Changes
/* Գլուխ XIV */
Գիշերը խորացավ։ Հեքն սկսեց ննջել և ի վերջո խռմփացնել։ Ջոն հետևեց նրան։ Թոմը արմունկին հենված որոշ ժամանակ անշարժ պառկած էր և սևեռուն նայում էր մյուս երկուսին։ Հետո զգուշությամբ վեր կացավ ծնկների վրա, սկսեց կրակի լույսով խոտերի մեջ ինչ֊որ բան փնտրել։ Գտավ, զննեց կեչու կեղևի խողովակաձև կտորները, ի վերջո ընտրեց երկուսը, որոնք նրան հարմար թվացին։ Հետո կրակի մոտ ծունկի եկավ և դժվարությամբ յուրաքանչյուրի վրա ինչ֊որ բան գրեց։ Մեկը դրեց իր բաճկոնի գրպանը, իսկ մյուսը՝ Ջոյի գլխարկի վրա, որը նա տիրոջից մի փոքր հեռացրեց։ Նա գլխարկի մեջ դպրոցականի համար անգնահատելի արժեք ունեցող իրեր դրեց, կավճի մի կտոր, ռետինե գնդակ, երեք կարթ և մի գնդիկ, որ «մաքուր բյուրեղ» է կոչվում։ Հետո զգուշությամբ, ոտքի մատների վրա, գնաց ծառերի արանքով։ Երբ զգաց, որ անցել է լսելիության սահմանը, ամբողջ թափով վազեց դեպի ավազոտ ափը։
==Գլուխ XV==
Մի քանի րոպե անց Թոմը ծանծաղ ջրի մեջ էր ու գնում էր դեպի Իլինոյսի ափը։ Նախքան ջուրը մեջքին հասներ, նա կես ճանապարհն անցել էր։ Հոսանքը չէր թողնում ոտքով ավելի գնալ։ Նա սկսեց վստահորեն մնացած հարյուր յարդը լողալ։ Լողաց հոսանքի դեմ, բայց դեպի ներքև քշվեց ավելի արագ, քան սպասում էր։ Ի վերջո ափ հասավ և եզերքով իջավ, մինչև որ ցածրադիր տեղ գտավ ու դուրս եկավ։ Նա ձեռքը դրեց բաճկոնի գրպանի վրա և համոզվելով, որ կեղևի կտորը անվնաս է, գնաց ափի ուղղությամբ, անտառի միջով, ուշադրություն չդարձնելով շորերից կաթող ջրին։ Շուտով, ժամը տասից առաջ նա հասավ մի բաց տարածություն՝ քաղաքի դիմաց և տեսավ շոգենավը, որը բարձր ափի մոտ, ծառերի տակ կանգնած էր։ Ամեն ինչ խաղաղ էր փայլփլող աստղերի տակ։ Ուշադիր նայելով, նա ափից իջավ ջուրը, մի քանի քայլ լողաց և բարձրացավ այն նավակը, որը կապված էր շոգենավի ետևից։ Նա իրեն գցեց նավակի հատակին և սրտատրոփ սպասեց։ Լսվեց զանգակի խզված ձայնը, ու մեկը հրամայեց․ «Բաց թող»։ Մի քանի րոպե հետո շոգենավի կողը բարձրացավ նավակից վեր, և ճանապարհորդուցյունը սկսվեց։ Թոմը երջանիկ էր իր հաջողության համար․ գիտեր, որ շոգենավի այդ գիշերվա վերջին երթն էր։ Տասներկու կամ տասնհինգ երկարատև րոպեից հետո անիվները կանգ առան, և Թոմը նավակից դուրս սողալով, մթան մեջ լողաց դեպի ափը, դուրս գալով հիսուն յարդ այն կողմ, հավանական անցորդների տեսողությունից հեռու։ Նա գնաց անմարդ փողոցներով ու շուտով հայտնվեց մորաքրոջ տան ետևի ցանկապատի դիմաց։ Մագլցելով անցավ ցանկապատը և հյուրասենյակի