Changes

Տարերք/Գիրք 1

Ավելացվել է 2196 բայտ, 10:09, 23 Դեկտեմբերի 2024
/* Սահմանումներ */
|վերնագիր = [[Տարերք]], Գիրք 1
|հեղինակ = [[էվկլիդես]]
|թարգմանիչ = [[Մասնակից:Hovhannes003|Hovhannes003]], [[Մասնակից:Արարատ Ղազարյան|Արարատ Ղազարյան]]
|աղբյուր = [https://farside.ph.utexas.edu/Books/Euclid/Elements.pdf Euclid's Elements of Geometry, English translation by Richard Fitzpatrick]
}}
[[Կատեգորիա:Մաթեմատիկա]]
==Pages 6-30== == '''Սահմանումներ''' == 
# Կետը այն է, որում չկան մասեր։
== Աքսիոմաներ ==
 
# Կարելի է գծել ուղիղ գիծ ցանկացած կետից դեպի ցանկացած կետ:
== Ընդհանուր հասկացություններ ==
 
# Եթե մի քանի բան հավասար են մեկ այլ բանի, ապա այդ մի քանի բաներն իրար էլ են հավասար։
[[Պատկեր:Euclids Elements book1 proposition1փ.jpg|center|200px]]
Թող AB ուղիղ գիծը ընկած լինի CD ուղիղ գծի վրա և կազմի CBA և ABD անկյունները։ Ես ասում եմ, որ անկյունները CBA և ABD հաստատ կամ երկու ուղղանկյուն են, կամ գումարը հավասար է երկու ուղղանկյան։
Փաստորեն, եթե CBA-ն հավասար է ABD-ին, ապա դրանք երկու ուղղանկյուն են [Սահմանում 1.10]։ Բայց, եթե ոչ, թող BE-ն գծվի B կետից՝ CD ուղիղ գծին ուղղանկյուն [Պնդում 1.11]։ Այսպիսով, CBE և EBD անկյունները երկու ուղղանկյուն են։ Քանի որ CBE-ն հավասար է երկու անկյունների՝ CBA և ABE-ի, թող EBD-ն ավելացվի երկուսին։ Այսպիսով, անկյունների CBE և EBD գումարը հավասար է CBA, ABE և EBD երեք անկյունների գումարին [Ընդհանուր հասկացություն 2]։
Նույն կերպ, քանի որ DBA-ն հավասար է երկու անկյունների՝ DBE և EBA-ի, թող ABC-ն ավելացվի երկուսին։ Այսպիսով, անկյունների DBA-ի և ABC-ի գումարը հավասար է DBE-ի, EBA-ի, և ABC-ի գումարին [Ընդհանուր հասկացություն 2]։ Բայց անկյունների CBE և EBD գումարը նույնպես ցույց տրվեց, որ հավասար է նույն երեք անկյունների գումարին։ Իսկ բաները, որոնք հավասար են նույնին, նույնպես հավասար են միմյանց [Ընդհանուր հասկացություն 1]։
Հետևաբար, անկյունների CBE և EBD գումարը հավասար է անկյունների DBA և ABC գումարին։ Բայց CBE և EBD-ի գումարը երկու ուղղանկյուն է։ Այսպիսով, ABD և ABC-ի գումարը նույնպես հավասար է երկու ուղղանկյան։
Այսպիսով, եթե երկու եռանկյուններ ունեն երկու կողմեր, որոնք հավասար են միմյանց համապատասխանաբար, բայց դրանցից մեկը ունի հավասար ուղիղ գծերով պարփակված անկյուն, որը մեծ է մյուսի համապատասխան անկյունից, ապա առաջին եռանկյունը նույնպես կունենա հիմք, որը մեծ է երկրորդի հիմքից։ (Սա հենց այն է, ինչ անհրաժեշտ էր ցույց տալ)։
 
 
== Պնդում 25 ==
Այսպիսով, եթե երկու եռանկյուններ ունեն երկու անկյուններ, որոնք հավասար են միմյանց համապատասխանաբար, և մեկ կողմ, որը հավասար է մեկ այլ կողմի՝ կամ հավասար անկյունների կողքին գտնվող, կամ դրանցից մեկի դիմաց գտնվող կողմը, ապա այդ եռանկյունները նույնպես կունենան մնացած կողմերը հավասար իրենց համապատասխան մնացած կողմերին, և մնացած անկյունը՝ հավասար մնացած անկյունին։ (Սա հենց այն է, ինչ անհրաժեշտ էր ցույց տալ)։
 
==Pages 31-48==
== Պնդում 27 ==
AB և CD ուղիղները հատող EF ուղիղը ստեղծում է AEF և EFD խաչադիր անկյուններ, որոնք հավասար են միմյանց։ Պնդումն այն է, որ AB և CD ուղիղները զուգահեռ են։
Հակառակ դեպքում, AB-ն և CD-ն անպայման կհատվեին՝ կամ B և D ուղղություններով, կամ A և C ուղղություններով [ [[#Պնդում 1.23|Պնդում 1.23]] ]: Ենթադրենք դրանք հատվում են B և D ուղղություններով G կետում։ Այսպիսով, GEF եռանկյան արտաքին AEF անկյունը հավասար է ներքին և հակադիր EFG անկյանը։ Դա անհնար է [[[#Պնդում 16|Պնդում 1.16]] ]: Հետևաբար AB և CD ուղիղները՝ գծվելով, չեն հատվի B և D ուղղությամբ։ Նմանապես, կարող ենք ցույց տալ, որ դրանք չեն հատվի A և C ուղղություններվ։ Բայց ուղիղները, որոնք չեն հատվում ոչ մի ուղղությամբ, զուգահեռ են [ [[#Սահմանումներ|Սահմանում 1.23]] ]: Հետևաբար, AB և CD ուղիղները զուգահեռ են։
Հետևաբար, եթե երկու ուղիղներ հատող ուղիղը ստեղծում է հավասար խաչադիր անկյուններ, ապա այդ երկու ուղիղները զուգահեռ են։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ապացուցել։
