Changes
/* Գլուխ հինգերորդ. Ճերմակ ձիավորը */
— Գիշեր է իջել Իզենգարդի վրա,— ասաց Ծառմորուսը:
==== Գլուխ հինգերորդ. Ճերմակ ձիավորը Ձիավորը ====
[[Պատկեր:TN-The Stranger in athe Forest.jpg|300px|thumb|right]]
— Ես երկար ընկա,— վերջապես դանդաղ ու դժկամորեն խոսեց նա, — չափազանց երկար: Նա ընկնում էր ինձ հետ, և նրա կրակն այրում էր ինձ: Ի վերջո նա կմոխրացներ ինձ, բայց մենք հասանք հատակին և մեզ կուլ տվեցին ընդերքի սև ջրերը: Խավարը շրջապատեց մեզ: Ջուրը մահու չափ սառն էր, և իմ սիրտը քիչ էր մնում հավիտյան սառցակալեր:
— Խորն է անդունդը Դուրինի կամրջի տակ, և ոչ ոք դեռ չի չափել նրա խորությունը,— հանդիսավոր կիսաձայն ասաց Գիմլին:
— Այնուամենայնիվ այդ անդունդը հատակ ունի՝ լույսի ու երևակայության սահմաններից դուրս,— ասաց հրաշագործը: — Ու ես հայտնվեցի այնտեղ՝ աշխարհի քարե հիմքում, որտեղ ժամանակ գոյություն չունիժամանակը կանգ է առնում: Նա դեռ ինձ հետ էր, և, զրկվելով կրակից, պատվել էր սառը լորձով ու նմանվել լպրծուն զորեղ վիշապ օձի: Չգիտեմ, թե որքան ժամանակ ենք մենք կռվել այնտեղ՝ ապրող աշխարհի ընդերքում: Նա խեղդում էր ինձ, իսկ ես թրով հարվածներ էի հասցնում նրան, մինչև որ վերջապես փախավ ինձանից ու փորձեց թաքնվել մթին թունելներում: Այդ թունելներն ու անցումները Դուրինի թզուկները չեն փորել, Գիմլի, Գլոյնի որդի: Թզուկների փորած ամենախորը թունելներից էլ խորն է այդ ընդերքը, և այդ հավերժական խավարում անանուն արարածներ են բնակվում, որոնք արարածները կրծում են լեռների արմատները: Նրանց մասին նույնիսկ Սաուրոնը չգիտե, քանզի նրանք Սև Տիրակալից էլ հին են: Ես եղել եմ այնտեղ, բայց չեմ ուզում այդ մասին պատմություններով մթագնել արևի լույսը: Այդ հուսահատության մեջ միակ հույսս թշնամիս էր, և ես կրնկակոխ հետապնդում էի նրան: Ի վերջո Ընդերքի Սարսափը, ուզեր թե չուզեր, դուրս բերեց ինձ Քազադ-Դումի ստորերկրյա անցումները, որոնք նա շատ լավ գիտեր: Մենք անընդհատ բարձրանում էինք, մինչև հասանք Անվերջանալի Սանդուղքին:
— Այդ Սանդուղքն արդեն վաղուց մոռացված է,— հոգոց հանեց Գիմլին: — Ոմանք ասում են, որ այն երբեք էլ չի եղել, և դա ուղղակի հեքիաթ է, իսկ մյուսները կարծում են, որ թե եղել է, բայց վաղուց ավերվել է:
— Դա հեքիաթ չէ, և ոչ էլ Սանդուղքն ավերված է,— ասաց Գենդալֆը: — Այն հազարավոր աստիճաններ ունի. ամենախորը ընդերքից սկսվելով, գալարաձև բարձրանում է ամենաբարձր գագաթը և վերջանում Դուրինի աշտարակում, որը փորված է Զիրագ-Զիգիլի գագաթին գագաթին՝ ապառաժի մեջ(Զիրագ-Զիգիլ. էլֆերեն Քելեբդիլ. համընդհանուր լեզվով Արծաթատամ. Լեռնագագաթ Մշուշապատ լեռներում, երեք գագաթներից (Քարադրաս, Ֆանուիդոլ, Քելեբդիլ) ամենաարևմտյանը): Այնտեղ՝ Քելեբդիլի գագաթին, Այնտեղ ձյան մեջ մի միայնակ պատուհան կարկա, որին հասնել կարելի էր միայն իսկ պատուհանից այն կողմ գլխապտույտ բարձրության վրա կախված նեղ քիվով, նման գոգավորություն՝ իսկը ամպերից