Changes
Ցածրացրի ձայնս, հարցրի մտերմաբար ու գաղտնապահ․
— Աոլդատովի Սոլդատովի գո՞րծը։
— Ի՞նչ,— չհասկացավ բժիշկը։
— Լսում եմ… Տուրոնոկ։
— Հենրիխ Ֆրանցեւիչ, քիչ առաջ տղա ծնվեց։ –Ի՞նչ ծնվեց։– Ի՞նչ եղել… Ո՞վ է խոսում։
— Դովլաթովն է։ Ծննդատնից։ Դուք ինձ հանձնարարություն եք տվել․․․տվել…
— Ա֊ա, հիշում եմ, հիշում եմ։
— Հենրիխ Ֆրանցեւիչ, չեմ ուզում հեռախոսը երկար զբաղեցնել… Քիչ առաջ տղա է ծնվել։ Հայրը՝ մեր բարեկամ Եթովպիայից է։
— Ուզում եք ասել՝ սեւ՞ սե՞ւ է։
— Շոկոլադագույն։
— Սուրճ ուզո՞ւմ եք։
Պահարանից հանեց շագանակագույն շիշը։ Հեռախոսը նորից զնգաց։ Տեպպեն երկար խոսեց էստոներեն։ Խոսքը, երեւի, ինձ չվերաբերող հարցի մասին էր։ Սպասեցի մինչեւ խոսեց– վերջացրեց խոսեց֊վերջացրեց ու անսպասելիորեն հարցրի․
— Կարելի՞ է քնել քողի ետեւում։
— Առանց ծածկվելու էլ կքնեմ։
Հանեցի կոշիկներս ու պառկեցի։ Հարկավոր էր կենտրոնանալ։ Այլապես իրականության ուվագծերն ուրվագծերն անհուսորեն չքանում էին։ Հանկարծ ինձ տեսա կողքից՝ շփոթված եւ անհեթեթ։ Ո՞վ եմ ես։ Ինչո՞ւ եմ այստեղ։ Ինչո՞ւ եմ պառկել ու սպասում Աստված գիտի թե ինչի։ Եվ ինչ անհեթեթ է անցնում կյանքս։ Երբ արթնացա, Տեպպեն կանգնած էր գլխավերեւս։
— Ներեցեք, անհանգստացրի… Քիչ առաջ ծննդաբերեց ձեզ ծանոթ մի կին։
— Ի՞նչ ասել է՝ ձեզ ծանոթ մի կին։
— Լրագրող է, երիտասարդական թերթից՝ Ռումյանցեւա։ –<ա–աՀա֊ա, Լենան, Բորյա Շտեյնի կինը։ Իրոք, մայիսից չի երեւում…
— Ծննդաբերեց հինգ րոպե առաջ։
— Հասակը,— ասում եմ,— հիսունվեց, քաշը՝ երեք ու ինը հարյուր։ Լենան իրեն լավ է զգում։
— Քու մերը,— չէր հանգստանում Շտեյնը։— Հիմա գալիս եմ։ Տաքսիով կգամ։
— Դու պատրաստվում ես այդ երեխայի մասին գրե՞լ։
— Իսկ ի՞նչ։
— Իսկ այն, որ Շտեյնը հրեա է։ Եվ բոլոր հրեաներին պետք է համաձայնեցել։ Դա աներեւակայելիորեն միամիտ ես, Աերժ։Սերժ։
— Ես գրել եմ Կապլանի մասին եւ չեմ համաձայնեցրել։
— Դե, շնորհավորում եմ։
— Շնորհակալ եմ, ծերուկ, շնորհակալ եմ։ Լենկային բան֊ման ուղարկեցի… Մի տեսակ արտասովոր վիճակ է։ Խմել է պետք այս առիթով։
— Փորձում եմ։
— Ուզում ես մեզ հանրահա՞տ հանրահա՞յտ դարձնել։
— Հասկանում ես,— ասում եմ,— այստեղ բանվորագյուղացիական ընտանիք է պետք։ Իսկ դուք մտավորականներ եք…
— Ափսոս, իսկ ես արդեն ոտանավոր եմ գրել տաքսիում»։ տաքսիում։ Վերջանում է այսպես․
<poem>Ֆաբրիկաներում ու հորատանցքերում, Հեռավոր մոլորակներում 400 հազար են հերոսներն արդեն։ Մեր առաջնեկն էլ՝ նրանց շարքերում…</poem>
Ասացի․
