Changes
/* Գլուխ երկրորդ. Ռոհանցի հեծյալները */
— Վշտալի լուր է,— ասաց Էոմերը: — Համենայն դեպս ինձ և ինձ նմանների համար: Սակայն ոչ բոլորն են այդպես մտածում: Թագավորի արքունիքում լինես՝ ինքդ կհամոզվես:
— Այդ լուրն ավելի դառն է, քան դուք՝ ռոհանցիներդ, կարող եք պատկերացնել,— տխուր պատասխանեց Արագորնը: — Կարճ ժամանակ անց դրա ծանրությունը կզգան բոլորը: Նրա Բայց երբ զոհվում են մեծերը, ստիպված ես լինում փոխարինել նրանց. նրա մահից հետո Ջոկատը ես էի առաջնորդում և տարա նրանց Լոթլորիեն: Այդ հրաշք երկրի մասին խոսելուց առաջ պետք է գոնե մեկ անգամ այն տեսնել, Էոմե՛ր: Այնպես որ դատարկ զրույցներ այլևս չանես: Հետո մենք լողացինք Մեծ Գետն ի վար մինչև Ռաուրոս ջրվեժը, և այնտեղ : Այնտեղ իր մահը գտավ Բորոմիրը: Նրան նետահարեցին այն նույն օրքերը, որոնց դուք քիչ առաջ ոչնչացրել եք:
— Վա՜յ Միայն վատ լուրեր ես բերել դու մեզ, Արագո՛րն,— մինչև հոգու խորքը ցնցված բացականչեց Էոմերը: — Բորոմիրի մահը չափազանց մեծ կորու՛ստ է Մինաս Թիրիթի և մեզ բոլորիս համար: Նա հզոր ռազմիկ էր, և նրա փառքը թնդում էր ամենուր: Ռոհանում նա հազվադեպ էր լինում: Պաշտպանում էր Գոնդորի արևելյան սահմաննները, բայց ինձ հաջողվել է հանդիպել նրան: Նա ավելի շատ ռոհանցու էր հիշեցնում, քան խստադեմ գոնդորցու: Ափսո՜ս: Բորոմիրն իր ժողովրդի համար մեծ առաջնորդ կդառնար, բայց երևում է, ճակատագիրն այլ կերպ է որոշել... Իսկ ինչու՞ Գոնդորից լուր չի եկել: Ե՞րբ է այդ ամենը կատարվել:
— Չորս օր առաջ,— պատասխանեց Արագորնը: — Հենց այդ երեկո էլ մենք ճանապարհ ընկանք Թոլ Բրանդիրի ստորոտից և հիմա կանգնած ենք այստեղ քո առջևենք:
— Ինչպես թե... ոտքո՞վՈտքո՞վ,— չհասկացավ զարմացած հարցրեց Էոմերը:
— Այո, ինչպես տեսնում ես:
Էոմերի աչքերը զարմանքից չռվեցին:
— Պանդու՜խտ... Ճիշտ չեն Պանդուխտը չափազանց համեստ անուն է քեզ անվանելհամար, Արաթորնի որդի, քեզ պետք է Թռչնոտ անվանեին: Ձեր այս արշավի մասին դեռ շատ աշուղները պետք է երգեր կերգվեներգեն երեկոները՝ խնջույքների ժամանակ: Չորս անգամ քսան և հինգ Քառասունհինգ լիգ ոտքով ու ընդամենը չորս օրում: Ամուր են Էլենդիլի հետնորդների ժառանգների մկանները: Բայց ասա ինձ, ո՜վ պարոնԱրագո՛րն, ի՞նչ անեմ ես հիմաուզում դու ինձանից: Մենք շտապում ենք, պետք է վերադառնանք, Թեոդոնը մեզ է սպասում: Իմ զինակիցների ներկայությամբ ես զգույշ էի խոսում, բայց Սև Տիրակալի հետ մենք իրոք պատերազմի մեջ չենք, թեև արքունիքում կան մարդիկ, որոնք թագավորի ականջին վախկոտ խորհուրդներ են շշնջում: Բայց Եվ դու ճիշտ ես. պատերազմի հոտն արդեն գալիս է: Մենք դաշինքի մեջ ենք Գոնդորի հետ և չենք դրժի մեր խոստումը՝ առաջին կանչով հասնել օգնության: Այդպես եմ մտածում ես, և նրանք՝ ովքեր կգան իմ ետևից: Երրորդ զորավարը պատասխանատու է արևելյան սահմանների հանգստության համար, և ես հրամայել եմ բոլոր հովիվներին արածեցնել իրենց երամակներին Էնտուոշի մյուս ափին ու այս ափում չերևալ: Այստեղ մնացել են միայն պահակազորն ու հետախույզները՝ իրենց արագավազ ձիերով:
— Ուրեմն դուք Սաուրոնին տուրք չե՞ք վճարում,— դուրս թռավ Գիմլիի բերանից:
— Ո՛չ, և երբեք էլ չե՛նք վճարիվճարել: — Էոմերի աչքերը փայլեցին: — Ինձ է՛լ են հասել այդ կեղծ լուրերը, բայց չգիտեի, որ այդքան հեռու են գնացել: Մի քանի տարի առաջ Սև Տիրակալն ուզում էր մեզանից նժույգներ գնել և լավ գին էր առաջարկում նրանց համար, բայց մենք հրաժարվեցինք, որովհետև նա չար նպատակով է օգտագործում նժույգներինչենք ուզում, որ մեր նժույգները ծառայեն Չարին: Դրանից հետո նա Ռոհան ուղարկեց օրք ձիագողերի, որոնք շատ սևամազ նժույգներ գողացան, և հիմա այդ ցեղից գրեթե չի մնացել: Ահա, թե ինչու ենք մենք օրքերի նկատմամբ այդպիսի թշնամանք տածում՝ առանց ներում բեկումիտածում: Սակայն վերջին ժամանակներս ամենաշատ դժբախտությունները գալիս են Սարումանից: Նա իրեն այս հողերի տիրակալն է հռչակել, և արդեն մի քանի ամիս է մեր միջև պատերազմ է: Սարումանն իր շուրջն է հավաքել օրքերին, վարգերին, լեռնային ավազակներին ու արդեն փակել է Ռոհանյան Լեռնանցքը: Աչքներս չթարթած կհայտնվենք Հայտնվել ենք շրջափակման մեջ: Արևմուտքում՝ . արևմուտքում՝ թշնամիներ, արևելքում՝ թշնամիներ... Դժվար է կռվել այդպիսի հակառակորդի դեմ: Սարումանը կախարդ է՝ խորամանկ ու հմուտ, բացի այդ, նա նաև փոխակերպուկ կարողանում էտարբեր կերպարանքներ ընդունել: Ասում են, հայտնվում է գլխանոցով թիկնոցի մեջ փաթաթված ծերունու տեսքով և ջրի երկու կաթիլի պես նման է Գենդալֆին: Սարումանի լրտեսները թափանցում են բոլոր արգելքների միջով, իսկ նրա չարագույժ թռչունները գիշեր ու ցերեկ ճախրում են մեր երկնակամարում: Չգիտեմ ինչով այս ամենը կվերջանա, բայց սիրտս վատ բան է գուշակում: Ինձ թվում է Սարումանը թագավորական արքունիքում էլ աչքեր ու ականջներ ունի: Ինքդ կհամոզվես, եթե գաս մեզ հետ: Գնա՛նք մեզ հետ, Արագո՛րն: Թե՞ իզուր է հուսում իմ սիրտըեմ ինքս ինձ համոզում, որ դու հայտնվել ես օգնելու ինձ կասկածի ու վտանգի այս ժամին:
— Ես կգամ Էդորաս, հենց կարողանամ,— խոստացավ Արագորնը:
— Բայց ինչու՞ ոչ հիմաՄի դանդաղիր: Այս տագնապալի օրերին Էլենդիլի փորձառու ժառանգի հայտնվելը մեր ժողովրդին մեծ հույս ու տոկունություն կհաղորդեր: Արևմտյան դաշտերում հիմա ճակատամարտ է ընթանում, և վախենում եմ, որ մերոնք չդիմանան: Ես առանց Թեոդենի թույլտվության իմ ջոկատով հյուսիս եմ արշավել, և արքունիքը հիմա անպաշտպան է մնացել: Բայց ես չէի կարող այլ կերպ վարվել. հետախույզները լուր բերեցին, որ երեք օր առաջ օրքերի մեծ ջոկատ է իջել Արևելյան Պատով, իսկ նրանց վահաններին՝ Սարումանի զինանշանն է: Փաստորեն Սարումանը դաշի՞նք է կնքել Սև Տիրակալի հետ: Դա ամենասարսափելին էր իմ կարծիքով: Այդ հրեշավոր լուրն իմանալովԿասկածելով, որ տեղի է ունեցել այն, ինչից ես ամենաշատն էի վախենում, ես իմ ջոկատը հավաքեցի ու ճանապարհ ընկա: Երկու օր առաջ, մայրամուտին, Ֆենգորնի անտառեզրին հասանք օրքերի հետևից: Մենք շրջապատեցինք նրանց և, և երեկ առավոտյան, հարձակվեցինք: Այդ մարտում ես տասնհինգ ռազմիկ կորցրի և տասներկու ձի: Օրքերն Ոհմակն ավելի շատ էինմեծ դուրս եկավ, քան մենք կարծում էինք: Արևելքից Ըստ երևույթին, արևելքից նրանց օգնություն էր եկել՝ դատելով հետքերից: Ամենավերջում անտառից ևս մի ջոկատ օգնության եկավ մեր թշնամիներին: Իսկական հսկաներ էին, կրկին Սպիտակ Ձեռքի զինանշանով, կատաղի և ուժեղ: Բայց մենք նրանց էլ ոչնչացրինք, չնայած շատ երկար ժամանակ պահանջվեց, և հիմա արդեն շատ ենք ուշանում: Մենք պետք ենք թե՛ հարավում, թե՛ արևմուտքում: Չե՞ք ուզում միանալ մեզ: Մենք ձեզ Ինչպես տեսնում ես, մենք ազատ ձիեր կտանքունենք: Սրիդ Թրիդ համար էլ աշխատանք կճարվի: Թզուկի տապարն ու էլֆի աղեղն էլ իրենց համար գործ կգտնենպետք կգան, եթե նրանք ներեն ինձ Ոսկի Անտառի տիրուհու մասին ասած խոսքերս: Ես ուղղակի կրկնում եմ այն, ինչ խոսում են մեր կողմերում: Ուրախ կլինեմև հեշտությամբ կփոխեմ կարծիքս, եթե այդպես չլինի:
— Քո խոսքերը բարի են,— ասաց Արագորնը,— շնորհակալ եմ: Իմ սիրտը նույնպես ձգտում է դուրս գալ նախանշված ճանապարհից և գալ քո հետևից, բայց ես չեմ կարող թողնել մեր ընկերներին բախտի քմահաճույքին, քանի դեռ հույս կա, որ նրանք կգտնվեն:
— Այդ դեպքում ո՞ւր են նրանք անհետացել:
— Չգիտեմ: Մտածում եմ, որ նրանք սպանված են և այրված օրքերի հետ միասին, բայց դու դա բացառում ես, և ես քեզ հավատում եմ: Կարող եմ եզրակացնել միայն մի բան: Մարտից . մարտից առաջ նրանք փախել նրանց քարշ են տվել անտառ: Երևի դա տեղի է ունեցել նախքան օրքերին շրջափակման մեջ վերցնելը: Դու վստա՞հ ես, որ շրջափակումից ոչ ոք դուրս չի պրծել:
— Կարող եմ երդվել, որ ոչ մի օրք չի դուրս եկել շրջափակումից,— ասաց Էոմերը: — Իսկ եթե ինչ-որ մեկը կարողացել է դուրս պրծնել օղակից, ուրեմն նա ամենաքիչը էլֆ կախարդ է:
— Մեր բարեկամները հագնված են ինչպես մենք,— նկատեց Արագորնը,— իսկ դուք մեզ չնկատեցիք:
— Այո, ճիշտ է, ես այդ մասին ես մոռացել էի,— համաձայնեց խոստովանեց Էոմերը: — Առհասարակ այսօր այնքան հրաշքներ տեղի ունեցան, որ ես էլ ոչ մի բանում վստահ չեմ: Ինչ ասես չի կատարվում աշխարհում: Թզուկն . թզուկն ու էլֆը ձեռք ձեռքի տված զբոսնում են Ռոհանի դաշտերում, մարդիկ հանդիպում են Լորիենի կախարդուհուն և նրանց հետ ոչինչ չի պատահում: Եվ դա դեռ ամենը չէ. Ռոհան , վերադարձել է վերադարձել Էլենդիլի սուրըԹուրը, որը որ կոտրվել էր դեռ այն ժամանակ, երբ մեր նախահայրերը դեռ ոտք չէին դրել այս հողեր: Այսպիսի իրավիճակում ժամանակներում չգիտես էլ ինչ անես:
— Ոչ մի տարօրինակ բան էլ չկաԻսկ հարկավոր է իմանալ,— ասաց Արագորնը: — Չարն ու բարին տեղերով չեն փոխվելփոխվում. ինչպես առաջ էր՝ այնպես դրանք բոլոր ժամանակներում էլ հիմա է, և՛ անփոփոխ են մնում մարդկանց մոտ, և՛ էլֆերի, և՛ ու թզուկներիհամար: Ուղղակի պետք Պարզապես հարկավոր է կարողանալ մեկը մյուսից տարբերելընտրել: Ոսկի անտառում էլ ամեն ինչ այնպես է, ինչպես քո տանը:
— Ճշմարիտ, որ այդպես էԴու ճիշտ ես,— համաձայնեց Էոմերը: — Ես հավատում եմ Եվ ես քեզչէ, որ կասկածում եմ: Սիրտս Ոչ էլ սրտիս, որը հուշում է , թե ինչպես վարվել, բայց դժբախտությունն : Դժբախտությունն այն է, որ ես չեմ կարող հետևել սրտիս խորհրդին: Մեր օրենքները արգելում են օտարականներին առանց թագավորի գիտության թափառել Ռոհանում: Հիմա վատ ժամանակներ են, և օրենքներն ավելի են խստացել: Ես խնդրեցի ձեզ ձեր կամքով հետևել միանալ մեզ, բայց դուք հրաժարվեցիք: Հո չե՞նք կռվելու Ըստ օրենքի, մենք պետք է մարտի բռնվենք ձեզ հետ, հարյուրը երեքի դեմ, բայց նույնիսկ միտքն այդ մասին ինձ տհաճություն է պատճառում:
— Կարծում եմ ձեր օրենքները գրված են այլ դեպքերի համար,— առարկեց ասաց Արագորնը: — Սակայն, արդյո՞ք ես իրոք օտարական եմԵս այստեղ օտար չեմ: Քիչ անգամներ չեմ եղել ձեր երկրում և նույնիսկ կռվել եմ Ռոհանի ռազմիկների շարքերում, սակայն ուրիշ անունով: Ճիշտ է, քեզ երբեք չեմ հանդիպել՝ հանդիպել, քանզի այն ժամանակ դու դեռ երեխա էիր, բայց ճանաչում էի հորդ՝ Էոմունդի հետ, շատ եմ զրուցելԷոմունդին: Թեոդենի, Թենգելի որդու հետ՝ նույնպեսհետ ինձ բախտ է վիճակվել զրուցել:Այն ժամանակներում ռոհանցի բարեխիղճ հրամանատարը երբեք չէր կանգնեցնի մի մարդու, ով շտապում է ընկերներին օգնության: Մի խոսքով, իմ պարտքն է շարունակել ուղիս, իսկ դու՝ Էոմունդի որդի, կարող ես ընտրել. կա՛մ օգնիր մեզ, կա՛մ բաց թող, եթե չես ուզում օգնել: Կամ էլ շարժվիր օրենքով, բայց այդ դեպքում թագավորի մոտ կվերադառնան ոչ թե հարյուր ռազմիկ, այլ շատ ավելի քիչ:
Էոմերը մի քանի վայրկյան լռեց և վերջապես որոշում ընդունեց:
— Երկուսս էլ շտապում ենք: Իմ ջոկատն անհամբեր սպասում է հրամանի, որ ինչքան հնարավոր է արագ հեռանանք այստեղից, իսկ քո հույսը գնալով ավելի եթերային է դառնում: Ես իմ ընտրությունը կատարեցի: Գնա՛ցեք ձեր ճանապարհով և, բացի այդ: Ավելին, ես ձեզ ձիեր էլ կտամ: Միայն մի բան եմ խնդրում, երբ կատարեք ձեր պարտքը կամ հասկանաք, որ ապարդյուն էիք փնտրում, վերադարձրե՛ք ձիերին Էդորաս: Դա թագավորին ապացույց կլինի, որ ես ճիշտ եմ վարվել: Դրանից կարող է կախված լինել իմ պատիվը և, հնարավոր է, նույնիսկ, կյանքը: Ինձ հուսախաբ չանես:
— Չե՛մ անի,— խոստացավ Արագորնը:
— Գուցե արժե տալ ձիերին այս օտարականին, որը Գոնդորի տիրակալներից է սերում՝ եթե հավատանք նրա խոսքին, բայց չլսված բան է, որ ռոհանյան նժույգին հեծնի թզուկը:
— Հանգստացիր, այդպիսի Չլսված բան չի՛ եղելէ, չի՛ չլսված էլ լինիկմնա, հանգիստ եղիր,— արձագանքեց Գիմլին: — Ես ավելի լավ է ոտքով գնամ, քան բարձրանամ այդ գազանի վրա: Չե՛մ բարձրանա, եթե նույնիսկ ուժով ստիպեն: Ես ոտքով էլ հետ չեմ մնա:
— ԿմնասՍտիպված ես, այնուամենայնիվ, բարձրանալ,— նկատեց Արագորնը: — Մենք ժամանակ չունենք և չենք կարող քայլողի արագությամբ ընթանալԱյլապես կուշանանք:
— Գիմլի, բարեկամս, մի անհանգստացիր,— հանգստացրեց նրան Լեգոլասը,— մենք երկուսով մի ձիով կգնանք: Ռոհիրիմները ձին կտան ինձ, և դու անհանգստանալու կարիք նրա համար պատասխանատու չես ունենա: Ես կվարեմ ձինլինի:
Արագորնին տարան մեծ, մոխրագույն ձիու մոտ:
— Նրա անունը Հասուֆել է,— ասաց Էոմերը: — Թո՛ղ որ նա քեզ հավատարիմ լինի, և թո՛ղ քո բախտն ավելի բերի, քան նրա նախկին տիրոջ՝ Գարուլֆի բախտը:
— Առանց թամբի էլ յոլա կգնամԻնձ թամբ պետք չէ,— ասաց նա և մեծ թեթևությամբ թռավ ձիու մեջքին:
Չնայած բոլորի զարմանքին՝ Արոդը հանգիստ հնազանդվեց: Թվում էր, թե նա առանց բառերի հասկանում է իր նոր հեծյալին. : էլֆերը հեշտությամբ են ընդհանուր լեզու գտնում կենդանիների հետ: Երբ Գիմլիին նստեցրին Լեգոլասի հետևում, նա այպես ամուր կառչեց էլֆից, ասես նրա համար ձի հեծնելը նույնքան տհաճ լիներ, որքան Սեմի համար նավակ նստելը:
— Բարի ճանապա՜րհ, ցանկանում եմ գտնեք այն, ինչ փնտրում եք,— բարեմաղթեց Էոմերը: — Ինչքան հնարավոր է շուտ վերադարձեք, և թող մեր սրերը թրերը փայլատակեն միասին:
— Ես կվերադառնա՛մ,— գոչեց պատասխանեց Արագորնը:
— Ես է՛լ,— խոստացավ Գիմլին: — Մենք դեռ կզրուցենք Լորիենի տիրուհու մասին, և ես քեզ կսովորեցնեմ ավելի քաղաքավալի լինել:
