագործը ծերացել է ու կորացել։ Հոբիթը անընդհատ հարցուփորձ էր անում, Ֆրոդո․․․ և նրանք նստեցին մինչև կեսգիշեր։

― Դու էլ, ― ասաց Նախաճաշելուց հետո հրաշագործն ու Ֆրոդոննստեցին բաց պատուհանի առջև։ Բուխարիկում կրակը ճարճատում էր, իսկ ինքն իր մեջ մտածեցթեպետ արևն էլ էր տաքացնում և հարավից գոլ քամի էր փչում։ Ամենուրեք թարմություն էր բուրում, որ հրաշագործը ծերացել է ու կորացել։ Հոբիթը Գենդալֆին հարցերով հեղեղեցգարնանային կանաչը ծածկում էր դաշտերը, և նրանք նստեցին մինչև կեսգիշեր։ վառ սաղարթով գանգրանում էին ծառերը։

ԱռավոտյանԳանդալֆը հիշում էր, նախաճաշելուց հետոթե ինչպիսի գարուն էր համարյա ութսուն տարի առաջ, հրաշագործն երբ Բիլբոն առանց թաշկինակի սուրաց արկածների գնացողների հետևից։ Այն ժամանակից ի վեր Գանդալֆի մազերն ավելի են ճերմակել, մորուքի ու Ֆրոդոն նստեցին բաց պատուհանի առջև։ Բուխարիկում ճարճատում էր կրակըհոնքերի մազերն ավելի են երկարել, թեև դրա կարիքը չկար. արևը տաքացնում էր և հարավից գոլ քամի էր փչում։ Ամենուրեք թարմություն էր բուրում, գարնանային կանաչը ծածկում էր դաշտերըդեմքին հոգսերը նոր կնճիռներ են ակոսել, և վառ սաղարթով գանգրանում էին ծառերը։ բայց աչքերի փայլը առաջվանն է։

Գենդալֆը հիշում Ֆրոդոն մտազբաղ նստած էր, թե ինչպիսի գարուն և նույնիսկ առավոտյան լուսավոր պայծառության մեջ գուշակում էր համարյա ութսուն տարի առաջ, երբ Բիլբոն առանց թաշկինակի սուրաց արկածների գնացողների հետևից։ Այն ժամանակից ի վեր Գենդալֆի մազերն ավելի էին ճերմակել, մորուքի ու հոնքերի մազերն ավելի էին երկարել, դեմքին հոգսերը նոր կնճիռներ էին ակոսել, բայց աչքերի փայլը առաջվանն էր։ Գանդալֆի հաղորդած լուրերի մութ սառնությունը։ Վերջապես նա խզեց լռությունը։

― Կարծես թե մի բան սկսեցիր ինձ ասել Մատանու մասին, ԳենդալֆԴե ուրեմն լսիր, ― հիշեցրեց նա։ պատասխանեց հրաշագործը։ ― Սկսեցիր ու չվերջացրիրՆա այնպիսի զորություն ունի, հետաձգեցիր առավոտյան։ Գուցե հիմա կշարունակե՞ս։ Ասում եսոր ցանկացածդ մահկանացուին կխոնարհի։ Կխոնարհի և կտիրի նրան․ ― Քեզ պետք է ասեմ, Ֆրոդո, որ մահականացուները, որոնց վստահվում է տիրել Կախարդական Մատանիների, չեն մեռնում, բայց և իսկական կյանքով չեն ապրում․ նրանք ուղղակի քաշում են կյանքի լուծը՝ առանց ուրախության, առանց զվարճությունների և դեռ հսկայական դժվարությամբ։ Եվ եթե մահկանացուն հաճախ է հագնում Մատանին վտանգավոր , անտեսանելի դառնալու համար, ապա նա հալվում է, կամ՝ ինչպես Իմաստուններն են ասում, ետմարմնավորում է ապրում, իսկ գիտե՞սհետո հավիտյան անտեսանելի է դառնում, ինձ համար անհասկանալի է։ Ի՞նչ տեսանելի միայն Մատանիների Տիրակալի աչքին։ Այո, վաղ թե ուշ, ուշ՝ եթե նա ուժեղ է ու բարի, բայց միևնույն է, նրան վիճակված է դառնալ Մութ Ուժերի Սպասավորը, որոնց թագավորն է նշանակում վտանգավոր։ Սև Տիրակալը։

― Դե ուրեմն լսիր, Ի՜նչ սարսափելի է․․․ ― պատասխանեց հրաշագործը։ ― Այն ավելի մեծ զորություն է իր մեջ պարունակում, քան ես կարծում էի սկզբում: Հասկանում ես, ցանկացածդ մահկանացուին կխոնարհի։ Կխոնարհի և կտիրի նրան: Այն կռել են խորը անցյալում, այն ժամանակներում, երբ Օստրանում կռեցին էլֆական մատանիները՝ կարող ես դրանք կախարդական անվանել, դա իրականությունից այնքան էլ հեռու չէ: Օստրանի մատանիներն իրոք սովորական չեն և իրարից շատ տարբեր են՝ կան այնպիսինները, որոնք իրենց մեջ հզոր ուժ են պարունակում, և կան ավելի հասարակներ: Ավելի հասարակները ուղղակի հմտանալու փորձի արդյունք էին, սակայն նույնիսկ դրանք հասարակ մահկանացուի համնար վտանգավոր են: Իսկ Մեծ Մատանիները կամ, ինչպես ասում են, Համիշխանության Մատանիները կործանարար են: Քեզ պետք է ասեմ, Ֆրոդո, որ մահականացուները, որոնց վստահվում է տիրել Կախարդական Մատանիների, չեն մեռնում և չեն ծերանում, բայց և իսկական կյանքով չեն ապրում․ նրանք ուղղակի քաշում են կյանքի լուծը՝ առանց ուրախության, առանց զվարճությունների մինչև որ ապրելը դառնում է տանջանք։ Եվ եթե մահկանացուն հաճախ է հագնում Մատանին, անտեսանելի դառնալու համար, ապա նա հալվում է, կամ՝ ինչպես Իմաստուններն են ասում, ետմարմնավորում է ապրում, իսկ հետո հավիտյան անտեսանելի է դառնում, տեսանելի միայն Մատանիների Տիրակալի աչքին։ Այո, վաղ թե ուշ, ուշ՝ եթե նա ուժեղ է ու բարի, բայց միևնույն է, նրան վիճակված է դառնալ Մութ Ուժերի սպասավորը, որոնց տիրում է Սև Տիրակալը։ ասաց Ֆրոդոն։

― Եվ նրանք երկար լռեցին։ Միայն պարտիզպան Սամ Գեմջիիի մկրատն էր չխկչխկում պատուհանի տակ։ դու վաղո՞ւց գիտես այդ մասին, ― վերջապես հարցրեց Ֆրոդոն։ ― Իսկ Բիլբոն գիտե՞ր։

― Եվ դու վաղո՞ւց գիտես այդ մասինԲիլբոն գիտեր ճիշտ այնքան, որքան որ քեզ է ասել, ― վերջապես հարցրեց Ֆրոդոն։ պատասխանեց Գանդալֆը։ ― Իսկ Բիլբոն գիտե՞ր։ Այլապես նա քեզ այդպիսի վտանգավոր ժառանգություն չէր թողնի, նույնիսկ ինձ վրա հույս չէր դնի։ Նա մտածում էր, որ Մատանին շատ գեղեցիկ է ու միշտ կարող է պետք գալ․ իսկ եթե ինքն անձամբ ինչ-որ իրեն լավ չի զգում, ապա Մատանին այստեղ կապ չունի։ Նա ասում էր, որ Մատանին իր գլխից դուրս չի գալիս և շարունակ տագնապի մեջ է պահում իրեն, բայց թե բանը, մտածում էր նա, Մատանին չէ։ Թեպետ և հասկացավ․ Մատանուն պետք է հետևել՝ այն մեծանում է ու փոքրանում, ծանրանում է ու թեթևանում, կարող է հանկարծ սահել մատից ու կորչել։

― Բիլբոն գիտեր ճիշտ այնքանԱյո, որքան որ քեզ այդ մասին նա ինձ գրել է ասել, ― պատասխանեց Գենդալֆը։ ասաց Ֆրոդոն, ― Այլապես նա քեզ այդպիսի վտանգավոր ժառանգություն չէր թողնի, նույնիսկ ինձ վրա հույս չէր դնի։ Նա մտածում էր, որ Մատանին շատ գեղեցիկ է ու ես միշտ կարող է պետք գալ, բայց եթե ինքն անձամբ ինչ-որ իրեն լավ չի զգում, ապա Մատանին այստեղ կապ չունի։ Նա ասում էր, որ Մատանին իր գլխից դուրս չի գալիս և շարունակ տագնապի մեջ է պահում իրեն, բայց չէր կասկածում, որ խնդիրը Մատանու մեջ է։ Թեպետ և հասկացել էր, որ Մատանուն պետք է հետևել՝ այն մեծանում է ու փոքրանում, ծանրանում է ու թեթևանում, կարող է հանկարծ սահել մատից ու կորչել։ շղթայով եմ պահում։

― Այո, այդ մասին նա ինձ գրել Բավական խելամիտ է, ― ասաց Ֆրոդոն, նկատեց Գանդալֆը։ ― ու ես միշտ շղթայով Իսկ իր կյանքի երկարությունը Բիլբոն Մատանու հետ չէր կապում։ Նա մտածում էր, որ պարզապես իր ճակատին երկարակեցություն է գրված և դրանով շատ էր պարծենում։ Իսկ ապրում էր տագնապի և անորոշ վախի մեջ։ «Ես բարակել եմ պահում։ ու մի տեսակ թափանցիկ դարձել», ― մի անգամ գանգատվեց ինձ։ Մի քիչ էլ՝ և Մատանին իր գործը կաներ։

― Բավական խելամիտ էԴե ասա ինձ, ― նկատեց Գենդալֆը։ ― Բայց իր կյանքի երկարությունը Բիլբոն Մատանու հետ չէր կապում։ Նա մտածում էր, որ պարզապես իր ճակատին երկարակեցություն է գրված և դրանով շատ էր պարծենում։ Իսկ ապրում էր տագնապի և անորոշ վախի մեջ։ «Ես բարակել եմ ու մի տեսակ թափանցիկ դարձել»դու վաղո՞ւց դա գիտես, ― մի անգամ գանգատվեց ինձ։ Մի քիչ էլ՝ և Մատանին իր գործը կաներ։ նորից հարցրեց Ֆրոդոն։

― Դե ասա Ի՞նչը, ― հարցրեց Գանդալֆը, ― Ես, Ֆրոդո, շատ այնպիսի բաներ գիտեմ, որ ոչ ոքի հայտնի չէ։ Բայց եթե հարցնում ես այդ մատանու մասին, ապա կարելի է ասել, մինչև հիմա էլ ամեն ինչ չէ, որ գիտեմ։ Մնացել է վերջին փորձը։ Բայց իմ ենթադրությունը հաստատ է, այստեղ ես համոզված եմ։ Իսկ երբ իմ մտքով անցա՞վ, ― Գանդալֆը մտածմունքի մեջ ընկավ։ ― Հապա համբերիր․․․ Այո, այն նույն տարին, երբ Լուսավոր Ուժերի Խորհուրդը մաքրեց Չարքանտառը՝ հենց Հինգ Զորաց Ճակատամարտից անմիջապես առաջ։ Ճիշտ է, երբ Բիլբոն գտավ Մատանին, հանկարծ ես տագնապ զգացի, բայց թե ինչու՝ չգիտեի։ Ինձ զարմացնում էր, թե ինչպես է Գորլումը տիրացել Կախարդական Մատանիներից մեկին, իսկ որ դա Կախարդականներից մեկն էր՝ պարզ էր։ Բիլբոն խոսակցության ժամանակ տարօրինակ կերպով սուտ խոսեց՝ նվերի մասին, հետո, երբ ինձբացեց ճշմարտությունը, դու վաղո՞ւց ես հասկացա, իմիջիայլոց, այստեղ հասկանալու բան էլ չկար, որ նրանք երկուսն էլ ցանկացել են ապացուցել Մատանու նկատմամբ իրենց անառարկելի իրավունքը։ Իբրև թե Գորլումը «ծննդյան օրը նվեր է ստացել», իսկ Բիլբոն «խաղում ազնվորեն» շահել է։ Սուտը ստի վրա, և այնքա՜ն էլ իրար նման․ ես, իհարկե, անհանգստացա։ Երևում է, Մատանին ստիպում է խաբել և ստախոսություն է հուշում։ Այստեղ ես առաջին անգամ հասկացա, որ դա գիտեսբոլորովին էլ կատակ բան չէ, ― նորից հարցրեց Ֆրոդոն։ և Բիլբոյին ասացի, որ Մատանու հետ զգույշ լինի, բայց նա չլսեց և նույնիսկ ինձ վրա բարկացավ։ Ի՞նչ էր մնում անելու։ Հո Մատանին ձեռքից չէի խլելու, և ինչի՞ց ելնելով։ Ես հետևում էի և սպասում։ Մտածեցի, որ հարկավոր էր խորհրդակցել Սարուման Ճերմակի հետ, բայց ինչ-որ բան ինձ կաշկանդում էր։

― Վաղու՞ց... Ես շատ բաներ գիտեմ, Ֆրոդո, որ միայն Իմաստուններին Ո՞վ է հայտնի։ Բայց <i>այդ</i> մատանու մասինդա, կարելի է ասել, մինչև հիմա էլ ամեն ինչ չէ, որ գիտեմ։ Մնացել է վերջին փորձությունը։ Բայց իմ ենթադրությունը հաստատ է, այստեղ ես համոզված եմ։ Իսկ երբ իմ մտքով անցա՞վ― հարցրեց Ֆրոդոն, ― Գենդալֆը մտածմունքի մեջ ընկավ։ ― Հապա համբերիր․․․ Այո, այն նույն տարին, երբ Լուսավոր Ուժերի Խորհուրդը մաքրեց Չարքանտառը՝ հենց Հինգ Զորաց Ճակատամարտից անմիջապես առաջ։ Ճիշտ է, երբ Բիլբոն գտավ Մատանին, հանկարծ ես տագնապ զգացի, բայց թե ինչու՝ չգիտեի։ Ինձ զարմացնում էր, թե ինչպես է Գոլլումը տիրացել Մեծ Մատանիներից մեկին, իսկ որ դա Մեծերից մեկն էր՝ պարզ էր։ Բիլբոն խոսակցության ժամանակ տարօրինակ կերպով սուտ խոսեց՝ որ այն նվեր է, հետո, երբ ինձ բացեց ճշմարտությունը, ես հասկացա, որ նա ամողջ ուժով փորձում է ապացուցել Մատանու նկատմամբ իր անառարկելի իրավունքը։ Կասկած չկար. նա իրեն պահում էր ճիշտ և ճիշտ Գոլլումի պես: Երկուսն էլ ստում էին, և ստի նմանությունն ակնհայտ էր: Իբրև թե Գոլլումը «ծննդյան օրը նվեր է ստացել», իսկ Բիլբոն «խաղում ազնվորեն» շահել է։ Սուտը ստի վրա, և այնքա՜ն էլ իրար նման: Դա ինձ համար առաջին նախազգուշացումն էր։ Երևում է, Մատանին ստիպում է խաբել և ստախոսություն է հուշում։ Այստեղ ես առաջին անգամ հասկացա, որ դա բոլորովին էլ կատակ բան չէ, և Բիլբոյին ասացի, որ Մատանու հետ զգույշ լինի: Բայց ամեն անգամ, երբ որ ես խոսք էի բացում այդ դրա մասին նա չէր ուզում լսել և սարսափելի բարկանում էր։ Ի՞նչ էր մնում անելու։ Հո Մատանին ձեռքից չէի խլելու, և ինչի՞ց ելնելով։ Ես հետևում էի և սպասում։ Մտածեցի, որ հարկավոր էր խորհրդակցել Սարուման Ճերմակի հետ, բայց ինչ-որ բան ինձ կաշկանդում էր։ երբեք չեմ լսել։

― Ո՞վ Դու որտեղի՞ց պետք է նալսեիր, ― հարցրեց Ֆրոդոն, ժպտաց Գանդալֆը։ ― Նա հոբիթների հետ գործ չունի, կամ՝ չի ունեցել։ Նա շատ իմաստուն է, հրաշագործների մեջ առաջինն է, Խորհրդի գլխավորը։ Շատ գաղտնիքներ նրա առաջ բաց են, բայց նա գոռոզացել է իր գիտելիքներով և իրեն բարձր է դասում բոլորից։ Շատ վաղ ժամանակներից նա խորացել է Մատանիների գաղտնիքների մեջ՝ թափանցելով մոռացումի խավարը, և երբ դրանց մասին երբեք չեմ լսել։ Խորհրդում խոսք բացվեց, նրա խոսքերը ցրեցին իմ տագնապը։ Ես ժխտեցի կասկածներս, բայց չփարատվեցի։ Եվ առաջվա նման հետևում էի ու սպասում։

― Դու որտեղի՞ց պետք է լսեիրԲիլբոն չէր ծերանում, ― ժպտաց Գենդալֆը։ ― Նա հոբիթների հետ գործ չունիիսկ տարիներն անցնում էին։ Անցնում էին ու անցնում, կամ՝ չի ունեցել։ Նա շատ իմաստուն ասես նրան չէին էլ դիպչում։ Եվ կասկածը նորից տիրեց ինձ։ Բայց ես ինձ ասացի․ «Նա մորական կողմից երկարակեցություն է, հրաշագործների մեջ առաջինն է, Խորհրդի գլխավորը։ Շատ գաղտնիքներ նրա առաջ բաց են, բայց ժառանգել։ Նրա տարիքն այդքան էլ մեծ չէ։ Կսպասենք․․․» Ես անգործության մատնված սպասում էի մինչև Բիլբոյի հրաժեշտի երեկոն։ Այդ ժամանակ նա գոռոզացել է իր գիտելիքներով վերջապես խոսեց և իրեն բարձր է դասում բոլորից։ Շատ վաղ ժամանակներից նա խորացել է Մատանիների գաղտնիքների մեջ՝ թափանցելով մոռացումի խավարըայնպես պահեց, և երբ դրանց մասին Խորհրդում խոսք բացվեց, նրա խոսքերը ցրեցին որ իմ տագնապը։ մեջ գլուխ բարձրացրին Սարումանի կողմից մարած բոլոր տագնապները։ Ես ժխտեցի կասկածներսհասկացա, բայց չփարատվեցի։ որ այստեղ մի մութ գաղտնիքի սև երախն է երևում։ Եվ առաջվա նման հետևում էի ու սպասում։ երկար տարիներ ծախսեցի այն բացելու համար։

Բիլբոն չէր ծերանում, իսկ տարիներն անցնում էին։ Անցնում էին ու անցնում, ասես նրան չէին էլ դիպչում։ Եվ կասկածը նորից տիրեց ինձ։ ― Բայց ես ինձ ասացի․ «Նա մորական կողմից երկարակեցություն է ժառանգել։ Նրա տարիքն այդքան էլ մեծ չէ։ Կսպասենք․․․» Եվ անգործության մատնված սպասում էի մինչև Բիլբոյի հրաժեշտի երեկոն։ Այդ ժամանակ նա վերջապես խոսեց և իրեն այնպես պահեց, չէ՞ որ իմ մեջ գլուխ բարձրացրին Սարումանի կողմից մարած բոլոր տագնապները։ Ես հասկացասարսափելի ոչինչ չի պատահել, որ այստեղ մի մութ գաղտնիքի սև երախն է երևում։ Եվ երկար տարիներ ծախսեցի այն բացելու համար։ ― վախեցած հարցրեց Ֆրոդոն։ ― Ժամանակի ընթացքում Բիլբոն ուշքի կգա, կհանգստանա։

― Բայց սարսափելի ոչինչ չի պատահելՆա հենց որ Մատանուց ազատվեց, իսկույն թեթևացավ, չէ՞ ― վախեցած հարցրեց Ֆրոդոն։ պատասխանեց Գանդալֆը։ ― Ժամանակի ընթացքում Բիլբոն ուշքի կգաՍակայն Մատանիների վրա միայն մեկ ուժ է իշխում, և կա մեկը, որին հայտնի է ամեն ինչ Մատանիների և այն մասին, թե ինչ են սպառնում նրանք իրենց, նույնիսկ ժամանակավոր, տիրակալներին։ Ճիշտ է, հոբիթների մասին, թվում է, ոչ ոք խելքը գլխին ոչինչ չգիտե։ Նրանց միայն ես եմ ուսումնասիրել և որքան ուսումնասիրել եմ, այնքան զարմացել եմ։ Մեկ նրանք կարագից փափուկ են, մեկ՝ ծեր ծառի արմատներից կոշտ։ Ըստ իս, դրանցից ոմանք նույնիսկ կարող են երկար դիմադրել Մատանիներին, կհանգստանա։ չնայած հազիվ թե Իմաստունների Խորհրդում դրան հավատային։ Այնպես որ Բիլբոյի համար դու մի անհանգստացիր։

― Նա հենց որ Մատանուց ազատվեց, իսկույն թեթևացավ, ― պատասխանեց Գենդալֆը։ ― Սակայն Մատանիների վրա միայն մեկ ուժ է իշխում, և կա մեկը, որին հայտնի է ամեն ինչ Մատանիների և այն մասին, թե ինչ են սպառնում նրանք իրենց, նույնիսկ ժամանակավոր, տիրակալներին։ Ճիշտ է, հոբիթների մասին, թվում է, ոչ ոք խելքը գլխին ոչինչ չգիտե։ Նրանց միայն ես եմ ուսումնասիրել և որքան ուսումնասիրել եմ, այնքան զարմացել եմ։ Մեկ նրանք կարագից փափուկ են, մեկ՝ ծեր ծառի արմատներից կոշտ։ Ըստ իս, դրանցից ոմանք նույնիսկ կարող են երկար դիմադրել Մատանիներին, չնայած հազիվ թե Իմաստունների Խորհրդում դրան հավատային։ Այնպես որ Բիլբոյի համար դու մի անհանգստացիր։ Նա, իհարկե, երկար տարիներ Մատանու տերն է եղել էր և շատ անգամ է հագել այն։ Մատանին դրոշմվել է էր նրա կյանքին, և այդ հետքը հեշտությամբ չի ջնջվի, ավելի լավ է Մատանին այլևս նրա աչքով չընկնի։ Որ չընկնի՝ Բիլբոն էլ գուցե առանց դրա էլ շատ ավելի երկար ապրի: Տալով Մատանին, նա կտրեց կապող թելը և այլևս ենթակա չէ նրան: Չէ՞ քանի որ դա ավելի հեշտ է, քան Մատանուց բաժանվելը։ Իսկ նա ինքնակամ թողոց այնՄատանուց բաժանվեց սեփական կամքով, և դա ամենագլխավորն է։ ահա թե որն է ամենագլխավորը։ Ոչ, Բիլբոյի համար ես հանգիստ եմ՝ այն ժամանակից ի վեր, ինչ նա գնաց ու Մատանին թողեց։ Այժմ քո հերթն է և քո պատասխանը։ Իսկ քեզ համար եմ ես պատասխանատու։ Քեզ համար շատ եմ տագնապում, քեզ համար և ձեր բոլորի՝ սիրելի, հիմարավուն, անխելք հոբիթներիդ համար։ Դա աշխարհի համար մեծ կորուստ կորուստը կլինի, եթե խավարը կլանի Հոբիթստանը, և Բոքոնակները, Ցմփորիկներն ու Ցմփորիկները և մնացածը, էլ չասենք հրաշալի տարօրինակ Պարկինսների մասին, խղճուկ վախլուկներ ու խավարամիտ ստորներ դառնան։

Ֆրոդոն կուչ եկավ։

― Էդ ինչո՞ւ պետք է վախլուկներ ու ստորներ դառնանք, ― հարցրեց նա։ ― Եվ այդպիսի հպատակներն ո՞ւմ են պետք։

― Համընդհանուր Թշնամուն, ― մռայլ պատասխանեց Գենդալֆը։ Գանֆալդը։ ― Չնայած, ճիշտը որ ասենք, մինչև օրս հոբիթները նրա մտքով չեն անցել, նկատի ունեցիր՝ մինչև օրս։ Դրա համար շնորհակալություն ասա ճակատագրին։ Բայց այսուհետև Հոբիթստանին վտանգ է սպառնում։ Դուք նրան պետք չեք՝ նա ստրուկներ շատ ունի, բայց հիմա նա ձեզ չի մոռանա։ Իսկ ստրուկ-հոբիթները նրան ավելի հաճելի են, քան ազատ հոբիթները։ Ընդ որում նա ձեզ վրա չարացած է, և նրա վրեժը ահավոր կլինի։

― Վրե՞ժը, ― զարմացավ Ֆրոդոն։ ― Իսկ ինչի՞ համար պետք է վրեժխնդիր լինի։ Թեկուզ սպանես, չեմ հասկանում։ Ի՞նչ կապ ունի այստեղ Բիլբոն, ես և մեր Մատանին։

― Ինչպե՞ս թե՝ ինչ կապ ունի, ― խոժոռվեց Գենդալֆը։ Գանդալֆը։ ― Դու, երևում է, ինչ-որ բան չըմբռնեցիր, ասենք, հիմա կհասկանաս։ Ես ինքս էլ անցյալ անգամ դեռ համոզված չէի, բայց հիմա ժամանակն է քեզ պատմել։ ամեն ինչ պարզվեց։ Հապա մի ինձ տուր Մատանին։

Ֆրոդոն տաբատի գրպանից հանեց Մատանին, արձակեց գոտուն ամրացված շղթան ու դժկամ մեկնեց հրաշագործին։ Մատանին ձեռքը հետ էր պահում, կարծես թե նա, կամ Ֆրոդոն ինքը, կամ երկուսը միասին, չգիտես ինչու, չէին ուզում, որ Գենդալֆը Գանդալֆը կպչեր դրան։

Հրաշագործը զգուշությամբ ընդունեց այն։ Մատանին մաքուր, բարձրակարգ կարմիր ոսկուց էր։

― Որևէ նշան կա՞ վրան, ― հարցրեց Գենդալֆը։ Գանդալֆը։

― Բացարձակ, ― պատասխանեց Ֆրոդոն։ — Վրան ― Դրա վրա քերծվածք անգամ չկա, կարծես ոչ ոք ոչ մի անգամ չի հագել։

― Դե հիմա տես։

Եվ ի զարմանս, եթե ոչ ի սարսափ Ֆրոդոյի, հրաշագործը անսպասելի նետեց այն կրակը։ Ֆրոդոն ճչաց ու հափռեց ունելին, բայց Գենդալֆը Գանդալֆը գրկեց նրան։

― Սպասիր, ― հրամայական ասաց նա՝ նա, ճերմակած հոնքերի տակից խիստ հայացք գցելով Ֆրոդոյի վրա։

Մատանին հետ կարծես թե ոչինչ չկատարվեց։ չհալվեց։ Քիչ հետո Գենդալֆը Գանդալֆը վեր կացավ ու , վարագույները ծածկեց։ Խաղաղ սենյակը մթնեց, և միայն Սամի մկրատի չխկոցն էր լսվում այգուց։ Հրաշագործը անթարթ նայում էր կրակին։ Հետո կռացավ, ունելիով բռնեց Մատանին և ճարպկորեն հանեց ածուխների արանքից։ Ֆրոդոն շունչ քաշեց։

― Սառն է, ― հայտարարեց ԳենդալֆըԳանդալֆը, ― վերցրու։

Ֆրոդոյի ձեռքի ափը անսպասելի ծանրության տակ դողաց։

― Մատներով բռնիր, ― հրամայեց ԳենդալֆըԳանդալֆը, ― Եվ նայիր։

Ֆրոդոն վերցրեց և Մատանու ներսի ու դրսի երեսին մի նրբին փորագրություն տեսավ։ Ասես այն գրված էր վառ, բայց ինչ-որ խորքից եկող աղոտ կրակով։

― Այս կրակե տառերն անհասկանալի են ինձ համար, ― դողացող ձայնով ասաց Ֆրոդոն։  ― Քեզ համար անհասկանալի են, ― ասաց Գենդալֆըկրկնեց Գանդալֆը, ― փոխարենը ինձ են հասկանալի։ Էլֆերի հնագույն գաղտնագրեր են, իսկ լեզուն՝ մորդորերեն։ Ես չեմ ուզում, որ այն հնչի այստեղ։ Համընդհանուր լեզվով կարելի է թարգմանել այսպես․

Այս տողերը միայն էլֆերի համար հիշարժան չափածո հմայախոսքից են․

Երեք Մատանի՝ մատանի՝ Էլֆերին իմաստուն աստղալից երկնքի ներքո,Յոթը՝ թզուկներին վեհ բարության համար, Յոթ մատանի՝ անձավների անխոնջ քարանձավներում ապրողթզուկներինհանքաջանքի համար,Ինը՝ մահկանացուներինԻնը մատանի՝ Միջերկրի մարդկանցՍևին ծառայելու, որոնց ճակատագիրն է գերեզմանը:Կռիվներում խիզախ մարտնչելու համար։ Իսկ այս մեկը՝ Մեկը՝ Ամենազորը, տիրակալին Տիրակալին Մորդորի, Որ թշնամանք ցանի, կամազրկի բոլորինմարդկանց,Խառնամբոխվեն նրանք Չարչարանց երկրում՝Դառնալով ստրուկները հավետ Սև Տիրակալի:Զորության տակ՝ Մորդորի տիրակալի։

Գենդալֆը Գանդալֆը հառաչեց և դանդաղ արտաբերեց․  ― Քո Մատանին Համիշխանության Մատանին է, որին ենթակա են մնացած տասնինը։ Մատանի, որ շատ տարիներ առաջ կորել է՝ ի վնաս Թշնամու իշխանության։ Աշխարհում ամենից շատ վերջինիս է հարկավոր այն՝ և նա չպետք է ստանա․․․ Ֆրոդոն նստած էր լուռ ու անշարժ, վախից կծկված, ասես նրան պատել էր արևելյան սև ու ցուրտ ամպը։ ― Ուրեմն սա թշնամու Մատանի՞ է, ― թոթովեց նրա։ ― Իսկ ինչպե՞ս, իսկ ինչո՞ւ է ինձ մոտ ընկել։ ― Ա՜, ― ասաց Գանդալֆը։ ― Դա շատ երկար պատմություն է։ Դա սկսվել է այն Սև Տարիներին, որոնց մասին հուշը Իմաստունների սեփականությունն է, այն էլ ոչ բոլորի։ Եթե սկզբից սկսեմ պատմել, ապա քեզ հետ միասին մինչև աշուն կնստենք․․․ Երեկ ես քեզ ասում էի Սաուրոնի՝ Մատանիների Տիրակալի մասին։ Քո ականջին ճիշտ լուրեր են հասել․ նա ընդվզել է, լքել Չարքանտառը և տեղափոխվել Մորդորյան դղյակը՝ իր հնագույն ամրոցը։ «Մորդոր» բառը քեզ ծանոթ է, այն մեկ էլ տեսնում ես սևին է տալիս նույնիսկ հոբիթական տարեգրություններում, սարսափ ու խավար սփռելով։ Այո, նորից ու նորից՝ ջախջախում, դադար, իսկ հետո Խավարը փոխում է կերպարանքը և կրկին տարածվում։ ― Գոնե իմ օրոք դա չլիներ, ― ասաց Ֆրոդոն։ ― Իսկ իմ օրոք շատ անգամ է եղել, ― պատասխանեց Գանդալֆը, ― բոլորն էլ միշտ ասում են՝ գոնե ոչ մեր օրոք։ Ճակատագիր ընտրելու հնարավորությունը մեզ չի տրված․ սակայն այս անգամ մեզ ժամանակ է տրված և գլխավորն այն է, որ բաց չթողնենք այդ ժամանակը։ Իսկ մեր ժամանակը, Ֆրոդո, գրեթե վերջանալու վրա է։ Թշնամին օրը օրին ուժեղանում է։ Նրան էլի ժամկետ է հարկավոր, բայց ոչ երկարատև։ Հարկավոր է կանխորոշել նրա ծրագրերն ու օգտվել անհավանական դեպքերից՝ գուցե և ի հաշիվ սեփական կործանման։ Թշնամին շատ հզոր է, բայց ամեն տեսակ դիմադրություն կոտրելու, վերջին պատվարները քանդելու և Միջերկիրը Խավարի մեջ խեղդելու համար նրան մի բան է պակասում՝ Համիշխանության Մատանին։

― Քո Մատանին Համիշխանության Մատանին է, որին ենթակա են մնացած տասնինը։ Էլֆերը երեք հրաշագեղ Մատանինրանից թաքցրել են․ նրա ձեռքը դրանց չի կպել և չի պղծել։ Թզուկները յոթ Մատանի ունեին․ երեքը նա խլեց, մնացածները վիշապները ոչնչացրին։ Ինը նա բաժանեց վեհատես ու հպարտ մարդկանց, որպեսզի ստրկացնի նրանց։ Վաղուց, որ շատ տարիներ առաջ կորցրել է Թշնամին և վաղուց նրանք դարձել են մատանեկիր-ուրվականներ, խավարի ծառաներ, նրա հետ էլ իր զորության առյուծի բաժինը։ Աշխարհում ամենից ամենասարսափելի վասալները․․․ Այո, շատ վերջինիս է հարկավոր այն՝ և նա չպետք է ստանա․․․ վաղուց հողագնդի վրա Իննյակին չեն տեսել։ Բայց ո՞վ գիտե։ Խավարը նորից տարածվում է․ հնարավոր է՝ նրանք էլ ի հայտ գան, Խավարի նզովից արմատները․․․ Ե՛կ հիմա չխոսենք նրանց մասին Հոբիթստանում, այս պայծառ առավոտ։

Ֆրոդոն նստած էր լուռ ու անշարժԱյո, վախից կծկվածայսպես է բանը․ ինը Մատանի նրա հպատակ-օգնականների մոտ են և Յոթից փրկված երեքն էլ պահվում են Մորդորում։ Երեքը առայժմ թաքցված են, ասես նրան պատել էր արևելյան բայց դրանք նրա ինչի՞ են պետք։ Նրան Համիշխանության Մատանին է հարկավոր, նա ինքն է կրել այն, դա նրա Մատանին է, դրա մեջ է դրված նրա հնագույն զորության մասը, և այդ զորությունից չի ծախսվել Մատանին սև ու ցուրտ ամպը։ շղթային զոդելու վրա։ Եթե այդ Մատանին գտնվի, Սաուրոնի իշխանությունը հարյուրապատիկ կուժեղանա, և նույնիսկ Երեք էլֆյանները նրա իշխանությանը կենթարկվեն․ նրանց օգնությամբ ամբողջ արվածը կխորտակվի, և նրա ուժը անհաղթելի կդառնա։

― Ուրեմն սա թշնամու Մատանի՞ էՄենք ահավոր ժամանակների նախաշեմին ենք կանգնած։ Սաուրոնը կարծում էր, ― թոթովեց նրա։ ― որ Համիշխանության Մատանին այլևս չկա, որ էլֆերն այն ոչնչացրել են, ինչպես և պետք էր անել։ Իսկ ինչպե՞սայժմ նա գիտի, ինչո՞ւ որ Մատանին կա, որ այն գտնվել է։ Եվ ինքն է փնտրում՝ որոնումների համար միտքն այս կողմը ծռելով։ Այսպիսին է ինձ մոտ ընկել։ նրա մեծ հույսը և մեծ սարսափը։

― է՜հԻսկ ինչո՞ւ, ինչո՞ւ այն չեն հալել, ― ասաց Գենդալֆը։ գոռաց Ֆրոդոն։ ― Դա շատ երկար պատմություն է։ Դա սկսվել Եվ այդ ինչպես է այն Սև Տարիներինթշնամին զրկվել Մատանուց, որոնց մասին հուշը Իմաստունների սեփականությունն եթե ինքն այդքան հզոր է, այն իսկ դա էլ ոչ բոլորի։ Եթե սկզբից սկսեմ պատմել, ապա քեզ հետ միասին մինչև աշուն կնստենք․․․ Երեկ երեկոյան քեզ պատմում էի Սաուրոն Մեծի՝ Մատանիների Տիրակալի մասին։ Քո ականջին ճիշտ լուրեր են հասել․ նա ընդվզել է, լքել Չարքանտառը և տեղափոխվել Մորդորի ամրոցը՝ իր հնագույն աշտարակը։ «Մորդոր» բառը քեզ ծանոթ այդքան թանկ էնրա համար։ ― Նա Մատանին սեղմել էր ձեռքի մեջ, կարծես թե դեպի այն մեկ էլ տեսնում ես սևին է տալիս նույնիսկ հոբիթական տարեգրություններում՝ սարսափ ու խավար սփռելով։ Այո, էին ձգվել արդեն քանի անգամ ստվերը ջախջախվում է, նահանջում, բայց հետո հայտնվում է այլ կերպարանքով և կրկին տարածվում։ սև մատները։

― Գոնե իմ օրոք դա չլիներՄատանին նրանից խլվել է հնագույն ժամանակներում, ― ասաց Ֆրոդոն։ Գանդալֆը։ ― Այն ժամանակ էլֆերը զորեղ էին, և մարդիկ էլ դեռ միաբան էին նրանց հետ։ Այո, Արևմուտքի մարդիկ սատարեցին նրանց։ Վատ չի լինի վերհիշել հին պատմության այդ գլուխը․ այդ ժամանակ և արհավիրք կար, և խավարն էր վրա գալիս, բայց նրանց դեմ հառնում էր մեծ խիզախությունը, և այն ժամանակավա սխրագործությունները զուր չանցան։ Երևի ես մի անգամ քեզ կպատմեմ այդ պատմությունը, կամ դու կլսել այն ինձանից լավ իմացող որևէ մեկից։ Բայց այսօր բավական է, որքան պատմեցինք։ Չէ՞ որ ուզում ես իմանալ, թե Մատանին ինչպես է ընկել քեզ մոտ։ Դա առանձին պատմություն է։

― Համաձայն եմ: Բոլորը… Խլուտում, ովքեր ապրել են նման ժամանակներում կրկնում են դա ասես անեծք՝ գոնե ոչ մեր օրոք։ Ճակատագիր ընտրելու հնարավորությունը մեզ չի տրված: Մեզ տրված է ժամանակՄեծ գետի՝ Անդուինի ափին, մի ճարտար ու խաղաղ փոքր ժողովուրդ էր ապրում, Բրենդիդուիմյան հոբիթների նման։ Նրանք եղեգից մակույկներ էին գործում և գլխավորն այն էլողում գետում, թե ինչպես կօգտագործենք որովհետև սիրում էին այդ ժամանակը։ Իսկ մեր ժամանակըգետը։ Նրանց մեջ մի պատվարժան ընտանիք կար, Ֆրոդոմեծ ու ունևոր, գրեթե վերջանալու վրա է։ Թշնամին օրը օրին ուժեղանում է։ Նրան էլի ժամկետ գլխավորը դաժան ու հին սովորույթների հետևորդ տատն էր։ Այդ ընտանիքից ամենաճարպիկն ու հարցախույզը Սմեագորլ անունով մեկն էր։ Նա ամեն ինչ պետք է հարկավորիմանար, բայց ոչ երկարատև։ Ծանր է լինելու մեր գործը: Թշնամին շատ հզոր էսուզվում էր լճափոսերը, փորփրում կանաչ բլուրների ստորոտները, հասնում մինչև ծառերի արմատները, բայց ամեն տեսակ դիմադրություն կոտրելուաչքերը չէր բարձրացնում վերև, վերջին պատվարները քանդելու և Միջերկիրը Խավարի դեպի լեռների գագաթները, երկնքի մեջ խեղդելու համար նրան մի բան է պակասում՝ Համիշխանության Մատանին։ խրված ծառերի սաղարթներն ու ծաղիկները։ Նրա հայացքը հողին էր գամված։

Երեք ՄատանիներըՆա Դեագորլ անունով մի բարեկամ ուներ, որոնց օգնությամբ կարելի է բարիք գործելնույնքան սրատես, Էլֆերը թաքցրել են․ նրա ձեռքը դրանց չի կպել և չի պղծել։ Թզուկները յոթ Մատանի ունեին․ երեքը Նա խլեցբայց պակաս ուժեղ, մնացածները վիշապները ոչնչացրին։ Ինը նա բաժանեց վեհատես խորաման ու հպարտ մահկանացու մարդկանցժիր։ Մի անգամ նրանք նավակով լողացին դեպի Հիրիկների դաշտավայրը, որպեսզի ստրկացնի նրանց։ Ահա արդեն վաղուցմտան մանուշակագույն հիրիկների մեջ ու հասան մինչև փարթամ շամբերը։ Սմեագորլը թռավ ափ ու գնաց մարգագետին, շատ վաղուց նրանք դարձել են Մատանեկիրիսկ Դեագորլը նավակում մնաց և սկսեց ձուկ որսալ։ Հանկարծ մի մեծ ձուկ խայծը կուլ տվեց և նրան էլ իր հետ ձգելով՝ քաշեց ջրի տակ։ Հատակում ինչ-Ուրվականներոր փայլուն բան նկատելով, խավարի ծառաներ, նրա ամենասարսափելի սպասավորները․․․ Այոնա կարթաթելը բաց թողեց, որքան կարելի էր շատ վաղուց ապրող աշխարհում Իննյակին չեն տեսել։ Բայց ո՞վ գիտե։ Խավարը նորից տարածվում է․ հնարավոր է՝ նրանք էլ ի հայտ գանօդ ներքաշեց, Խավարի նզովից արմատները․․․ Մի վախեցիր: Այոսուզվեց ջրի խորքն ու բռով վերցրեց։ Նա դուրս լողաց մի բուռ տիղմ ձեռքում, նրանց մասին չարժե խոսել նույնիսկ այստեղ՝ Հոբիթստանումշնչեց ու լողաց դեպի ափ։ Ափից ձեռքը մտցրեց ջրի մեջ, այս պայծառ առավոտ։ ցեխը լվաց և՝ ասացեք խնդրեմ, նրա ափի մեջ հիասքանչ ոսկե մատանի մնաց․ այն զարմանալի շողշողում էր արևի տակ, և Դեագորլը հիանում էր դրանով։ Հետևից անլսելի մոտեցավ Սմեագորլը։

Այսպիսով նա տիրացել է մահկանացուներին պատկանող Իննին՝ ինը Մատանի նրա հպատակ-օգնականների մոտ են: Ինչպես նաև թզուկների Յոթը՝ ծայրահեղ դեպքում այն― Դա տուր մեզ, ինչ մնացել է Յոթից։ Երեքը առայժմ թաքցված ենփոքրիկ Դեագորլ, բայց դրանք նրա ինչի՞ են պետք։ Նրան Համիշխանության Մատանին է հարկավոր― ասաց Սմեագորլը, նա ինքն է կռել այն, դա նրա Մատանին է, դրա մեջ է դրված նրա հնագույն զորության մեծ մասը։ Եթե այդ Մատանին գտնվի, Սաուրոնի իշխանությունը հարյուրապատիկ կուժեղանա, և նույնիսկ Երեք էլֆականները նրա իշխանությանը կենթարկվեն․ դրանց օգնությամբ ամբողջ արվածը հասանելի կդառնա նրա հայացքին, և նրա ուժը անհաղթելի կդառնա։ բարեկամի ուսի վրայից նայելով։

Մենք ահավոր ժամանակների նախաշեմին ենք կանգնած։ Սաուրոնը կարծում էր― Ինչո՞ւ, որ Համիշխանության Մատանին այլևս չկա, որ էլֆերն այն ոչնչացրել են, ինչպես և պետք էր անել։ Իսկ այժմ նա գիտի, որ Մատանին կա, որ այն գտնվել է։ Եվ նա փնտրում է այն, փնտրում է ամենուր՝ նրա միտքն ամբողջությամբ զբաղված է դրանով։ Այս Մատանին նրա մեծ հույսն է և մեր մեծ սարսափը։ ― զարմացավ Դեագորլը։

― Իսկ ինչո՞ւԴե, ինչո՞ւ այն չեն ոչնչացրել, ― գոռաց Ֆրոդոն։ ― Եվ այդ ինչպե՞ս որովհետև այսօր մեր ծննդյան օրն է թշնամին զրկվել Մատանուց, եթե ինքն այդքան հզոր էսիրելիս, և մենք ուզում ենք նվեր ստանալ, իսկ դա էլ այդքան թանկ է նրա համար։ ― Նա Մատանին սեղմել էր ձեռքի մեջ, կարծես թե դեպի այն էին ձգվել արդեն սև մատները։ պատասխանեց Սմեագորլը։

― Մատանին նրանից խլվել է հնագույն ժամանակներումՄի սրան նայեք, ― ասաց Գենդալֆը։ Դեագորլը։ ― Այն ժամանակ էլֆերը զորեղ էին և կարողանում էին պայքարել Մեծ Խավարի դեմ: Եվ մարդիկ էլ դեռ միաբան էին նրանց հետ։ Այո, Արևմուտքի մարդիկ սատարեցին նրանց։ Վատ չէր լինի վերհիշել հին պատմության այդ գլուխը․ այդ ժամանակ և արհավիրք կար, և խավարն էր վրա գալիս, բայց նրանց դեմ հառնում էր մեծ խիզախությունը, և այն ժամանակավա սխրագործությունները զուր չանցան։ Գուցե մի օր ես քեզ կպատմեմ այդ պատմությունը սկզբից մինչև վերջ, կամ Այսօր դու կլսես այն արդեն ինձանից լավ իմացող որևէ մեկից։ Բայց ոչ այսօր։ Այսօր դու կիմանասնվեր ստացել ես, թե Մատանին ինչպես է ընկել քեզ մոտ։ Դա առանձին պատմություն է։կարծում եմ՝ բողոքավոր չես։ Իսկ սա ես ինձ համար եմ գտել։

Սաուրոնին գահընկեց են արել Գիլ-Գալադը՝ էլֆերի արքան և Էլենդիլը՝ Արևմուտքի տիրակալը: Նրանք երկուսն էլ զոհվեցին այդ ճակատամարտում: Էլենդիլի որդին՝ Իսիլդուրը― Ախր ոնց թե, կտրեց Սաուրոնի մատը և Մատանին վերցրեց իրեն: Սաուրոնը փոշիացավսիրելիս, և նրա հոգին հեռացավ Միջերկրիցի՞նչ ես ասում, և բազում դարեր անցանմի՞թե հենց այդպես, մինչև նրա ստվերը նոր ձև ընդունեց ― մռթմռթաց Սմեագորլը, մատներով բռնեց Դեագորլի կոկորդն ու սկսեց խտանալ Չարքանտառում: Իսկ խեղդեց նրան։ Մատանին կորավ: Այն խորտակվեց Անդուինում, երբ Իսիլդուրը ճանապարհորդում շատ էր գետի ափով դեպի հյուսիս: Հիրիկների ցածրավայրից ոչ հեռու դարանակալած լեռնային օրքերը գրեթե ամբողջությամբ ոչնչացրին նրա ջոկատը: Իսիլդուրը նետվեց ջուրը և փորձեց լողալով հեռանալ, բայց, մինչ նա մաքառում էր հոսանքի դեմ, Մատանին սահեց նրա մատից: Օրքերը տեսան նրան և նետահարեցին:սիրուն ու վառվռուն։

— Եվ այնտեղ Հիրիկների ցածրավայրից ոչ Ոչ ոք չիմացավ, թե ինչ պատահեց Դեագորլին․ նա մահն ընդունեց տնից հեռուտեղում,— շարունակեց ու նրա մարմինը խորամանկորեն թաքցվեց։ Իսկ Սմեագորլը մենակ վերադարձավ, տուն հասավ որպես անտեսանելի, քանի որ երբ Մեծ Մատանու տիրակալը հագնում է այն՝ մահկանացուների աչքին չի երևում։ Անհետանալը շատ դուր եկավ նրան․ քի՞չ բան կարելի էր անել այդ ձևով, և նաշատ բան արեց։ Նա սկսեց թաքուն դիտել,— Գետի մթին հորձանուտներում լսել սրան-նրան և նողկալիություններ անել։ Մատանին երկար ժամանակով անհետացավ: Դարեր անցաննրան օժտել էր մանր համիշխանությամբ՝ այնպիսի իշխանությամբ, և Մատանու գոյության մասին մոռացան նույնիսկ առասպելներն որը համապատասխան էր նրա չափերին։ Ազգուտակը խրտնում էր նրանից (երբ նա անտեսանելի չէր), մոտիկները խույս էին տալիս, փախչում։ Նրան աքացի էին տալիս, նա կծում էր։ Նա արդեն ճարպիկ գող էր դարձել, քայլում էր ու եղելությունները: Այնքթի տակ կատաղած գռմռում․ գորլում, ինչ դու հիմա ինձանից իմացարգորլում, շատ քչերը գիտեն՝ նույնիսկ Իմաստունների Խորհուրդը ավելին չգիտե: Սակայնգորլում ․․․ Դրա համար էլ նրան անվանեցին Գորլում, ինչպես ինձ թվում էնրանից բոլորը զզվում էին ու վռնդում, ես գտել եմ այդ պատմության շարունակությունը: իսկ տատիկն արգելեց վերադառնալ որջ։

Շատ դարեր հետոԱյդպես էլ նա մենակ թափառում էր, և այնուամենայնիվ շատ վաղուցթնկթնկում, Խլուտումգռմռում, Մեծ գետի ափինփնթփնթում, մի ճարտար ու խաղաղ փոքր ժողովուրդ էր ապրում, Բրենդիդուիմյան հոբիթների նման։ Նրանք եղեգից մակույկներ էին գործում և լողում գետումինքն իրեն գանգատվում, որովհետև սիրում էին գետը։ Նրանց մեջ մի պատվարժան ընտանիք կար, մեծ թե ինչ չարն են բոլորը։ Լալով ու ունևորբողոքելով, որի գլխավորը դաժան նա հասավ լեռնային մի սառը վտակի ու հին սովորույթների հետևորդ տատն էր։ Այդ ընտանիքից ամենաճարպիկն սկսեց հոսանքով վեր բարձրանալ։ Անտեսանելի մատներով նա ձուկ էր որսում ու հարցախույզը Սմեագորլ անունով մեկն էր։ Նա ամեն ինչ պետք կենդանի կուլ տալիս։ Մի շատ շոգ օր, երբ նա կռանում է իմանարջրափոսի վրա, սուզվում էր լճափոսերըծոծրակը սկսում է վառվել, փորփրում կանաչ բլուրների ստորոտներըիսկ ջուրն անտանելի փայփլում է։ Դա նրան շատ է զարմացնում, հասնում մինչև ծառերի արմատները և հետզհետե դադարեց աչքերը բարձրացնել վերախր նա բոլորովին մոռացել էր, դեպի լեռների գագաթներըոր աշխարհում արև գոյություն ունի։ Իսկ երբ հիշում է, երկնքի մեջ խրված ծառերի սաղարթներն բարձրացնում է բռունցքն ու ծաղիկները։ Նրա հայացքը հողին էր գամված։ սպառնում արևին։

Նա Դեագորլ անունով մի բարեկամ ուներ, նույնքան սրատես, բայց պակաս ուժեղ, խորամանկ Հետո նա աչքերն իջեցնում է ու ժիր։ Մի անգամ նրանք նավակով լողացին դեպի Հիրիկների դաշտավայրըտեսնում Մշուշապատ լեռները, մտան մանուշակագույն հիրիկների մեջ ու հասան մինչև փարթամ շամբերը։ Սմեագորլը թռավ ափ ու գնաց մարգագետինորի ընդերքից բխում է աղբյուրը։ Եվ հանկարծ մտածում է․ «Ախ, իսկ Դեագորլը նավակում մնաց և սկսեց ձուկ որսալ։ Հանկարծ մի մեծ ձուկ խայծը կուլ տվեց և նրան էլ իր հետ ձգելով՝ քաշեց ջրի տակ։ Հատակում ինչ-որ փայլուն բան նկատելով՝ նա կարթաթելը բաց թողեց, որքան կարելի էր շատ օդ ներքաշեց, սուզվեց ջրի խորքն զով ու բռով վերցրեց։ Նա դուրս լողաց մի բուռ տիղմ ձեռքումմութ կլինի այդ ժայռերի խորքում․․․ Այնտեղ արևի աչքից հեռու կլինենք։ Լեռներն էլ են արմատները տարածում, շնչեց ու լողաց դեպի ափ։ Ափին ձեռքը մտցրեց ջրի մեջ, ցեխը լվաց և՝ այ քեզ բան, ափի մեջ հիասքանչ ոսկե մատանի մնաց: Այն զարմանալի շողշողում էր արևի տակնրանց էլ իրենց գաղտնիքներն ունեն, և Դեագորլը հիացած նայում էր։ Հետևից անլսելի մոտեցավ Սմեագորլը։ այդ գաղտնիքները միայն մենք կիմանանք»։

