Changes

== Երգ Քսանչորսերորդ։ Փրկանք Հեկտորի ==

Ընթրիք արին ու քընեցին քաղցըր քընով մինչ այգաբաց։

Աքիլլեսի աչքերից էր փախել միայն քունը անուշ,

Թե՛ ալեծուփ ծովի վըրա, թե՛ արյունոտ կըռիվներում։

Հիշում էր նա մեկիկ֊մեկիկ և արտասուք թափում առատ,

Եվ վերջապես վեր կացավ նա, գընաց ծովափ թափառելու

Անքուն աչքերն արցունքով լի, տըխուր-տըրտում, անմըխիթար։

Բայց Ապոլլոնն ամեն անգամ կարեկցելով մեռած մարդուն,

Պաշտպանում էր մարմինը մերկ, ծածկում ոսկյա իր ասպարով,

Խոշտանգում էր Աքիլլն այսպես դյուցազնի դին անգըթաբար։

Այդ տեսնելով՝ գութը շարժվեց երանավետ աստվածների,

Որ ծաղրել էր աստվածուհյաց<ref>''Ալեքսանդրի մեղքի համար, որ... ծաղրել էր աստվածուհյաց'' — Ակնարկ է Պարիսի դատաստանի առասպելի վերաբերյալ։ Պելևսի և Թետիսի հարսանիքին մասնակցում էին բոլոր աստվածները. միայն պառակտության աստվածուհի Էրիսը չէր հրավիրվել խնջույքի։ Վիրավորված Էրիսը հարսանյաց սեղանին մի ոսկե խնձոր է գցում, որի վրա գրված էր՝ «ամենագեղեցիկին»։ Դրա պատճառով վեճ է սկսվում Հերայի, Աթենասի և Ափրոդիտեի (Աստղիկ) միջև։ Այդ վեճը պետք է լուծեր Պարիսը (Ալեքսանդրը), որն այդ ժամանակ հովիվ էր Իդայում (դեռ նորածին՝ նրա մայրը՝ Հեկաբեն, նրան գցել էր հովիվների մոտ, որովհետև երազում տեսել էր, որ ինքը մի այրվող խանձող է ծնել, որից ամբողջ Տրոյան բռնկվել է)։ Հերմեսը երեք աստվածուհիներին բերում է Պարիսի մոտ, Հերան նրան խոստանում է իշխանություն, Աթենասը՝ մարտական փառք, իսկ Ափրոդիտեն՝ գեղեցկագույն կնոջ սեր։ Պարիսը խնձորը տալիս է Ափրոդիտեին, որն էլ հետագայում օգնում է նրան առևանգել Հեղինեին։ Այդ ժամանակից էլ Հերան և Աթենասը ատում էին Պարիսին և Տրոյան։</ref>, ներբողելով լոկ Աստղիկին,

Որը նըրան տըվեց հեշտանք և շընորհեց կին գեղեցիկ։

Այնժամ Գուշակ Ապոլլոնը այսպես ասաց աստվածներին.

«Անգութ եք դուք, ո՛վ աստվածներ, չէ՞ որ երբեմն

Եվ ժողովուրդն իր սիրեցյալ դյուցազունին հայրենասեր,

Որ կըրակով պատվեն նըրան և կատարեն թաղման հանդես։

Ժանտաբարո առյուծի պես, որն իր ուժով ամբարտավան՝

Մարդկանց խաշներն է հոշոտում, հարձակվելով հոտի վըրա,

Աքիլլեսը կորցըրել է ամոթն ու գութն ամբողջովին,

Որը մարդկանց թե՛ մեծապես վընասում է, և թե՛ օգնում։

Իր հարազատ և համամայր եղբորը կամ սիրած որդուն,

Լաց է լինում, ողբում երկար, բայց դադարում է վերջապես,

Զի մարդկանց մեջ դըրին Պարկյանք<ref>''Պարկյանք'' — Պարկյան քույրերը ճակատագրի աստվածուհիներն են (տե՛ս Երգ տասնմեկերորդ, տ. 131-ի ծանոթագրությունը)։</ref> համբերատար սիրտ ու հոգի։

Բայց դա, դյուցազըն Հեկտորին, նըրա արևն առնելուց ետ,

Մինչդեռ նըրա համար այդ բանն անվայել է և անօգուտ։

Գուցե վերջում մենք բարկանանք, չընայելով իր քաջությանն,

Զայրանալով նըրա վըրա՝ լուսածըղի Հերան ասաց.