լուսամուտից ներս նայեց, քանի որ այնտեղ լույս էր վառվում։ Նստած էին մորաքույր Պոլին, Մերին, Սիդը և Ջո Հարպըրի մայրը ու զրուցում էին։ Մահճակալի մոտ էին, իսկ մահճակալը նրանց ու դռան միջև էր։ Թոմը սողաց դեպի դուռը և զգուշությամբ փակը բացեց։ Հետո կամացուկ հրեց դուռը, որը ճռնչաց։ Նա շարունակեց զգուշությամբ հրել և յուրաքանչյուր ճռինչից ցնցվել, մինչև որոշեց, որ կարող է ծնկաչոք անցնել։ Նա գլուխը մտցրեց ու սկսեց զգուշությամբ առաջ գնալ։
― Ինչի՞ց է մոմի լույսը այդպես երերում, ― ասաց մորաքույր Պոլին։ Թոմը շտապեց սողալ․ ― երևի դուռը բաց է, օ՜, անշուշտ։ Տարօրինակ դեպքերին վերջ չկա։ Սիդ, գնա դուռը ծածկիր։
Թոմը ճիշտ ժամանակ անհետացավ մահճակալի տակ։ Նա մի առժամանակ ազատ շունչ քաշեց, այնուհետև սողաց առաջ, որտեղից կարող էր համարյա կպչել մորաքրոջ ոտքերին։
― Ինչպես ասում էի, ― ասաց մորաքույր Պոլին, ― նա վատը չէր, միայն, այսպես ասած, չարաճճի էր, պարզապես հեղեղուկ, գլխում քամիներ։ Մտրուկի պես իր արածի համար պատասխանատվություն չէր զգում։ Նա երբեք վատություն չէր ուզում անել և ամենամաքուր սիրտ ունեցող տղան էր, ― մորաքույրը սկսեց լաց լինել։ Աստված թող ինձ ների, ես նրան իզուր նեղացրի սերուցքը վերցնելու համար, չմտածելով, որ դա թթված էր և ինքս դուրս թափեցի։ Էլ երբեք չեմ տեսնի նրան այս աշխարհում, երբեք, երբեք, իմ խեղճ երեխա։ ― Եվ տիկին Հարպըրը սկսեց նույնպես լաց լինել․ կարծես սիրտը կտոր֊կտոր էր լինում։
― Ես հույս ունեմ, որ նա երկնքում այժմ իրեն լավ է զգում, ― ասաց Սիդը, ― բայց եթե որոշ տեսակետից իրեն այստեղ լավ պահեր․․․
― Սիդ, ― Թոմն զգաց ծեր կնոջ աչքերի հայացքը, թեև չէր կարող տեսնել։ ― Ոչ մի խոսք իմ Թոմի մասին, երբ նա արդեն մեկնել գնացել է այս աշխարհից։ Աստված կհոգա նրա մասին, հանգիստ կաց։ Օ՜հ, տիկին Հարպըր, չգիտեմ՝ ինչպե՞ս մոռանամ նրան, չգիտեմ՝ ինչպե՞ս մոռանամ։ Նա այնպիսի մխիթարանք էր ինձ համար, թեև, ընդհանրապես, տանջում էր իմ խեղճ սիրտը։
― Աստված տվեց և աստված առավ, օրհնյալ լինի աստծո կամքը։ Բայց շատ ծանր է, օ՜, շատ ծանր է։ Դեռ անցյալ շաբաթ իմ Ջոն խաղալիք֊ատրճանակով կրակեց քթիս տակ, և ես այնպես շրխկացրի, որ գետին ընկավ։ Այդ ժամանակ ես չգիտեի, թե շուտով․․․ Է՜հ, եթե մի անգամ էլ աներ, ես նրան կհամբուրեի ու կօրհնեի դրա համար։