― Տուր այն մեզԳիշերը նա բարձրանում է լեռները, փոքրիկ Դեագորլգտնում քարանձավը, ― ասաց Սմեագորլը՝ բարեկամի ուսի վրայից նայելով։ որից ծորում էր մութ հոսանքը, և որդի նման սողում քարակերտ խորքն ու երկար ժամանակով անհայտանում երկրի երեսից։ Եվ անապական խավարը Գորլումի հետ միասին կլանում է նաև Մատանին, այնպես որ նույնիսկ նա, ով կռել էր այդ Մատանին, թեպետ առաջվանից ավելի հզոր էր դարձել, բայց դրա մասին ոչ մի տեղեկություն չուներ։

― Էդ Ինչո՞ւՍպասիր, ասացիր Գորլո՞ւմ, ― զարմացավ Դեագորլը։ ճչաց Ֆրոդոն, ― ինչպե՞ս թե՝ Գորլում։ Դա ինչ է, նույն այն զզվանքն է, որին հանդիպել էր Բիլբո՞ն։ Ի՜նչ գարշելի է․․․

― ԴեԻմ կարծիքով, որովհետև այսօր մեր ծննդյան օրն դա ոչ թե գարշելի է, սիրելիսայլ ողբալի, և մենք ուզում ենք նվեր ստանալ― առարկեց հրաշագործը, ― պատասխանեց Սմեագորլը։Չէ՞ որ այդպիսի բան կարող էր հոբիթներից որևէ մեկին էլ պատահել։

― Մի սրան նայեքՈչ մի կերպ չեմ կարող հավատալ, որ Գորլումը հոբիթներին ազգակից է, ― ասաց Դեագորլը։ կտրեց Ֆրոդոն։ ― Այսօր դու արդեն ինձանից նվեր ստացել ես, կարծում եմ՝ բողոքավոր չես։ Իսկ սա ես ինձ համար եմ գտել։ Դա չի կարող պատահել։

― Ախր ոնց թեՍակայն սա զուտ ճշմարտություն է, սիրելիս― նկատեց Գանդալֆը։ ― Ի՜նչ-ինչ, ի՞նչ բայց հոբիթների ծագման մասին ես ասումավելի շատ գիտեմ, մի՞թե հենց այդպեսքան դուք ինքներդ։ Նույնիսկ Բիլբոյի պատմածից ազգակցական կապը լովին ակներև է։ Նա և Գորլումը շատ բաների մասին միատեսակ էին դատում և շատ բաներ միանման ընկալում։ Իսկ միմյանց հասկանում էին կես խոսքից, ― մռթմռթաց Սմեագորլը, մատներով բռնեց Դեագորլի կոկորդն ու խեղդեց նրան։ Մատանին շատ սիրուն էր ու վառվռուն։ ավելի լավ, քան հոբիթը կհասկանա, ասենք՝ թզուկին, օրքին կամ նույնիսկ էլֆին։ Հիշո՞ւմ ես, նրանց հանելուկներն ուղղակի ընդհանուր էին։

Նա վերցրեց Մատանին ― Դա ճիշտ է, ― համաձայնեց Ֆրոդոն։ ― Չնայած միայն հոբիթները չէ, որ հանելուկներ են լուծում ու հագավ մատին։ դրանք բոլորն է, ընդհանուր առմամբ, նման են։ Թեպետ հոբիթները երբեք խաբեբայությամբ չեն զբաղվում, իսկ Գորլումը միայն այդ էր անում։ Չէ՞ որ այդ խաղը հորինեց, որ կարողանա հարմար պահը որսալ ու Բիլբոյին հանկարծակիի բերել։ Նրա համար շատ հաճելի խաղ էր ստացվում․ կշահի՝ ուտելու բան կունենա, կտարվի՝ մեծ դժբախտություն չէ։

Ոչ ոք չիմացավ, թե ինչ պատահեց Դեագորլին․ նա մահն ընդունեց տնից հեռու տեղում, ու նրա մարմինը խորամանկորեն թաքցվեց։ Իսկ Սմեագորլը մենակ վերադարձավ տուն և հայտնաբերեց― Վախենում եմ, որ երբ Մատանին մատին դա այդպես էլ եղել է, ոչ ոքի աչքին չի երևում։ Անհետանալը շատ դուր եկավ նրան․ քի՞չ ― ասաց Գանդալֆը։ ― Բայց մի ուրիշ բան կարելի էր անել այդ ձևովէլ է եղել, և նա շատ բան արեց։ որը առայժմ դու չըմբռնեցիր։ Նույնիսկ Գորլումը ամբողջապես կորած էակ չէ։ Նա սկսեց թաքուն դիտելորոշ մարդկանցից ավելի ամուր դուրս եկավ, լսել սրան-նրան և նողկալիություններ անել։ Մատանին նրան օժտել ինչքան չլինի հոբիթներին ազգակից է։ Նրա հոգում նվիրական մի անկյուն էր իշխանությամբ՝ թեև փոքրմնացել, իր չափերին ու խելքին համապատասխանորտեղ լույս էր թափանցում, բայց իշխանությամբ։ Ազգուտակը սկսեց նրան ատել՝ բոլորը խրտնում էին նրանից (երբ նա անտեսանելի չէր)ինչպես արևը ճեղքից, մոտիկները խույս էին տալիսանցյալից հասնող լույս։ Եվ, ըստ երևույթին, փախչում։ երբ տեսնում էին նրանհաճելի էր նորից լսել քամու և ծառերի, աքացի էին տալիս, իսկ նա կծում էր։ Ժամանակի ընթացքում նա ճարպիկ գող դարձավ, արևով ողողված խոտի և քայլելուց մշտապես քթի տակ կատաղած գռմռում էր․ գոլլում, գոլլում, գոլլում... Դրա համար էլ նրան անվանեցին Գոլլում շատ ու սկսեցին անիծել: Նրանից բոլորը զզվում էին ու վռնդում, ի վերջո տատիկն արգելեց վերադառնալ որջ։ շատ այլ մոռացված բաների մասին հիշեցնող բարի ձայնը։

Այդ օրվանից նա մենակ թափառում էրԲայց դե, թնկթնկումիհարկե, գռմռումվերջիվերջո սև անհաղթահարելի չարությունը նորից կատաղի բորբոքվեց նրա մեջ, փնթփնթումիսկ ամոքիչ մոտակայքում չկար։ ― Գանդալֆը հառաչեց։ ― Ավա՜ղ․․․ Նրա համար քիչ հույս կա։ Բայց այնուամենայնիվ կա, նույնիսկ նրա համար, և չնայած շատ երկար է տիրել Մատանուն, այնքան երկար, որ ինքն իրեն գանգատվումէլ չի հիշում, թե ինչ չարն են բոլորը։ Լալով ու բողոքելովերբվանից։ Ճիշտ է, նա հասավ լեռնային մի սառը վտակի ու սկսեց հոսանքով վեր բարձրանալ։ Անտեսանելի մատներով նա ձուկ հազվադեպ էր հագնում այն՝ անթափանց խավարում ինչի՞ն էր պետք։ Դրա համար էլ չէր «հալվել»։ Նա տաշեղի պես բարակ էր որսում , մկանուտ ու կենդանի կուլ տալիս։ Մի շատ շոգ օր, երբ կռացել դիմացկուն։ Բայց նրա հոգին Մատանին մաշել էր ջրափոսի վրա, ծոծրակին այրոցք զգաց, իսկ ջրի և կորստի ցավը անտանելի փայլից աչքերը կուրացան։ Դա նրան շատ զարմացրեց, ախր բոլորովին մոռացել էր, որ աշխարհում արև գոյություն ունի։ Իսկ երբ հիշեց, բարձրացրեց բռունցքն ու սպառնաց արևին։ էր։

Հետո հայացքն ընկավ Մշուշապատ Լեռների գագաթներինԻսկ «լեռների բոլոր խոր գաղտնիքները» անծայր գիշերներ դարձան․ ոչ մի բան չկար հայտնաբերելու, որտեղից հոսում էլ ինչի՞ համար ապրել։ Միայն գողունի սնունդ ճարիր, հիշիր հին վիրավորանքներն ու նորերը հնարիր։ Ողորմելի էր վտակը։ Եվ հանկարծ հասկացավ․ «Ախնրա կյանքը։ Նա ատում էր խավարը, իսկ լույսն՝ ավելի, նա ատում էր ամեն ինչ զով ու մութ կլինի այդ ժայռերի խորքում․․․ Այնտեղ արևի աչքից հեռու կլինենք։ Լեռների արմատներն էլ իրենց գաղտնիքներն ունեն, և այդ գաղտնիքները միայն մենք կիմանանք»։ իսկ ամենից ավելի՝ Մատանին։

Երբ գիշեր եկավ― Այդ ինչպե՞ս, նա բարձրացավ լեռները, գտավ քարանձավը, որից ծորում ― զարմացավ Ֆրոդոն։ ― Չէ որ Մատանին նրա «սքանչելին» էր մութ հոսանքը, որդի նման սողոսկեց քարակերտ խորքն ու երկար ժամանակով անհայտացավ երկրի երեսից։ Եվ անապական խավարը Գոլլումի հետ միասին կլանեց նաև Մատանին, այնպես որ նույնիսկ նա, ով կռել միայն դրա մասին էր այդ Մատանին, թեպետ նորից հզոր մտածում․․․ Իսկ եթե ատում էր դարձել, բայց նրա հետագա ճակատագրի մասին ոչ մի տեղեկություն չուներ։ ինչո՞ւ չէր շպրտում։

― ՍպասիրԴու արդեն շատ բան ես լսել, ասացիր Գոլլո՞ւմՖրոդո, ― ճչաց Ֆրոդոնև ժամանակն է, որ հասկանաս, ― ինչպե՞ս թե՝ Գոլլում։ Դա ինչ ասաց Գանդալֆը։ ― Նա Մատանին ատում էր և սիրում, ինչպես սիրում ու ատում էր ինքն իրեն։ Իսկ ազատվել նրանից չէր կարողանում։ Այդքան կամք չուներ։ Համիշխանության Մատանին, Ֆրոդո, ինքն իր պահակն է։ Մատանին կարող էդավաճանորեն սահել մատից, իսկ տերը երբեք չի գցի այն։ Կարող է պատահել, իհարկե, համարյա կատակով, որևէ մեկին պահ տա, նույն այն զզվանքն էլ սկզբում, քանի դեռ Մատանին տիրոջից կառչած չէ։ Որքան ինձ հայտնի է, որին հանդիպել միայն Բիլբոն է վճռել հանձնել Մատանին և հանձնել է։ Այն էլ ո՛չ առանց իմ օգնության։ Բայց նույնիսկ Բիլբոն Մատանին չէր թողնի բախտի քմահաճույքին, չէր գցի այն։ Ոչ, Ֆրոդո, հարցը ոչ թե Գորլումն էր Բիլբո՞ն։ Ի՜նչ գարշելի է․․․որոշում, այլ Մատանին ինքը։ Եվ վճռեց։

― Իմ կարծիքով, դա ոչ թե գարշելի Ի՞նչ է, այլ ողբալիվճռեց Գորլումին փոխարինել Բիլբոյո՞վ, ― առարկեց հրաշագործը, հարցրեց Ֆրոդոն։ ― Չէ՞ որ այդպիսի բան կարող էր հոբիթներից Ավելի լավ չէ՞ր լինի գլորվել որևէ մեկին էլ պատահել։ օրքի մոտ։

― Ոչ մի կերպ չեմ կարող հավատալԴե, որ Գոլլումը հոբիթներին ազգակից էդա նույնպես հեշտ գործ չէ, ― կտրեց Ֆրոդոն։ ասաց Գանդալֆը։ ― Դա Եվ դու չէ, որ պետք է ծիծաղես դրա վրա։ Այո, դու զարմանում ես, որ Բիլբոն հենց պետք եկած ժամանակ հայտնվեց այնտեղ, պատահաբար ափլփեց խավարում ու գտավ․․․ Բայց չարը մեն մենակ չի կարող պատահել։ տիրում աշխարհին, Ֆրոդո։ Մատանին ուզում էր վերադառնալ իր Տիրակալի մոտ՝ իզուր չէր, որ այն գտավ խեղճ Դեագորլը, իսկ հետո էլ խեղդամահ արվեց։ Եվ իզուր չէր, որ Գորլումը տիրացավ դրան։ Գորլումին սա քիչ-քիչ հյուծում էր՝ բայց հետո ի՞նչ․․․ Նա մանրախնդիր է ու ողորմելի․ և քանի Մատանին նրա մոտ էր, մնում էր իր լճակում։ Եվ ահա, երբ Մատանու իսկական տիրակալը ուժ հավաքեց և իր սև մտքերով ձգվեց Մատանու հետևից, սա Գորլումին լքեց։ Սակայն Մատանին գտավ ոչ թե մի օրք, ոչ թե մի թրոլ, ոչ թե մի մարդ, այլ հոբիթստանցի Բիլբոն։

― Սակայն սա զուտ ճշմարտություն Կարծում եմ, որ դա պատահել էԹշնամու կամքին հակառակ։ Ըստ երևույթին, ― նկատեց Գենդալֆը։ ― Ի՜նչ-ինչայդպես էր վիճակված, բայց հոբիթների ծագման մասին ես ավելի շատ գիտեմոր Մատանին գտնի ոչ այլ ոք, քան դուք ինքներդ։ Նույնիսկ Բիլբոյի պատմածից ազգակցական կապը լիովին ակներև է։ Նա և Գոլլումը շատ բաների մասին միատեսակ էին դատում և շատ բաներ միանման ընկալում։ Իսկ միմյանց հասկանում էին կես խոսքիցայլ հատկապես Բիբլոն։ Ստացվում է, շատ ավելի լավ, քան հոբիթը կհասկանա, ասենք՝ թզուկին, օրքին կամ նույնիսկ էլֆին։ Հիշո՞ւմ ես, նրանց հանելուկներն ուղղակի ընդհանուր էին։ որ քեզ էլ վիճակված էր այն ժառանգելը։ Դա ինձ մի փոքր հույսի նշույլ է տալիս։

― Դա ճիշտ էԻսկ ինձ չի տալիս, ― համաձայնեց առարկեց Ֆրոդոն։ ― Սակայն միայն հոբիթները չէՉնայած, որ հանելուկներ են լուծում ու դրանք բոլորն ճիշտն ասած, ես քեզ այնքան էլլավ չեմ հասկանում։ Ավելի լավ է ասես, ընդհանուր առմամբ, նման են։ Հոբիթները երբեք խաբեբայությամբ չեն զբաղվում, իսկ Գոլլումը միայն թե ինչպես ես այդ էր անում։ Չէ՞ որ այդ խաղը հորինեց, որ կարողանա հարմար պահը որսալ ամենն իմացել Մատանու ու Բիլբոյին հանկարծակիի բերել։ Նրա համար շատ հաճելի խաղ էր ստացվում․ կշահի՝ ուտելու բան կունենաԳորլումի մասին։ Թե՞ դու խելքը գլխին ոչինչ չգիտես, կտարվի՝ մեծ դժբախտություն չէ։ այլ պարզապես հնարում ես։

― Վախենում եմ, որ դա այդպես էլ եղել է, ― ասաց Գենդալֆը։ ― Բայց մի ուրիշ բան էլ է եղել, որը առայժմ դու չըմբռնեցիր։ Նույնիսկ Գոլլումը ամբողջապես կորած էակ չէ։ Նա որոշ մարդկանցից ավելի ամուր դուրս եկավ, ինչքան չլինի հոբիթներին ազգակից է։ Նրա հոգում նվիրական մի անկյուն էր մնացել, որտեղ Մատանին չէր թափանցել, և այնտեղ, ինչպես ճեղքից մութ քարանձավ, աղոտ լույս էր թափանցում՝ անցյալից եկող լույս։ Եվ, ըստ երևույթին, նրան հաճելի էր լսել այդ ձայնը, քամու և ծառերի, արևով ողողված խոտի և շատ Գանդալֆը նայեց Ֆրոդոյին ու շատ այլ մոռացված բաների մասին հիշեցնող այդ բարի ձայնը։ նրա աչքերը փայլեցին։

Բայց դե― Որոշ բան ես գիտեի, իհարկեիսկ որոշ բան՝ պարզեցի, վերջիվերջո սև անհաղթահարելի չարությունը նորից կատաղի բորբոքվեց նրա մեջ: Եվ միշտ էլ այդպես կլինի, եթե այդ հիվանդությունը վերջնականապես չամոքվի։ ― Գենդալֆը հառաչեց։ ասաց նա։ ― Ավա՜ղ․․․ Նրա համար քիչ հույս կա։ Բայց այնուամենայնիվ կագիտե՞ս, նույնիսկ նրա համար, չնայած շատ երկար որ չեմ պատրաստվում քեզ իմ բոլոր որոնումների մասին զեկուցել։ Այնքանն էլ բավական է տիրել Մատանուն, այնքան երկար, որ ինքն էլ չի հիշումքո Մատանին, թե երբվանից։ Ճիշտ պարզվում է, նա հազվադեպ էր հագնում այն՝ անթափանց խավարում ինչի՞ն էր պետք։ Դրա համար էլ չէր «հալվել»։ Տաշեղի պես բարակ էր, սակայն մկանուտ ու դիմացկուն։ Թեև հոգին Համիշխանության Մատանին մաշել էր, և կորստի ցավը անտանելի էր։ է՝ թեկուզ միայն կրակե մակագրությունից դատելով․․․