EF ուղիղը, որը հատում է AB և CD ուղիղները, կազմում է EGB արտաքին անկյուն, որը հավասար է ներքին և հակադիր GHD անկյանը, կամ նույն կողմի վրա գտնվող BGH և GHD անկյունների գումարը հավասարեցնում է երկու ուղիղ անկյունների։ Պնդումն այն է, որ AB և CD ուղիղները զուգահեռ են։
Առաջին դեպքում EGB անկյունը հավասար է GHD անկյանը, բայց EGB անկյունը նաև հավասար է AGH անկյանը [[[#Պնդում 15|Պնդում 1.15]] ], հետևաբար, AGH անկյունը հավասար է GHD անկյանը։ Դրանք նաև խաչադիր անկյուններ են։ Հետևաբար, AB և CD ուղիղները զուգահեռ են [[[#Պնդում 27|Պնդում. 1.27]]
Երկրորդ դեպքում, կրկին, BGH և GHD անկյունների գումարը հավասար է երկու ուղիղ անկյունների, ինչպես նաև AGH և BGH անկյունների գումարն է հավասար երկու ուղիղ անկյունների [[[#Պնդում 13|Պնդում 1.13]] ]։ Հետևաբար, AGH և BGH անկյունների գումարը հավասար է BGH և GHD անկյունների գումարին։ Երկուսից էլ հանենք BGH անկյունը։ Հետևաբար, մնացորդ AGH անկյունը հավասար է մնացորդ GHD անկյանը և դրանք խաչադիր անկյուններ են։ Հետևաբար, AB և CD ուղիղները զուգահեռ են [[[#Պնդում 27|Պնդում 1.27]]
Հետևաբար, եթե երկու ուղիղները հատող ուղիղը կազմում է արտաքին անկյուն, որը հավասար է ներքին և հակադիր անկյանը նույն կողմի վրա կամ նույն կողմի վրա գտնվող անկյունների գումարը հավասարեցնում է երկու ուղիղ անկյունների, ապա այդ երկու ուղիղները զուգահեռ են։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ապացուցել։
EF ուղիղը հատում է զուգահեռ AB և CD ուղիղները։ Պնդումն այն է, որ այն դարձնում է AGH և GHD անկյունները հավասար, EGB արտաքին անկյունը՝ հավասար ներքին և հակադիր GHD անկյանը, և նույն կողմի վրա գտնվող BGH և GHD ներքին անկյունների գումարը՝ հավասար երկու ուղիղ անկյունների։
Եթե AGH անկյունը հավասար չէ GHD անկյանը, ապա նրանցից մեկը մեծ է։ Ենթադրենք AGH անկյունը մեծ է։ Երկու անկյուններին ավելացնենք BGH անկյունը։ Հետևաբար, AGH և BGH անկյունների գումարը մեծ է BGH և GHD անկյունների գումարից։ Բայց, AGH և BGH անկյունների գումարը հավասար է երկու ուղիղ անկյունների [[[#Պնդում 13|Պնդում 1.13]] ]։ Հետևաբար, BGH և GHD անկյունների գումարը փոքր է երկու ուղիղ անկյուններից։ Բայց, ուղիղները գծված են անվերջ ներքին անկյուններից, որոնց գումարը փոքր է հատվող երկու ուղիղ անկյուններից [Կանխադրույթ [[#Աքսիոմաներ|Աքսիոմա 5]] ]: Հետևաբար, անվերջ գծված AB և CD ուղիղները կհատվեն։ Բայց, նրանք չեն հատվում, եթե հաշվի առնենք, որ իսկզբանե դրանք զուգահեռ էին [ [[#Սահմանումներ|Սահմանում 1.23]] ]։ Հետևաբար, AGH և GHD անկյունները չեն կարող հավասար չլինել՝ հավասար են։ Բայց, AGH և EGB անկյունները նույնպես հավասար են [[[#Պնդում 15|Պնդում 1.15]] ]։ EGB անկյունը, հետևաբար, հավասար է GHD անկյանը։ Երկուսին էլ ավելացնենք BGH անկյունը։ Հետևաբար, EGB և BGH անկյունների գումարը հավասար է BGH և GHD անկյունների գումարին։ Բայց, EGB և BGH անկյունների գումարը հավասար է երկու ուղիղ անկյունների [[[#Պնդում 13|Պնդում 1.13]] ]։ Հետևաբար, BGH և GHD անկյունների գումարը նույնպես հավասար է երկու ուղիղ անկյունների։
Հետևաբար, զուգահեռ ուղիղները հատող ուղղիղը ստեղծում է հավասար հակադիր անկյուններ, արտաքին անկյուն՝ հավասար ներքին և հակադիր անկյանը, և նույն կողմի վրա գտնվող ներքին անկյունների գումարը հավասարվում է երկու ուղիղ անկյունների։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ապացուցել։
Պնդումն այն է, որ AB և CD ուղիղները նույնպես զուգահեռ են։ GK ուղիղը հատում է AB, CD և EF ուղիղները։
Քանի որ GK ուղիղը հատում է EB և EF զուգահեռ ուղիղները, AGK անկյունը, հետևաբար, հավասար է GHF անկյանը [[[#Պնդում 29|Պնդում 1.29]] ]։ Կրկին, քնաի որ GK ուղիղը հատում է EF և CD զուգահեռ ուղիղները, GHF անկյունը հավասար է GKD անկյանը [[[#Պնդում 29|Պնդում 1.29]] ]։ Բայց ցույց տրվեց, որ AGK անկյունը հավասար է GHF անկյանը։ Հետևաբար, AGK անկյունը հավասար է GKD անկյանը և դրանք խաչադիր անկյուններ են։ Հետևաբար, AB ուղիղը զուգահեռ է CD ուղղին [[[#Պնդում 27|Պնդում 1.27]]
Հետևաբար, նույն ուղղին զուգահեռ ուղիղները նաև զուգահեռ են միմյանց։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ապացուցել։
BC ուղղի վրա վերցնենք պատահական D կետ և գծենք AD հատավծը։
ADC անկյանը հավասար DAE անկյունը կառուցված է DA ուղղի վրա՝ A կետում [[[#Պնդում 23|Պնդում 1.23]] ]։ AF ուղիղը կառուցված է EA ուղղի վրա։
[[Պատկեր:ElementsBook1-Propostion31.png|center|200px]]
Քանի որ AD ուղիղը՝ հատելով BC և EF ուղիղները, ստեղծում է խաչադիր EAD և ADC անկյունները, EAF ուղիղը հավասար է BC ուղղին [[[#Պնդում 27|Պնդում 1.27]] ]:
Հետևաբար, EAF ուղիղը գծված է զուգահեռ տրված BC ուղղին և անցնում է տրված A կետով։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ապացուցել։
ABC-ն եռանկյուն է և նրա կողմերից մեկին՝ BC-ին, ավելացված է D հատվածը։ Պնդումն այն է, որ ACD արտաքին անկյունը հավասար է երկու ներքին և հակադիր անկյուններ CAB-ի և ABC-ի գումարին և եռանկյան երեք ներքին անկյունների՝ ABC, BCA, և CAB, գումարը հավասար է երկու ուղիղ անկյան։
AB ուղղին զուգահեռ գծված է CE ուղիղը, որն անցնում է C կետով [[[#Պնդում 31|Պնդում 1.31]]
Քանի որ AB և CE հատվածները զուգահեռ են, BAC և ACE խաչադիր անկյունները իրար հավասար են [[[#Պնդում 29|Պնդում 1.29]] ]։ Կրկին, քանի որ AB և CE ուղիղները զուգահեռ են և BD ուղիղը հատում է դրանք ECD արտաքին անկյունը հավասար է ABC ներքին և հակադիր անկյանը [[[#Պնդում 29|Պնդում 1.29]] ]։ Բայց, ցույց է տրված, որ ACE անկյունը հավասար է BAC անկյանը։ Հետևաբար, ACD անկյունը ամբողջությամբ հավասար է երկու ներքին և հակադիր անկյունների՝ BAC-ի և ABC-ի, գումրին։
Երկու անկյուններին ավելացնենք ACB անկյունը։ Հետևաբար, ACD և ACB անկյուննեի գումարը հավասար է երեք անկյուններ ABC, BCA, և CAB-ի գումարին։ Բայց, ACD և ACB անկյունների գումարը հավասար է երկու ուղիղ անկյունների [[[#Պնդում 13|Պնդում 1.13]] ]։ Հետևաբար, ACB, CBA և CAB անկյունների գումարը նույնպես հավասար է երկու ուղիղ անկյան։
Հետևաբար, եթե ցանկացած եռանկյան կողմերից մեկը ընդարձակենք, ապա արտաքին անկյունը հավասար կլինի երկու ներքին և հակադիր անկյունների գումարին, իսկ երեք ներքին անկյունների գումարը հավասար կլինի երկու ուղիղ անկյունների։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ապացուցել։
AB և CD ուղիղները հավասար են և զուգահեռ, իսկ AC և BD ուղիղները միացնում են դրանք նույն կողմի վրա։ Պնդումն այն է, որ AC և BD ուղիղները նույնպես հավասար են և զուգահեռ։
Գծված է BC անկյունագիծը։ Քանի որ AB-ն զուդահեռ է CD-ին և BC-ն հատում է դրանք, ABC և BCD խաչադիր անկյունները հավասար են միմյանց [[[#Պնդում 29|Պնդում 1.29]] ]։ Քանի որ AB-ն հավասար է CD-ին և BC-ն ընդհանուր է, AB և BC ուղիղները հացվասար են DC և CB ուղիղներին։ Նաև ABC անկյունը հավասար է BCD անկյանը։ Հետևաբար, AC հիմքը հավասար է BD հիմքին և ABC եռանկյունը հավասար է BCD եռանկյանը։ Մյուս անկյունները նույնպես հավասար կլինեն համապատասխան անկյուններին, որոնք հենվում են հավասար կեղմերի վրա [[[#Պնդում 4|Պնդում 1.4]] ]։ Հետևաբար, ACB անկյունը հավասար է CBD անկյանը։ Նաև, քանի որ BC ուղիղը, որը հատում է AC և BD ուղիղները, կազմում է խաչադիր և հավասար ACB և CBD անկյունները, AC ուղիղը, հետևաբար, հավասար է BD ուղղին [[[#Պնդում 27|Պնդում 1.27]] ]։ Նաև ցույց է տրված, որ AC ուղիղը հավասար է BD ուղղին:
Հետևաբար, ուղիղները, որոնք միացնում են հավասար և զուգահեռ ուղիղներ նույն կողմի վրա, նույնպես հավասար են և զուգահեռ։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ապացուցել։
ACDB-ն զուգահեռագիծ պատկեր է և BC-ն դրա անկյունագիծն է։ Պնդումն այն է, որ ACDB զուգահեռագծում հակադիր կողմերը և անկյունները հավասար են միմյանց և BC անկյունագիծը կիսում է այն հավասար մասերի։
Քանի որ AB ուղիղը զուգահեռ է CD ուղղին և BC ուղիղը հատում է դրանք, խաչադիր ABC և BCD անկյունները հավասար են միմյանց [[[#Պնդում 29|Պնդում 1.29]] ]։ Կրկին, քանի որ AC և BD ուղիղները զուգահեռ են և BC ուղիղը հատում է դրանք, խաչադիր ACB և CBD անկյունները հավասար են միմյանց [[[#Պնդում 29|Պնդում 1.29]]
Այսպիսով, ABC-ն և BCD-ն երկու եռանկյուններ են, որոնց համապատասխան ABC և BCA ու BCD և CBD անկյունները համապատասխանաբար հավասար են միմյանց և նրանց մի կողմը՝ հավասար անկյուններով, ընդհանուր է։ Դա BC կողմն է։ Հետևաբար, դրանց համապատասխան կողմերը նունյպես հավասար են և երրորդ անկյունը նույնպես համապատասխանաբար հավասար է [[[#Պնդում 26|Պնդում 1.26]] ]։ Հետևաբար, AB կողմը հավասար է CD կողմին և AC կողմը հավասար է BD կողմին։ Ավելին, BAC անկյունը հավասար է CDB անկյանը։ Քանի որ ABC անկյունը հավասար է BCD անկյանը և CBD անկյունը հավասար է ACB անկյանը, ամբողջ ABD անկյունը, հետևաբար, հավասար է ամբողջ ACD անկյանը։ Ցույց է տրված նաև, որ BAC-ն հավասար է CDB-ին։
Հետևաբար, զուգահեռագիծ պատկերում հակադիր կողմերը և անկյունները հավասար են միմյանց։
Նաև պնդումն այն է, որ անկյունագիծը կիսում է այն երկու հավասար մասի։ Քանի որ AB կողմը հավասար է CD կողմին և BC-ն ընդհանուր է AB և BC ուղիղները, համապատասխանաբար, հավասար են DC և CB ուղիղներին։ Նաև ABC անկյունը հավասար է BCD անկյանը։ Հետևաբար, AC հիմքը նույնպես հավասար է DB-ին և ABC եռանկյունը հավասար է BCD եռանկյանը [[[#Պնդում 4|Պնդում 1.4]]
Հետևաբար, BC անկյունագիծը կիսում է ACDB զուգահեռագիծը երկու հավասար մասի։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ապացուցել։
Նույն BC հիմքով ABCD և EBCF զուգահեռագծերը կառուցված են AF և BC զուգահեռ ուղիղների միջև։ Պնդումն այն է, որ ABCD և EBCF զուգահեռագծերը հավասար են։
Քանի որ ABCD-ն զուգահեռագիծ է AD-ն հավասար է BC-ին [[[#Պնդում 34|Պնդում 1.34]] ]։ Նույն պատճառով EF-ը հավասար է BC-ին։ Հետևաբար, ամբողջ AE ուղիղը հավասար է ամբողջ DF ուղղին։ AB-ն նույնպես հավասար է DC-ին։ Այսպիսով EA և AB ուղիղները համապատասխանաբար հավասար են FDև DC ուղիղներին։ Իսկ FDC անկյունը հավասար է EAB անկյանը՝ արտաքինը ներքինին [[[#Պնդում 29|Պնդում 1.29]] ]: Հետևաբար EB հիմքը հավասար է FC հիմքին և EAB եռանկյունին հավասար է DFC եռանկյունուն [[[#Պնդում 4|Պնդում 1.4]] ]: Երկուսից էլ հանենք DGE-ն։ Հետևաբար, հավելյալ ABGD սեղանը հավասար է հավելյալ EGCF սեղանին։ Երկուսին էլ ավելացնենք GBC եռանկյունը։ Հետևաբար, ամբողջ ABCD զուգահեռագիծը հավասար է ամբողջ EBCF զուգահեռագծին։
Հետևաբար, նույն հիմքով և նույն զուգահեռ ուղիղների միջև կառուցված զուգահեռագծերը հավասար։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ապացուցել։
[[Պատկեր:ElementsBook1-Propostion36.png|center|200px]]
Գծված են BE և CH ուղիղները։ Քանի որ BC-n հավասար է FG-ին և FG-ն էլ հավասար է EH-ին [[[#Պնդում 34|Պնդում 1.34]] ], հետևաբար, BC-ն հավասար է EH-ին։ Նրանք նաև զուգահեռ են և EB ու HC ուղիղները միացնում են դրանք։ Բայց ուղիղները, որոնք միացնում են հավասար և զուգահեռ ուղիղներ նույն կողմի վրա, իրենք էլ հավասար են և զուգահեռ [[[#Պնդում 33|Պնդում 1.33]] ] (հետևաբար EB-ն և HC-ն նույնպես հավասար են և զուգահեռ)։ Հետևաբար, EBCH-ը զուգահեռագիծ է [[[#Պնդում 34|Պնդում 1.34]] ] և հավասար է ABCD-ին: Այն ունի նույն BC հիմքը, այնպես ինչպես ABCD-ն և գտնվում է նույն BC և AH զուգահեռների միջև, այնպես ինչպես ABCD-ն [[[#Պնդում 35|Պնդում 1.35]] ]։ Նույն պատճառով EFGH-ն հավասար է նույն EBCH զուգահեռագծին [[[#Պնդում 34|Պնդում 1.34]] ]։ Այսպիսով, ABCD զուգահեռագիծը հավասար է EFGH զուգահեռագծին։
Հետևաբար, հավասար հիմքով և նույն զուգահեռ ուղիղների միջև կառուցված զուգահեռագծերը հավասար են միմյանց։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ապացուցել։
ABC և DBC եռանկյունները կառուցված են նույն BC հիմքով և նույն AD և BC զուգահեռ ուղիղների միջև։ Պնդումն այն է, որ ABC եռանկյունը հավասար է DBC եռանկյանը։
AD-ն ձգված է E և F ուղղություններով և B կետով գծված է BE ուղիղը, զուգահեռ CA-ին [[[#Պնդում 31|Պնդում 1.31]] ]։ Նաև C կետով գծված է CF ուղիղը, զուգահեռ BD-ին [[[#Պնդում 31|Պնդում 1.31]] ]։ Հետևաբար, EBCA-ն և DBCF-ն զուգահեռագծեր են և հավասար են։ Դրանք նույն BC հիմքի վրա են և գտնվում են նույն BC և EF զուգահեռ ուղիղների միջև [[[#Պնդում 35|Պնդում 1.35]] ]։ ABC եռանկյունը EBCA զուգահեռագծի կեսն է։ AB անկյունագիծը կիսում է վերջինս երկու մասի [[[#Պնդում 34|Պնդում 1.34]] ]։ DBC եռանկյունը DBCF զուգահեռագծի կեսն է։ DC անկյունագիծը կիսում է վերջինս երկու մասի [[[#Պնդում 34|Պնդում 1.34]] ] (հավասար պատկերների կեսերը հավասար են միմյանց)։ Հետևաբար, ABC եռանկյունը հավասար է DBC եռանկյանը։
Հետևաբար, նույն հիմքով և նույն զուգահեռ ուղիղների միջև կառուցված եռանկյունները հավասար են միմյանց։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ապացուցել։
ABC և DEF եռանկյունները կառուցված են հավասար BC և EF հիմքերով և նույն BF և AD զուգահեռ ուղիղների միջև։ Պնդումն այն է, որ ABC եռանկյունը հավասար է DEF եռանկյանը։
AD-ն ձգված է G և H ուղղություններով և B կետով գծված է BG ուղիղը, զուգահեռ CA-ին [[[#Պնդում 31|Պնդում 1.31]] ]: Նաև F կետով գծված է FH ուղիղը, զուգահեռ DE-ին [[[#Պնդում 31|Պնդում 1.31]] ]։ Հետևաբար, GBCA-ն և DEFH-ն զուգահեռագծեր են և հավասար են։ Դրանք հավասար BC և EF հիմքերի վրա են և գտնվում են նույն BF և GH զուգահեռ ուղիղների միջև [[[#Պնդում 36|Պնդում 1.36]] ]։ ABC եռանկյունը GBCA զուգահեռագծի կեսն է։ AB անկյունագիծը կիսում է վերջինս երկու մասի [[[#Պնդում 34|Պնդում 1.34]] ]։ FED եռանկյունը DEFH զուգահեռագծի կեսն է։ DF անկյունագիծը կիսում է վերջինս երկու մասի (հավասար պատկերների կեսերը հավասար են միմյանց)։ Հետևաբար, ABC եռանկյունը հավասար է DEF եռանկյանը։
Հետևաբար, հավասար հիմքով և նույն զուգահեռ ուղիղների միջև կառուցված եռանկյունները հավասար են միմյանց։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ապացուցել։
Գծված է AD կողմը։ Պնդումն այն է, որ AD-ն և BC-ն զուգահեռ են։
Հակառակ դեպքում, A կետով գծված է AE ուղիղը, որը զուգահեռ է BC ուղղին [[[#Պնդում 31|Պնդում 1.31]] ] և գծված է EC կողմը։ Հետևաբար, ABC եռանկյունը հավասար է EBC եռանկյանը։ Վերջինս նույն BC հիմքի վրա է և նույն զուգահեռների միջև է [[[#Պնդում 37|Պնդում 1.37]] ]։ Բայց ABC-ն հավասար է DBC-ին։ Հետևաբար, DBC-ն նաև հավասար է EBC-ին, մեծը՝ փոքրին, ինչը անհնար է։ Հետևաբար AE-ն զուգահեռ չէ BC-ին։ Նմանապես, կարող ենք ցույց տալ, որ BC-ն, ոչ մի այլ ուղղի քան AD-ն, զուգահեռ չէ։ Հետևաբար, AD-ն զուգահեռ է BC-ին։
Հետևաբար, հավասար եռանկյունները, որոնք նույն հիմքի և նույն կողմի վրա են կառուցված, նաև գտնվում են նույն զուգահեռների միջև։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ապացուցել։
Գծված է AD կողմը։ Պնդում այն է, որ AD-ն զուգահեռ է BE-ին։
Հակառակ դեպքում, A կետով գծված է AF ուղիղը, որը զուգահեռ է BE-ին [[[#Պնդում 31|Պնդում 1.31]] ] և գծված է FE կողմը։ Հետևաբար, ABC եռանկյունը հավասար է FCE եռանկյանը։ Դրանք հավասար BC և CE հիմքերի վրա են կառուցված և նույն BE և AF զուգահեռների միջև են [[[#Պնդում 38|Պնդում 1.38]] ]։ Բայց, ABC եռանկյունը հավասար է DCE եռանկյանը։ Հետևաբար, DCE-ն նաև հավասար է FCE-ին, մեծը՝ փոքրին, ինչը անհնար է։ Հետևաբար AF-ը զուգահեռ չէ BE-ին։ Նմանապես, կարող ենք ցույց տալ, որ BE-ն, ոչ մի այլ ուղղի քան AD-ն, զուգահեռ չէ։ Հետևաբար, AD-ն զուգահեռ է BE-ին։
Հետևաբար, հավասար հիմքի նույն կողմում կառուցված հավասար եռանկյունները նաև նույն զուգահեռների միջև են։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ապացուցել։
ABCD զուգահեռագիծը և EBC եռանկյունը ունեն նույն BC հիմքը և գտնվում են նույն BC և AE զուգահեռների միջև։ Պնդումն այն է, որ ABCD-ի մակերեսը BEC-ի մակերեսի կրկնապատիկն է։
Միացված է AC հատվածը։ Այսպիսով, ABC եռանկյունը հավասար է EBC եռանկյանը։ Այն նույն BC հիմքի վրա է (EBC) և գտնվում է նույն BC և AE զուգահեռների միջև [[[#Պնդում 37|Պնդում 1.37]] ]։ Բայց, ABCD զուգահեռագծի մակերեսը ABC եռանկյան մակերեսի կրկնապատիկն է։ AC անկյունագիծը կիսում է վերջինս երկու մասի [[[#Պնդում 34|Պնդում 1.34]] ]։ Այսպիսով, ABCD զուգահեռագծի մակերեսը EBC եռանկյան մակերեսի կրկնապատիկն է։
Հետևաբար, եթե զուգահեռագիծը և եռանկյունը ունեն նույն հիմքը և նույն զուգահեռների միջև են, ապա զուգահեռագծի մակերեսը եռանկյան մակերեսի կրկնապատիկն է։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ապացուցել։
[[Պատկեր:ElementsBook1-Propostion42.png|center|200px]]
BC-ն E կետում կիսված է երկու հավասար մասի [[[#Պնդում 10|Պնդում 1.10]] ] և միացված է AE ուղիղը։ D անկյանը հավասար CEF անկյունը կառուցված է E կետում՝ EC կողմի վրա [[[#Պնդում 23|Պնդում 1.23]] ]։ A կետով գծված է AG ուղիղը, որը զուգահեռ է EC-ին [[[#Պնդում 31|Պնդում 1.31]] ] և C կետով գծված է CG ուղիղը, որը զուգահեռ է EF-ին [[[#Պնդում 31|Պնդում 1.31]] ]։ Հետևաբար, FECG-ն զուգահեռագիծ է։ Քանի որ BE-ն հավասար է EC-ին, ABE եռանկյունը հավասար է AEC եռանկյանը։ Դրանք հավասար BE և EC հիմքերի վրա են և նույն BC և AG զուգահեռների միջև [[[#Պնդում 38|Պնդում 1.38]] ]։ Հետևաբար, ABC եռանկյան մակերեսը AEC եռանկյան մակերեսի կրկնապատիկն է։ FECG զուգահեռագծի մակերեսը նույնպես AEC եռանկյան մակերեսի կրկնապատիկն է։ Այն ունի նույն հիմքը (AEC) և նույն զուգահեռների միջև է (AEC)[[[#Պնդում 41|Պնդում 1.41]] ]։ Հետևաբար, FECG զուգահեռագիծը հավասար է ABC եռանկյանը։ Իսկ FECG-ի CEF անկյունը հավասար է D անկյանը։
Հետևաբար, ABC եռանկյանը հավասար FECG զուգահեռագիծը կառուցված է CEF անկյունով, որը հավասար է D անկյանը։ Սա այն էր, ինչ պետք էր անել։
ABCD-ն զուգահեռագիծ է, իսկ AC-ն՝ նրա անկյունագիծը: EH-ը և FG-ն զուգահեռագծեր են AC-ի շուրջ, իսկ BK-ն և KD-ն՝ այսպես կոչված լրացումները (AC-ի շուրջ): Պնդումն այն է, որ BK լրացումը հավասար է KD լրացմանը:
Քանի որ ABCD-ն զուգահեռագիծ է և AC-ն նրա անկյունագիծն է, ABC եռանկյունը հավասար է ACD եռանկյանը [[[#Պնդում 34|Պնդում 1.34]] ]։ Կրկին, քանի որ EH-ը զուգահեռագիծ է և AK-ը նրա անկյունագիծը, AEK եռանկյունը հավասար է AHK եռանկյանը [[[#Պնդում 34|Պնդում 1.34]] ]։ Այսպիսով, նույն պատճառով, KFC եռանկյունը հավասար է KGC եռանկյանը։ հետևաբար, քնաի որ AEK եռանկյունը հավասար է AHK եռանկյանը և KFC-ն KGC-ին, AEK և KGC եռանկյունների գումարը հավասար է AHK և KFC եռանկյունների գումարին։ Իսկ ամբողջ ABC եռանկյունը հավասար է ամբողջ ADC եռանկյանը։ Հետևաբար, հավելյալ BK լրացումը հավասար է հավելյալ KD լրացմանը։
[[Պատկեր:ElementsBook1-Propostion43.png|center|200px]]
AB-ն տրված ուղիղն է, C-ն՝ տրված եռանկյունը, D-ն՝ տրված ուղղագիծ անկյունը։ Այսպիսով, պահանջվում է տրված C եռանկյանը հավասար զուգահեռագիծ կառուցել տրված AB ուղղի վրա՝ D-ին հավասար անկյան տակ։
BEFG զուգահեռագիծը՝ հավասար C եռանկյանը, կառուցված է EBG անկյունով, որը հավասար է D անկյանը [[[#Պնդում 42|Պնդում 1.42]] ]։ Այն տեղադրված է այնպես, որ BE-ն ընկնում է ուղիղ AB-ի վրա<ref>Սրան կարելի է հասնել օգտագործելով [[#Պնդում 3|1.3]], [[#Պնդում 23|1.23]], և [[#Պնդում 31|1.31 ]] պնդումները։</ref>։ H կետով գծված է FG-ն և A կետով գծված է AH-ը, զուգահեռ BG-ին կամ EF-ին [[[#Պնդում 31|Պնդում 1.31]] ] և միացված է HB հատվածը։ Քանի որ HF ուղիղը հատում է AH և EF զուգահեռները, AHF և HFE անկյունները, հետևաբար, հավասար են երկու ուղիղ անկյունների [[[#Պնդում 29|Պնդում 1.29]] ]։ Հետևաբար, BHG-ի և GFE-ի գումարը փոքր է երկու ուղիղ անկյունից և ներքին անկյուններից (որոնց գումարը փոքր է երկու ուղիղ անկյուններից) ձգվող և անվերձության ձգտող ուղիղները հատվում են [Կանխադրույթ [[#Աքսիոմաներ|Աքսիոմա 5]] ]: Հետևաբար, HB-ն և FE-ն, եթե գծվեն, կհատվեն։ Ենթադրենք դրանք գծված են և հատվում են K կետում։ K կետով գծված է KL-ը, որը զուգահեռ է EA-ին կմա FH-ին [[[#Պնդում 42|Պնդում 1.3142]] ]։ Ենթադրենք, նաև, որ գծված են HA-ն և GB-ն համապատասխանաբար L և M կետերից։ Հետևաբար, HLKF-ն զուգահեռագիծ է և HK-ն դրա անկյունագիծն է։ AG-ն և ME-ն նույնպես զուգահեռագծեր են և LB-ն ու BF-ը այսպես կոչված լրացումներ են HK-ին։ Հետևաբար, LB-ն հավասար է BF-ին [[[#Պնդում 43|Պնդում 1.43]] ]։ Բայց, BF-ը հավասար է C եռանկյանը։ Հետևաբար, LB-ն հավասար է C-ին։ Նաև, քանի որ GBE-ն հավասար է ABM-ին [[[#Պնդում 15|Պնդում 1.15]] ], բայց GBE-ն նաև հավասար է D-ին, հետևաբար, ABM-ը հավասար է D-ին։
Հետևաբար, LB զուգահեռագիծը, որը հավասար է C եռանկյանը, կառուցված է տրված AB ուղղի վրա՝ ABM անկյունով, որը հավասար է D անկյանը։ Սա այն էր, ինչ պետք էր անել։
ABCD-ն տրված ուղղագիծ պատկերն է<ref>Ապացույցը տրվում է միայն քառակողմ պատկերի համար: Այնուամենայնիվ, բազմակողմ պատկերի դեպքում կիրառումը պարզ է:</ref> , իսկ E-ն տրված ուղղագիծ անկյունը։
Գծված է DB կողմը։ E անկյանը հավասար HKF անկյունով կառուցված է ABD եռանկյանը հավասար FH զուգահեռագիծը [[[#Պնդում 42|Պնդում 1.42]] ]։ E անկյանը հավասար GHM անկյունով GH ուղղի վրա կառուցված է DBC եռանկյանը հավասար GM զուգահեռագիծը [[[#Պնդում 44|Պնդում 1.44]] ]։ Քանի որ E անկյունը հավասար է HKF և GHM անկյուններին, հետևաբար․ HKF անկյունը հավասար է GHM անկյանը։ Երկուսին էլ ավելացնենք KHG-ն։ Հետևաբար, FKH և KHG անկյունների գումարը հավասար է KHG և GHM անկյունների գումարին։ Բայց FKH և KHG անկյունների գումարը հավասար է երկու ուղիղ անկյան [[[#Պնդում 29|Պնդում 1.29]] ]։ Հետևաբար, KHG և GHM անկյունների գումարը նույնպես հավասար է երկու ուղիղ անկյան։ Այսպիսով, նույն կողմի վրա չնկնող KH և HM ուղիղները ստեղծում են կից անկյուններ GH ուղղի վրա H կետում, որի գումարը հավասար է երկու ուղիղ անկյան։ Հետևաբար KH-ը ընկնում է ուղիղ HM-ի վրա [[[#Պնդում 14|Պնդում 1.14]] ]։ Քանի որ HG ուղիղը հատում է KM և FG ուղիղները, խաչադիր MHG և HGF անկյունները հավասար են [[[#Պնդում 29|Պնդում 1.29]] ]։ Երկուսին էլ ավելացնենք HGL-ն։ Հետևաբար, MHG և HGL անկյունների գումարը հավասար է HGF և HGL անկյունների գումարին։ Բայց MHG և HGL անկյունների գումարը հավասար է երկու ուղիղ անկյան [[[#Պնդում 29|Պնդում 1.29]] ]։ Հետևաբար HGF և HGL անկյունների գումարը նույնպես հավասար է երկու ուղիղ անկյան։ Հետևաբար, FG-ն ընկնում է ուղիղ GlGL-ի վրա [[[#Պնդում 14|Պնդում 1.14]] ]։ Քանի որ FK-ն հավասար է և զուգահեռ HG-ին [[[#Պնդում 34|Պնդում 1.34]] ], բայց նաև HG-n հավասար է և զուգահեռ ML-ին [[[#Պնդում 34|Պնդում 1.34]] ], հետևաբար, KF-ը նույնպես հավասար է և զուգահեռ ML-ին [[[#Պնդում 30|Պնդում 1.30]] ]: KM և FL ուղիղները միացնում են դրանք։ Հետևաբար, KM և FL նույնպես հավասար են և զուգահեռ [Պնդում1[[#Պնդում 33|Պնդում 1.33]] ]։ Հետևաբար, KFLM-ը զուգահեռագիծ է։ Քանի որ ABD եռանկյունը հավասար է FH զուգահեռագծին և DBC-ն հավասար է GM, ամբողծ ABCD ուղղագիծ պատկերը, հետևաբար, հավասար է ամբողջ KFLM զուգահեռագծին։
[[Պատկեր:ElementsBook1-Propostion45.png|center|200px]]
Տրված է AB ուղիղը։ Պահանջվում է կառուցել քառակուսի AB կողմի վրա։
AC-ն գծված է ուղղահայաց AB ուղղին A կետում [[[#Պնդում 11|Պնդում 1.11]] ] և AD-ն հավասար է AB-ին [[[#Պնդում 4|Պնդում 1.4]] ]: D կետով գծված է DE ուղիղը՝ զուգահեռ AB-ին [[[#Պնդում 31|Պնդում 1.31]] ] և B կետով գծված է BE ուղիղը՝ զուգահեռ AD-ին [[[#Պնդում 31|Պնդում 1.31]] ]։ Հետևաբար, ADEB-ն զուգահեռագիծ է։ AB-ն հավասար է DE-ին, իսկ DE-ն՝ BE-ին։ Բայց AB-ն նաև հավասար է AD-ին։ Հետևաբար, չորս կողմերը՝ BA, AD, DE և EB, հավասար են միմյանց։ Հետևաբար, ADEB զուգահեռագիծը հավասարակողմ է։ Այն ուղղանկյուն է։ Քանի որ AD ուղիղը հատում է AB և DE զուգահեռները BAD և ADE անկյունների գումարը հավասար է երկու ուղիղ անկյան [[[#Պնդում 29|Պնդում 1.29]] ]։ Բայց BAD-ը ուղիղ անկյուն է։ Հետևաբար, ADE-ն նույնպես ուղիղ անկյուն է։ Զուգահեռագիծ պատկերներում հակադիր կողմերը և անկյունները հավասար են միմյանց [[[#Պնդում 34|Պնդում 1.34]] ]։ Հետևաբար, ABE և BED հակադիր անկյուններից յուրաքանչյուրը նույնպես ուղիղ անկյուն է։ Հետևաբար, ADEB-ն ուղղանկյուն է։ Ցույց է տրված նաև, որ այն հավասարակողմ է։