էլ վեր գտնվող արծվի բույնիբույն: Արևը Արևն անգթորեն այրում էր լեռան գլուխը, բայց ներքևում լանջերն ու հաթավայրերը ծածկված էին ամպերի հաստ շերտով: Իմ թշնամին դուրս նետվեց պատուհանից ներս, և ես էլ հետևեցի նրան: Եվ ահա նա նորից բռնկվեց կրակով: Եթե ինչ-որ մեկը տեսներ մեր ահեղ մենամարտը, այդ մասին գրված երգերը կհնչեին դարեդար... — Գենդալֆը հանկարծակի ծիծաղեց: — Թեպետ, ի՞նչ կպատմեին նրանք այդ երգում: Եթե ինչ-որ մեկը տեսներ էլ, կմտածեր, որ Քելեբդիլի գլխին ահեղ փոթորիկ է. նա միայն կլսեր որոտի ձայնը և կտեսներ լեռան գագաթին բռնկվող կայծակներն ու լանջերին պարող կրակի լեզուները... Մեր շուրջն ամեն ինչ կորել էր թանձր ծխի և ու տաք գոլորշու մեջ, իսկ երկնքից սառույց էր սառույցը թափվումէր անձրևի պես: Վերջապես ես ցած գցեցի իմ հակառակորդին: Նա , ընկնելով բարձունքից , ջարդեց լեռան լանջը և լանջն ու կորավ տեսողությունից: Խավարը կլանեց ինձ, և ես երկար թափառում էի Ժամանակից ժամանակից ու մտքից դուրս ճանապարհներով, որոնց մասին ոչինչ չեմ խոսի: Մերկ վիճակում ինձ նորից վերադարձրեցին աշխարհ, վերադարձրին աշխարհ՝ կարճ ժամանակով, որպեսզի վերջացնեմ սկսածս գործը, և այդպես մերկ էլ ես պառկած էի լեռան գագաթին: Ես միայնակ էի և ու մոռացված ամենքի կողմից: Այդ քարե բարձունքից դեպի ներքև տանող ճանապարհ չկար. Դուրինի աշտարակն ավերվել էր, պատուհանն՝ անհետացել, իսկ փլուզված Սանդուղքը սանդուղքը զմռսվել էր այրված քարաբեկորներով: Այդպես Ես պառկած ես նայում էի երկնքին. աստղերը պտույտ էին գործում իմ գլխավերևում, և ամեն օրը թվում էր մի ամբողջ կյանք: Աշխարհի բոլոր ծայրերից ապրող աշխարհի շշունջն էր հասնում իմ ականջներին. նորածինների ճիչն ու մեռնողների վերջին շունչը, երգն ու լացը, քարերի հավերժական տրտունջը... Այդպես էլ ինձ գտավ Գվահիր Քամիխեղդը: Նա վերցրեց ինձ և իր ճանկերի մեջ ու տարավ:
— Դու իսկական նեղության ընկեր ես, իսկ ես քո հավերժական բեռը,— ասացի ես նրան:
— Բեռ էիր մի ժամանակ,— ասաց նա,— բայց ոչ հիմա: Ասես կարապի փետուր լինես իմ ճանկերում: Արևի . արևի ճառագայթներն անցնում են քո միջով: Ես, թերևս, քեզ էլ պետք չեմ. եթե նույնիսկ բացեմ ճանկերս ճանկերս՝ դու չես ընկնի, քամին կվերցնի քեզ իր գիրկն ու կտանի:
— Ո՛չ, բաց մի՛ թող ինձ,— խնդրեցի ես՝ զգալով իմ մեջ վերադարձող կյանքի շունչը: — Ավելի լավ է տար ինձ Լոթլորիեն:
— Տիրուհի Գալադրիելն ինձ այդպես էլ կարգադրել է,— պատասխանեց նա:
Այդպես էլ ես հասա Քարաս ԳալադհոնԳալաթհոն: Պարզվեց, որ դուք վերջերս եք այնտեղից հեռացել: Եվ ես մնացի այնտեղ, այդ հավերժ երիտասարդ երկրում, որտեղ ժամանակը բուժում է և չի ծերացնում: Կամաց-կամաց ես կազդուրվեցի և ու զգեստավորվեցի սպիտակ հագուստով: Մինչ այնտեղից հեռանալը շատ խորհուրդներ տվեցի, ինքս էլ շատ խորհուրդներ առա, և եկա այստեղ գաղտնի ու անհայտ արահետներով: Ես ձեզ ուղերձ եմ բերել: Ահա թե ինչ են ինձ խնդրել փոխանցել Արագորնին.
<poem>
Որտե՞ղ են հիմա Դունադանները, Էլեսա՛ր,
Ինչո՞ւ են թափառում քո ազգակիցները հեռուներում անհյուրընկալ:
Մոտենում է ժամը, և կորուսյալներն ի հայտ կգան
Մոխրագույն ջոկատը կգա հյուսիսից և Դունադանները կկանգնեն պաշտպան:
Բայց մութ է քեզ համար ընտրված ճանապարհը,
Ծով տանող ճամփան հսկում են մեռյալները:
</poem>
Իսկ Լեգոլասին տիրուհին փոխանցել է ահա թե ինչ.
<poem>Լեգոլա՛ս, Կանա՛չ տերև Տերև անտառում ծնված,
Ապրել ես երկար, բայց զգուշացիր, եթե հանկարծ
Ճայի ճիչ լսես արևաշող ծովի ափերին,.
Թող հանգիստ գտնի սիրտդ անտառում, ոչ ավելին:
</poem>
Գենդալֆը լռեց և ու փակեց աչքերը:
— Փաստորեն նա ինձ ոչինչ չի՞ փոխանցել,— գլուխը կախեց Գիմլին:
— Մութ են նրա խոսքերը,— ասաց Լեգոլասը,— ես չկարողացա հասկանալ նրանց դրանց նշանակությունը:
— Ինձ համար դա մխիթարանք չէԲան գտար մխիթարելու,— փնթփնթաց Գիմլին:
— Եվ Իսկ ի՞նչ ես դու ուզում,— հարցրեց Լեգոլասը: — Գուցե ուզում ես իմանալ, թե ինչ մա՞հ է քեզ սպասվում:
— Այո՛, եթե բացի դրանից նա ուրիշ ոչինչ չունի փոխանցելու:
— Այդ ինչի՞ մասին եք խոսում,— աչքերը բացելով հարցրեց Գենդալֆը: — Այո, ես Ես կարծես թե հասկանում եմ նրա բառերի նշանակությունը: Ներիր ինձ, Գիմլի, ես ուղղակի որ մի պահ մտքերով ընկա՝ խորհում էի դրանց իմաստի նրա ասածների շուրջ: Քեզ Նա քեզ էլ է նա ինչ-որ բան փոխանցելուղերձ հղել, միայն թե այնտեղ ոչ հանելուկ կա, ոչ էլ մռայլ մտքեր: Ահա թե ինչ է նա փոխանցել քեզ.
«Փոխանցիր իմ ողջույնը Գիմլիին՝ Գլոյնի որդուն: Որտեղ էլ դու լինես, իմ վարսերի պահապան, իմ մտքերը քեզ հետ են: Բայց մի մոռացիր ավելի ուշադիր նայել ծառին, նախքան կհասցնես հարվածդ»:
— Երջանիկ ժամանակ դու վերադարձար մեզ մոտ Գենդա՛լֆ,— բացականչեց թզուկը և , ոտքի ցատկելով, սկսեց տապարը թափահարելով ինչ-որ երգ երգել թզուկների լեզվով: — Սրբազան է այսուհետ Գենդալֆի գլուխըգլուխն անձեռնամխելի է, բայց հաջորդ անգամ ես չեմ վրիպի , և իմ հարվածն անողոք կլինի:
— Հաջորդ անգամին քիչ է մնացել,— խոստացավ Գենդալֆը և վեր կացավ: — Խոսակցությունների ժամանակն ավարտվեց բարեկամներս: Ճանապարհ ընկնելու ժամանակն է:
Նա կրկին ուսերին գցեց մոխրագույն թիկնոցը և աստիճաններով իջավ ներքև: Մյուսները հետևեցին նրան: Նրանք արագորեն իջան լանջիցժայռի գլխից, արագորեն հասան էնտուոշի ափը և ափի երկայնքով դուրս եկան անտառեզր: Մինչև հարթավայր ոչ ոք ոչինչ չխոսեց: Ձիերն առաջվա պես չէին երևում: — Մեր ձիերն այդպես էլ չվերադարձան,— հոգոց հանեց Լեգոլասը: — Ստիպված ենք ոտքով գնալ:
— Մեր ձիերը այդպես էլ չվերադարձանԵս ժամանակ չունեմ ոտքով քայլելու,— հոգոց հանեց Լեգոլասը: — Ստիպված ենք ոտքով գնալասաց Գենդալֆը:
— Սա մի Մի ձիու սմբակների ձայն չէ,— ասաց Արագորնը:
— Իհարկե,— հանգիստ հաստատեց Գենդալֆը,— մի նժույգը չի կարող չորս հոգու տանել:
— Նրանք երե՛քն են,— ուշադիր նայելով հարթավայրին գոչեց Լեգելասը: — Տեսե՛ք, այն մեկը Հասուֆելն է, իսկ նրա ետևում՝ իմ Արոդը: Բայց առջևից սլանում է ևս մեկը. ինչ հսկա՜ է, կյանքումս այդպիսի այսպիսի նժույգ չեմ տեսել:
— Եվ չես էլ տեսնի,– ասաց Գենդալֆը: — Դա Լուսաչն է (Shadowfax կամ Sceadu faex, իրականում Գնեդալֆի նժույգի անունը թարգմանաբար նշանակում է մոխրագույն բաշ, Մոխրաբաշ, բայց քանի որ առաջին գրքում թարգմանված է Լուսաչ-Светозар, այլ ոչ թե Մոխրաբաշ-Серогрив, ավելի լավ է թող այդպես էլ մնա): Նա Մեարաս ցեղատեսակի ազնվազարմ նժույգների առաջնորդն է: Այսպիսի մեկ այլ նժույգ չի տեսել նույնիսկ Թեոդենը՝ Ռոհանի թագավորը: Տեսե՛ք, նրա մազը փայլում է ինչպես արծաթը, և վարգում է նա այնքան սահուն, ասես ջրի հոսանք լինի: Նա եկել է իր Ճերմակ Հեծյալի հետևից , և այսուհետ մենք անբաժան կլինենք:
Մինչ ծեր հրաշագործը խոսում էր, ներքևում երևաց հսկայական նժույգը և , արծաթափայլ բաշը քամուն տված, լայն վարգերով սկսեց բարձրանալ լանջն ի վեր: Նրա ետևից hետևից վազող մյուս երկուսը բավականին բավական հետ էին մնացել: Գենդալֆին տեսնելով Լուսաչը դանդաղեցրեց ընթացքը, բարձր խրխնջաց և , տիրոջը մոտենալով , դրեց իր հպարտ գլուխը նրա ուսին: Վերջինս քնքշորեն շոյեց նժույգի պարանոցը:
— Հեռու է այստեղից Ռիվենդելը, ընկեր իմ,— ասաց նա,— բայց դու հասար ճի՛շտ ժամանակին: Այժմ մենք կարշավենք միասին, և աշխարհում ոչինչ այլևս մեզ չի՛ բաժանի:
Շուտով մյուս երկու նժույգներն էլ հասան ճանապարհորդներին ճամփորդներին և , ասես հրամանի սպասելով , լուռ կանգնեցին մի կողմ:
— Մենք ուղևորվում ենք Մեդուսելդ, Մեդուսելդ՝ ձեր տիրակալի արքունիքը,— ասաց նրանց Գենդալֆը: Նժույգներն , ասես հասկանալով , կախեցին գլուխները: — Մենք քիչ ժամանակ ունենք և, ձեր թույլտվությամբ, կգնանք ձեր մեջքին նստած: Սլացե՛ք ամբողջ թափով: Հասուֆելը կտանի Արագորնին, Արոդը՝ Լեգոլասին: Գիմլին կգա ինձ հետ. հուսով եմ՝ Լուսաչի համար ծանր չի լինի կրկնակի բեռը: Իսկ հիմա ջուր խմեք և , ու ճանապարհ ընկնենք:
— Ես սկսում եմ հասկանալ, թե ինչ պատահեց գիշերը,— ասաց Լեգոլասը, Լեգոլասը՝ թեթևորեն թռչելով Արոդի մեջքին: — Եթե նույնիսկ ինչ-որ մեկը վախեցրել էր մեր ձիերին, միևնույնն է , նրանք ուրախությունից էին խրխնջումվրնջում, որովհետև հանդիպել էին իրենց առաջնորդ Լուսաչին: Դու գիտեի՞ր որ նա մոտակայքում է, Գենդալֆ:
— Գիտեի,— պատասխանեց հրաշագործը: — Ես մտքումս կանչում էի նրան և հորդորում ինչքան հնարավոր է շուտ գալ այստեղ: Չէ՞ որ դեռ երեկ նա Ռոհանի հեռավոր հարավում էր: Իսկ հիմա նորից արծաթե նետի պես կսլանա հետ:
— Մենք Էդորաս ենք գնում ամենակարճ ճանապարհով,– — բացատրեց Գենդալֆը: — Այն գտնվում է Սպիտակ Լեռների ստորոտում: Այնտեղ տանող գլխավոր ճանապարհը, ճիշտ է, չոր է ու մաքուր, բայց այն երկար է: Այսպես ճանապարհ չկա, բայց դուք մի անհագստացեք, Լուսաչը լավ է ճանաչում այս տեղանքը և կտանի մեզ, ուր որ պետք է:
Երկար ժամանակ նրանք գնում էին հարթավայրով և ու գետափնյա մարգագետիններով: Որոշ վայրերում խոտը հասնում էր ճանապարհորդների ճամփորդների ծնկներին, և նրանց թվում էր, թե իրենք լողում են ալեկոծվող կանաչամոխրագույն ծովում: Երբեմն առջևում հանդիպում էին խոտերի մեջ թաքնված լճակներ, կամ ճանապարհը ուղին խցանում էին եղեգնուտները, որոնց տակ թաքնված էին նենգ ճահիճները, բայց Լուսաչը լավ գիտեր ճանապարհը, իսկ մյուս երկուսը անշեղորեն հետևում էին նրան: Արևն աստիճանաբար թեքվում էր դեպի արևմուտք. սկսվում էր մայրամուտը: Շուտով ճանապարհորդների ճամփորդների աչքերի առաջ բոսոր գունդը սկսեց սուզվել խոտի ծովի մեջ, մեջ՝ ալ կարմիր ներկելով երկու հեռավոր լեռների լանջերը: Հորիզոնից ծխի ամպ էր երկինք բարձրանում՝ արնագույն ներկելով առանց այդ էլ կարմիր գունդը: Ասես մայրամուտն այրվելուց լիներ:
— Ա՜յ այնտեղ Ռոհանյան լեռնանցքն է,— ասաց Գենդալֆը Գենդալֆը՝ ցույց տալով արևմուտք: — Իսկ այնտեղ՝ մի քիչ դեպի հյուսիս, Իզենգարդն է:
— Մեծ Այնտեղ ծխի ամպ եմ տեսնումէ գալարվում,— ասաց Լեգոլասը: — Ի՞նչ կարող է դա նշանակել:
— Պատերազմ,— կտրուկ պատասխանեց Գենդալֆը: — Առա՛ջ:
