Changes

Շոգ էր, համարյա ինչպես երեկ, թեև արևմուտքից եկող ամպերն ամպրոպ էին խոստանում։ Հոբիթներն իջան խոտածածկ զառիթափ լանջով և սուզվեցին մացառների մեջ։ Նրանք մտադրվել էին Անտառային Օթևանը թղնել թողնել ձախ կողմում, կտրել անցնել աջակողմյան բլրի լանջին փռված անտառը և դուրս գալ հարթավայր: Իսկ այնտեղից՝ ուղիղ գծով գետանցում, լավ է գոնե էնտեղ խոչնդոտներ չկան, բացի մեկ-երկու առուներից ու ցանկապատներից: Ֆրոդոյի հաշվարկներով ուղիղ գծով գնալու էին մոտ տասնութ մղոն, ոչ ավելի:

― Շնե՞րը, քանի հրաման չեն չեմ տվել, ձեզ ձեռք չեն տա, ― ծիծաղեց տանտերը։ ― Հեյ, Ժանի՛ք, Բռնի՛կ, պառկե՛լ, ― գոռաց նա, ― պառկել, Գա՛յլ։

― Որ շտապում էիքՁեզ մոտ ենք եկել, ուրեմն ավելի լավ էր ճանապարհով գնայիք, ― նկատեց տանտերը։ ― Չնայած բանն այդ չէ։ Դե լավ, մնացեք ինձ բայց ոչ լրիվ ձեզ մոտ, ման եկեք, ազատ, անարգել։ Դուք նույնպես, պարոն Պարկինս․․․ Թեպետ սունկի հարցում ո՞նց եք։ Առաջվա նմա՞ն, ― նա հռհռաց։ պատասխանեց Փինը։ ― ԱյոՃիշտն ասած, ա՛յ, տեսնո՞ւմ քանի որ դուք արդեն գլխի եքընկել, հիշում եմուրեմն, հիշում եմ փոքրիկ Ֆրոդո Պարկինսին։ Այ թե ավազակն էր, հա՜․․․ Ձեր ազգանունը, ճիշտն ասած, մոռացել էի, բայց հիշեցրին։ Էսօրվա եկողը, ձեր կարծիքով, ինչի՞ մասին էր հարցնում․․․մենք կալվածքին հակառակ կողմից մոտեցանք: Անտառային Օթևանից կարճ ճանապարհով ուզում էինք հասնել Լաստանավին՝ ակամա ընկանք այստեղ։ Գալիս անտառում մոլորվեցինք։

Նա ինձ դուր չեկավ․ նույնը և Բռնիկին՝ դուրս վազեց― Այո՜ս, հոտոտեց, պոչը քաշեց տակն ― անշտապ ու վնգստաց։ Իսկ նահաճույքով ասաց Անգեղը, սևը― Ուրեմն, նստել է ու չի շարժվում։ «Ես հեռվից եմմեծ, ― խոսում սև ձիու վրա մոտեցավ բաց դարպասին ու խցկվում է ցածրդռնից։ Սև, խուլամբողջապես սևերի մեջ, կարծես ձայն չունիդեմքը չի երևում, ու արևմուտքի կողմն ասես վախենում է նայում, ուրեմնոր կճանաչեմ։ «Մի սրա՜ն տեսեք, իմ հողի միջով․․․ ― Պարկինսն այստե՞ղ է»։ Իսկ ինքը շվշվոցով — մտածում եմ,— Էս ի՞նչի է հասել մեր Հոբիթստան»։ Դե սահմանը մոտիկ է խոսում, ֆսֆսացնում ու կռանում ով ասես թրև է վրաս։ գալիս, բայց օրումս դրա նմանը չէի տեսել։

Կռանում էԴուրս եմ գալիս։ «Դեհ, իսկ դեմք չկա― ասում եմ, գլխաշորի տակից մի անցք է երևում։ Էստեղ դող ընկավ մարմինս։ Դեհ― բարով, դողը՝ դողի՞նչ կա։ Էդ դուք սխալ եք եկել, բայց ո՞ւր է խցկվումնորից հետ գնացեք, երբ իրեն չեն խնդրո՞ւմ․․․ճանապարհը դուրս կգաք»։