[[Պատկեր:ElementsBook1-Propostion46.png|center|200px]]
ABC-ն ուղղանկյուն եռանկյուն է՝ BAC ուղիղ անկյունով։ Պնդումն այն է, որ BC-ի քառակուսին հավասար է BA-ի և AC-ի քառակուսիների գումարին գումարին։
BC-ի վրակառուցված է BDEC քառակուսին և GB ու HC քառակուսիները՝ AB-ի ու AC-ի վրա համապատասխանաբար [[[#Պնդում 46|Պնդում 1.46]] ]։ A կետից գծված է AL-ը, որը զուգահեռ է BD-ին կամ CE-ին [[[#Պնդում 31|Պնդում 1.31]] ]։ AD-ն և FC-ն միացված են։ Քանի որ BAC և BAG անկյուններից յուրաքանչյուրը ուղիղ անկյուն է, ապա նույն կողմի վրա չնկնող AC և AG երկու ուղիղները ստեղծում են կից անկյուններ BA ուղղով՝ A կետում, որի գումարը հավասար է երկու ուղիղ անկյունների։ Հետևաբար CA-ն ընկնում է AB-ի վրա [[[#Պնդում 14|Պնդում 1.14]] ]։ Նույն պատճառով BA-ն ընկնում է AH-ի վրա։ Քանի որ DBC անկյունը հավասար է FBA անկյանը, կամ երկուսն էլ ուղիղ անկյուն են, երկուսին էլ ավելացնենք ABC-ն։ Հետևաբար, ամբողջ DBA անկյունը հավասար է FBC ամբողջ անկյանը։ Քանի որ DB-ն հավասար է BC-ին և FB-ն BA-ին, երկու ուղիղները՝ DB-ն և BA-ն,համապատասխանաբար հավասար են CB և BF ուղիղներին։ Իսկ DBA անկյունը հավասար է FBC անկյանը։։ Հետևաբար, AD հիմքը հավասար է FC հիմքին և ABD անկյունը հավասար է FBC անկյանը [[[#Պնդում 4|Պնդում 1.4]] ]: Իսկ BL զուգահեռագծի մակերեսը ABD եռանկյան մակերեսի կրկնապատիկն է։ Դրանք ունեն նույն BD հիմքը և ընկած են նույն BD և AL զուգահեռների միջև [[[#Պնդում 41|Պնդում 1.41]] ]: GB քառակուսու մակերեսը FBC եռանկյան մակերեսի կրկնապատիկն է։ Կրկին, դրանք ունեն նույն FB հիմքը և ընկած են նույն FB և GC զուգահեռների միջև [[[#Պնդում 41|Պնդում 1.41]] ] (հավասար պատկերների կեսերը հավասար են միմյանց)<ref>Սա լրացուցիչ ընդհանուր հասկացություն է:</ref>: Հետևաբար, BL զուգահեռագիծը հավասար է GB քառակուսուն։ Նույն կերպ, AE-ն և BK-ը միացված են և կարող ենք ցույց տալ, որ CL զուգահեռագիծը հավասար է HC քառակուսուն։ Հետևաբար, ամբողջ BDEC քառակուսին հավասար է GB և HC քառակուսիների գումարին։ BDEC քառակուսին կառուցված է BC- վրա․ իսկ GB և HC քառակուսիները՝ BA-ի և AC-ի վրա համապատասխանաբար։ Հետևաբար, BC կողմի քառակուսին հավասար է BA և AC կողմերի քառակուսիների գումարին։
[[Պատկեր:ElementsBook1-Propostion47.png|center|200px]]
Ենթադրենք ABC երանկյան կողմերից մեկի՝ BC-ի քառակուսին հավասար է BA և AC կողմերի քառակուսիների գումարին։ Պնդումն այն է, որ BAC-ն ուղիղ անկյուն է։
A կետով գծված է AD ուղիղը, որը ուղղահայաց է AC կողմին [[[#Պնդում 11|Պնդում 1.11]] ], AD-ն հավասար է BA-ին [[[#Պնդում 3|Պնդում 1.3]] ] և DC-ն միացված է։ Քանի որ DA-ն հավասար է AB-ին, ապա DA քառակուսին նույնպես հավասար է AB քառակուսուն <ref>Այստեղ օգտագործվում է լրացուցիչ ընդհանուր հասկացություն, որ հավասար իրերի քառակուսիներն իրենք էլ հավասար են: Հետագայում օգտագործվում է հակադարձ հասկացությունը։</ref>։ AC քառակուսին ավելացված է երկուսին էլ։ Հետևաբար, DA և AC քառակուսիների գումարը հավասար է BA և AC քառակուսիների գումարին։ Բայց DC քառակուսին հավասար է DA և AC քառակուսիների գումարին։ Իսկ DAC-ն ուղիղ անկյուն է [[[#Պնդում 47|Պնդում 1.47]] ]։ Բայց, BC քառակուսին հավասար է BA և AC քառակուսիների գումարին։ Դա ենթադրվում է։ Հետևաբար, DC քառակուսին հավասար է BC քառակուսուն։ Այսպիսով, DC-ն նույնպես հավասար է BC-ին։ Քանի որ DA-ն հավասար է AB-ին և AC-ն ընդհանուր է, DA և AC երկու ուղիղները հավասար են BA և AC երկու ուղիղներին։ Իսկ DC հիմքը հավասար է BC հիմքին։ Հետևաբար, DAC անկյունը հավասար է BAC անկյանը [[[#Պնդում 8|Պնդում 1.8]] ]։ Բայց DAC-ն ուղիղ անկյուն է։ Հետևաբար, BAC-ն նույնպես ուղիղ անկյուն է։
Հետևաբար, եթե ​​եռանկյան մի կողմի քառակուսին հավասար է մյուս երկու կողմերի քառակուսիների գումարին, ապա մնացած երկու կողմերի մեջ պարունակվող անկյունն ուղղանկյուն է։ Սա այն էր, ինչ պետք էր ցույց տալ։
Բյուրոկրատ, Ադմին, Վստահելի
87
edits