Changes
/* Գլուխ XXXIX */
::արտոնված է օգտագործելու իր նախընտրած զենքը։
::Ուշադրություն դարձրեք։
Ընդհուպ մինչև նշանակված օրը ամբողջ Բրիտանիայում այլևս զրույցի ուրիշ թեմա չկար, քան այդ մենամարտը։ Բոլոր մյուս նյութերն ու հետաքրքրությունները մի կողմ էին դրվել։ Ոչ այն պատճառով, որ մրցախաղը ինքը այդքան մեծ գործ էր, ոչ այն պատճառով, որ սըր Սագրամոնը գտել էր սուրբ Գրաալը (քանզի նրան այդ չէր հաջողվել), ոչ այն պատճառով, որ թագավորության երկրորդ (պաշտոնական) անձնավորությունը մենամարտողներից մեկն էր, ո՛չ, այդ ամենը սովորական բաներ էին։ Հատուկ պատճառ կար, որը այդպիսի արտակարգ հետաքրքրություն էր առաջացրել առաջիկա մրցախաղի նկատմամբ։ Ամբողջ ժողովուրդը գիտեր, որ դա լինելու է ոչ թե մկանների, այլ բանականության, ոչ թե մարդկային ուժի, այլ գերմարդկային արվեստի մենամարտ, որ դա լինելու է դարիս երկու խոշորագույն մոգերի վերջին ճակատամարտը առաջնության համար։ Յուրաքանչյուրը հասկանում էր, որ հռչակավոր ասպետների ամենաճոխ մրցությունները ոչ մի կերպ չեն կարող համեմատվել այս ներկայացման հետ, դրանք ընդամենը մանկական խաղեր են աստվածների այս խորհրդավոր ու ահասարսուռ ճակատամարտի համեմատ։
Այո, ամբողջ աշխարհը գիտեր, որ դա ըստ էության մենամարտ էր Մերլինի և իմ միջև, նրա մոգական ուժի և իմ մոգական ուժի միջև։ Բոլորը գիտեին, որ Մերլինը տքնել է օր ու գիշեր սըր Սագրամորի զենք ու զրահին հարձակման ու պաշտպանության գերբնական ուժ հաղորդելու համար, որ Մերլինի պատվերով օդի ոգիները ամպամածիկ քող են գործել, որի միջով իմ հակառակորդը տեսանելի կլինի բոլորին, բայց ոչ ինձ։ Հազարավոր ասպետներ չէին կարող չափվել այդպիսի զինված և այդպիսի հովանիի ներքո գտնվող սըր Սագրամորի հետ, մինչև այժմ հայտնի ոչ մի հմայք չէր կարող գերակայել նրա նկատմամբ։ Այդ բոլորը հաստատ փաստեր էին․ ոչ մի կասկած, կասկածի ոչ մի հիմք։ Մնում էր պարզել․ գոյություն ունե՞ն արդյոք Մերլինին անհայտ ուրիշ հմայքներ, որոնք սըր Սագրամորի քողը թափանցելի դարձնեն ինձ համար և նրա կախարդական զրահները՝ խոցելի իմ զենքի համար։ Այս հարցը կարող էր վճռել ինքը մենամարտը միայն։ Եվ ամբողջ աշխարհը սպասում էր այդ մենամարտին։
Այսպիսով աշխարհը ենթադրում էր, որ այստեղ շատ մեծ հարց է դրված, և աշխարհը իրավացի էր, բայց դրված հարցը այն չէր, ինչ նա նկատի ուներ։ Ո՛չ։ Հարցը վերաբերում էր <b>թափառական ասպետության հետագա գոյությանը։</b> Ես իրոք չեմպիոն էի, բայց ոչ <b>գրբացության</b>, ես <b>չեմպիոն էի</b> կարծր, անսենտիմենտալ, առողջ մտքի ու բանականության։ <b>Ես կռիվ էի գնում հաստատ մտադրությամբ՝ կամ ոչնչացնել թափառական ասպետությունը, կամ լինել նրա զոհը։</b>