«ԴեՆա ինձ բոլորովին դուր չեկավ․ նույնը և Բռնիկին՝ դուրս վազեց, քաշվիր էստեղիցհոտոտեց, ― ասում եմ։ ― Էստեղ քեզ ինչ Պարկինսպոչը քաշեց տակն ու վնգստաց։ Իսկ նա, ինչ բան։ Սխալ տեղ ես մտել։ Պարկինսները Նորգորդում են ապրումսևը, շուռ արի նստել է ու գնաչի շարժվում։ «Ես էնտեղից եմ գալիս, մենակ թե ո՛չ ― խոսում է ցածր, խուլ, կարծես ձայն չունի, ու արևմուտքի կողմն է ցույց տալիս իմ հողովհողի միջով․․․ ― Պարկինսն այստե՞ղ է»։ ֆսֆսացնում է մի տեսակ ու կռանում է վրաս։ Կռանում է, ասում եմիսկ դեմք չկա, այլ ճանապարհով»։ գլխաշորի տակից մի անցք է երևում։ Էստեղ դող ընկավ մարմինս։ Դեհ, դողը՝ դող, բայց ո՞ւր է խցկվում, երբ իրեն չեն խնդրո՞ւմ․․․ Դրան տես, թմբերս ոտնատակ է տվել ու հեչ պետքն էլ չէ:

«Դե, քաշվիր էստեղից, ― ասում եմ։ ― Էստեղ քեզ ինչ Պարկինս, ինչ բան։ Սխալ տեղ ես մտել։ Պարկինսները Հոբիթոնում են ապրում, շուռ արի ու գնա, մենակ թե ո՛չ իմ հողով, ասում եմ, այլ ճանապարհով»։  «Պարկինսն այնտեղ չէայնտեղից հեռացել է, ― շշնջում է, իսկ նրա շշնջոցը ֆսֆսոցով է։ ― Պարկինսն այստեղ է եկել։ Նա նա այստեղ էգալիս։ Արդեն հեռու չէ։ Կասե՞ս, մոտիկ։ Եթե նա եթե հայտնվի ու դու ինձ այստեղ: Որ ասես՝ ոսկի կբերեմ»։

Նա միայն ֆշշացրեցի պատասխան: Գուցե էդպես ծիծաղում էր, ասես ձեռ առավ ինձ իսկ գուցեև ոչ: Հետո խթանեց ձիուն ու ձին քշեց վրաս։ Հազիվ հասցրի հետ թռչելու մինչ շներին կկանչեի, իսկ նա ձին ասպանդակեց շրջվեց ու դուրս եկավ ճանապարհ, և դե գնա ու իմացիր ով էր, ի՜նչ էր․․․ Դեհ, իսկ դուք ո՞ւր եք գնում․․․ի՞նչ կասեք․․․

Ֆրոդոն չպատասխանեց. նայում էր կրակին ու մտածում, թե հիմա ինչպե՞ս պետք է հասնեն լաստանավ։

― Չգիտեմ, թե ձեզ ինչ ասեմ, ― ծիծաղեց վերջապես ասաց նա։

― Չգիտե՞ս, ուրեմն լսիր ինչ որ կասեն, ― խորհուրդ տվեց Անգեղը։ Է՜հ, պարոն Ֆրո՛դո, պարոն Ֆրո՛դո, ախր ինչ կար էդ Նորգորդում։ Էնտեղի Հոբիթոնում: Չարժեր դրանց հետ կապվել՝ էնտեղի ժողովուրդը վատն տարած է (Սեմը աթոռի վրա շարժվեց և խիստ նայեց Անգեղին)։ Այ Չնայած դուք միշտ էլ էդպես տաքգլուխ եք եղել, չի լինի, որ սկզբից մտածեք, մի բան էլ խորհրդակցեք։ հետո՝ անեք։ Հենց լսեցի, որ դուք հեռացել եք մոտիկ հարազատներից՝ Բրենդիբաքերից, ու կպել ձեր պապի եղբորը, դե ասում եմ, միանգամից ասեցի. լավ բան չսպասես։ չսպասեք։ Ծեր Բիլբոն ճաշն եփել է, իսկ ո՞վ պետք է ուտեք դուք։ ուտի։ Դու՛ք: Նա հո հարստությունը արդար քրտինքով չի՞ ձեռք գցել հեռավոր երկրներում։ Իսկ հիմա էլ մարդիկ են գտնվելեն էնպիսինները, որոնց համար շատ հետաքրքիր է, թե էդ ո՞ւմ գանձերն են թաղված նրա մոտ, Նորգորդում։ Հոբիթոնի բլուրում։

― Այ, էսպիսի բաներ, պարոն Ֆրոդո, ― շարունակեց նա։ ― Լավ է, գոնե խելք եք արել, որ վերադառնում եք հարազատ վայրեր։ Ականջ դրեք բարի խորհրդիս՝ վերադարձե՞լ եք, ուրեմն, սուսուփուս ապրեք ձեզ համար։ Օտարների հետ գլուխ չդնեք։ Ձեր այստեղ եղած բարեկամներն էլ ձեզ հերիք են, ճիշտ եմ ասում։ Իսկ եթե էն սևը նորից երևա, արդեն ես նրա հաշիվը կմաքրեմ, . ուզում եք կասեմ, որ դուք ընդմիշտ մեկնել եք Հոբիթստանից, կամ էլ թե չէ մեռել եք։ Դե նրանք երևի ոչ թե ձեզ են հետապնդում, այլ պարոն Բիլբոյին, դուք պետք է ձեր ազգանունը փոխեք։

― Թերևս, դուք ճիշտ եք, ― համաձայնեց Ֆրոդոն, Ֆրոդոն՝ աչքը կրակից չկտրելով։

― Դուք, տեսնում Տեսնում եմ, ուզում եք այս հարցում դուք ձեր խելքով ապրելսեփական կարծիքն ունեք, ― նկատեց նա։ ― Այն Դե իհարկե. պարզից էլ ասենքպարզ է, որ արդեն ժամանակն է։ պատահական չհայտնվեցիք էստեղ սևի գնալուց հետո։ Դե էդ սևի մասին էլ, երևում է, որ ինձնից էլ շատ գիտեք, հազիվ թե ես զարմացրի ձեզ։ Գիտեք, ուրեմն, ձեր իմացածը ձեզ պահեք, ես հետաքրքրասեր չեմ։ Բայց երևում է, որ ձեր սիրտն անհանգիստ է։ Մտածում եք, ո՞նց սուսիկ-փուսիկ հասնեք լաստանավ, չէ՞։

― Մտածում եմ, ― խոստովանեց Ֆրոդոն, ― մենակ թե այստեղ մտածելու բան չկա, հարկավոր է գնալ և ինչ լինելու է թող լինի։ Շնորհակալություն ձեր բարության համար։ Ախր ես ձեզնից և ձեր շներից, չեք հավատա, երեսուն տարի վախեցել եմ։ Հիմարություն է, իհարկե։ Եթե մի Մի հուսալի բարեկամ ունենայի․․․ ավելի կունենայի․․․ Էհ, ափսոսում եմ, որ ձեզնից բաժանվում եմ։ Դե, գուցե դեռ կգամ այցի, այն ժամանակ էլ կնստենք, կզրուցենք։

― Միշտ համեցեք, ― ասաց Անգեղը։ ― Իսկ առայժմ ինձ լսեք։ Օրն իրիկնանում է, մեր ընթրելու ժամն է։ Չէ՞ որ մենք պառկում ու վեր ենք կենում արևի հետ։ Գուցե Չէիք ուզենա մեզ հետ կընթրե՞ք։ ընթրե՞լ։

― Շատ շնորհակալ ենք, ― ասաց Ֆրոդոն։ ― Միայն վախենում եմ, որ չուշանանք։ կուշանանք։ Առանց այդ էլ գիշերվա կողմը հազիվհազ տեղ հասնենք։

Դա փոխում էր իրերի վիճակը, և Ֆրոդոն համաձայնեց հուրախություն իր ուղեկիցների։ Արևը համարյա ծածկվել էր բլուրների հետևում, աղջամուղջը թանձրանում էր։ Հայտնվեցին Անգեղի երկու որդիներն ու երեք աղջիկները․ հսկայական սեղանը մի րոպեում բացեցին։ Ուտելիքը մի դյուժին հյուրերի կբավականացներ։ Մոմեր Ավելի թեժ մոմեր բերեցին, բուխարիկը վառեցին։ Տիկին Անգեղուհին սկսեց ափսեները լցնել: Եկան ևս մի քանի հոբիթ, որոնք բատրակություն էին անում կալվածքում: Ընթրիքն սկսվեց: Գարեջուր ինչքան ուզես կար։ Գլխավոր Սեղանի մեջտեղում դրված գլխավոր ճաշը՝ խոզապուխտով տապակած սունկը, մի քանի րոպեում կերան։ վերջացավ։ Կրակի մոտ պառկած շները ոսկորներն էին կրծում։

Ընթրիքից հետո Անգեղն ու որդիները լապտերները ձեռքներին գնացին սայլը պատրաստելու։ Երբ հյուրերը դուրս եկանբակ, արդեն բոլորովին մութ էր։ Նրանք պարկերը դրեցին սայլի մեջ և իրենք էլ տեղավորվեցին։ Անգեղը սանձով խփեց երկու լավ կերակրված պոնիների կողերին։ Նրա կինը Տիկին Անգեղուհին կանգնած էր լուսավորված դռան մեջ։

― Զգույշ եղիր, ― ձայն տվեց նա։ ― Օտարների հետ չկռվշտես, կհասցնես և՝ հենց տեղ հասցրիր՝ ուղիղ տուն։

Շատ խաղաղ, բոլորովին անքամիգիշեր էր, բայց զով գիշեր էր։ Գնում Խոնավ էր ու ցուրտ: Մթության ծածկոցը ճամփորդներին դիմավորեց լռությամբ: Լապտեր որոշեցին չվառել և գնում էին դանդաղ, առանց լապտերիշտապելու: Շուտով մոտեցան ամբարտակին, մինչև ամբարտակ՝ ճանապարհով, իսկ հետո՝ հողաթմբով։ անցան վրայով ու բարձրացան հողաթմբի գլուխը։ Ճամփաբաժանում Անգեղն իջավ, նայեց այս ու այն կողմ՝ անթափանցելի խավար և ոչ մի ձայն։ Գետից մառախուղը քուլա-քուլա բարձրանում էր ջրպատնեշի ջրապատնեշի վրա ու սողում դեպի դաշտերը։

― Ա՜յ թե մո՜ւթ է, ― ասաց Անգեղը։ ― Դե Բայց հիմա լապտեր չեմ վառի, միայն հետ գնալիս լապտերը կվառեմ, իսկ հիմա գնանք։ : Եթե ինչ-որ մեկը հայտնվի՝ մենք նրա ձայնը հեռվից կլսենք։

Մինչև լաստանավ երկու-երեք լիգ էր մնում։ Հոբիթները թիկնոցներով պինդ փաթաթված նստել էին․ լսվում և ուշադիր լսում էին: Լսվում էր միայն անիվների ճռճռոցը և սմբակների կտկտոցը։ Ֆրոդոյին թվում էր, թե սայլը չի գնում, այլ հազիվ սողում է։ Փինը ննջում էր, իսկ Սեմը զգուշավոր նայում էր մառախուղի մեջ։

Վերջապես, աջից աղոտ սպիտակին տվեցին երկու բարձր սյուն՝ շրջադարձ դեպի լաստանավը։ Անգեղը ձգեց սանձափոկերը, . սայլը ճռռալով մի պահ կանգ առավ ու , ապա սկսեց իջնել բլրի ստորոտը։ Նորից լռության վայրկյան․․․ Իսկ հետո բոլոր բոլորը լսեցին այն ձայնը, որ վախենում էին լսել՝ որին այդքան վախով սպասում էին՝ սմբակների ընդհատ թխկթխկոցը։ Այն մոտենում էր գետի կողմից։

Անգեղը թռավ ցած, գրկեց ձիերի վզերը, որ պոնիները չֆռթկացնեն, և հայացքը սևեռեց մշուշոտ խավարին։ Թրխկ-թրխկ-թրխկ, թխկթխկում էին սմբակները, և այդ ձայնը խուլ արձագանք էր տալիս արձագանքում գիշերվա խաղաղ օդում։

― Ավելի լավ է, դուք թաքնվեք, տեր իմ, ― շտապով տիրոջը խորհուրդ տվեց Սեմը։ ― Պառկեք սայլի հատակին և ծածկվեք ճյուղերովծածկոցով, իսկ մենք այդ էդ ձիավորին մի կերպ ճանապարհ կդնենք։ ― Նա թռավ սայլից ու կանգնեց Անգեղի կողքին՝ հեծյալ է, թող հեծյալ լինի, միայն թե սկզբում թող իրեն տրորեն։

Սմբակների թխկթխկոցը լռեց։ Մի քանի քայլի վրա գժագրվեց գծագրվեց թիկնոցավոր ձիավորի ուրվագիծը։

― Հապա մի կա՛նգ առ, ― հրամայեց Անգեղը։ Նա սանձափոկերը նետեց Սեմին և քայլեց գնաց առաջ։ ― Կանգնիր, որտեղ որ կանգնած ես։ Քեզ ի՞նչ է պետք, ո՞ւր ես գնում։

― Նույն ինքը։ Իսկ դուք կարծում էիք ո՞վ է, ― հարցրեց Մերին՝ հայտնվելով մառախուղի միջից առաջանալով ու սանձը թափահարելով։

Վախն իսկույն անցավ․ Մառախուղից դուրս գալով՝ ձիավորը դադարեց մեծ ու սարսափելի թվալ. նրանց առջև ընդամենը մի հեծյալ հոբիթ էր իր պոնիով, բայց ականջները ականջներն էլ շարֆով փաթաթված։

― Գտնվեցի՞ք, կորածնե՜ր, ― ուրախ ասաց Մերին։ ― Իսկ ես արդեն մտածում էի, որ ինչ-որ տեղ նստել մնացել եք և ընթրիքին թե էսօր էլ չեք հասցնի։ Մառախուն բարեհաճի։ Քիչ էր մնում ձեռքս թափ տայի ու գնայի հետ՝ ընթրելու: Էս մառախուղն էլ մի կողմից պատեց։ Ես էլ գնացի ձորերն ստուգելուվրա տվեց։ Որոշեցի հանդիպել Ամբարներ, թե չէ մեկ էլ տեսար մի տեղ ընկաք, փոսում ընկած եղաք՝ ձեզ ազատողն ո՞վ է։ Եվ ահա, պատահում Էդ ինչպե՞ս էեղել, չէ՞, որ իրար չենք հանդիպել։ Իսկ դուք նրանց որտե՞ղ գտաք, պարոն Անգեղ։ Անգեղ, ձեր բադերի լճակու՞մ։

― Պարզապես նրանք ճամփով չեն եկելՉէ, իմ հողամասում, ― պատասխանեց նա։ աչքով արեց ֆերմերը։ ― Քիչ էր մնում շները բաց թողնեի նրանց վրա, համբերեք, իրենք ձեզ կպատմեն։ Իսկ հիմա, ուրեմն, ներող եղեք, պարոն Մերի, պարոն Ֆրոդո և մյուսներ, ես տուն պիտի գնամ։ Դե մեր տիկինը, ինքներդ էլ հասկանում եք, գիշերն էլ վրա տվեց․․․

Նա սայլը հետ շրջեց եկած ճանապարհի կողմը։

― Ուրեմն, բոլորին բարի գիշեր, ― ասաց նա։ ― Ա՜յ թե օր էր էսօրվա օրը, պատմես՝ չեն հավատա։ Լավ, ամեն ինչ լավ է, երբ լավ է վերջանում, չնայած դուք դեռ պետք է, իհարկե, տեղ հասնեք․․․ Եվ ես էլ… Դե կտեսնենք էլի․․․

Նա Ֆերմերը լապտերները վառեց , բարձրացավ սայլի վրա ու ամբողջ հասակով կանգնեց։ նստեց նստատեղին։ Իսկ հետո հանկարծ մի հսկայական զամբյուղ հանեց նստարանի տակից։

― Էն է հա՜ մոռանում էի, ― ավելացրեց նա։ ― էի։ Էս կնոջս կոմիցկողմից, մեջը մի քիչ բան կա, գուցե պետք գա՝ երևի կհավանեք՝ հատուկ ողջույններով պարոն Պարկինսին։

Նա զամբյուղը տվեց Ֆրոդոյին ու պոնիներին խթանեց: Հոբիթները շնորհակալություն հայտնեցին ու բարի գիշեր մաղթեցին: Նրանք հայացքով ուղեկցում էին աղոտ լապտերները, մինչև որ արագ դրանք անհետացան մթին գիշերվա մեջ։ Հանկարծ Ֆրոդոն ծիծաղեց․ նա պինդ փակված զամբյուղից զգաց տապակած սունկի գրգռիչ հոտը։