— Այդպես է ստացվում։
— Ինչպե՞ս կարող այն լինել մեզ մոտ։ Մի երկրում, ուր, կարծես թե…
— Կարելի է մտածել՝ ազնվությունը քեզնով վերջանում է։ ԲԱՄ֊ի մասին մի ամբողջ վիպակ գրողն ո՞վ էր։ Ո՞վ էր փառաբանում չեկիստ Տիմոֆեեւին։
— Թողնելու եմ այս գործը։ Այ կտեսնես, թողնելու եմ…
— Ուրեմն ուրիշներին մի կշտամբիր։
— Մի նեղացիր։
— Հենրիխ Ֆրանցեւիչ,— աղերսեցի,— ո՞վ իր երեխայի անունը Լեմբիտ կդնի։ Ախր շատ հնաոճ է։ Բանահյուսությունից…
— Թող դնեն։ Իրենց համար ի՞նչ տարբերություն։ Լեմբիտ՝ շատ լավ, առնական ու խորհրդանշական է հնչում… Հոբելյանական համարին համահունչ…
— Հորը որտե՞ղ գտնեմ։
— Ահավասիկ։ Նստած է լուսամատի լուսամուտի տակ, խոտի վրա։ Իջա ներքեւ։
— Հեյ,— ասում եմ,— Կուզինը դո՞ւք եք։
— Դե, ձեր Կյանքի մասին…
— Ինչ կա որ։ Վատ չենք ապրում… Աշխատում ենք, ինչպես հարկ է… Ընդլայնում ենք մտահորիզոնը… Հեղինակության Հեղինակություն ենք վայելում…
— Մի տեղ մտնեինք, զրուցեինք։
— Այսինքն՝ մի֊մի բաժակ…,… — աշխուժացավ Կուզինը։ Բարձրահասակ տղամարդ էր՝ գրանիտե ծնոտով ու մանկական անմեղ թարթիչներով։ Թեթեւորեն ելավ տեղից, թափ տվեց տաբատը։
Գնացինք «Կոսմոս», նստեցինք լուսամատի մոտ։
— Փողը՝ ութ ռուբլի է,— ասաց Կուզինը։— Եվ մի շիշ էլ լակելիք։ Պորտֆելրց Պորտֆելից հանեց մեկ շիշ կուբայական ռոմ։ Թաքցրեց վարագույրի ետեւում։
— Ձեւի համար մի երեք հարյուր գրամ վերցնե՞նք։
Կուզինը հապճեպ ծամեց ու սկսեց․
— Ինչպես եղավ՝ մաքուր թատրոն է։ Նավամեխում էի աշխատում, ապրում էի մենակ։ Դե, ծանոթացանք, ինքն էլ միայնակ էր։ Որ ասեմ գեշ է, սուտ կլինի՝ մտածկոտ է։ Սկսեց մոտս գալ՝ լվացք֊արդուկ… Միացանք Զատկին… Սուտ եմ ասում՝ Աստվածածնի տոնին… Թե չէ գործից հետո վակուում է… Ինչքան կարելի է լակել… Մի տարի համարյա ապրեցինք… Թե ոնց հղիացավ, չեմ հասկանում… Պառկում էր ձողաձկան պես… Ասում էի․ «Հո չե՞ս քնել»… «Չէ,— ասում էր,— ամեն ինչ լսում եմ»։— «Կրքերդ,— ասում եմ,— քեզ չեն ուտում»։ Իսկ նա՝ «Կարծես, խոհանոցում լույսը վառվում է»…։— «Ի՞նչ իմացար»։— «Հաշվիչը, լսո՞ւմ ես, ոնց է աշխատում»…։— «Օրինակ վերցնեիր…»։ Մի տարի այդպես էլ ապրեցինք…
Կիթառահարն ուղղեց բաճկոնն ու բարձրաձայն հայտարարեց․
— Դռան մոտ նստած Տոլիկ Բ․–ի Բ․֊ի պատվերով կատարվում է…
Դադար։ Հետո ընդգծված շեշտադրմամբ․
— Երեխեքն են մեղք։ Երեխեքն ախր մեղավոր չեն… Անձամբ ես նրանց անվանում եմ «կյանքի ծաղիկներ»… Մի֊մի հատ է՞լ։
— Լցրու։
— Ի՞նչ փող։
— Որպես խթան։ Որ երեխայի անունը դնեն Լեմբիտ… Հայրը համաձայնել է քսանհինգ ռուբլով։ Հակառակ դեպքում, ասում է, Ադոլֆ կդնեմ…
Վերեւ բարձրացա։ Կուզինը ննջում էր՝ գլուխը սփռոցին։ Այտի տակից վեր էր ցցվել հացի ափսեն։ Ձեռքս դրի ուսին։
— Հեյ,— ասում եմ,— անթնացիր։ արթնացիր։ Հուբերտը մեզ է սպասում…
— Ի՞նչ,— իրար անցավ Կուզինը,— Հուբե՞րտ։ Ախր ասում էիր Լեմբիտ։
— Ափսե եք կոտրել,— հայտարարեց։
— Ըհը,— ասաց Կուզինը,— ես եմ ջարդել, քիթմռթով իջա սեղանին՝ ջարդվեց։
— Ահա փողը,— ասաց Հուբերտը։— Խմբագիրն անհանգստանում է, որ կխմես…
— Սա՞ ինչ է։
— «Պսկովյան հուշանվեր»։
Դուրս է թքում բերանի խոտն ու հզոր, խուլ բարիտոնով արտասանում․
<poem>
Դեռ թեւածում են նրանք, դեռ ճանապարհին են
Խոսքերը սիրո եւ ձերբազատման,
Կինը դանդաղեցնում է քայլերը։ Ձեռքերը սեղմում է քունքերին։ Գիրքը, բացվելով, ընկնում է։ Բուշը շարունակում է․
<poem>
Իսկ հետո՝ անտանելի շռայլ մի լույս,
Ասես քաղցր ու տաք գինի…
Կինը լուռ է։ Դեմքին շփոթ է ու սարսափ։ (Եթե սարսափը կարող է դրսեւորվել որպես կրքոտ ու ուրախալի զգացմունք)։ Խոնարհելով հայացքը, կինը հազիվ լսելի շարունակում է․
<poem>
Շուտով, սակայն, այնտեղ ուր կեչիները
Խշշում են խուլ հենված պատուհանիս,
— Գրում եմ երբեմն տողերի արանքում,— ամոթխած պատասխանում է Բուշը…
<poem>
Օրը պաղում է։
Մորենիների ստվերները ձգվում են։
Օրը բացվում էր մեղմ, հուզիչ երգեցողությանբ։ Գալինան տղայական տենորով երգում էր․
<poem>
Հոգնել ու դադղել եմ ես
Գիշեղ, թե ցեղեկ մտքիս դու ես…
Նրա սիրեցյալն արձագանքում էր ցածր, խռպոտ բարիտոնով․
<poem>
Հյուսիսային Դվինայում թե խեղդվեմ,
Կամ ուրիշ տեղ գտնեմ վախճան,
Հիշում եմ, խմբագրությունում նշվում էր մեքենագրական բյուրոյի վարիչ Լորեյդա Ֆիլիպովնա Կոժիչի վաթսունամյակը։ Բուշը նրան նվիրեց հրաշալի փոքրիկ ոտանավոր․
<poem>
Սիրտս տրոփում է, երբ տեսնում եմ Լորեյդային,
Ի՞նչ է նշանակում դա ըստ Ֆրեյդի։
— ՊԱԿ֊ի տեղական բաժանմունքի։ Տեսնում ես՝ «Վահան եւ սուր»։ Լիքը հետաքրքիր բան կա։ Ինչ֊որ մեկին պարսավում են լակելու համար։ Սպեկուլյանտների մասին հոդված կա։ Իսկ սա բանաստեղծություն է խուլիգանների մասին․
<poem>
Ստիլյագը շշով խփեց
Շքանշանակիր ծերուկին։
— Իսկ թատրոն ինչպե՞ս եք հաճախում։
Կարող էի ասել, որ թատրոն չեմ հաճախում։ Բայց հենց նոր թերթում տպագրվել էր «Անօժիտը» ներկայացման իմ գրախոսությունը։ Գրել էր էի Դիմա Շերի պատմածով։ Գրախոսությունը գովում էին բանավիճային բնույթի համար…
— Դե լավ, եկեք խոսենք ըստ էության,— հոգնած ասաց խմբագիրը։— Վախճանվել է Իլվեսը։
