Changes

— Այստեղ շա՛տ ավելի լուսավոր էԱշխարհում դեռ այնքան էլ մութ չէ,— գոչեց Թեոդենը:

— Մութ էին իմ երազները,— ասաց նա,— բայց այժմ ես արթնացել եմ: Ափսոս, որ ավելի շուտ չես եկել, Գե՛նդալֆ: Վախենում եմ , հիմա արդեն ուշ է: Իմ տոհմը վերջին օրերն է ապրում, և այս ապարանքը, որ Բրեգոն է կառուցել Էորլի որդի՝ երկար կանգուն չի մնա: Ռոհանի թագավորների գահը կոչնչանա պատերազմի հրդեհի կրակում: Ի՞նչ անեմ կարող եմ ես հիմաանել:

— Դու դեռ շա՛տ բան կարող ես անել,— ասաց Գենդալֆը,: — բայցԲայց, սկզբում, ուղարկիր ինչ-որ մեկին Էոմերի հետևից: Դու նրան կալանքի տակ ես պահում Գրիմայի խորհրդով, որին բոլորը, բացի քեզանից, Օձալեզու են կոչում: Այդպե՞ս է:

— Այդպես է,— պատասխանեց Թեոդենը,— բայց Էոմերը ըմբոստացավ չենթարկվեց իմ հրամանին և իմ գահի մոտ Գրիմային սպառնաց մահով:

— Կարելի է սիրել քեզ և միևնույն ժամանակ չսիրել Օձալեզվին, առավել ևս նրա խորհուրդները,— առարկեց ասաց Գենդալֆը:

— ՄիգուցեԳուցե և դու ճիշտ ես... Բարի՛, ես կկատարեմ քո խնդրանքը: Կանչիր Համային, որպես թիկնապահ նա իրեն լա՜վ արդարացրեց: Տեսնենք որպես հանձնակատար ինչպե՞ս իրեն կդրսևորի: Թող մի մեղավորը բերի մյուսին:

Համան հեռացավ կատարելու հրամանը, իսկ Գենդալֆն ուղեկցեց թագավորին նստարանի մոտ և ինքն էլ նստեց աստիճաններին՝ նրա ոտքերի տակմոտ: Արագորնը և մյուսները կանգնեցին նրանց կողքին:

— Ես ժամանակ չունեմ Հիմա ժամանակը չի բավականացնի պատմելու քեզ այն ամենը, ինչը ինչ դու պետք է իմանաս,— սկսեց ասաց Գենդալֆը,— բայց եթե իմ հույսերը փարատվենհուով եմ, որ շուտով ես կկարողանամ պատմել քեզ ողջ ճշմարտությունը սկզբից մինչև վերջհնարավորություն կընձեռնվի, ու մենք ինչպես հարկն է կզրուցենք: Իմացած եղիր, օ՛ թագավոր, քո երկրին մեծ վտանգ է սպառնում: Իրականությունն ավելի սարսափելի է, այնքան մեծ, որքան դու նույնիսկ քո քան այն մթին երազներում չես տեսելերազները, որ Օձալեզուն էր քեզ ներշնչում: Սակայն դու քնած չես այլևս: Դու , դու սթափվել ես, օ՛ թագավոր: Գոնդորը և Գոնդորն ու Ռոհանը միայնակ չեն: Թշնամին ավելի չափազանց ուժեղ է, քան մենք կարող ենք պատկերացնելնրա հորդաներն անհամար են, բայց մենք ունենք հույս, որի մասին նա պատկերացում անգամ չունի:

Գենդալֆը ցածրաձայն և արագ ինչ-որ բան ասաց, բայց նրա խոսքերը բացի թագավորից ոչ ոք չլսեցասաց՝ լսելի միայն թագավորին: Թագավորի Թեոդենի աչքերը փայլատակեցինպայծառացան. նա վեր կացավ, ձգվեց ամբողջ հասակով մեկ և շրջվեց դեպի արևելք: Գենդալֆը նույնպես ոտքի ելավ, Հրաշագործըը կանգնեց արքայի կողքին, և նրանք միասին բլրի բարձունքից նայեցին հեռուն:

— Ճշմարիտ, որ այդպես է,— բարձր և ու հստակ ձայնով խոսեց Գենդալֆը,— մեր հույսը հիմա այնտեղ է, որտեղ գտնվում է մեր ամենամեծ վախը: Ամեն ինչ մազից է կախված: Բայց, բայց ամեն դեպքում, հույս կա, միայն թե կարողանանք մինչ այդժամ դիմանալ:

Գենդալֆին և ու Թեոդենին հետևելով՝ մյուսներն էլ իրենց հայացքները դարձրեցին դարձրին արևելք: Առջևում անծայրածիր տարածություն էր և մոխրագույն մշուշի մեջ թաղված հորիզոն, բայց նրանք մտովի տեղափոխվեցին լեռներից այն կողմ ընկած տարածված մահաբեր Խավարի Երկիրը: Որտե՞ղ է հիմա մատանու պահապանըՄատանու Պահապանը: Եվ իսկապեսԻսկապես, ինչքա՜ն որքա՜ն բարակ է թելը, որից կախված է ընդհանուր ճակատագիրը: Լեգոլասը լարեց տեսողությունը, և էլֆի սուր աչքերը նկատեցին հեռու՜ հեռավոր գոնդորյան պահակային աշտարակի գագաթին ընկած արևի պայծառ ցոլքը, իսկ աշտարակից այն կողմ՝ աննկարագրելի հեռավորության վրա, հազիվ նկատելի բոսոր կրակի սպառնալի հրացոլքը:

Թեոդենը ծանրացած նստեց նստարանին. ասես ծերունական թուլությունը՝ պայքարելով Գենդալֆի կամքի հետ, հաղթանակ տարավ: Ապա նայեց իր դղյակին:

— Ավա՜ղ,— ասաց նա,— չարագույժ օրեր բաժին ընկան ինձ կյանքիս մայրամուտին: Ես էլ հույս ունեի կյանքիս վերջին տարիներն ապրել խաղաղության մեջ, որին արժանացել եմ: Ավա՜ղ քաջարի Բորոմիրին: Ջահելները զոհվում են հերոսի մահով, իսկ ծերերը ծերերn անիմաստ ձգում են իրենց օրերը և ավելի ծերանում:

— Ձեռքերդ կվերականգնեն իրենց երբեմնի ուժը, երբ կրկին սեղմեն սրիդ կսեղմեն թրի բռնակը,— ասաց Գենդալֆը:

Թեոդենը վեր կացավ տեղից և ու ձեռքը տարավ դեպի ազդրը, բայց սուր թուր չկար այնտեղ:

— Որտե՞ղ է պահել Գրիման իմ սուրըթուրը,— քթի տակ փնթփնթաց նա:

Երկու ռազմիկ անաղմուկ մոտեցել էին նրանց և ու կանգնել մի քանի քայլ այն կողմաստիճան ներքև: Նրանցից մեկը մեկն Էոմերն էր, առանց սաղավարտի և զրահի: Նա ծնկի իջած բռնել էր առանց պատյանի թրի շեղբից և ու բռնակը մեկնել Թեոդենին:

— Ի՞նչ Սա ի՞նչ է սա նշանակում,— խստորեն հարցրեց թագավորը՝ շրջվելով դեպի Էոմերը: Երկու ռազմիկներն էլ զարմանքից քարացանՌազմիկները շշմած նայեցին նրան, ասես չճանաչելով չճանաչեցին իրենց թագավորին: Նրանց առջև կանգնած էր ալեհեր մազերով, բայց վեհ և ու փառահեղ մի տղամարդայր: Ու՞ր էր կորել այն կորացած ծերունին, որին վերջին ժամանակներս նրանք տեսել տեսնում էին միայն ձեռնափայտին հենված, կծկված, նստած իր գահին:

— Դա իմ Իմ մեղքն է տիրակալ,— դողալով խոսեց Համան: — Իմ հասկանալովԵս այնպես հասկացա, որ դու ներեցիր և ու ազատ արձակեցիր Էոմերին, և ես այնքան ուրախացա, որ, երևի, սխալ թույլ տվեցի: Ես որոշեցիՈրոշեցի, որ նա կրկին Ռոհանի երրորդ զորավարն է, և պետք է կատարել նրա խնդրանքը խնդրանքն ու վերադարձնել նրա սուրըթուրը:

— Ես սուրը թուրը խնդրեցի միայն նրա համար, որ դնեմ քո ոտքերի տակ, տիրակա՛լթագավո՛ր,— գոչեց ասաց Էոմերը:

Լռություն տիրեց: Թեոդենը ոտից գլուխ չափում լուռ նայում էր իր առջև ծնկի իջած Էոմերին: Բոլորն անշարժ կանգնած էինՈչ ոք չէր շարժվում:

— Գուցե սուրդ թուրդ վերցնե՞ս,— լռությունը խախտեց Գենդալֆը:

Թեոդենը դանդաղ մեկնեց ձեռքը և սեղմեց սրի թրի բռնակը: Բոլորին թվաց, թե ծերունական չորացած ձեռքը ձեռքն աչքի առաջ լցվում է ուժով և ու եռանդով: Հանկարծակի Թեոդենը բարձրացրեց շողշողացող թուրըև, և սոլելով ճեղքեց սուլոցով ճեղքելով օդը, մի քանի շրջան գծեց իր գլխավերևում: Այնուհետև նա բարձր ձայնով մարտի կոչեց իր ռազմիկներին իր մայրենի լեզվով:

Թիկնապահները որոշեցին, որ թագավորը կանչում է իրենց և նետվեցին աստիճաններով վեր: Տեսնելով իրենց տիրակալին՝ նրանք ապշած կանգ առան, ապա, մի մարդու պես դնելով իրենց սրերը թրերը թագավորի ոտքերի տակ՝ գոչեցին.