Հանդիսականների համար բավականին տարածություն էր տրամադրվել, բայց 16-ին ժամը 10֊ին արդեն ոչ մի ազատ տեղ չկար։ Վիթխարի տրիբունները զարդարված էին դրոշներով, ճոխ պաստառներով և լցված վասսալ թագավորներով, նրանց արքունի աստիճանավորներով ու բրիտանական ազնվականությամբ։ Առաջին տեղերում երփներանգում էին թագավորն ու թագուհին, իսկ նրանց շուրջը ծիածանի բոլոր գույներով փայլփլում էր թավշի ու մետաքսի ծովը, որի ցոլքը գուցե միայն կարելի էր համեմատել Միսսիսիպիի ակունքներում մայր մտնող արևի և հյուսիսափայլի միջև մղվող ճակատամարտի հետ։ Ուրիշ սքանչելի տեսարան էր մի կողմում փռված վիթխարի ճամբարը՝ բազմագույն վրաններ, փողփողացող դրոշներ, պսպղուն վահանները բռնած ժամապահներ՝ յուրաքանչյուր դռան առջև։ Այստեղ էին բոլոր ասպետները, որ փոքր֊ինչ ասպետական արժանապատվություն ունեին, որ փոքր֊ինչ հպարտության զգացում ունեին իրենց դասի համար, քանի որ ասպետական դասի նկատմամբ իմ վերաբերմունքը բնավ գաղտնի չէր, և ասպետության պաշտպանները չէին ուզում փախցնել հարմար առիթը։ Եթե ես շահեի մարտը սըր Սագրամորի դեմ, մյուսները իրավունք կունենային ինձ հրավեր կարդալու և հանդես գալու իրար ետևից այնքան ժամանակ, քանի դեռ ես համաձայն կլինեի մարտը շարունակել։
Դաշտի իմ եզրին ընդամենը երկու վրան կար, մեկը՝ ինձ համար, մյուսը՝ իմ ծառաների։ Պայմանադրած ժամին թագավորը նշան արեց, առաջ եկան թիկնոցակիր մունետիկները և ազդարարեցին մարտիկների անունները ու վեճի պատճառները։ Միջոց։ Ահա հնչեց եղջրափողը․ մրցախաղը սկսված էր։ Ամբոխը շունչը պահեց, բոլորի դեմքերին ագահ հետաքրքրասիրություն էր թառել։
Իր վրանից նժույգ հեծած դուրս եկավ սըր Սագրամորը՝ վիթխարի, վեհ ու անշարժ, ինչպես երկաթյա աշտարակը։ Նրա վիթխարի նիզակը նույնպես անշարժ և ուղիղ սեղմված էր հզոր ձեռքի մեջ։ Վիթխարի նժույգի դունչն ու կուրծքը պողպատով էին պատած, իսկ մարմինը ծածկված էր ճոխ սթարով, որը կախ էր ընկնում համարյա մինչև գետին։ Օ՜, դա սքանչելի տեսարան էր։ Նրան ողջունեցին հիացական ճիչերով։
Ապա հերթն իմն էր։ Բայց ինձ գոռում֊գոչյունով չողջունեցին։ Սկզբում պերճախոս և զարմանքով լեցուն լռություն տիրեց, ապա քրքիջ պայթեց ու ալիք տվեց մարդկային ամբողջ ծովով մեկ, բայց տեղն ու տեղը ընդհատվեց եղջրափողի նախազգուշացնող ձայնից։ Ես հագել էի մետաքսից, կարճ, ճոխ ծալքերով պարզ ու հարմարավետ մարմնագույն մարզական կոստյում, որ պիրկ գրկում էր իրանս։ Գլխաբաց էի։ Նժույգս մեծամարմին չէր, բայց արագաշարժ էր, ճկուն, զսպանակի նմանվող մկաններով ու որսաշան նման սուրացող։ Դա մետաքսյա բրդով գեղեցիկ կենդանի էր և միայն թամբ ու սանձ էր կրում։
Զարդարված վիթխարի ձիու վրա լեռնացած երկաթյա աշտարակը դանդաղ մոտենում էր ինձ, ծանրածանր պտույտներ գործելով, և ես էլ նրան ընդառաջ էի գնում։ Մենք կանգ առանք․ աշտարակը գլուխ տվեց ինձ, ես էլ՝ նրան։ Ապա կողք֊կողքի շարժվեցինք դեպի օթյակը, որտեղ թագավորն ու թագուհին էին բազմած, նրանց առջև խոնարհվելու համար։
Թագուհին բացականչեց․
― Ինչպե՞ս թե, սըր Տնօրեն, դուք ուզում եք մարտնչել մերկ, առանց նիզակի, առանց սրի, առանց․․․
Բայց թագավորը ընդմիջեց նրան և քաղաքավարությամբ հասկանալ տվեց, որ դա նրա գործը չէ։ Նորից եղջրափող հնչեց․ մենք բաժանվեցինք իրարից, դիրքեր գրավեցինք դաշտի հակառակ ծայրերում ու պատրաստվեցինք։ Այդ ժամանակ առաջ եկավ Մերլինը և սըր Սագրավորի վրա նետեց սարդոստայնի նման բարակ քողը, և սըր Սագրամորը նման դարձավ Համլետի հոր ուրվականին։ Թագավորը նշան արեց, եղջրափողը մռնչաց, և սըր Սագրամորը վիթխարի նիզակը առաջ պարզած արդեն սլանում էր ուղիղ ինձ վրա, ետևից ծածանվող քողով։ Ես սուլեցի և նետի նման նրան ընդառաջ սուրացի, ականջս սրած, իբր անտեսանելի ասպետի դիրքն ու առաջխաղացումը հայտնաբերում էի միայն լսողությամբ և ոչ տեսողությամբ։ Խրախուսող ճիչերի մի ամբողջ օվկիանոս սրտապնդում էր իմ հակառակորդին, բայց ինձ էլ բաժին ընկավ ինչ֊որ մի բարեկամական ձայն, որը գոռաց․
― Քեզ տեսնենք, լղար Ջիմ։
Գրազ կգամ, որ գոռացողը Քլարենսն էր, ասենք արտահայտության ոճն էլ արդեն նրանն էր։ Երբ ահեղ նիզակի սայրը իմ կրծքից ընդամենը մի մեկուկես յարդի վրա էր, ես առանց ջանքի մի կողմ նետեցի նժույգս, և վիթխարի ասպետը սուրաց կողքիցս, նիզակով խոցելով դատարկությունը։ Բուռն ծափահարություններ վաստակեցի։ Մենք ելման դիրքերը քաշվեցինք և նորից իրար վրա սլացանք։ Նորից ասպետը վրիպեց, իսկ իմ պատվին ծափերի ամպրոպ ճայթեց։ Ապա երրորդ անգամ նույնը։ Ինձ այնպես էին ծափահարում, որ սըր Սագրամորը կորցրեց համբերությունը և փոխելով տակտիկան, սկսեց ետևիցս ընկնել։ Դրանով նա ոչնչի չհասավ․ մենք կարծես կալախալ էինք խաղում, ընդ որում բոլոր առավելությունները իմ կողմն էին, երբ ցանկանում էի, ես հեշտությամբ խույս էի տալիս նրանից և նույնիսկ մի անգամ հայտնվեցի նրա թիկունքում ու ձեռքով բարեկամաբար թակեցի ուսը։ Վերջապես ես սկսեցի հետապնդել նրան, և որքան էլ նա պտույտ էր գալիս, շրջադարձներ անում, այլևս երբեք չհաջողացրեց իմ ձիու գավակին հայտնվել․ բոլոր այդ զորաշարժերից հետո, նա միշտ էլ գտնվում էր առջևում, իսկ ես՝ ետևում։ Այնպես որ նա թողեց այդ մտադրությունը և քաշվեց ելման դիրքը։ Համբերությունը արդեն լրիվ սպառվել էր, նա չէր տիրապետում իրեն և վիրավորական խոսք նետեց իմ հասցեին։ Վերջ այլևս։ Թամբիս եղջյուրից հանեցի իմ լասոն և օղակը վերցրի աջ ձեռքիս մեջ։ Տեսնել էր պետք, թե ինչպես էր նա սլանում ինձ վրա։ Այս անգամ նա մտադիր չէր կատակ անելու, աչքերը արյունով էին լցվել։ Ես հանգիստ նստած էի ձիու վրա ու լասոյիս օղակը լայն շրջաններ էր գծում գլխավերևս։ Հանկարծ ես նրան ընդառաջ գնացի վարգով և, երբ մեր միջև տարածությունը կրճատվեց մինչև քառասուն ոտնաչափ, իմ պարանային զենքի օձանման օղակը վեր մղվեց, իսկ լավ մարզված ձիս գամվեց տեղում։ Հաջորդ ակնթարթին ամուր օղակը գրկելով սըր Սագրամորի պարանոցը, ցած գցեց նրան թամբից։ Գրողը տանի, ա՛յ դա սենսացիա էր։
Անկասկած, այս աշխարհում ամենից շատ հաջողություն վերապահված է այն ամենին, ինչ նորություն է։ Այս մարդիկ իրենց օրում երբեք չեն իմացել կովբոյների ու նրանց ժամանցների մասին, և հիացմունքից սկսեցին ցատկոտել տեղերում։ Բոլոր կողմերից ճիչեր էին հնչում․
― Բի՜ս։ Բի՜ս։
Ինձ զարմացրեց, որ նրանց ծանոթ է այդ բառը, բայց ես ժամանակ չունեի գլուխ հանելու բանասիրական հարցերից, որովհետև ամբողջ ասպետական փեթակը եռում էր, բզզում և ինձ դեռ բավականին գործ էր սպասում։ Հենց որ սըր Սագրամորին վրանը տարան, և իմ լասոն ազատվեց, ես նորից դաշտ դուրս եկա, օղակը գլխավերևս պտտելով։ Վստահ էի, որ շուտով պետք է օգտագործեմ այն, հենց որ ասպետները սըր Սագրամորին փոխարինող ընտրեն, և այդ ընտրությունը երկար չէր կարող տևել, որովհետև անչափ շատ ցանկացողներ կային։ Իրոք, նրանք անմիջապես ընտրեցին մեկին՝ սըր Հերվի դը Ռևելին։
Բը՜զզ։ Նա սլանում էր դեպի ինձ, ինչպես հրդեհի բոցերով բռնկված մի տուն։ Ես խույս տվեցի։ Նա կայծակի նման սուրաց իմ կողքից վզի վրա տանելով լասոյի օղակը։ Մի վայրկայն․․․ և ֆըսթ․․․ նրա թամբը դատարկ էր։
Մի նոր «բիս» վաստակեցի, ապա նորից ու նորից և էլի նորից։ Երբ արդեն հինգ ասպետ էի օղակս գցել, իմ զրահավոր հակառակորդները վճռեցին, որ գործը լուրջ ընթացք է ստանում և խորհրդակցություն հավաքեցին։ Ժողովի արդյունքը եղավ այն, որ նրանք վայելչությունը մի կողմ դրին և որոշեցին, թե ժամանակն է իմ դեմ ուղարկելու իրենց ամենամեծ ու լավագույն ուժերին։ Զարմանք կտրած այդ փոքրիկ աշխարհիկի աչքի առջև ես թամբից դուրս նետեցի սըր Լամորակ դը Գալիսին և հետո սըր Գալահադին։ Այնպես որ, ինչպես տեսնում եք, նրանց այլևս ուրիշ անելիք չէր մնում, քան իմ դեմ հանելու ամենախոշոր կռվանը, գերագույններից ամենագերագույնին, զորավորներից ամենազորավորին, հենց իրեն՝ Մեծն սըր Լանսելոտին։
Դե, ինչպես չհպարտանայի։ Ես որ հակված էի հպարտանալու։ Տեսեք, ահա Արթուրը, Բրիտանիայի արքան, ահա Գինեվրը, ահա մանր գավառական թագավորների ու թագավորիկների ամբողջ կույտերը, և վրանների ճամբարում ահա շատ երկրների ամենափառաբանված ասպետները, իսկ նրանց թվում նաև ամբողջ քրիստոնյա աշխարհի ամենանշանավոր Կլոր Սեղանի ասպետները։ Եվ ահա այդ փայլուն փաղանգի արևն ինքը սուրում է ինձ վրա, նիզակն առաջ պարզած, և քառասուն հազար պաշտող աչքեր հետևում են նրան, իսկ ես հանգիստ սպասում եմ։ Հիշողությանս մեջ հառնում է Արևմտյան Հարթֆորդի փոքրիկ հեռախոսավարուհու քաղցրիկ կերպարը․ ա՜խ, եթե նա տեսներ ինձ այս պահին։ Ճիշտ այդ պահին Անպարտելին փոթորկի նման հասավ ինձ․ բոլոր հանդիսականները վեր ցատկեցին տեղերից ու առաջ հակվեցին։ Ճակատագրական օղակը պտույտ գործեց օդում, և մինչ կհասցնեիր աչքդ թարթել, ես իմ ետևից քարշ էի տալիս սըր Լանսելոտին դաշտով մեկ և օդային համբույրներ առաքում ի պատասխան թևածող թաշկինակների փոթորկին և ծափահարությունների որոտին։
Օղակեցի լասոն, կախեցի թամբից և փառքից արբած ինքս ինձ ասացի․ «Հաղթանակը կատարյալ էր, ոչ ոք այլևս սիրտ չի անի իմ դեմ ելնել։ Թափառական ասպետությունը դիակ է այլևս»։ Բայց, պատկերացրեք իմ զարմանքը, ինչպես նաև բոլոր հանդիսականների զարմանքը, երբ եղջրափողի ձայնը ազդարարեց, որ մի ուրիշ մրցակից է ուզում իր ուժերը չափել ինձ հետ։ Դա անբացատրելի էր, ես չէի կարողանում հասկանալ։ Բայց, հաջորդ պահին, նկատեցի Մերլինին, որը գողունի հեռանում էր ինձնից և անմիջապես տեսա, որ լասոս անհայտացել է։ Ծերուկ խեղկատակը, անկասկած, գողացել էր այն ու թաքցրել հագուստի տակ։
Եղջրափողը նորից հնչեց։ Նայեցի ու նժույգին հեծած տեսա Սագրամորին, փոշին նրա վրայից մաքրել էին և նորից ամրացրել քողը։ Ձին վարգի գցեցի ու ընդառաջ գնացի, ձևացնելով, թե զգում են նրա ներկայությունը միայն շնորհիվ իր ձիու սմբակների ձայնի։ Նա ասաց․
― Ականջդ սուր է, բայց նույնիսկ այդ չի փրկի քեզ սրանից։ ― Եվ նա ձեռքը դրեց իր վիթխարի սրի կոթին։ ― Թե ինչ է սա, դու չես տեսնում, քանզի այն մոգական քողով է պատած։ Իմացած եղիր, որ սա երկար անշարժունակ նիզակ չէ, այլ սուր է, և քեզ համար փրկություն չկա այլևս։
Նրա երեսկալը բարձրացրած էր․ ժպիտի մեջ մահն էր շնչում։ Ես նրա սրից խույս տալ չէի կարող, դա միանգամայն պարզ էր։ Այժմ մեզնից մեկը պետք է մեռներ։ Եթե նրան հաջողվի սրի ծայրը ինձ դիպցնել, ապա ես հիմիկվանից կարող եմ ասել ննջեցյալի անունը։ Մենք ընթացանք կողք֊կողքի և ողջունեցինք արքայական ամոլին։ Այս անգամ թագավորը անհանգստացած էր։ Նա ասաց․
― Ո՞ւր է քո տարօրինակ զենքը։
― Գողացել են, տեր իմ։
― Իսկ ուրիշը չունե՞ս։
― Ոչ, տեր իմ։ Ես միայն մեկն էի վերցրել։
Այդ պահին միջամտեց Մերլինը․
― Նա վերցրել է միայն մեկը, որովհետև միայն մեկը կարող էր վերցնել։ Այդ մեկից բացի ուրիշը գոյություն չունի։ Այն պատկանում է ծովերի դևերի արքային։ Այս մարդը ստախոս է և տգետ, այլապես նա պետք է իմանար, որ այդ զենքը կարելի է օգտագործել ութ անգամ, որից հետո այն անհայտանում է ծովի հատակին։
― Ուրեմն նա անզեն է, ― ասաց թագավորը։ ― Սըր Սագրամոր, դու, իհարկե, թույլ կտաս, որ նա սուր փոխ առնի։
― Ես իմը նրան փոխ կտամ, ― ասաց սըր Լանսելոտը, ոտքի ցատկելով։ ― Նա ամենաքաջարի ասպետն է բոլոր կենդանի ասպետների մեջ, և նա կստանա իմ սուրը։
Նա ձեռքը դրեց սրի կոթին այն դուրս քաշելու համար, բայց սըր Սագրամորը բողոքեց․
― Սպասիր, դա չի կարող լինել։ Նա պարտավոր է մարտնչել իր ընտրած զենքով, նրան արտոնվել էր զենք ընտրել և հետը վերցնել։ Եթե սխալվել է, թող իր գլխին իջնի այդ սխալը։
― Ասպե՛տ, ― գոչեց թագավորը։ ― Վրեժի ծարավը կուրացրել է քեզ, խանգարել միտքդ։ Մի՞թե դու կսպանես անզեն մարդուն։
― Եթե նա համարձակվի այդ անել, ապա պատասխան կտա ինձ, ― ասաց Լանսելոտը։
― Ես պատասխան կտամ նրան, ով ցանկանա, ― տաքացած գոչեց սըր Սագրամորը։
Մերլինը նորից մեջ ընկավ, ձեռքերը շփելով և իր ամենա ստոր, չարախինդ, ինքնագոհ ժպիտը դեմքին խաղացնելով։
― Լավ է ասված, միանգամայն ճիշտ է ասված։ Եվ բավական է խոսեք։ Թող տեր իմ արքան մարտի նշան տա։
Թագավորը ստիպված էր զիջելու։ Եղջրափող հնչեց։ Մենք բաժանվեցինք իրարից ու դիրքեր գրավեցինք հակադարձ ծայրերում։ Կանգնած էինք իրարից հարյուր յարդ հեռու, հայացքներս միմյանց աչքերին հառած, քարացած ու անշարժ, կարծես հեծյալ արձաններ լինեինք։ Լռություն։ Մի ամբողջ երկարաձիգ րոպե, ոչ ոք չէր շարժվում, ոչ ոք հայացքը մեզնիղ չէր պոկում։ Թվում էր, թե թագավորը սիրտ չի անում նշան տալու։ Վերջապես նա բարձրացրեց ձեռքը, անմիջապես հետևեց եղջրափողի պարզ ու ջինջ երգը։ Սըր Սագրամորի երկար սուրը օդում փայլատակող աղեղ գծեց, և ահա նա, վեհատես ասպետը սուրում էր դեպի ինձ։ Ես տեղում մնացի։ Նա մոտենում էր։ Ես անշարժ էի։ Ժողովուրդը այնպես էր հուզվել, որ գոռում էր ինձ․
― Չքվիր, փախիր։ Փրկիր քեզ։ Առջևդ մահն է։
Ես մի մատնաչափ անգամ չշարժվեցի, մինչև որ այդ ամպրոպահան ուրվականը չմոտեցավ ինձ տասնհինգ քայլի վրա, ապա պատյանից դուրս քաշեցի արտճանակը․․․ կայծակ ու որոտ․․․ և ատրճանակը անհայտացավ պատյանի մեջ ավելի շուտ, քան որևէ մեկը կարող էր գլխի ընկնել, թե ինչ պատահեց։
Նժույգը դատարկ թամբով սլացավ իմ կողքից, իսկ գետնին պառկած էր սըր Սագրամորը քարի նման մեռած։
Մոտ վազող մարդիկ զարմանքից համրացան, համոզվելով, որ նա մեռել է, և ըստ երևույթին, առանց որևէ նկատելի պատճառի, որովհետև մարմնի վրա ոչ մի վերք չէր երևում։ Կրծքի զրահի վրա մի ծակ կար, ճիշտ է, բայց նրանք ոչ մի ուշադրություն չդարձրին այդպիսի մանր բանին։ Եվ քանի որ փամփուշտի վերքից շատ արյուն չի հոսում, ապա եղածն էլ մնացել էր հագուստի տակ և զրահից դուրս չէր թափանցում։ Մարմինը քարշ տվեցին թագավորի մոտ և ամբողջ ավագանին սկսեց դիտել այն։ Բնականաբար, զարմանքից նրանք քար էին կտրել։ Ինձ խնդրեցին մոտենալ և բացատրել հրաշքը։ Բայց ես արձանի նման մնացի տեղումս և ասացի․
― Եթե դա հրաման է, ես կգամ, բայց տեր իմ արքան գիտի, որ ես գտնվում եմ այնտեղ, որտեղ պետք է գտնվեմ ըստ մենամարտի օրենքների, քանի դեռ ինձ հետ մարտնչելու ցանկացողներ կան։
Ես սպասեցի։ Ոչ ոք հրավեր չկարդաց։ Այդ ժամանակ ես ասացի․
― Եթե կա մեկը, որ կասկածում է, թե մարտը անազնիվ էր ու հաղթանակը անիրավի, ես չեմ սպասում նրա մրցահրավերին, ինքս եմ ասպարեզ կարդում նրան։
― Դա քաջարի մրցահրավեր է ու քեզ արժանի, ― ասաց թագավորը։ ― Ուրեմն ասա այն անունը, որի հետ առաջինը կուզենայիր չափվել։
― Առանձին֊առանձին ոչ մեկի հետ։ Ես ասպարեզ եմ կարդում բոլորին։ Ահա, կանգնած եմ այստեղ և մարտի եմ հրավիրում Անգլիայի բոլոր ասպետներին, ոչ անհատապես, այլ զանգվածաբար։
― Ի՜նչ, ― դուրս թռավ երկու տասնյակ ասպետների կոկորդից։
― Դուք լսեցիք հրավերը։ Ընդունեցեք այն, կամ էլ ես ձեզ բոլորիդ, մինչև վերջինը, փոքրոգի վախկոտներ կկոչեմ։
Ինչպես գլխի եք ընկնում, դա պարզ հոխորտանք էր, որի նպատակն էր ահաբեկել հակառակորդին և ստիպել նրան փախչել։ Այդպիսի պահերին միանգամայն բանական է սիրտ անել և խաղի մեջ դրված դրամագլուխը բարձրացնել հարյուր անգամ․ հիսունից քառասունինն դեպքում, վստահ եղեք, որ ոչ ոք չի համարձակվի արձագանքել ձեզ և դուք կշահեք եղած դրամագլուխը։ Բայց այս անգամ․․․ ո՞վ կսպասեր․․․ Է՛հ, գործերը սոսկալի են դառնում։ Մի ակնթարթում հինգ հարյուր ասպետներ թամբերին թռան, և ես դեռ չէի հասցրել ուշքի գալ, որ նրանք արդեն կոկիկ շարքերով, զենք ու զրահի որոտ արձակելով, սլանում էին ինձ վրա։ Ես դուրս քաշեցի իմ զույգ ատրճանակները, հայացքով չափելով տարածությունը և հաշվելով հնարավորությունները։
Տրա՛ք․․․ մի թամբը դատարկվեց։ Տրա՛ք՝ մի ուրիշը։ Տրա՛ք, տրա՛ք․․․ և էլի երկուսը գետնինն փռվեցին։ Ես գիտեի․ կյանքս արդեն մազից է կախված և, եթե տասնմեկերորդ կրակոցն էլ նրանց չհամոզի, որ ես անպարտելի եմ, տասներկուերորդ հակառակորդը ինձ անպատճառ կսպանի։ Եվ ես ինձ երջանիկ զգացի, երբ իններորդ հեծյալի անկումից հետո ալեկոծություն նկատեցի թշնամուս շարքերում, ― դա մոտեցող խուճապի նշան էր։ Եթե ձեռքիցս փախցնեի այդ ակնթարթը, ամեն ինչ ջուրը կլցվեր։ Բայց չփախցրի։ Ես պարզեցի զույգ ատրճանակներն էլ ու նշան բռնեցի։ Հակառակորդներս կանգ առան, ապա դարձրին ձիերի գլուխները ու ցրիվ փախան։
Ճակատամարտը շահված էր։ Թափառական ասպետությունը որպես հաստատություն կործանված էր։ Սկսվեց քաղաքակրթության տողանցքը։ Ինչպե՞ էի ես ինձ զգում։ Ահ, դուք դա երբեք չեք կարող պատկերացնել։
Իսկ եղբայր Մերլի՞նը։ Նրա խաղաթուղթը նորից վառվեց։ Ամեն անգամ, երբ գրբացության կախարդությունը ընդհարվում էր գիտության կախարդությանը, գրբացության կախարդությունը պարտություն էր կրում։