― Այո, այո, գիտեմ, թե ինչ ես զգում, տիկին Հարպըր։ Ես լավ գիտեմ, թե ինչ ես զգում։ Դեռ երեկ կեսօրին իմ Թոմը կատվի բերանը «ցավ կտրող» դեղ լցրեց, և ես կարծեցի, թե այդ արարածն ամբողջ տունն իրար է խառնելու։ Եվ աստված թող ինձ ների, ես մատնոցով խփեցի Թոմի գլխին։ Խեղճ երեխա, իմ խեղճ մեռած տղա։ Բայց այժմ վերջացան նրա բոլոր չարությունները։ Եվ վերջին խոսքը, որը նա ինձանից լսեց, հանդիմանությունն էր։
Այս հիշողությունը չափազանց ծանր էր ծեր տիկնոջ համար, և նա դառնորեն լաց եղավ։ Թոմը նույնպես լաց էր լինում։ Նա ինքն իրեն ավելի էր խղճում, քան որևէ մեկը։ Նա լսում էր Մերիի լացը և մեկ֊մեկ իր մասին նրա ասած քնքուշ խոսքերը։ Սկսեց իր մասին ավելի լավ կարծիք կազմել։ Մորաքրոջ վիշտը նրան շատ հուզեց, և նա ուզեց դուրս թռչել անկողնու տակից ու խեղճ պառավին երջանկացնել։ Այդ տեսարանի թատերական հոյակապությունը չափազանց գրավիչ էր, բայց տղան դիմադրեց և անշարժ պառկեց։ Նա շարունակեց լսել ու կցկտուր խոսքերից սկզբում իմացավ, որ իրենք՝ տղաները, լողանալիս խեղդվել էին։ Հետո փոքր լաստը կորել էր։ Հետո էլ մի քանի տղաներ ասել էին, թե կորածները նախազգուշացրել էին, թե քաղաքը շուտով մի բան պետք է լսի։ Խելացի գլուխներն ի մի էին բերել այդ բոլորը և որոշել, որ տղաները լաստով հեռացել են և շուտով հաջորդ քաղաքից ետ կուղարկվեն։ Բայց կեսօրվա մոտ լաստը գտնվել էր քաղաքից հինգ թե վեց մղոն ցածում, Միսուրիի ափին, և հույսը մարեց։ Պետք է խեղդված լինեն, այլապես քաղցը նրանց տուն քշած կլիներ երեկոյան, եթե ոչ ավելի շուտ։ Համոզված էին, որ դիակների որոնումը անօգուտ էր, որովհետև ջրահեղձությունը ջրանցքի կենտրոնում պետք է եղած լիներ, և լավ լողորդներ լինելով, կարող էին ափ դուրս գալ։ Այսօր չորեքշաբթի գիշեր էր։ Եթե մարմինները մինչև կիրակի չգտնվեն, ամեն հույս պետք էր կորած համարել և առավոտյան հոգեհանգիստ կատարել։ Թոմը սարսռաց։
Միսիս Հարպըրը արտասվելով բարի գիշեր մաղթեց ու շուռ եկավ գնալու։ Հետո, ներքին նույն մղումով երկու որդեկորույս մայրերը իրար գիրկ նետվեցին և կուշտ լաց եղան ու մխիթարվելով բաժանվեցին։ Մորաքույր Պոլին շատ ավելի քնքուշ էր, երբ Սիդին ու Մերիին բարի գիշեր էր մաղթում։ Սիդը մի փոքր հեկեկաց, և Մերին հեկեկալով հեռացավ։
Մորաքույր Պոլին ծունկի եկավ և Թոմի համար աղոթեց այնպես հուզիչ, այնպես աղերսական ձևով, այնպիսի դողացող ձայնով, բառերի մեջ դնելով անսահման սիրո այնպիսի խոսքեր, որ նորից սկսեց արտասվել, թեև աղոթքը դեռ չէր ավարտել։
Նրա պառկելուց հետո երկար ժամանակ Թոմն ստիպված էր մահճակալի տակ մնալ, որովհետև մորաքույրը շարունակ շուռումուռ էր գալիս, հազում և երբեմն֊երբեմն խորտակված սրտով հառաչում։ Բայց ի վերջո նա անշարժացավ, միայն քնի մեջ երբեմն տնքում էր։ Այդ ժամանակ Թոմը դուրս եկավ մահճակալի տակից, դանդաղ ոտքի կանգնեց մահճակալի կողքին և ձեռքով մոմի լույսը ծածկելով, նայեց նրան։ Թոմի սիրտը նրա նկատմամբ խղճահարությամբ լցվեց։ Նա գրպանից հանեց կեղևը և դրեց մոմի կողքին։ Բայց մի բան հիշեց ու սկսեց մտածել։ Նրա դեմքը փայլեց իր մտածած երջանիկ լուծումից։ Նա արագ գրպանը դրեց կեղևը, համբուրեց մորաքրոջ թառամած շրթունքները և անմիջապես անձայն դուրս եկավ, դուռը ետևից ծածկելով։
Նա վերադարձավ նավահանգիստը և ոչ ոքի չգտնելով այնտեղ, համարձակ նավակ բարձրացավ․ գիտեր, որ բացի պահակից (սա էլ շարունակ լինում էր խցում և քնում արձանի նման), այդտեղ ուրիշ մարդ չէր լինի։ Նա արձակեց մակույկը, ներս սողաց և սկսեց զգուշությամբ թիավարել հոսանքն ի վեր։ Երբ քաղաքից մի մղոն բարձրացել էր, կտրեց անցավ հոսանքը և հասավ դիմացի նավահանգիստը։ Այդ բոլորը նրա համար սովորական գործ էր։ Նա շատ էր ուզում յուրացնել նավակը, պատճառաբանելով, թե մակույկը կարելի էր նավի տեղ ընդունել և ծովահենների օրինական ավար համարել, բայց իմանալով, որ մակույկի համար լուրջ խուզարկություն կկատարվի և հայտնաբերումներ կլինեն, հրաժարվեց։ Թոմն ափ դուրս եկավ և անտառ մտավ։ Նստեց ու երկար հանգստացավ, միևնույն ժամանակ աշխատելով չքնել։ Այնուհետև հոգնած ճանապարհ ընկավ իր ընկերների մոտ։ Գիշերը սպառված էր․ երբ հասավ կղզու դիմացի ափը, լրիվ լուսացել էր։ Նա նորից հանգստացավ, մինչև արևը բարձրացավ և ոսկեզօծեց մեծ գետը, այնուհետև ջուրը մտավ և մի քիչ հետո, թրջված, կանգ առնելով ճամբարի մոտ, լսեց Ջոյի խոսքերը․
― Ոչ, Թոմը հավատարիմ է, Հեք, և կվերադառնա։ Նա չի դասալքի։ Գիտե, որ դասալքությունը ամոթ է ծովահենի համար, և Թոմը շատ հպարտ է այդպիսի բան անելու համար։ Նա ինչ֊որ բանի ետևից կլինի ընկած, բայց թե ինչի, չգիտեմ։
― Իսկ իրերը այնուամենայնիվ մերն են, չէ՞։
― Համարյա թե, բայց դեռևս ոչ, Հեք։ Դրությունն ասում է, որ դրանք մերն են, եթե մինչև նախաճաշ չվերադառնա։
― Ահա և ինքը, ― բացականչեց Թոմը դրամատիկական հրաշալի ձևով ու ներս ընկավ ճամբար, գործելով փառահեղ տպավորություն։
Շուտով նրանք ձկով ու ապուխտով նախաճաշ արեցին։ Մինչ տղաներն այդ գործով էին զբաղված, Թոմը պատմեց (առանց չափազանցնելու) իր արկածները։ Երբ պատմությունն ավարտվեց, նրանք իրենց համարում էին հերոսների մի սնափառ խումբ։ Այնուհետև Թոմը ստվերում քնեց մինչև կեսօր, իսկ մյուս ծովահենները պատրաստվեցին ձուկ որսալու և կղզին հետախուզելու։
==Գլուխ XVI==
Ճաշից հետո ամբողջ խումբը գնաց գետափ՝ կրիայի ձու փնտրելու։ Նրանք գնում էին փայտերը ավազին խփելով և երբ փափուկ տեղ էին գտնում, ծնկի էին գալիս և ձեռքերով փորում։ Պատահում էր, որ մի փոսից հիսունից֊վաթսուն ձու էին հանում։ Դրանք կլոր, սպիտակ, անգլիական ընկույզից փոքրիկ բաներ էին։ Այդ երեկո նրանք խաշած ձվով հրաշալի ընթրիք պատրաստեցին, մի նախաճաշ էլ՝ ուրբաթ առավոտյան։ Նախաճաշից հետո սկսեցին իրար վրայով ցատկոտել ավազի վրա և իրար ետևից վազելիս շորերը հանել, մինչև որ լրիվ մերկացան, ապա խաղերն ու կատակները շարունակվեցին ջրում, կռվելով ուժեղ հոսանքի դեմ, որը երբեմն քշում էր նրանց, ոտքերը կտրում գետնից և դրանով ավելացնում հաճույքը։ Երբեմն երեքով կանգնում էին և ձեռքի ափով իրար վրա ջուր շաղ տալիս։ Շուռ տված դեմքերով աստիճանաբար իրար էին մոտենում, որպեսզի հեռու լինեին ջրի հարվածից, ի վերջո իրար էին կպչում և փաթաթվելով, պայքարում մինչև որ ուժեղը ջրի մեջ էր սուզում թույլին։ Ապա երեքով սուզվում էին ձեռքերն ու ոտքերը իրար սեղմած և դուրս էին գալիս փնչացնելով, հևալով, ծիծաղելով, թքելով, ագահորեն շունչ քաշելով։
Երբ լրիվ ուժասպառ էին լինում, վազում էին, մեկնվում չոր, տաք ավազի վրա, ավազով ծածկվում, ապա նորից ջուրը նետվում, շարունակում նույնը։ Ի վերջո, նրանց թվաց, որ իրենց սևացած մաշկը ոչնչով չի տարբերվում իրենց զգեստներից։ Ավազի վրա շրջանակ գծեցին և կրկես սարքեցին, որն ուներ երեք ծաղրածու, ոչ մեկը այդ նախանձելի դերը չէր զիջում հարևանին։
Այնուհետև հանեցին իրենց մարմարյա գնդիկները և դրանցով տարբեր ձևի խաղեր խաղացին, մինչև դա էլ ձանձրալի դարձավ։ Հետո Ջոն ու Հեքը մի անգամ էլ լողացին, իսկ Թոմը չփորձեց․ նկատել էր, որ շալվարը հանելիս կորցրել էր ծնկին կապած բոժոժավոր օձի համայեկը և զարմացավ, թե ինչպես ինքը խուսափել էր հաշմանդամ լինելուց առանց այդ խորհրդավոր հուռութքի։ Նա նորից չհամարձակվեց ջուրը մտնել մինչև գտնելը, իսկ երբ գտավ, մյուս տղաներն արդեն հոգնել էին և պառկել հանգստանալու։ Նրանք կամաց֊կամաց ցրվեցին և ընկնելով թախծի գիրկը, սկսեցին կարոտով նայել լայն գետից այն կողմը, որտեղ արևով ողողված քաղաքն էր։ Թոմը հանկարծ տեսավ, որ ինքը բթամատով ավազի վրա «Բեքի» է գրում։ Ջնջեց ու թուլության համար ինքն իր վրա բարկացավ։ Բայց, այնուհետև, նորից գրեց։ Ուրիշ կերպ չէր կարող։ Նորից ջնջեց և գայթակղությունից հեռու մնալու համար սկսեց տղաներին նկարել։ Հետո միացավ նրանց։
Բայց Ջոյի տրամադրությունը անդառնալիորեն ընկել էր։ Նա այնքան էր կարոտում իրենց տունը, որ հազիվ էր դիմանում։ Արցունքները շատ մոտ էին թափվելու։ Հեքը նույնպես թախծոտ էր։ Թոմը ճնշված էր, բայց փորձում էր ցույց չտալ։ Նա մի գաղտնիք ուներ, բայց դեռևս չէր ուզում ասել։ Բայց եթե այս ապստամբությամբ լի ընկճվածությունը շուտով չանցներ, ստիպված պիտի լիներ այն մեջտեղ բերել։ Իրեն շատ ուրախ ցույց տալով, նա ասաց․
― Տղաներ, գրազ կգամ, որ այս կղզում նախկինում ծովահեններ են եղել։ Մենք այն նորից կխուզարկենք։ Նրանք մի տեղ պահած կլինեն գանձը։ Ի՞նչ կասեք, եթե մի փտած սնդուկ գտնենք ոսկով ու արծաթով լեցուն։
Բայց այդ խոսքը շատ թույլ ոգևորություն առաջացրեց, որը հանգավ՝ անպատասխան մնալով։ Թոմը մի քանի ուրիշ գրավիչ բաներ էլ ասաց, բայց հաջողություն չունեցավ։ Հուսահատեցուցիչ գործ էր։ Ջոն նստել էր, գավազանով ավազն էր փորում և նայում շատ մռայլ։ Ի վերջո նա ասաց․
― Է՛հ, տղաներ, եկեք վերջ տանք։ Ես ուզում եմ տուն գնալ։ Շատ տխուր է այստեղ։
― Է՜, ո՛չ։ Ջո, դու կամաց֊կամաց կընտելանաս ու քեզ ավելի լավ կզգաս, ― ասաց Թոմը, ― հապա մտածիր, թե ինչ արժե այստեղի ձկնորսությունը։
― Ինձ ոչ մի ձկնորսություն պետք չէ։ Ուզում եմ տուն գնալ։
― Բայց, Ջո, լողանալու համար ավելի լավ տեղ չկա։
― Լողանալն ի՞նչ է որ․․․ Ինձ այլևս դուր չի գալիս, երբ ոչ ոք չկա, որ ինձ արգելի։ Ուզում եմ տուն գնալ։
― Է՜հ, երեխա։ Երևի ուզում ես մայրիկիդ տեսնել։
― Այո, ուզում եմ մորս տեսնել։ Դու էլ կուզենայիր, եթե մայր ունենայիր։ Ես քեզնից պակաս տղա չեմ։ ― Եվ Ջոն քիթը վեր քաշեց։
― Լավ, կթողնենք, որ լացկան երեխան գնա տուն, մոր մոտ, չէ՞, Հեք։ Խեղճ երեխա, ուզում է մորը տեսնել։ Թող այդպես լինի։ Քեզ այստեղ դուր է գալիս, չէ՞ Հեք։ Մենք կմնանք, չէ՞։
Հեքը «այո» ասաց, առանց այդ խոսքի մեջ սիրտ դնելու։
― Այլևս չեմ խոսի ձեզ հետ, ինչքան ապրեմ, ― ասաց Ջոն վեր կենալով։ ― Այդպես էլ իմացեք։ ― Եվ նա մռայլ հեռացավ ու սկսեց հագնվել։
― Շատ հոգս է, ― ասաց Թոմը։ ― Ոչ ոք քեզ չի ստիպում։ Տուն գնա և թող վրադ ծիծաղեն։ Օ՜, հրաշալի ծովահեններ են։ Հեքը և ես լացկան երեխաներ չենք։ Մենք կմնանք, չէ՞, Հեք։ Թող գնա, եթե ուզում է։ Ես կարծում եմ, որ առանց նրա էլ յոլա կգնանք։
Բայց Թոմը տեսնելով Ջոյին մռայլ դեմքով հագնվելիս, անհանգստուցյուն ու տագնապ զգաց։ Առավել անհանգստացուցիչ էր Հեքին տեսնելը, որ Ջոյի պատրաստություններին նայում էր տխրությամբ և այդպես տրտում լսում էր։ Ջոն առանց «մնաք բարով» ասելու շարժվեց դեպի Իլինոյսի ափը։ Թոմի սիրտը փուլ եկավ։ Նա նայեց Հեքին։ Հեքը չդիմացավ այդ հայացքին և աչքերը գետին հառեց, հետո ասաց․