― Իսկ լեռների ընդերքում թաքնված «խոր գաղտնիքները» սև դատարկություն դարձան նրա համար․ ոչ մի բան չկար հայտնաբերելուդու ե՞րբ հայտնաբերեցիր, հոտոտելու, էլ ինչի՞ համար ապրել։ Միայն գողունի սնունդ ճարիր, հիշիր հին վիրավորանքներն ու նորերը հնարիր։ Ողորմելի էր նրա կյանքը։ Նա ատում էր խավարը, իսկ լույսն՝ ավելի, նա ատում էր ամեն ինչ, իսկ ամենից ավելի՝ Մատանին։ ― ընդհատեց նրան Ֆրոդոն։

― Այդ ինչպե՞սՔո աչքի առաջ, քո հյուրասենյակում, ― զարմացավ Ֆրոդոն։ չոր պատասխանեց հրաշագործը։ ― Չէ Բայց ես նախապես գիտեի, որ Մատանին նրա «սքանչելին» էրդա պարզելու եմ։ Շատ եմ ճանապարհորդել և շատ երկար եմ փնտրել, նա միայն դրա մասին էր մտածում․․․ Իսկ եթե ատում իսկ դա իմ վերջին փորձն էր, ինչո՞ւ վերջին ապացույցը և հիմա ամեն ինչ պարզ է։ Հեշտ չէր շպրտում։ պարզաբանելը, թե ինչ կապ ունի այստեղ Գորլումը և ինչպես է խցկվել այս հնադարյան արյունոտ պատմության մեջ։ Երևի ես իմ կռահումները պետք է Գորլումից սկսեի, բայց հիմա ենթադրություններ չեմ անում։ Ուղղակի գիտեմ ինչպես է եղել։ Ինքս տեսա նրան։

― Դու արդեն շատ բան Գորլումի՞ն ես լսել, Ֆրոդո, և ժամանակն է, որ հասկանաստեսել, ― ասաց Գենդալֆը։ ― Նա Մատանին և՛ ատում էր, և՛ սիրում, ինչպես սիրում ու ատում էր ինքն իրեն։ Իսկ ազատվել նրանից չէր կարողանում։ Այդքան կամք չուներ։ Համիշխանության Մատանին, Ֆրոդո, ինքն իր պահակն է։ Մատանին կարող է դավաճանորեն սահել մատից, իսկ տերը երբեք չի գցի այն։ Կարող է պատահել, իհարկե, համարյա կատակով, որևէ մեկին պահ տա, այն էլ սկզբում, քանի դեռ Մատանին տիրոջից կառչած չէ։ Որքան ինձ հայտնի է, միայն Բիլբոն է վճռել հանձնել Մատանին և հանձնել է։ Այն էլ ո՛չ առանց իմ օգնության։ Բայց նույնիսկ Բիլբոն Մատանին չէր թողնի բախտի քմահաճույքին, չէր գցի այն։ Ոչ, Ֆրոդո, հարցը ոչ թե Գոլլումն էր որոշում, այլ Մատանին ինքը։ Եվ վճռեց։ անմիջապես բացականչեց Ֆրոդոն։

― Ի՞նչ էԱյո, վճռեց Գոլլումին փոխարինել Բիլբոյո՞վտեսել եմ։ Առանց նրա հասկանալ չես կարող, ― քմծիծաղեց Ֆրոդոն։ ― Ավելի լավ չէ՞ր լինի գլորվել որևէ օրքի մոտ։ դա պարզից էլ պարզ է։ Բայց դե նրան հասնելն էլ այնքան դյուրին չէր։

― Դա շատ զարմանալի դեպք է,― ասաց Գենդալֆը,― և կատակդ բոլորովին էլ ծիծաղելի չէ։ Այո, դու զարմանում ես, որ Բիլբոն հենց պետք եկած ժամանակ հայտնվեց այնտեղ, պատահաբար ափլփեց խավարում ու գտավ․․․ Բայց դա պատահականություն չէր, Ֆրոդո, Մատանին ուզում էր վերադառնալ իր Տիրակալի մոտ: Այն դավաճանեց Իսիլդուրին և սահեց նրա մատից: Իսկ հետո, երբ հնարավորություն ընձեռնվեց, անմիջապես կառչեց խեղճ Դեագորլից, իսկ վերջինս իր գտածոյի համար կյանքով հատուցեց։ Եվ վերջապես՝ Գոլլումը։ Գոլլումին այն ամբողջությամբ կուլ տվեց, բայց հետո ի՞նչ․․․ Նա մանրախնդիր էր ու ողորմելի, և քանի Մատանին մոտն էր, ոչ մի դեպքում չէր լքի իր լճակը։ Դրա համար էլ, երբ Մատանու իսկական տիրակալը ուժ հավաքեց և իր սև մտքերով ձգվեց Մատանու հետևից, այն Գոլլումին լքեց։ Սակայն Մատանին գտավ ոչ թե օրք, ոչ թե թրոլ, ոչ թե մարդի՞նչ եղավ հետագայում, այլ հոբիթստանցի Բիլբոն։ Բիլբոյից հետո․․․ Դու գիտե՞ս։

Կարծում եմ― Շատ աղոտ։ Ինչ որ քեզ պատմեցի՝ Գորլումի պատմածից էր, դա պատահել է Թշնամու կամքին հակառակ։ Ըստ երևույթինչնայած նա, իհարկե, հո այդպես էր վիճակվածչէր պատմել։ Գորլումը սոսկալի ստախոս է և նրա յուրաքանչյուր խոսքը հարկավոր է լինում զտել։ Օրինակ, որ Մատանին գտնի ոչ այլ ոքնրա մոտ այդպես էլ մնում է «ծննդյան օրվա նվեր», իբրև թե տատիկից, որն, իբր, այլ հատկապես Բիբլոն: Ստացվում այդպիսի զրտի-պրտի զարդեղեն շատ էունեցել։ Հիմա՜ր մոգոնվածք։ Իհարկե, Սմեագորլի տատը ազդեցիկ ու տնտես կին է եղել, բայց որ քեզ նրա տնտեսության մեջ Համիշխանության Մատանիներ գտնվեին՝ դա հազիվ թե, էլ վիճակված էր այն ժառանգելը։ Դա ինձ մի փոքր հույսի նշույլ է տալիս։ ո՜ւր մնաց, որ ծննդյան տոներին նվիրեր թոռներին։ Սակայն սուտը՝ սուտ, բայց այնուամենայնիվ ճշմարտություն կա, թեպետ և շուռ տված։

― Իսկ ինձ չի տալիսԳորլումը ոչ մի կերպ չէր կարողանում մոռանալ, ― առարկեց Ֆրոդոն։ ― Չնայածոր սպանել է Դեագորլին և ամբողջ ուժով պաշտպանվում էր սեփական հիշողությունից․ մթության մեջ սև ոսկորներ էր կրծում, ճիշտն ասած, ես քեզ միևնույն սուտը իր «սքանչելիին» կրկնելով այնքան էլ լավ չեմ հասկանում։ Ավելի լավ է ասես, թե ինչպես ես այդ ամենն իմացել Մատանու ու Գոլլումի մասին։ Թե՞ դրանք ուղղակի ենթադրություններ ենմինչև ինքը համարյա լրիվ հավատաց դրան։ Չէ՞ որ իսկապես այն ժամանակ նրա ծննդյան օրն էր, և դու խելքը գլխին ոչինչ չգիտես։ Դեագորլը պետք է Մատանին իրեն նվիրեր։ Դրա համար էլ այն գտնվեց։ Դա ծննդյան օրվա ամենաիսկական նվեր է և այլն և այլն։

Գենդալֆը նայեց Ֆրոդոյին Ես ամեն կերպ համբերում էի, դիմանում նրա անկապ շատախոսությանը, որովհետև հարկավոր էր պարզել եղելությունը, և ստիպված եղա խիստ վարվել նրա հետ․ ես նրան սպառնացի և, վերջապես, ամեն ինչ պատմեց այնպես, ինչպես եղել էր՝ տեղը տեղին, արցունք ու փսլինք թափելով։ Ես նրանից դուրս քաշեցի և հանելուկների, և Բիլբոյի փախուստի մասին եղածը, բայց այ դրանից հետո մնացածը՝ այստեղ նա ասես համր կտրեց և միայն երբեմն-երբեմն լացախառն մռայլ ակնարկներ էր անում։ Երևում էր, ինչ-որ բանի սարսափը նրա աչքերը փայլեցին։ լեզուն կաշկանդում էր, ու ես չկարողացա ոչինչ անել։ Նա լացակումած մռթմռթում էր, որ ոչ ոքի չի զիջի և ոմն մեկը դեռ կիմանա, թե ինչ է նշանակում իրեն ոտնահարել, խաբել ու թալանել։ Այժմ Գորլումը այնքան լավ, հրաշալի բարեկամներ ունի, և նրանք, ում որ պետքն է, շատ լավ էլ ցույց կտան, թե օրքի ձեռքն ինչ թափ ունի։ Վերջիններս նրան կօգնեն, իսկ ավազակ Պարկինսը դեռ պատասխան կտա։ Նա դեռ պատասխան կտա ու գլխին կխփի, անընդհատ մռթմռթում էր Գորլումը։ Նա ահավոր ատում է Բիլբոյին ու սարսափելի անիծում։ Բայց առավել վատն այն է, որ նա գիտե, թե ով է Բիլբոն ու որտեղից է հայտնվել։

― Ես առաջ էլ որոշ բան գիտեի, իսկ հիմա շատ բան պարզեցիԱխր նրան ո՞վ է ասել, ― ասաց նա։ ― Բայց չեմ պատրաստվում քեզ իմ բոլոր որոնումների մասին զեկուցել։ Էլենդիլի, Իսլիդուրի և Համիշխանության Մատանու պատմությունը գիտեն բոլոր Իմաստունները: Թեկուզ միայն կրակե մակագրությունն էլ բավական է համոզվելու համար, որ քո Մատանին Համիշխանության Մատանին է, թեև այլ ապացույներ էլ կան... հուզվեց Ֆրոդոն։

― Իսկ դու ե՞րբ հայտնաբերեցիր դաԴե եթե գործը դրան հասնի, ― ընդհատեց ապա Բիլբոն ինքն է հիմարաբար ներկայացել նրան Ֆրոդոն։ , իսկ այդքանից հետո դժվար չէ պարզելը, թե նա որտեղից է հայտնվել՝ եթե, իհարկե, դուրս սողա։ Եվ Գորլումը դուրս է սողացել, համա՜ թե դուրս է սողացել։ Մատանու կարոտն անտանելի էր՝ այդ կարոտը գերազանցեց օրքերի նկատմամբ տածած սարսափը և նույնիսկ նրա արևավախությունը։ Տխրեց նա մեկ, նույնիսկ երկու տարի։ Հասկանո՞ւմ ես, թեպետ Մատանու կորուստը տանջում էր նրան, բայց արդեն չէր հյուծում, ինչպես առաջներում, և Գորլումը մի քիչ սկսեց կենդանանալ։ Ծերությունը ճնշում էր նրան, սարսափելի ճնշում էր, բայց մշտական զգուշությունն անցել էր, դրան գումարած նաև, որ մահվան չափ սոված էր։

― Քո աչքի առաջԼույսը՝ լուսնի, քո հյուրասենյակումթե արևի, ― չոր պատասխանեց հրաշագործը։ ― Բայց ես նախապես գիտեինրա համար անտանելի ու ատելի էր։ Սա արդեն երևի այդպես էլ կմնա մինչև կյանքի վերջը, իսկ խորամանկության ու ճարպկության համար ձեռքը գրպան տանելու կարիք չունի։ Նա հասկացավ, որ դա պարզելու եմ։ Շատ եմ ճանապարհորդել և շատ երկար եմ փնտրելկարելի է քողարկվել և՛ արևի, իսկ դա իմ վերջին փորձությունն էրև՛ լուսի լույսից, վերջին ապացույցըկարելի է արագ ու անաղմուկ դուրս գալ մութ գիշերով, և հիմա ամեն ինչ պարզ է։ Հեշտ չէր պարզաբանելըերբ խավարի մեջ տեսնում են միայն նրա սպիտակավուն աչքերը, թե ինչ կապ ունի այստեղ Գոլլումը և ինչպես է խցկվել այդ հնադարյան արյունոտ պատմության մեջ՝ այդ պարզելու համար շատ եմ չարչարվել։ Սկսել եմ ենթադրություններիցորսալ փոքրիկ ու անզգույշ գազանիկների։ Քամին նրան թարմացրեց, բայց հիմա դրանք այլևս ենթադրություններ չեն։ Գիտեմսկսեց կուշտ ուտել, որ այդպես է եղել։ Տեսել եմ նրան։ դրա համար էլ ավելի ուժեղ ու համարձակ դարձավ։ Չարքանտառը հեռու չէր, դե նա էլ որոշեց ու հասավ այնտեղ։

― Գոլլումի՞ն ես տեսելԱյնտեղ էլ դու նրան հանդիպեցի՞ր, ― անմիջապես բացականչեց հարցրեց Ֆրոդոն։

― Այո, տեսել եմ։ Վաղուց էի Այնտեղ էլ տեսա նրան փնտրում: Առանց նրա համոզվել չէի կարող, դա պարզից ― պատասխանեց Գանդալֆը, ― բայց նա միանգամից չէր ընկել այդտեղ, սկզբում գնացել էր Բիլբոյի հետքերով։ Իսկ հետո․․ պատկերացրու, այդպես էլ պարզ է։ Բայց մի կարգին չգիտեմ, թե ինչ է եղել հետո․ նա ինչ-որ անհեթեթություններ էր դուրս տալիս, հայհոյանքներից ու սպառնալիքներից շնչակտուր լինելով։ «Ինչ կար նրա գրպանում, ― մռթմռթում էր նա։ ― Չէ, գլխի չընկա, որ նրա մոտ, նրա գրպանում, սքանչելին էր։ Օ՛ձ, օ՛ձ, օ՛ձի ճուտ։ Անազնիվ հարց, անազնիվ։ Նա խարդախություն արեց, նա, և ոչ թե ես, նա կանոնները խախտեց։ Պետք էր իսկույն նրան հասնելն այնքան էլ հեշտ չէր։ խեղդել, ճի՞շտ է, իմ սքանչելի․․․ Ոչինչ, իմ սքանչելի, ոչինչ, դեռ կխեղդենք»։

― Իսկ ի՞նչ եղավ նրան հետագայումԵվ այդպես անվերջ։ Դու ահա արդեն կնճռոտում ես դեմքդ, իսկ ես օրերով դիմանում էի դրան, առավոտից մինչև երեկո։ Բայց դե իզուր չէր։ Նրա բերանից թռցրած որոշ բառերից այնուամենայնիվ հասկացա, որ նա ճլմփացրել է մինչև Էսգարոթ, աչք է ածել ու ականջը կախ պահել քաղաքի փողոցներում։ Մեծ նորությունները ամայի տեղերում թնդում են, բոլորը միայն Բիլբոյի փախուստից հետո․․․ Դու գիտե՞ս։ մասին էին խոսում, միահյուսելով եղածն ու չեղածը։ Դե, իսկ վերադարձի ճանապարհին, Հինգ Զորաց Ճակատամարտում հաղթելուց հետո մենք էլ անհայտ չմնացինք։ Գորլումը ականջները սրած՝ արագորեն ինչ իրեն հարկավոր էր լսեց ու հասկացավ։