Թե Հեկտորին Աքիլլի հետ համապատիվ համարեինք։

Բայց Հեկտորն է մահկանացու, որը կընոջ կաթ է ծըծել,

Իսկ Աքիլլի մայրն է Թետիս արծաթթաթիկ աստվածուհին,

Որին ինքըս մեծացնելով՝ ամուսնացրի Պելևսի հետ,

Մասնակցեցիք աստվածներըդ բոլոր՝ նըրանց հարսանիքին.

Եվ դո՛ւ նույնպես ձեռքիդ փանդիռ՝ ներկա էիր այդ կոչունքին,

Զի նա երբեք չէր զըլանում իր նըվերներն աստվածահաճ,

Ու զոհերն իմ բագիններին երբեք պակաս չէր անում նա։

Որովհետև չի կարելի այդ թաքցընել Աքիլլեսից,

Քանի որ մայրն այնտեղ է միշտ և հըսկում է գիշեր ու զօր։

Ու սըրաթև՝ Սամոս-Իմբրոս կըղզիների միջև ժայռուտ՝

Ծով ցատկեց նա ամբողջ թափով, ճըղփացնելով ջըրերը լուրթ։

Որ ձըկներին մահ է տանում, ընկըղմվելով անմիջապես՝

Ծովը սուզվեց Իրըսն արագ, հասավ մինչև հատակը խոր

Ու հարց տըվեց նըրան Թետիս արծաթթաթիկ աստվածուհին.

«Իսկ ինչո՞ւ է կանչում նա ինձ այդպես ըշտապ, ինչո՞ւ համար։

Որովհետև սըրտիս ցավերն իմ անթիվ են և անհամար։

Բայց թե գընանք, զի իզուր տեղ նա ինձ պատգամ չէր ուղարկի»։

Այս ասելով՝ սև քողն առավ վըսեմաշուք աստվածուհին,

Ամենասևն ու սըգերանգն իր բոլոր ճոխ հանդերձանքից,

Որտեղ նըրանք գըտան նըստած Զրվանյանին ահեղագոչ

Եվ նըրա շուրջ բազմած բոլոր աստվածներին երջանկավետ։

Հերան ընդփույթ ոսկեճաճանչ բաժակը լի տըվեց նըրան

Եվ ըսփոփիչ մեղմ խոսքերով ուրախացրեց սըգավորին։

Ինն օր է, որ վեճի մեջ են աստվածները իրարու հետ

Աքիլլեսի անգըթության և Հեկտորի մարմնի համար։

Եվ սակայն ես ուզում եմ տալ փառքն ու պատիվն Աքիլլեսին,

Գընա բանակն աքայեցոց և տար պատգամ քո զավակին,

Պատմիր նըրան ցասման մասին իմ և բոլոր անմահների,

Պահել է քաջ Հեկտորի դին ու չի հանձնում մինչև հիմա։

Թող որ հանձնի անմիջապես, թե ինձանից սարսում է նա։

Որ ըշտապի գընալ իսկույն դեպի նավերն աքայեցոց

Խոշտանգումից փըրկի որդուն իր սիրելի և տանի տուն»։

Այսպես ասաց, արծաթթաթիկ Թետիսն անսաց հըրամանին,

Մոտիկ գընաց մայրն ու նըստեց իր սիրելի որդու կողքին

Եվ, շոյելով նըրա գըլուխն, այսպես ասաց գորովաձայն.

Սիրտըդ մաշես ախ ու վախով, մոռացած քուն և կերակուր։

Հաճելի է, սակայն, պառկել մի կընոջ հետ և հեշտանալ,

Զի խըստասիրտ կատաղությամբ պահում ես դու Հեկտորի դին

Մահիկաձև նավերի մոտ ու չես հանձնում մինչև հիմա։

Եվ արագոտն Աքիլլն իսկույն իր մորն այսպես պատասխանեց.

Որ նա իսկույն ուղևորվի դեպի նավերն աքայեցոց

Որդու մարմինն ազատելու, ողոքելով Աքիլլեսին

Եվ առանձին թող որ գընա, ընկեր չառնի նա ոչ մեկին,

Միայն մի ծեր վերցընի թող, որ տանի սայլն ու ետ դառնա,

Այլև այլոց չի թողնելու, որ վընասեն ալևորին.