― Շատ աղոտ։ Ինչը որ քեզ պատմեցի, Գոլլումն էր ինձ պատմել, չնայած Ինչո՞ւ այն ժամանակ նա, իհարկե, հո այդպես չէր պատմել։ Գոլլումը սոսկալի ստախոս է, և նրա յուրաքանչյուր խոսքը հարկավոր է լինում զտել։ Օրինակ, Մատանին նրա մոտ այդպես էլ մնում է «ծննդյան օրվա նվեր», իբրև թե տատիկից, որն, իբր, այդպիսի զրտի-պրտի զարդեղեն շատ է ունեցել։ Հիմա՜ր մոգոնվածք։ Իհարկե, Սմեագորլի տատը ազդեցիկ ու տնտես կին է եղել, բայց որ նրա տնտեսության մեջ Համիշխանության Մատանիներ գտնվեին՝ դա հազիվ թե, էլ ո՜ւր մնաց, որ ծննդյան տոներին նվիրեր թոռներին։ Սակայն սուտը՝ սուտ, բայց այնուամենայնիվ ճշմարտություն կա, թեպետ և շուռ տված։ Գոլլումը ոչ մի կերպ չէր կարողանում մոռանալ, որ սպանել է Դեագորլին և ամբողջ ուժով պաշտպանվում էր սեփական հիշողությունից․ մթության մեջ սև ոսկորներ էր կրծում, միևնույն սուտը իր «սքանչելիին» կրկնելով այնքան, մինչև ինքն էլ համարյա լրիվ հավատաց դրան։ Չէ՞ որ իսկապես այն ժամանակ նրա ծննդյան օրն էրվերջ չհետևեց Բիլբոյին, և Դեագորլը պետք է Մատանին իրեն նվիրեր։ Դրա համար էլ այն գտնվեց։ Դա ծննդյան օրվա ամենաիսկական նվեր է և այլն և այլն։ Ես ամեն կերպ համբերում էի― հարցրեց Ֆրոդոն, դիմանում նրա անկապ շատախոսությանը, որովհետև հարկավոր էր պարզել եղելությունը, բայց վերջում ստիպված եղա խիստ վարվել... ես նրան սպառնացի կրակով և, վերջապես, ամեն ինչ պատմեց այնպես, ինչպես ― թե՞ եղել էր՝ տեղը տեղին, արցունք ու փսլինք թափելով։ Ես նրանից դուրս քաշեցի և հանելուկների, և Բիլբոյի փախուստի մասին եղածը, բայց այ դրանից հետո նա ասես համր կտրեց և միայն երբեմն-երբեմն լացախառն մութ ակնարկներ էր անում։ Երևում էր, ինչ-որ բանի սարսափը նրա լեզուն կաշկանդում էր, ու ես չկարողացա ոչինչ անել։ Նա լացակումած մռթմռթում էր, որ ոչ ոքի չի զիջի և ոմն մեկը դեռ կիմանա, թե ինչ է նշանակում իրեն ոտնահարելմեզ մոտ, խաբել ու թալանել։ Այժմ Գոլլումը այնքան լավ, հրաշալի բարեկամներ ունի, և նրանք, ում որ պետքն է, շատ լավ էլ ցույց կտան, թե օրքի ձեռքն ինչ թափ ունի։ Վերջիններս նրան կօգնեն, իսկ ավազակ Պարկինսը դեռ պատասխան կտա։ Նա դեռ պատասխան կտա ու գլխին կխփի, անընդհատ մռթմռթում էր Գոլլումը։ Նա ահավոր ատում է Բիլբոյին ու սարսափելի անիծում։ Բայց առավել վատն այն է, որ նա գիտե, թե ով է Բիլբոն ու որտեղից է հայտնվել։ Հոբիթստանում։

― Ախր նրան ո՞վ Այ հենց բանն էլ այդ է ասել, որ չի եղել, ― հուզվեց Ֆրոդոն։ ասաց Գանդալֆը։ ― Մեզ մոտ ուզեցել է գալ, հասել է մինչև Մեծ գետը և հանկարծ շուռ եկել։ Ճանապարհի հեռավորությունից հազիվ թե վախենար, նա այդպիսիններից չէ։ Ոչ, ինչ-որ բան նրան ճանապարհից շեղել է։ Եվ իմ բարեկամները, որոնք բռնել էին նրան ինձ համար, նույն կարծիքին էին։

― Դե եթե գործը դրան հասնի, ապա Բիլբոն ինքն է հիմարաբար ներկայացել նրան, իսկ այդքանից հետո դժվար չէ պարզելը, թե նա որտեղից է հայտնվել՝ միայն թե դուրս սողա։ Եվ Գոլլումը դուրս է սողացել, համա՜ թե դուրս է սողացել։ Մատանու կարոտն անտանելի էր, այդ կարոտը գերազանցեց օրքերի նկատմամբ տածած սարսափը և նույնիսկ Անտառի էլֆերը բացահայտեցին նրա արևավախությունը։ Տխրեց նա մեկ կամ, գուցե, երկու տարի։ Հասկանո՞ւմ ես, թեպետ Մատանու կորուստը տանջում էր նրան, բայց արդեն չէր հյուծում, ինչպես առաջներում, թարմ հետքերը։ Դրանք անցնում էին Չարքանտառի միջով և քիչ սկսեց կենդանանալ։ Ծերությունը ճնշում էր նրանհետ դառնում․ ճիշտ է, սարսափելի ճնշում դրանց չհաջողվեց բռնել Գորլումին։ Իսկ անտառը լի էր, բայց մշտական զգուշությունն անցել էր, դրան գումարած նաև, որ մահվան չափ սոված էր։ Լույսը՝ լուսնի, թե արևի, նրա համար անտանելի ու ատելի էր։ Սա արդեն երևի այդպես էլ կմնա մինչև կյանքի վերջըմասին զզվելի հիշողություններով, իսկ խորամանկության բոլոր գազանիկներն ու ճարպկության համար ձեռքը գրպանը տանելու կարիք չունի։ Նա հասկացավթռչունները սարսափահար էին եղել։ Լսվում էր, որ կարելի նոր հրեշ է քողարկվել և՛ արևիհայտնվել՝ արյունախում-ուրվական, և՛ լուսի լույսիցորից ձագուկները փրկություն չունեն ո՛չ ծառերի վրա, կարելի է արագ ու անաղմուկ դուրս գալ մութ գիշերով, երբ խավարի մեջ տեսնում են միայն նրա սպիտակավուն աչքերը, և որսալ փոքրիկ ու անզգույշ գազանիկների։ Քամին նրան թարմացրեց, սկսեց կուշտ ուտել, դրա համար էլ ավելի ուժեղ ու համարձակ դարձավ։ Չարքանտառը հեռու չէր, և շուտով նա հասավ այնտեղ, ինչպես և պետք էր սպասել։ ո՛չ բներում։

― Այնտեղ Չարքանտառի արևմտյան ծայրից հետքը հետ էր շրջվում, հետո գալարվելով գնում էր հարավ, անտառից դուրս գալիս ու կորչում։ Այ այստեղ էլ դու նրան հանդիպեցի՞րես մի մեծ սխալ թույլ տվեցի։ Այո, ― հարցրեց Ֆրոդոն։ Ֆրոդո, սխալ, և ո՛չ առաջինը, բայց միայն վախենում եմ, որ դա ամենավտանգավորը լինի։ Ես նրան հանգիստ թողեցի՝ թող ուր ուզում է գնա։ Մի կույտ անհետաձգելի գործեր ունեի և առաջվա պես հավատում էի Սարումանի իմաստնությանը։

― Այնտեղ էլ տեսա նրանԱյդ ժամանակվանից անցել է կես դարից ավելի, ― պատասխանեց Գենդալֆըու ես իմ սխալի պատճառով սև, ― բայց նա միանգամից չէր ընկել այնտեղծանր օրեր ապրեցի։ Երբ հասկացա, սկզբում գնացել էր Բիլբոյի հետքերով։ Իսկ հետո․․ Պատկերացրու, այդպես էլ մի կարգին չգիտեմ, թե ինչ որ Գորլումն ինձ խիստ անհրաժեշտ է եղել հետո․ նա ինչ-որ անհեթեթություններ էր դուրս տալիս՝ հայհոյանքներից ու սպառնալիքներից շնչակտուր լինելով։ «Ինչ կար նրա գրպանում, ― մռթմռթում իսկ դա Բիլբոյի մեկնելուց հետո էր նա։ ― Չէ, գլխի չընկա, որ նրա մոտ, նրա գրպանում, սքանչելին հետքը շատ վաղուց արդեն կորել էր։ Օ՛ձ, օ՛ձ, օ՛ձի ճուտ։ Անազնիվ հարց, անազնիվ։ Նա խարդախություն արեց, նա, այլ ոչ Հազիվ թե եսԳորլումին գտնեի, նա կանոնները խախտեց։ Պետք էր իսկույն նրան խեղդելբայց ինձ օգնության եկավ Արագորն անունով հավատարիմ բարեկամս, ճի՞շտ էմեր ժամանակների լավագույն հետքագետն ու որսորդը։ Նրա հետ միասին տակնուվրա արեցինք ողջ Խլուտը, իմ սքանչելի․․․ Ոչինչառանձնապես հույս չտածելով։ Եվ երբ հուսահատված որոշեցի վերջ տալ որոնումներին, իմ սքանչելի, ոչինչ, դեռ կխեղդենք»։ հանկարծ Գորլումը գտնվեց։ Բարեկամս համարյա հրաշքով վերադարձավ մահացու վտանգավոր ճանապարհորդությունից և նրան քարշ տալով բերեց իր հետ։

Եվ Թե ուր էր անհետացել Գորլումը, այդպես անվերջ։ Դու ահա արդեն կնճռոտում ես դեմքդէլ գաղտնիք մնաց։ Նա արցունք էր հեղում, մեզ գարշելի ու դաժան էր անվանում, իսկ ես օրերով դիմանում էի դրանկոկորդում կլթկլթում էր․ «գորրրլում», առավոտից մինչև երեկո։ Բայց դե «գորրրլում», ― իզուր չէր։ Նրա բերանից թռցրած որոշ բառերից այնուամենայնիվ հասկացաչէ, որ այդպես են անվանել նրան։ Նույնիսկ կրակի սպառնալիքի տակ նա ճլմփացրել է մինչև Էսգարոթմիայն հեծկլտում էր, աչք է ածել կուչ գալիս, կոտրտում երկար ձեռքերն ու ականջը կախ պահել քաղաքի փողոցներում։ Ոչինչ չես կարող անել. մեծամեծ դեպքերի մասին նորությունները թնդում էին Վայրի Երկրումլիզում մատները, բոլորը միայն Բիլբոյի մասին կարծես դրանք այրված էին խոսում՝ միահյուսելով եղածն ու չեղածը։ Իսկ վերադարձի ճանապարհին մենք էլ չէինք թաքնվում։ Գոլլումն ականջները սրել, արագորեն ասես դրանք նրան հիշեցնում էին ինչ իրեն հարկավոր էր լսել ու հասկացել էր։ -որ վաղեմի դաժան տանջահարություն։ Նա ոչինչ չասաց, բայց վախենում եմ, որ անկասկած դանդաղ, քայլ առ քայլ, ծածուկ հասել է հարավ և ընկել Մորդոր։

― Ինչո՞ւ այն ժամանակ նա մինչև վերջ չհետևեց ԲիլբոյինՍենյակը սուզվեց ծանր լռության մեջ, ― հարցրեց և Ֆրոդոնլսեց, ― թե՞ եղել թե ինչպես է մեզ մոտտկտում իր սիրտը։ Դրսում նույնպես ամեն ինչ կարծես մեռավ, Հոբիթստանում։ նույնիսկ Սամի մկրատը դադարեց չխկալուց։

― Այ հենց բանն էլ այդ էԱյո, որ չի եղելՄորդոր, ― ասաց Գենդալֆը։ կրկնեց Գանդալֆը։ ― Ձեզ մոտ ուզեցել Դա հասկանալի է գալ, լքել Մորդորը ամեն տեսակ չարության ու նախանձի ապաստարան է Դեյլը, հասել չարագործներին այնտեղ է մինչև Մեծ գետը և, չգիտես ինչու, հանկարծ շուռ եկել։ Ճանապարհի հեռավորությունից հազիվ թե վախենար, նա այդպիսիններից չէ։ Ոչ, ինչ-որ բան նրան ճանապարհից շեղել է։ Եվ իմ բարեկամները, որոնք բռնել էին նրան ինձ համար, նույն կարծիքին էին։ հավաքում Սև Տիրակալը։

Առաջինը անտառի էլֆերը բացահայտեցին նրա թարմ հետքերը։ Դրանք ամբողջությամբ հատում էին Չարքանտառը և հետ դառնում: Ճիշտ է, Գոլլումին բռնել էլֆերին չհաջողվեց, թեև անտառը լի Չէ՞ որ Թշնամու Մատանին աղավաղել էր նրա մասին զզվելի հիշողություններովԳորլումի հոգին, բոլոր գազանիկներն ու թռչունները սարսափահար էին եղել։ Ասում նա հլու հնազանդ էր համառ կանչին։ Ընդ որում բոլորն էինփսփսում այն մասին, որ նոր հրեշ Մորդորը նորից պարուրված է հայտնվել՝ արյունախում-ուրվական, որից ձագուկները փրկություն չունեն ո՛չ ծառերի վրա, ո՛չ բներում: Չարքանտառի արևմտյան ծայրից հետքը հետ խավարով և որ այնտեղ մոլեգնում է հեղձուկ ու դաժան ատելությունը։ Եվ Գորլում մտածում էր շրջվում, հետո գալարվելով գնում էր հարավոր այնտեղ, անտառից դուրս գալիս ու կորչում։ Այ այստեղ միայն այնտեղ էին նրա իսկական բարեկամները․ հենց նրանք էլ ես մեծ սխալ թույլ տվեցի։ Այո, Ֆրոդո, մեծ սխալ, և ո՛չ առաջինը, բայց վախենում եմ, որ դա ամենավտանգավորը լինի։ Ես դադարեցի նրան փնտրել՝ թող ուր ուզում է գնա։ Մի կույտ անհետաձգելի գործեր ունեի և առաջվա պես հավատում էի Սարումանի իմաստնությանը։ կօգնեին իրեն վրեժը լուծելու։

Այդ ժամանակվանից անցել Դժբախտ հիմար․․․ Այո, նա հասել է կես դարից ավելիՄորդոր և շատ բան է իմացել, ու ես իմ սխալի պատճառով սև, ծանր օրեր ապրեցի։ Երբ հասկացանույնիսկ չափազանց շատ։ Նա երկար թափառել է այդ սարսափելի երկրի սահմանների մոտ, մինչև որ Գոլլումն ինձ խիստ անհրաժեշտ բռնվել է և ենթարկվել օտարների համար պարտադիր հարցաքննության։ Արագորնը Գորլումին որսացել է, իսկ դա Բիլբոյի մեկնելուց երբ վերջինս երկար ժամանակ այնտեղ մնալուց հետո էրվերադառնալիս է եղել։ Գուցե նրան ուղարկել են, նրա հետքը շատ վաղուց արդեն կորել էր։ Հազիվ թե ես Գոլլումին գտնեիկամ ինքն է որևէ նողկալի բան մտածել։ Մի խոսքով, բայց ինձ օգնության եկավ Արագորն անունով հավատարիմ բարեկամսդա չէ կարևորը, մեր ժամանակների լավագույն հետքագետն ու որսորդը։ Նրա հետ միասին տակնուվրա արեցինք ողջ Խլուտըկարևորն այն է, առանձնապես հույս չտածելով։ Եվ երբ հուսահատված որոշեցի վերջ տալ որոնումներին, հանկարծ Գոլլումը գտնվեց։ Բարեկամս համարյա հրաշքով վերադարձավ մահացու վտանգավոր ճանապարհորդությունից և նրան քարշ տալով բերեց իր հետ։ որ նրանից եկող վնասն արդեն անցած է։

Թե ուր էր անհետացել ԳոլլումըԱյո, այդպես էլ գաղտնիք մնաց։ Նա արցունք էր հեղումբայց նրա տրված վնասն անդառնալի է։ Քանզի Թշնամին նրանից իմացել է, մեզ գարշելի ու դաժան էր անվանումոր Համիշխանության Մատանին գտնվել է։ Հայտնի է, իսկ կոկորդում կլթկլթում էր․ «գոլլլլում»թե Մատանին որտեղ է Գորլումի ձեռքն ընկել։ Հայտնի է, «գոլլլլում»: Իզուր չէոր դա Մեծ Մատանին է, որը հավիտենական կյանք է պարգևում։ Հասկանալի է, որ այդպես դա Երեք էլֆական մատանիներից մեկը չէ, էլֆերը դրան պահպանել են անվանել նրան։ Նույնիսկ կրակի սպառնալիքի տակ նա միայն հեծկլտում էր, կուչ գալիս, կոտրտում երկար ձեռքերն ու լիզում մատներըև դրանց մեջ սրիկայություն չկա, կարծես դրանք այրված էինմաքուր են։ Հասկանալի է, ասես դրանք նրան հիշեցնում էին ինչ-որ վաղեմի դաժան տանջահարության մասին։ Նա ոչինչ չասացդա թզուկների յոթ մատանիներից մեկը չէ, բայց վախենում եմև ոչ էլ ինքը ուրվականների մատանիներից մեկը։ Թշնամին հասկացել է, որ դանդաղայդ Մատանին հենց Համիշխանության Մատանին է։ Եվ, քայլ առ քայլ, ծածուկ հասել դրան էլ ավելացրած՝ իմացել է հարավ և ընկել Մորդոր։ հոբիթների ու Հոբիթստանի մասին։

Սենյակը սուզվեց ծանր լռության մեջ, Կարող է և Ֆրոդոն լսեցայդպես լինել, թե ինչպես որ նա հիմա փնտրում է տկտկում իր սիրտը։ Դրսում Հոբիթստանը, եթե արդեն չի գտել։ Եվ թող հայտնի լինի քեզ, Ֆրոդո, որ ձեր տոհմի անունը նույնպես մնացած ամեն ինչ կարծես մեռավ, նույնիսկ Սամի մկրատը դադարեց չխկալուց։ ինչի հետ ջրի երես է դուրս եկել։

― Այո, ՄորդորԲայց չէ՞ որ դա սարսափելի է, ― կրկնեց Գենդալֆը։ ճչաց Ֆրոդոն։ ― Դե հասկանալի է, Մորդորը ամեն տեսակ չարության ու նախանձի ապաստարան է, և բոլոր չարագործներին այնտեղ է հավաքում Սև Տիրակալը։ Չէ՞ որ Թշնամու Մատանին աղավաղել էր Գոլլումի հոգին, ու նա հլու հնազանդ էր նրա համառ կանչին։ Բացի դրանյից, բոլորն էին փսփսում այն մասին, որ Մորդորը նորից պարուրված է խավարով և որ այնտեղ մոլեգնում է հեղձուկ ու դաժան ատելությունը։ Եվ Գոլլում մտածում էր, որ այնտեղ, միայն այնտեղ էին նրա իսկական բարեկամները․ հենց նրանք Սարսափելիից էլ կօգնեին իրեն վրեժը լուծելու։ Դժբախտ հիմար․․․ Այո, նա հասել է Մորդոր և շատ բան է իմացելսարսափելի, նույնիսկ չափազանց շատ։ Նա երկար թափառել է այդ սարսափելի երկրի սահմանների մոտտհաճ ակնարկներն ու մշուշապատ զգուշացումներն ինձ այդպես չէին վախեցնում։ Գանդա՛լֆ, մինչև որ բռնվել է և ենթարկվել օտարների համար պարտադիր հարցաքննության։ Արագորնը Գոլլումին որսացել էո՛վ Գանդա՜լֆ, երբ վերջինս երկար ժամանակ այնտեղ մնալուց հետո վերադառնալիս է եղել։ Գուցե նրան ուղարկել ենիմ հուսալի բարեկամ, կամ ինքն է որևէ նողկալի բան մտածել։ Մի խոսքովի՞նչ անեմ ես․․․ Այ հիմա իսկապես սարսափում եմ։ Ասա՛, դա չէ կարևորըԳանդալֆ, կարևորն այն էես ի՞նչ անեմ․․․ Այնուամենայնիվ, որ չարիքն արդեն կատարված է։ Քանզի Թշնամին նրանից իմացել է, որ Համիշխանության Մատանին գտնվել է։ Հայտնի է, թե Մատանին որտեղ է Գոլլումի ձեռքն ընկել։ Հայտնի է, որ դա Մեծ Մատանին է, որը երկարացնում է տիրոջ կյանքը։ Հասկանալի է, որ դա Երեք էլֆական մատանիներից մեկը չէ, էլֆերը դրան պահպանել են, և դրանց մեջ չարություն չկա, դրանք մաքուր են։ Հասկանալի է, որ դա թզուկների Յոթ մատանիներից մեկը չէ, և ոչ էլ Ինը ուրվականների մատանիներից մեկը՝ դրանց ճակատագրերը հայտնի են։ Թշնամին հասկացել ի՜նչ ափսոս է, որ Բիլբոն այդ Մատանին հենց Համիշխանության Մատանին է։ Եվ, դրան էլ ավելացրած՝ իմացել է հոբիթների ու Հոբիթստանի մասին։ Հնարավոր է,, որ նա հիմա փնտրում է Հոբիթստանը, եթե արդեն սրիկային չի գտել։ Եվ թող հայտնի լինի քեզդաշունահարել այն ժամանակ, Ֆրոդո, որ ձեր տոհմի անունը նույնպես մնացած ամեն ինչի հետ ջրի երես է դուրս եկել։ երբ այդքան հարմար առիթ կար։

― Բայց չէ՞ որ դա սարսափելի Ասում ես՝ ափսո՞ս։ Ախր հենց այդ ափսոսանքն էհետ պահել նրա ձեռքը, ― ճչաց Ֆրոդոն։ ― Սարսափելիից էլ սարսափելի, նույնիսկ տհաճ ակնարկներն ափսոսանքն ու մշուշապատ զգուշացումներն ինձ այդպես չէին վախեցնում։ Գենդա՛լֆ, օ՛ Գենդա՜լֆգութը՝ առանց ծայրահեղ անհրաժեշտության սպանել չի կարելի։ Եվ դրա դիմաց, իմ հուսալի բարեկամՖրոդո, ի՞նչ անեմ ես․․․ Այ հիմա իսկապես սարսափում եմ։ Ասա՛նա փոքր հատուցում չի ստացել։ Իզուր չէ, Գենդալֆոր նա չարի կամակատար չի դարձել, ես ի՞նչ անեմ․․․ Այնուամենայնիվ, ի՜նչ ափսոս էիզուր չէ, որ Բիլբոն այդ սրիկային չի դաշունահարել այն ժամանակփրկվել է՝ և բոլորը նրա համար, երբ այդքան հարմար առիթ կար։ որ խղճից է սկսել․․․

― Ասում ես՝ ափսո՞ս։ Ախր հենց այդ ափսոսանքն է հետ պահել նրա ձեռքըՆերիր, ափսոսանքն ու գութը՝ առանց ծայրահեղ անհրաժեշտության սպանել չի կարելի։ Եվ խոսքը դրա դիմաց, իմ բարեկամ Ֆրոդո, նա փոքր հատուցում չի ստացել։ Իզուր մասին չէ, որ նա չարի կամակատար չի դարձել― ասաց Ֆրոդոն։ ― Սարսափը պատել է ինձ, իզուր չէբայց, որ փրկվել է՝ և բոլորը նրա համարմիևնույնն է, որ խղճից է սկսել․․․ Գորլումին խղճալը հիմարություն է։

― ՆերիրԴու նրան չես տեսել, ― ասաց Ֆրոդոն,— ուղղակի շատ վախեցա։ Սարսափը պատել է ինձ, բայց, միևնույնն է, Գոլլումին խղճալը հիմարություն է։ Գանդալֆը։

― Դու նրան չես Չեմ տեսելև չեմ էլ ուզում տեսնել, ― ասաց Գենդալֆը։ կտրեց Ֆրոդոն։ ― Իսկ քեզ պարզապես չեմ հասակնում։ Մի՞թե դու, էլֆերը և չգիտեմ էլ ովքեր, մի՞թե դուք խնայեցիք Գորլումին նրա բոլոր սև գործերից հետո։ Ախր նա օրքից վատն է և նույնիսկ թշնամի է։ Նա արժանի է մահվան։

― Չեմ տեսել Արժանին՝ արժանի էր, խոսք չկա։ Եվ նա, և չեմ էլ ուզում տեսնելշատ ուրիշները, ― կտրեց Ֆրոդոն։ ― նրանց անունը լեգեոն է։ Իսկ քեզ պարզապես չեմ հասակնում։ Մի՞թե դուհապա մի հաշվիր այնպիսիներին, էլֆերը որոնք պետք է ապրեին ու հա ապրեին, բայց մեռած են։ Կարո՞ղ ես նրանց հարություն տալ, որպեսզի ամեն մեկն ըստ արժանվույն ստանա։ Քանի որ ոչ՝ ուրեմն և մի շտապիր ոչ ոքի մահվան դատապարտել։ Քանզի նույնիսկ ամենաիմաստուններն անկարող են ամեն ինչ կանխատեսել։ Գորլումի ուղղվելու հույսը փոքր է, շատ փոքր, բայց ո՞վ կարող է երաշխավորել, թե այն բոլորովին չկա։ Նրա ճակատագիրը միահյուսված է Մատանու ճակատագրին, և իմ սիրտը վկայում է, որ, դեռևս չգիտեմ էլ ովքերի չարը, մի՞թե դուք խնայեցիք Գոլլումին նրա բոլոր սև գործերից հետո։ Ախր թե ի բարին, ինչ-որ բանի համար նա օրքից վատն պետք է գալու։ Օրհասական ժամին Բիլբոյի գթասրտությունը կարող է շատերի փրկության գրավականը դառնալ, ի դեպ նաև՝ քո։ Այո, մենք նրան խնայեցինք՝ նա ծեր է և նույնիսկ թշնամի է։ խղճուկ, այդպիսիններին չեն դատապարտում։ Նա արժանի է մահվան։ անտառային էլֆերի մոտ բանտարկված մնաց, հուսով եմ, այնտեղ նրա հետ մեղմ են վարվում։

― Արժանին՝ արժանի Միևնույն է, խոսք չկա։ Ե՛վ նա― ասաց Ֆրոդոն, և՛ շատ ուրիշները― գուցե իրոք հարկավոր չէր Գորլումին սպանել, որոնք շարունակում են ապրել, չնայած ամեն ինչին։ բայց ինչու էր Բիլբոն Մատանին պահում իրեն։ Իսկ հապա մի հաշվիր այնպիսիներին, որոնք պետք է ապրեին ու հա ապրեին, բայց մեռած են։ Կարո՞ղ գլխավորը՝ ի՞նձ ինչու հասավ այն։ Չէ որ ես նրանց հարություն տալ, որպեսզի ամեն մեկն ըստ արժանվույնն ստանա։ Քանի որ ոչ՝ ուրեմն և այս բոլորի հետ ոչ մի շտապիր ոչ ոքի մահվան դատապարտել արդարության անունիցկապ չունեմ։ Ինչո՞ւ դու ինձնից չվերցրիր, մանավանդ, որ սեփական կաշիդ փրկելու համար ես այդպես անում։ Նույնիսկ ամենաիմաստուններն անկարող են ամեն ինչ կանխատեսել։ Գոլլումի ուղղվելու հույսը փոքր է, շատ փոքր, բայց ո՞վ կարող է երաշխավորել, թե այն բոլորովին չկա։ Նրա ճակատագիրը միահյուսված է Մատանու ճակատագրին, և իմ սիրտը վկայում է, որ, դեռևս չգիտեմ ի չարը, թե ի բարին, ինչ-որ բանի համար նա պետք է գալու։ Օրհասական ժամին Բիլբոյի գթասրտությունը կարող է շատերի փրկության գրավականը դառնալ, ի դեպ նաև՝ քո։ Այո, մենք նրան խնայեցինք՝ նա ծեր է և խղճուկ, և այդպիսիններին չեն դատապարտում։ Նա անտառային էլֆերի մոտ բանտարկված մնաց, հուսով եմ, այնտեղ նրա հետ մեղմ են վարվում։ ինչո՞ւ չստիպեցիր դեն նետել կամ ջարդուփշուր անել։

― Եվ այնուամենայնիվՆետե՜լ, ― ասաց Ֆրոդոնջարդուփշո՜ւր անել, ― եթե նույնիսկ Բիլբոն չկարողացավ սպանել նրանջղայնացած կրկնեց հրաշագործը։ ― Ի՞նչ է, ավելի լավ կլիներ Մատանին չվերցներ իրեն։ Իսկ գլխավորը՝ ի՞նձ ինչու հասավ այն։ Չէ իմ խոսքերը ականջներիդ կողքով բա՞ց թողեցիր։ Խոսելուց առաջ մտածիր։ Նետել այն կարելի է միայն անխելքության հետևանքով։ Կախարդական Մատանիները անհետ չեն կորչում․ ժամանակի ընթացքում նրանք վերադառնում են կյանք, և ի՞նչ իմանաս ով կգտնի, ինքդ մտածիր։ Չէ՞ որ ես այս բոլորի հետ ոչ մի կապ չունեմ։ Ինչո՞ւ դու ինձնից չվերցրիրՄատանին կարող է ընկնել Թշնամու ձեռքը, դե և անպայման կընկնի․ նա Մատանուն դեպի իրեն է ձգում հզոր, ինչո՞ւ չստիպեցիր դեն նետել կամ ջարդուփշուր անել։ տառապալից ջանքերով։

― Նետե՜լ, ջարդուփշո՜ւր անել, ― ջղայնացած կրկնեց հրաշագործը։ ― Ի՞նչ է, իմ խոսքերը ականջներիդ կողքով բա՞ց թողեցիր։ Խոսելուց առաջ մտածիր։ Նետել այն կարելի է միայն անխելքության հետևանքով։ Կախարդական Մատանիները անհետ չեն կորչում․ ժամանակի ընթացքում նրանք վերադառնում են կյանք, և ի՞նչ իմանաս ով կգտնի, ինքդ մտածիր։ Չէ՞ որ Մատանին կարող է ընկնել Թշնամու ձեռքը․ նա Մատանուն դեպի իրեն է ձգում հզոր, տառապալից ջանքերով։ Այո, սիրելի Ֆրոդո, քո գլխին մեծ վտանգ է կախված, դրա համար էլ ես անհանգիստ եմ։ Բայց նժարի վրա շատ բան հիմա վիճակն այնպիսին է դրած, և ես որոշեցի որ ամենից վտանգավորը՝ ռիսկի չդիմելն է, նույնիսկ քեզ ռիսկի դիմել: չենթարկելը․ սակայն հիշիր, որ երբ ես հեռացա, դու աչալուրջ հսկողության ու պահպանության տակ էիր։ Ես գիտեմ, որ ոչ մի անգամ Մատանին չես հագել , և, ուրեմն, այն քեզ չի ստրկացրել․ առայժմ՝ Առայժմ որ՝ ոչ․․․ Իսկ ինը տարի առաջ, մեր վերջին տեսակցության ժամանակ, ես դեռ ոչինչ կարգին չգիտեի։

― Լավ, դեն նետել չի կարելի, գոնե կարելի՞ է ջարդուփշուր անել․ չէ՞ որ ինքդ ասացիր, որ վաղուց, շատ վաղուց էր պետք այդ անել, ― հուսահատված բացականչեց Ֆրոդոն։ ― Կզգուշացնեիր ինձ, որ հարկավոր է դա անել, և ես հիմա ազատված կլինեի։

― Ազատված կլինեի՞ր․․․ Իսկ ինչպե՞ս, փորձե՞լ ես․․․

― Ոչ, չեմ փորձել։ Բայց դե, երևի, որևէ կերպ կարելի է ճզմել կամ հալեցնել․․․

― Իսկ դու փորձիր, ― ասաց Գենդալֆը։ Գանդալֆը։ ― Վերցրու ու փորձիր։

Ֆրոդոն նորից գրպանից հանեց Մատանին ու տնտղեց։ Այն մաքուր էր և հարթ, առանց որևէ մակագրության։ Ոսկին պայծառ փայլում էր, և Ֆրոդոն մտածեց․ «ինչ ինչ հոծ ու հրաշալի ձուլվածք է, ինչ զարմանալի ողորկ է։ Զարմանալի և իսկապես թանկագին Մատանի»։ Մատանի։ Նա հանեց այն, որ նետի կրակի մեջ, բայց հանկարծ հասկացավ, որ չի կարող այդ անել, որ ինքդ քեզ չես կոտրի։ Նա վարանմունքով ծանրութեթև էր անում Մատանին ափի մեջ՝ մեջ, հիշելով Գենդալֆի Գանդալֆի չարագուշակ պատումը: Վերջապես պատումը․ վերջապես բոլոր ուժերը հավաքեց և զգաց, որ Մատանին շուտափույթ գրպանն է մտցնում։

Գենդալֆն Գանդալֆը անուրախ ծիծաղեց։

― Ահա, տեսնո՞ւմ ես, Ֆրոդո, արդեն դու էլ չես կարողանում բաժանվել Մատանուց, ինչ մնաց կարողանաս վնասել։ պահպանում ես վնասվելուց։ Ես քեզ «ստիպել» չեմ չէի կարող՝ թերևս միայն կոպիտ ուժով, կամքդ կոտրելով։ Իսկ Մատանին իսկ դրան էլ դու չէիր դիմանա։ Եվ ոչ մի ուժով Մատանին ջարդուփշուր չես անի։ Ինչքան ուզում ես հարվածիր նրան դարբնոցի վեց փթանոց մուրճով՝ վրան դրա վրա հետք էլ չի մնա։ Դե դու ինչ, երբ ես՝ որ ես եմ, էլի դրան ոչինչ անել չեմ կարող։ Քո բուխարիկի կրակում նույնիսկ սովորական ոսկին էլ չի հալվի։ Իսկ Մատանին, դու տեսար, այն կրակի մեջ միայն թարմացավ, նույնիսկ չշիկացավ։ Եվ քո ողջ Հոբիթստանում ոչ մի այդպիսի դարբին չկա, որ կարողանա գոնե մի փոքր տափակացնել այն։ Նույնիսկ թզուկների քուրան ու մուրճը դրան չեն վնասի։ Ասում են, թե Կախարդական Մատանիները հալվում են վիշապի կրակի մեջ, բայց այսօրվա վիշապները խղճուկ արարածներ են, նրանցից ո՞րի ուժը կպատի հալել Մեծ Մատանին, որը Սաուրոնն անձամբ է կռել։

Միայն մի միջոց կա․ գնալ Օրոդրուին՝ ճակատագրի լեռը, և Քո բուխարիկի կրակում նույնիսկ սովորական ոսկին էլ չի հալվի։ Իսկ Մատանին գցել նրա հրակեզ ընդերքը․․․ Եթե , դու իսկապես ցանկանում եստեսար, որ այն հալվի կրակի մեջ միայն թարմացավ, նույնիսկ չշիկացավ։ Եվ քո ողջ Հոբիթստանում ոչ մի այդպիսի դարբին չկա, որ կարողանա գոնե մի փոքր տափակացնել այն։ Նույնիսկ թզուկների քուրան ու հավիտյանս չհասնի Թշնամուն։ մուրճը դրան չեն վնասի։ Ասում են, թե Կախարդական Մատանիները հալվում են վիշապի կրակի մեջ, բայց այսօրվա վիշապները խղճուկ արարածներ են, նրանցից ո՞րի ուժը կպատի հալել Մեծ Մատանին, որը Սաուրոնն անձամբ է կռել։

― Դե չէ, ես, իհարկե, շատ եմ ուզում, որ այն․․․ չընկնի Թշնամու ձեռքը, ― շտապ վրա տվեց Ֆրոդոն։ ― Միայն թե թող դա անեմ ոչ եսմի միջոց կա․ գնալ Օրոդրուին՝ ճակատագրի լեռը, թող անի ուրիշ որևէ մեկը, մի՞թե իմ ուժերը կներեն այդպիսի քաջագործության համար։ Առհասարակ, ինչո՞ւ և Մատանին ինձ հասավգցել նրա հրակեզ ընդերքը․․․ Եթե դու իսկապես ցանկանաս, ես ի՞նչ կապ ունեմ։ Եվ ինչո՞ւ հատկապես ես․․․ որ այն հալվի ու հավիտյանս չհասնի Թշնամուն։

― Հարցեր իրար հետևիցԴե չէ, ― ասաց Գենդալֆըես, ― իսկ քեզ ի՞նչ պատասխաններ են հարկավոր․․․ Որ դու քաջագործության համա՞ր չես ընտրված։ Ո՛չիհարկե, շատ եմ ուզում, որ այն․․․ չընկնի Թշնամու ձեռքը, ― շտապ վրա տվեց Ֆրոդոն։ ― Միայն թե թող դա անեմ ոչ ես, թող անի ուրիշ որևէ մեկը, մի՞թե իմ ուժերը կներեն այդպիսի քաջագործության համար։ Դու ո՛չ ուժ ունեսԱռհասարակ, ո՛չ իմաստնություն։ Սակայն ընտրված ես դու։ Իսկ դա նշանակում է․ ստիպված կլինես դառնալ ուժեղինչո՞ւ Մատանին ինձ հասավ, իմաստուն ու քաջազուն։ ես ի՞նչ կապ ունեմ։ Եվ ինչո՞ւ հատկապես ես․․․

― Ախր ես ինչպե՞ս․․․ Հարցեր իրար հետևից, ― ասաց Գանդալֆը, ― իսկ քեզ ի՞նչ պատասխաններ են հարկավոր․․․ Որ դու քաջագործության համա՞ր չես ընտրված։ Ո՛չ, ոչ քաջագործության համար։ Դուո՛չ ուժ ունես, Գենդալֆ, և ո՛չ իմաստնություն։ Սակայն ընտրված ես դու։ Իսկ դա նշանակում է․ ստիպված կլինես դառնալ ուժեղ ես, և իմաստուն, վերցրո՛ւ ինձնից Մատանին, վերցրո՛ւ։ ու քաջազուն։

― Ո՛չ, ― ճչաց Գենդալֆն ընկրկելով։ ― Եթե այդպիսի սարսափելի հզորություն ունենայի, Ախր ես կդառնայի Մատանու ամենազոր ստրուկը։ ― Նրա աչքերը փայլեցինինչպե՞ս․․․ Դու, դեմքը ներսից լուսավորվեց մութ կրակով։ ― Ո՛չ, ո՛չԳանդալֆ, և ուժեղ ես չեմ ուզում Մատանին, Սև Տիրակալը ահավոր էև իմաստուն, իսկ չէ որ ես կարող եմ ավելի ահավոր դառնալ։ վերցրո՛ւ ինձնից Մատանին գիտի դեպի իմ սիրտը տանող ճանապարհը, գիտի, որ ինձ տանջում է խղճահարությունը բոլոր թույլերի ու անպաշտպանների նկատմամբ, իսկ իր օգնությամբ՝ օ՜հ, որքան հուսալի կպաշտպանեի ես նրանց՝ որպեսզի հետո դարձնեի իմ ստրուկները։ Դու իմ վզին մի փաթաթիր։ Ես չեմ կարող սոսկ պահապան լինել, Մատանին չափազանց հարկավոր է ինձ։ Իմ առջև խավար է ու մահ։ վերցրո՛ւ։

Նա մոտեցավ պատուհանին և հետ քաշեց վարագույրները։ Սենյակը նորից հեղեղվեց արևով։ Պատուհանի տակով― Ո՛չ, շվշվացնելով― ճչաց Գանդալֆն ընկրկելով։ ― Եթե այդպիսի սարսափելի հզորություն ունենայի, անցավ Սամը։ ես կդառնայի Մատանու ամենազոր ստրուկը։ ― Նրա աչքերը փայլեցին, դեմքը ներսից լուսավորվեց մութ կրակով։ ― Ո՛չ, ո՛չ, ես չեմ ուզում Մատանին, Սև Տիրակալը ահավոր է, իսկ չէ որ ես կարող եմ ավելի ահավոր դառնալ։ Մատանին գիտի դեպի իմ սիրտը տանող ճանապարհը, գիտի, որ ինձ տանջում է խղճահարությունը բոլոր թույլերի ու անպաշտպանների նկատմամբ, իսկ իր օգնությամբ՝ օ՜հ, որքան հուսալի կպաշտպանեի ես նրանց՝ որպեսզի հետո դարձնեի իմ ստրուկները։ Դու իմ վզին մի փաթաթիր։ Ես չեմ կարող սոսկ պահապան լինել, Մատանին չափազանց հարկավոր է ինձ։ Իմ առջև խավար է ու մահ։

― Ինչպես տեսնում եսՆա մոտեցավ պատուհանին և հետ քաշեց վարագույրները։ Սենյակը նորից հեղեղվեց արևով։ Պատուհանի տակով, ― ասաց հրաշագործըշվշվացնելով, դեպի Ֆրոդոն շրջվելով, ― ստիպված պետք է ինքդ որոշես։ Բայց ես քեզ չեմ լքի։ ― Եվ նա ձեռքը դրեց Ֆրոդոյի ուսին։ ― Ես կօգնեմ քեզ տանելու այդ բեռը, քանի այդ բեռը քոնն է։ Միայն թե հապաղել պետք չէ։ Թշնամին չի դանդաղում։ անցավ Սամը։

Լռություն տիրեց։ Գենդալֆը նորից նստեց բազկաթոռին և ծխամորճը ֆսֆսացրեց՝ ուրեմն մտքերի մեջ է ընկել։ Աչքերը կիսախուփ էր արել ու կոպերի տակից աչալուրջ հետևում էր Ֆրոդոյին։ Իսկ Ֆրոդոն անթարթ նայում էր բուխարիկի ալ կարմիր ածուխներին― Ինչպես տեսնում ես, ասես նոր էր դրանք տեսել― ասաց հրաշագործը, ու նրան թվում էրդեպի Ֆրոդոն շրջվելով, թե կրակի հորի մեջ ― ստիպված պետք է նայում։ Նա մտածում էր հինավուրց ու ահարկու Լեռան բոսոր վիհերի մասին։ ինքդ որոշես։ Բայց ես քեզ չեմ լքի։ ― Եվ նա ձեռքը դրեց Ֆրոդոյի ուսին։ ― Ես կօգնեմ քեզ տանելու այդ բեռը, քանի այդ բեռը քոնն է։ Միայն թե հապաղել պետք չէ։ Թշնամին չի դանդաղում։

― ԱյդպեսԼռություն տիրեց։ Գանդալֆը նորից նստեց բազկաթոռին և ծխամորճը ֆսֆսացրեց՝ ուրեմն մտքերի մեջ է ընկել։ Աչքերը կիսախուփ էր արել ու կոպերի տակից աչալուրջ հետևում էր Ֆրոդոյին։ Իսկ Ֆրոդոն անթարթ նայում էր բուխարիկի ալ կարմիր ածուխներին, ― ասաց վերջապես Գենդալֆը։ ― Դեասես նոր էր դրանք տեսել, ինչի՞ մասին ես մտածում։ Ի՞նչ որոշեցիր․․․ ու նրան թվում էր, թե կրակի հորի մեջ է նայում։ Նա մտածում էր հինավուրց ու ահարկու Լեռան բոսոր վիհերի մասին։

― Ոչի՛նչԱյդպես, ― խուլ պատասխանեց Ֆրոդոն։ Բայց կրակե խավարը հանկարծ բաց թողեց նրան։ Նա նորից նստած էր լուսավոր սենյակում՝ հիանալով պայծառ լուսամուտով և արևավառ այգով։ ասաց վերջապես Գանդալֆը։ ― Այսինքն՝ որոշեցի։ Ես քո ասածներից բոլորը չէԴե, որ հասկանում եմ, բայց առայժմ երևի ստիպված կլինեմ Մատանին ինձ մոտ թողնել ու պահպանել այն, իսկ հետո ինչ լինելու է թող լինի։ ինչի՞ մասին ես մտածում։ Ի՞նչ որոշեցիր․․․

― Քեզ շատ բան կարող է պատահելՈչի՛նչ, ― ասաց Գենդալֆը, խուլ պատասխանեց Ֆրոդոն։ Բայց կրակե խավարը հանկարծ բաց թողեց նրան։ Նա նորից նստած էր լուսավոր սենյակում՝ հիանալով պայծառ լուսամուտով և արևավառ այգով։ ― Այսինքն՝ որոշեցի։ Ես քո ասածներից բոլորը չէ, որ հասկանում եմ, բայց դու բավական լավ ես սկսում։ առայժմ երևի ստիպված կլինեմ Մատանին քեզ դեռ շուտ չի շեղի դեպի չարը։ ինձ մոտ թողնել ու պահպանել այն, իսկ հետո ինչ լինելու է թող լինի։

― Դու դա ավելի լավ գիտեսՔեզ շատ բան կարող է պատահել, ― ասաց Ֆրոդոն։ Գանդալֆը, ― Միայն թե բայց դու բավական լավ կլիներ ավելի հուսալի պահապան գտնեիր։ Իսկ առայժմ, եթե դու ճիշտ ես, ապա ես մեծ վտանգի մեջ եմ, և իմ բարեկամներն էլ ինձ հետ։ Ըստ երևույթին, հազիվ թե ինձ հաջողվի պահպանել սկսում։ Մատանին և բարեկամներիս, եթե մնամ տանը։ Ստիպված պետք է լինեմ լքել Պարկուտը, լքել ու հեռանալ Հոբիթստանից և առհասարակ գնալ ուր աչքս կտրի։ ― Նա հառաչեց։ ― Միայն թե Հոբիթստանում ամեն ինչ մնա այնպես, ինչպես եղել է, ճիշտ է, ես մեկ-մեկ հոբիթներին հիմարության համար անիծել եմ վերջին խոսքերով, նրանց երկրաշարժ ու վիշապների ներխուժում հղելով, բայց այս դեպքում՝ ոչ, ավելի լավ է այդպիսի բան չլինի։ Քանի որ Հոբիթստանը թիկունքումս է, հեշտ է ինձ համար՝ գիտեմ, որ նահանջը հնարավոր է, թեպետ նահանջելու տեղ չկա։ քեզ դեռ շուտ չի շեղի դեպի չարը։

Ես, իհարկե, առաջ էլ էի մտածում, չմեկնե՞մ արդյոք, ինչ-որ խնջույք էի պատկերացնում, արկածներ, Բիլբոյի արկածների պես կամ նույնիսկ ավելի հետաքրքիր՝ չէ՞ որ տարբեր արկածներ են լինում և բոլորն էլ լավ են վերջանում։ Իսկ հիմա անընդհատ վախը սրտումս է, մահն էլ կրնկակոխ։ Դե, ինչպես երևում է, ստիպված եմ լինելու մենակ ճանապարհորդել, քանի որ ինձ այդպիսի ճակատագիր է վիճակվել՝ փրկել Հոբիթստանը։ Միայն թե ես ախր փոքր եմ, այնտեղ բոլորի համար օտար եմ, և չգիտեմ ինչպես ասեմ՝ նրանցից չեմ։ Իսկ Թշնամին այնպես ուժեղ է ու ահարկու։

Նա Գենդալֆին Գանդալֆին չխոստովանեց, որ մինչ խոսում էր, սրտում ցանկություն բռնկվեց Բիլբոյի հետևից գնալու՝ գուցև հանդիպի՞ նրան։ Ցանկությունն այնքան ուժեղ էր, որ վախը նահանջեց․ նա, երևի թե, հենց այդպես էլ կնետվեր փախչելու, Բիլբոյի պես՝ առանց գլխարկ ու հանկարծակի։

― Այդ դո՞ւ ես, Ֆրոդո, ― բացականչեց Գենդալֆը։ Գանդալֆը։ ― Ժամանակին ճիշտ եմ ասել․ հոբիթները զարմանալի էակներ են։ Թվում է, թե մեկ ամիսն էլ է բավական նրանց ուսումնասիրելու համար, իսկ նրանք հարյուր տարի հետո անասելի կզարմացնեն քեզ։ Այ, թե ի՜նչ չէի սպասում՝ նույնիսկ քեզնից էլ։ Դե Բիլբոն էլ հո չի սխալվել ժառանգորդ ընտրելիս, չնայած չի հասկացել, թե դա որքան կարևոր է։ Այո, երևում է, որ դու իսկապես ճիշտ ես։ Ներկա վիճակով Հոբիթստանը Մատանու տեղը չէ, դո՛ւ և ոչ միայն դու, ստիպված կլինես հեռանալ և որոշ ժամանակով մոռանալ, որ դու Պարկինս ես։ Այդ անունը վտանգավոր է նաև Հոբիթստանից դուրս։ Արի ես քեզ ուրիշ անուն դնեմ։ Ասենք, Զառիթափցի․․․

Իսկ կգնաս, այնուամենայնիվ, ո՛չ մենակ։ Քո բարեկամներից ո՞ւմ ես լիովին վստահում, նրանցից ո՞վ է ընդունակ մահացու փորձությունների դիմանալ․․․ Իմիջիայլոց, փորձություններ երևի չեն էլ լինի, բայց այնուամենայնիվ մտածիր ուղեկցի մասին, նա քեզ շատ պետք կգա․․․ Եվ դուրս մի տուր, նույնիսկ մոտիկ բարեկամներիդ մի ասա․․․ Թշնամին ամեն տեղ լրտեսներ ունի, նա ամեն ինչ լսում է։

Հրաշագործը հանկարծ լռեց ու ականջ դրեց։ Սենյակում ու այգում զրնգուն լռություն էր տիրում։ Գենդալֆը Գանդալֆը ծածուկ մոտեցավ պատուհանին, թռավ պատուհանի գոգին, երկար ձեռքը պարզեց՝ և պատուհանի մեջ, խղճալիորեն ծվծվալով հայտնվեց Սամ Համեստուկի գանգրահեր գլուխը՝ ականջից ձգված։

― Այդպե՜ս, այդպե՜ս, մորուքս վկա, ― ասաց Գենդալֆը։ Գանդալֆը։ ― Սամ Համեստուկն է՝ հենց ինքը․․․ Ուրեմն պատուհանի տակ․․․

― Ի՞նչ եք ասում, տեր իմ, ի՞նչ եք ասում, պարոն ԳենդալֆԳանդալֆ, ― եռանդուն առարկում էր Սամը։ ― Ո՞ր պատուհանի տակ․․․ Ես այդտեղ քաղհանում ու ջրում էի խոտը, տեսնո՞ւմ եք, ― և իբրև ապացույց ցույց տվեց այգեպանի մկրատը։

― Տեսնում եմ, ― մռայլ ասաց Գենդալֆը։ Գանդալֆը։ ― Իսկ այ քո մկրատը վաղուց դադարել է չխկչխկալուց․․․ Ակա՞նջ էիր դնում, լրտեսում էիր։

― Ի՜նչ եք ասում, պարոն։ Խոտը լրիվ չորացել է․․․

― Հիմարի տեղ մի դիր քեզ․․․ Ի՞նչ ես լսել և ինչո՞ւ էիր ականջդ կախել, ― Գենդալֆի Գանդալֆի աչքերը փայլեցին ու հոնքերի մազերը բիզ-բիզ կանգնեցին։

― Պարոն Ֆրոդո, գոնե դուք խոսեք, ― սարսափահար ճչաց Սամը, ― գոնե դուք թույլ մի տվեք նրան, թե չէ մեկ էլ տեսար ինձ ինչ-որ բան դարձրեց։ Հետո արի ու իմ ծերուկին ապացուցիր, որ դա ես եմ։ Ես ոչ մի վատ բան չէի անում, ազնիվ խոսք, պարոն․․․․

― Ոչ մի բան էլ քեզ չի դարձնի, ― ծիծաղը հազիվ զսպելով, ասաց զարմացած ու մտահոգված Ֆրոդոն։ ― Նա էլ ինձ նման գիտի, որ դու լսում էիր առանց չար մտքի։ Վախենալը մի վախենա, իսկ որ հարց է տալիս, պատասխանիր։

Գենդալֆը Գանդալֆը հանկարծ ծիծաղեց։

― Հապա մի արի այստեղ, ― գոռաց նա և պատուհանից ներս քաշեց ապշած Սամին՝ մկրատն ու բահը ձեռքին, և դրեց հատակին։

― Ասում ես, էլֆերին ցո՞ւյց տանք քեզ, ― հարցրեց նա, Սամին հայացքով զննելով ու ակամա ժպտալով։ ― Ուրեմն դու լսե՞լ ես, որ քո տերը գնում է։

― Լսել եմ, բա ո՞նց։ Այ էդտեղ էլ հազս կատիկս թռավ, ու դուք էլ լսեցիք։ Այո, ես պատահական եմ լսել, չէ որ դա շատ ցավալի է․․․

― Ի՜նչ արած, Սամ, ― տխուր ասաց Ֆրոդոն։ Նա հանկարծ հասկացավ, որ Հոբիթստանին հրաժեշտ տալը շատ դժվար է լինելու և որ ինքը հրաժեշտ է տալիս ոչ միայն Պարկուտին։ ― Ես պետք է մեկնեմ, իսկ դու, ― նա խստությամբ նայեց Սամին, ― եթե դու իսկապես անհանգստանում ես ինձ համար, ապա լեզուդ քեզ քաշիր, լա՞վ․․․ Որևէ բան դուրս տվեցիր անմեղ լսածներիցդ, մեկ էլ տեսար Գենդալֆը Գանդալֆը կվերցնի ու քեզ պտավոր գորտ կդարձնի, իսկ լորտուները, գիտես, մի բարի պտուղ չեն։ ― Սամը դողաց ու ծնկի եկավ։

― Վեր կաց, Սա՛մ, ― կարգադրեց Գենդալֆը։ Գանդալֆը։ ― Ես ավելի սարսափելի մի բան մտածեցի․ դու ոչինչ դուրս չես տա և սրանից հետո կիմանաս, թե ինչ է նշանակում թաքուն ականջ դնել։ Ֆորդոյի հետ կգնա՞ս։