Զի Աքիլլեսն ապիրատ չէ, եղեռնագործ կամ անպատկառ,

Այսպես ասաց, ու մըրըրկոտն Իրիսն իսկույն թըռավ արագ,

Թըրջում էին պատմուճաններն առատահոս արտասուքով.

Եվ ծերունին նըրանց միջև իր թիկնոցի մեջ փաթաթված՝

Իսկ աղջիկներն ու հարսները ի մի խըմբված արքունիքում

Որոնք ընկել էին ահեղ մարտերի մեջ արյունալի։

Պատգամախոսն Արամազդի մոտենալով Պրիամոսին,

Պատվիրում է նա քեզ մեկնել դեպի նավերն աքայեցոց

Որդուդ մարմինն ազատելու, ողոքելով Աքիլլեսին

Եվ առանձին պետք է գընաս, թող ոչ մի մարդ քեզ չուղեկցի,

Միայն մի ծեր, որ տանի սայլն ու դեպ Իլիոն վերադառնա,

Այլև այլոց չի թողնելու, որ քեզ վըրա ձեռք բարձրացնեն,

Զի Աքիլլեսն անբարիշտ չէ, եղեռնագործ կամ անպատկառ,

Այսպես ասաց թեթև Իրիսն ու դեպ երկինք վերադարձավ։

Ու պատվիրեց, որ անհապաղ աքայեցոց նավերն երթամ,

Աքիլլեսին տանեմ փըրկանք և ազատեմ մեր զավակին։

Քանզի հոգիս ամբողջապես և սիրտըս ինձ հորդորում են

Գընալ նավերն աքայեցոց, Պելիսածին Աքիլլի մոտ»։

Որ բազմաթիվ քաջակորով որդիներիդ անգըթաբար

Սըրախողխող արավ մարտում, երկաթե սիրտ ունես անշուշտ։

Այդ ուխտադրուժն անագորույն քեզ չի խըղճա, չի խընայի,

Չի ակնածի բոլորովին նա ըսպիտակ քո մազերից։

Զի մեր որդին իր վատության համար չէր որ ընկավ մարտում,

Այլ տըրովյանց ու լանջագեղ տըրովուհյաց պատվի՛ համար

Աստվածատիպ Պրիամը ծեր՝ կընոջն այսպես պատասխանեց.

«Ո՛չ, Հեկաբե, մի՛ աշխատիր փոխել վըճիռն իմ անսասան,

Լյարդահըմա մի գուշակող և կամ մի քուրմ ըղձապատում,

Կարող էինք չըհավատալ և գընալուց հըրաժարվել,

Աստվածուհուն իմ դեմ-դիմաց, սուրհանդակին Արամազդի՝

Իսկ թե գըրված է ճակատիս մեռնել այնտեղ՝ նավատորմում,

Հոգ չէ, միայն թե մի անգամ սըրտիս սեղմեմ ես իմ որդուն,

Առավ երկու փայլուն կաթսա ու չորս հատ սան, եռոտանի,

Առավ բաժակ մի գեղեցիկ, որն իբր ընծա մի ժամանակ

Հեգ ծերունին չըխընայեց և հիշատակն այդ թանկագին,

Քանզի սըրտանց ուզում էր նա փըրկել որդուն իր սիրելի։

Ու ցավերիս վըրա անթիվ մի նոր ցավ եք ավելացնում։

Մի՞թե քիչ է իմ ցավը ինձ, որ Արամազդն ինձ ուղարկեց,

Որ Հեկտորի մահից հետո ձեզ կըջընջեն աքայեցիք։

Բայց երանի՜ թե մեռնեի, սանդարամե՜տն իջնեի ես

Եվ ծերունին սաստող ձայնով նըրանց այսպես հըրամայեց.

«Ըշտապեցե՛ք, չար զավակներ, դուք թուլամորթ ու վատասիրտ,

Վա՜յ ինձ, թըշվառ թագավորիս, որ Իլիոնի մեջ լայնանիստ

Բազում որդոց եղա ես հայր, ու չըմընա՜ց ոչ մեկը ինձ,—

Պարել գիտեն և գողանալ գառն ու ուլեր ժողովըրդից։

Ո՞ւր եք, ինչո՞ւ չեք պատրաստում սայլն ու նըրա վըրա դընեք

Այսպես ասաց, և իրենց հոր սաստից որդիք ահաբեկված՝

Կումբի պորտի ամեն կողմից ոլորելով ծայրը փոկի։

Եվ բերելով գանձարանից հեկտորական փըրկանքն անբավ՝

Ապա բերին ու լըծեցին ջորիներին կարծրասըմբակ,

Որ միսիացիք էին տըվել Պրիամոսին որպես ընծա։

Եվ Հեկաբեն այն ժամանակ մոտենալով Պրիամոսին,

Պարզեց նըրան և ձիերի առջև կանգնած այսպես ասաց.

«Ա՛ռ և ձոնիր Արամազդին, աղոթք արա աղաչելով,

Քանի որ դու որոշել ես, վըճռել՝ կամքին իմ հակառակ

Գընալ դեպի նավերը մեր արյունարբու ոսոխների։

Եվ ապահով ճամփա ընկնես դեպի նավերն աքայեցոց։

Իսկ թե նըշանն այդ ցույց չըտա քեզ Արամազդն ահեղագոչ,

Եվ ես ինքըս չեմ թողնի քեզ, որքան էլ դու ուզես գընալ»։

Պրիամ արքան լըվացվելով, կընոջ ձեռքից բաժակն առավ

Եվ կանգնելով բակի մեջտեղ՝ աղոթք արավ, գինին ձոնեց

«Հա՛յր Արամազդ, տե՛րդ Իդայի, ամենափառ և ահավոր,

Տո՛ւր ինձ հասնել Աքիլլեսին և գութ շարժել նըրա սըրտում։

Եվ ուղարկեց անմիջապես սավառնաթև իր սեգ արծվին,

Որին մարդիկ այլ անունով կոչում են և խայտախարիվ։

Որքան դըռներ ունի ամուր ու պընդափակ փեղկեր որքան՝

Թըռչունն այդ սեգ երկու կողմից ուներ այդքան հուժկու թևեր,

Որ ջորիներն էին քաշում, և Իդեոսն էր վարում նըրանց։

Սայլի հետքով կառքին լըծված ձիերն առաջ էին թըռչում,

Մեծաթափոր մի բազմություն արտասվալից լաց ու կոծով

Ճանապարհ էր դընում նըրան, ասես մեռել էին տանում։

Ուղևորներն Արամազդի աչքից անտես չըմընացին.

Տեսավ նըրանց դաշտով գընալն ու ծերունու վըրա գըթաց,

«Հերմես, քանզի հաճելի է քեզ ավելի, քան թե այլոց

Ընկերանալ մարդկանց հաճախ և ունկընդիր լինել նըրանց,

Դեպի նավերն աքայեցոց, բայց տար այնպես, որ նըրանցից

Ոչ ոք նըրան չընըկատի, մինչև հասնի Պելիսյանին»։

Քընեցնում է և ոմանց էլ արթնացընում խորը քընից,

Ու դեպ երկիր վար սըլացավ Արգոսասպանն ամենահաղթ

Գընում էր նա իշխանազուն մի պատանու կերպարանքով՝

Դեռափըթիթ և գեղանի, ծընոտն հազիվ դեռ մըրազարդ։

Ուղևորներն երբ որ հասան Իլիոսի գերեզմանին,

Մըթընշաղն էր իրիկնային փըռվում արդեն երկրի վըրա։

Իդեոսը տեսավ փոքր-ինչ հեռվում Հերմես հըրեշտակին

«Նայիր, ահա՛, ով Դարդանյան, ինչ-որ մարդ է մոտենում մեզ,

Հարկավոր է ըզգուշանալ, կարող է նա մեզ ըսպանել։

Եկ ծընկներին փարվենք նըրա, գուցե խըղճա և խընայի»։

Չե՞ս վախենում միթե երբեք դու ահարկու աքայանցից,

Որ վըխտում են քո շուրջ-բոլոր և ոխերիմ ոսոխ են քեզ։

Սայլիդ այդքան գանձեր բարձած, այն ժամանակ դու ի՞նչ կանես։

Երիտասարդ էլ չես գոնե, ուղեկիցդ էլ ծեր է քեզ պես,

Որ կարենաք դիմադրելով՝ չարագործին վանել ձեզնից։

Ես քեզ չարիք չեմ գործելու, այլ չարերին պիտի վանեմ,

Որովհետև, իմ սիրելի ծերունի հոր շատ ես նըման»։

«Այո՛, որդյակ իմ սիրելի, հավատում եմ քո խոսքերին.

Աջը անմահ աստվածների հովանի է դեռ ինձ վըրա,

Գեղատեսիլ և իմաստուն զավակ՝ ազնիվ ծընողների»։

Որ կըռվի մեջ ո՛չ մի արի աքայեցուց ետ չէր մընում»։

«Ո՞վ ես դու, քա՛ջ, և ինչպիսի՞ ծընողների զավակ ես վեհ,

Որ գեղեցիկ գովեստներով հիշեցիր մահն իմ Հեկտորի»։

Նայում էինք մենք հիացած, զի Աքիլլեսն Ատրիդի հետ

Քեն պահելով՝ չէր թողնում մեզ պատերազմին մասնակցելու։

Միրմիդոն եմ, նըրա երկրից և որդին եմ Պոլիկտորի,

Որ հարուստ է, սակայն արդեն քեզ պես դողդոջ մի ծերունի։

Նըրան այսպես պատասխանեց աստվածատիպ Պրիամը ծեր.

Պատմիր ուրեմն ինձ ամեն բան ըստուգապես և ճըշմարիտ.

Նավերի մոտ ընկա՞ծ է դեռ իմ Հեկտորի մարմինն արդյոք,

Ո՛չ նեխում է, ո՛չ էլ որդերն են ուտում դին քո զավակի,

Որդեր, որոնք մեռելների միս ուտելու սովոր են միշտ։

Քարշ է տալիս կառքից կապած մարմինն ամեն այգաբացին,

Բայց մընում է բոլորովին դին անապակ, և անվըթար։

Ասաց, և ծերն ուրախացած՝ նըրան այսպես պատասխանեց.

Ինչպես օրենքն է պատվիրում, երբ տակավին ողջ էր որդիս,

Չէր մոռանում բոլորովին աստվածներին ոլիմպական,

«Փորձո՞ւմ ես, ծեր, դու պատանուս, սակայն դա ինձ չես համոզի,

Ըստիպելով Աքիլլեսից ծածուկ՝ պարգև ընդունելու։

Զի նա գըլխիս ապագայում կարող է մեծ աղետ բերել։

Առանց այդ էլ, ո՛վ ծերունի, ես քեզ սիրով կառաջնորդեմ,

Ներշընչեց նոր եռանդ ու թափ ջորիներին և ձիերին.

Պարեկները դեռ նոր էին ավարտում ճոխ ընթրիքն իրենց,

Պարեկների վըրա խոր քուն թափեց Հերմեսն Արգոսասպան,

Բացեց դըռներն անմիջապես, փականք ու նիգ հեռացնելով

Շուրջը մեծ բակն էր տարածվում հաստ ցըցերով ցանկապատված.

Ու եղևնյա մի նիգ միայն փակում էր դուռն ամրակառույց։

Երեք հոգի, որ բանային ծանըր սողնակը հաստաբեստ.

Մինչ Աքիլլեսն ինքը միայն՝ փակում էր այն ու բաց անում։

Հեռանում եմ ինքըս հիմա, որ չըտեսնի Աքիլլը ինձ,

Պատշաճ բան չէ բոլորովին, որ մի աստված երանավետ

Մըտիր վըրանն ու փարվելով քաջի ծընկանն՝ աղերսագին

Խընդրիր նըրան հանուն իր հոր ու վարսագեղ մորն ու որդու,

Որտեղ նըստած գըտավ նըրան՝ Արամազդի սիրեցյալին։

Ընկերներից Աքիլլի մոտ երկու հոգի կային միայն՝

Ամեն վայրկյան պատրաստ իրենց թագավորին ծառայելու։

Նոր էր ընթրիքն իր ավարտել, ու սեղանը փըռած էր դեռ։

Մըտնի հարուստ մի մարդու տուն ու զարմացնի տեսնողներին,—

Այդպես Աքիլլը զարմացավ տեսնելով ծեր Պրիամոսին։

Իսկ Պրիամոսն աղերսալից ձայնով դիմեց Աքիլլեսին.

«Աստվածազարմ ո՛վ Աքիլլես, հիշիր հորըդ ինձ տարեկից,

Իսկ ես թըշվառս, որ հայր էի Տրոյայում բազում որդոց,

Եվ ոչ մեկից, վա՜յ ծերունուս, աճյունն անգամ ինձ չըմընաց։

Տասնևինը մի մոր զավակ, իսկ մյուսները այլ կանանցից։

Նըրանց շատի ծունկը ծալեց արյունառուշտ Արեսը ժանտ.

Հեկտոր որդուս, որի համար եկել եմ ես ահավասիկ

Նավատորմիղն աքայեցոց ու բերել քեզ անբավ փըրկանք։

Հիշելով հորըդ ծերունի, իսկ ես թըշվա՜ռ եմ նըրանից։

Դեռ չի կըրել ոչ ոք ինձ չափ ծանըր վըշտեր այս աշխարհում,

Այս խոսքերից Աքիլլեսի սիրտը լըցվեց հոր կարոտով

Ելավ տեղից ու ծերունուն, ձեռքից բըռնած, հանեց ոտքի.

Եվ գըթալով ալևորի ճերմակ գըլխին ու մորուքին՝

«Իսկապես որ շա՜տ վըշտեր ես տարել դու, ծե՛ր տառապալից,

Բայց մեն-մենակ ի՞նչ սիրտ արիր գալու նավերն աքայեցոց

Տանջվել անվերջ ու տառապել, աստվածներն միայն անվիշտ։

Երկու հըսկա կարասներ կան Արամազդի շեմքին դըրված,

Բարիքներ են մի կարասում, իսկ մյուսի մեջ՝ չարիքներ։

Երբ Արամազդն ամպրոպածին այդ երկուսից խառն է տալիս,

Թագավորեց միրմիդոնաց վըրա փառքով և ճոխությամբ

Ու, թեպետև մահկանացու, աստվածուհի կին առավ նա։

Նա չունեցավ արու զավակ, որ իր գահին պայազատեր,

Բացի ինձնից, որ վաղաժամ մահ է գըրված իմ ճակատին,

Ու ծերությունն իր խընամել չեմ կարող ես, քանզի շուտով

Ուր նըստած եմ՝ ի պատուհաս քեզ և բազում որդիներիդ։

Լըսել ենք, որ երբեմըն դու տիրել ես շատ աշխարհների.

Մինչև անծայր Հելլեսպոնտոս քոնն են եղել մի ժամանակ.

Եղել ես ճոխ, բազմազավակ ու գանձերով մեծահարուստ։

Քաղաքիդ շուրջ, ո՛վ ծերունի, արյուն է միշտ ու պատերազմ։

Տոկա՛ վըշտիդ համբերությամբ, մի՛ լար անվերջ լալահառաչ,

Ինձ դարձըրու իմ զավակին, որ ժամ առաջ տեսնեմ նըրան,

Եվ ընդունիր հետըս բերած ճոխ ընծաներն իբրև փըրկանք։

Քանի որ դու ինձ գըթացիր, խընայելով ալևորիս,

Խեթ նայելով Պրիամոսին՝ Աքիլլն այսպես ասաց նըրան.

Քանզի ոչ մի մահկանացու սիրտ չէր անի վըրանըս գալ,

Պարեկներից անցնել անտես և դարբասի նիգը բանալ։

Կարող եմ ես, մեղանչելով Արամազդի պատվերի դեմ,

Չըխընայել աղերսարկու ալևորիդ աղաչանքին»։

Իդեոսին կանչեցին ներս ու նըստելու աթոռ տըվին.

Ապա սայլից ցած իջեցրին հեկտորական փըրկանքը ճոխ,

Որ փաթաթեն Հեկտորի դին. ապա Աքիլլն անմիջապես

Հըրամայեց իր աղախնոց, որ առանձին, ծածուկ մի տեղ

Քանզի գուցե որդուն ի տես՝ ծերը վըշտից չիշխի իրեն,

Եվ Աքիլլը բարկանալով՝ զարկի նըրան և ըսպանի,

Շըքեղ շապիկ մի հագցըրին ու ձըգեցին վըրան մի քող,

Եվ Աքիլլը վերցընելով՝ դըրեց նըրան անկողնու մեջ,

Աքիլլն այնժամ հառաչալից ձայն արձակեց իր սիրելուն.

«Մի՛ սըրտմըտիր դու ինձ վըրա, ո՛վ սիրելիդ իմ Պատրոկլես,

Որտեղից նա վեր էր կացել, այսպես ասաց Պրիամոսին.

«Որդիդ փըրկված է, ծերունի, ինչպես որ ինքդ էիր ուզում,

Տեսնես պիտի ու տանես տուն, իսկ եկ հիմա ընթրիք անենք։

Կերակուրի հոգ էր տանում և Նիոբեն գիսակագեղ,

Եվ Լետովնի, թե նըրանց հետ հավասար է գեղեցկությամբ

Ու պարծեցել, որ Լետովնը ունի միայն երկու զավակ,

Սակայն նըրանք թեև երկու, բայց ջընջեցին տասներկուսին։

Ինն օր ամբողջ ընկած էին դիակները արնաշաղախ.

Հիմա այնտեղ, Սիպիլի լերկ ու ամայի լեռների մեջ,

Ուր ասում են, թե ապրում են աստվածուհի հարսներ անհոգ

Այնտեղ է նա, թեպետև քար<ref>''թեպետև քար'' — Նիոբեն, զավակների կորստից հետո, վշտից դառնում է արտասվող ապառաժ։</ref>, կըրում իր վիշտն աստվածառաք։

Արի ուրեմն, ո՛վ ծերունի, ընթրենք և մենք, իսկ քո որդուն

Սեղան գըցեց Ավտոմեդոնն ու բաշխեց հացն աստվածային,

Իսկ Աքիլլը միսը բաժնեց, և ճաշակել ըսկըսեցին։

Ըսքանչանում էր ծերունին Աքիլլեսին մըտիկ տալով,

Ինչ վեհ հասակ, ինչպիսի՜ դեմք, ասես աստված լինի անմահ։

Որպեսզի ես ընկողմանած փոքր֊ինչ անուշ քուն վայելեմ,

Զի աչքերըս դեռ չեն փակվել կոպերիս տակ բոլորովին

Այլ հառաչում եմ շարունակ, արցունք թափում, հեծում անվերջ

Գիշերները գավիթիս մեջ փոշիներում թավալվելով։

Բերին մաքուր նուրբ պաստառներ և օթոցներ ծիրանեգույն,

Բըրդից գործած պատմուճաններ բերին փափուկ ու թավարծի

Աքիլլն այնժամ կատակելով Պրիամոսին այսպես ասաց.

«Քընիր այստեղ, սիրելի ծեր, վըրանից դուրս հանգըստացիր,

Հիմա հայտնիր, ո՛վ ծերունի, ըստուգապես ինձ ա՛յն մասին,

Թե Հեկտորի թաղման համար քանի՞ օր է քեզ հարկավոր,

Աստվածատիպ Պրիամն այնժամ նըրան այսպես պատասխանեց.

Ու տասներորդ օրը թաղենք, ու հոգու հաց ուտեն մարդիկ.

Տասնը մեկին կըկանգնեցնենք վըրան շիրիմ, որից հետո՝

«Այդ էլ, ո՛վ ծեր, թող որ լինի այնպես, ինչպես դու ես ուզում.

Այսպես ահա բոլոր մարդիկ և աստվածները անխըռով

Միայն Հերմեսն օգտամատույց չըկարեցավ քընել երբեք,

Միտք էր անում, թե Պրիամին ինչպե՞ս պիտի պարեկներից

Կարողացար փըրկել որդուդ մարմինը դու մեծ փըրկանքով,

Բայց որդիներդ կյանքիդ համար եռապատիկ պետք է որ տան,

Այսպես ասաց, ծերը սոսկաց և արթնացրեց Իդեոսին։

Երբ Տըրոյա հասան նըրանք աղեկըտուր լաց ու կոծով։

Ջորիները քըրտինք մըտած տանում էին Հեկտորի դին։

Ոչ տըղամարդ և ոչ էլ կին,— բացի չըքնաղ Կասանդրայից,

Որ իր գեղով ոսկեղինիկ Աստղիկին էր նըմանատիպ։

Զի քաղաքի և բոլորիս ուրախությունն ու փառքն էր նա»։

Անտանելի սուգով սաստիկ համակվեցին կին, տըղամարդ

Ու խուժեցին դեպի դըռներն, ուր իջեցրին Հեկտորի դին։

Եթե կառքից Պրիամը ծեր չաղաղակեր ժողովըրդին.

«Ճամփա՛ տըվեք ջորիներին, որպեսզի դին հասցընեմ տուն,

Այսպես ասաց վըշտոտ արքան, ու բազմությունն անմիջապես

Ետ ընկըրկեց, քաշվեց հեռու, ճամփա տալով դիասայլին։

Գըրկած գըլուխը գանգրահեր վաղաթառամ իր ամուսնու.

«Ծաղկափըթիթ հասակիդ մեջ հանգավ, Հեկտոր, արևըդ վառ,

Որին ես ու դու ենք ծընել, թըշվառներըս, և որ, ավա՜ղ,

Հույս չունեմ թե կապրի երկար. կըքանդըվի Տրովադան,

Դըժնաբարո մի տիրոջ մոտ, և կամ թե ոմն աքայեցի

Քեզ բըռնելով՝ գազանաբար ցած գըլորի աշտարակից

Որի ձեռքով ըսպանվել է հայրը, եղբայրն և կամ որդին։

Ու կըրծեցին ակռաներով հողը իրենց արնով ներկած։

Քաջ էր հայրըդ պատերազմում, ոչ ահ գիտեր և ոչ էլ մահ,

Գեթ մեռնելիս դու անկողնից ձեռքերըդ ինձ չերկարեցի՜ր,

Ոչ էլ խելոք, քաղցըր մի խոսք ասացիր ինձ վերջին անգամ,

Այսպես ողբաց Անդրոմաքեն, ձայնակցեցին նըրան կանայք,

Որից հետո աղեկըտուր ըսկըսեց ողբն իր Հեկաբեն.

Դու սիրելի էիր նաև աստվածներին, որոնք ահա՛

Քո մահից ետ մինչև անգամ հոգ են տանում վըրադ, որդիս։

Բայց նա միայն հոգի՛դ խըլեց երկայնաշեշտ իր սըլաքով

Ու քարշ տըվեց քո ըսպանած Պատրոկլեսի շիրիմի շուրջ

Եվ դու ահա քո պալատում թարմ ես, անեղծ ու անվըթար,

Նըման նըրա, որին խոցեց Ապոլլոնը հանկարծահաս

Այսպես ասաց մայրը լալով, և բոլորը ձայնակցեցին,

«Հեկտո՛ր, բոլոր տագրերիս մեջ սիրելագույնդ իմ հարգարժան.

Ա՜խ, երանի չըլինեի ես ամուսինն Ալեքսանդրի,

Որ չըբերեր ինձ Տըրոյա. ո՜ւր էր թե վաղ մեռնեի ես։

Լըրանում է իմ հարսնության քըսաներորդ տարին<ref>''Լրանում է իմ հարսնության քսաներորդ տարին'' — «Իլիականում» նկարագրվում են Տրոյական պատերազմի տասներորդ տարվա իրադարձությունները։ Տրոյական պատերազմն սկսվեց Հեղինեի առևանգումից տասը տարի անց։ Սյսպիսով, Հեղինեն իրոք, քսան տարի էր, ինչ Տրոյայում էր։</ref> ահա՛,

Բայց չեմ լըսել մինչև հիմա քեզնից մի խոսք նախատալից։

Թե տագրերես ու տալերես մեկը հանկարծ, կեսուրըս կամ,

Այսպես ասաց և բոլորով լացին երկար, հառաչեցին,

«Արդ, գընացե՛ք, տըրոյացիք, և փայտ բերեք Իդա սարից.

Աքայեցոց հարձակումից մի՛ վախենաք բոլորովին։

Ինն օր անվերջ փայտ կըրեցին ու դիզեցին քաղաքից դուրս,

Իսկ տասներորդ այգը երբ որ արշալուսվեց երկրի վըրա,

Եվ հանելով խարույկն ի վեր՝ կըրակ տըվին փայտակույտին։

Իջեցրին խոր ու խավարչուտ գերեզմանում ու ծածկեցին։

Ապա բերին մեծ-մեծ քարեր ու շարեցին նըրա վըրա,

Որ հետևեն աքայեցոց հանկարծական հարձակվելուն։

Թաղման հանդեսն ավարտելով քաղաք դարձան տըրոյացիք