― Ես էլ եմ ուզում գնալ, Թոմ, մի տեսակ ձանձրալի է դառնում, իսկ այժմ ավելի վատ է լինելու։ Մենք էլ գնանք, Թոմ։
― Ես չեմ գնա, եթե ուզում եք, երկուսդ էլ կարող եք գնալ։ Ես մնում եմ։
― Թոմ, ավելի լավ է ես գնամ։
― Լավ, գնա, ո՞վ է արգելում։
Հեքը սկսեց իր ցաքուցրիվ եղած հագուստները հավաքել։ Նա ասաց․
― Թոմ, ուզում եմ, որ դու էլ գաս։ Դե՛, լավ մտածիր։ Մենք քեզ ափին կսպասենք։
― Ստիպված կլինեք շատ երկար սպասել։ Վե՛րջ։
Հեքը տխրությամբ հեռացավ։ Թոմը նայեց նրա հետևից, սաստիկ ցանկանալով հպարտությունը դեն գցել և նույնպես գնալ։ Դեռ հույս ուներ, թե տղաները կանգ կառնեն, բայց նրանք դանդաղորեն առաջ շարժվեցին։ Հանկարծ Թոմին թվաց, որ շրջապատը անսովոր տխուր ու լուռ դարձավ։ Մի վերջին անգամ նա պայքարեց իր հպարտության դեմ, հետո վազեց ընկերների հետևից՝ գոչելով․
― Սպասեք, սպասեք, ուզում եմ մի բան ասել։
Նրանք անմիջապես կանգնեցին և շուռ եկան։ Տեղ հասնելով, Թոմը պատմեց իր գաղտնիքները։ Նրանք խոժոռված լսեցին, մինչև հասկացան, թե խոսքը ինչի մասին է։ Հետո ուրախությունից մարտական կանչեր արձակեցին, ասելով, թե «հրաշալի» միտք է, և եթե նախապես ասեր, նրանք ճանապարհ չէին ընկնի։ Թոմը ներողություն խնդրեց, բայց իրականում վախենում էր, որ նույնիսկ այդ գաղտնիքը նրանց իր մոտ երկար չէր պահի և թաքցրել էր ան որպես վերջին հրապուրանք։
Տղաներն ուրախ վերադարձան և սկսեցին նորից հաճույքով խաղալ, ամբողջ ժամանակ խոսելով Թոմի անսովոր ծրագրի մասին ու հիանալով նրա հանճարով։ Ձվով ու ձկով համեղ ճաշից հետո Թոմն ասաց, որ ուզում է ծխել սովորել։ Ջոյին այդ միտքը դուր եկավ և ասաց, որ ինքն էլ է ուզում փորձել։ Հեքը ծխամորճեր պատրաստեց և լցրեց։ Այս երկու սկսնակները մինչև այդ ծխել էին միայն խաղողի տերևից սարքած սիգարներ, բայց դրանք լեզուն «կծում» էին և տղամարդկային չէին համարվում։
Արմունկների վրա հենված՝ սկսեցին խնամքով ու անվստահ ծխել։ Ծուխը տհաճ համ ուներ, և տղաներն իրենց մի քիչ վատ զգացին։ Բայց Թոմն ասաց․
― Այնքան հեշտ բան է։ Եթե իմանայի, որ այդպես հեշտ է, վաղուց սովորած կլինեի։
― Ես էլ, ― ասաց Ջոն։ ― Հասարակ բան է։
― Քանի՜֊քանի՜ անգամ նայել եմ ծխող մարդկանց և մտածել․ երանի՛ կարողանայի սրանց նման ծխել։ Բայց երբեք չեմ կարծել, թե կարող եմ, ― ասաց Թոմը։
― Ինձ հետ էլ նույնն է եղել, չէ՞, Հեք։ Ինձնից էլ նույնն ես լսել, չէ՞, Հեք։ Թող Հեքն ասի, թե ստում եմ։
― Այո, շատ անգամ ասել է, ― հաստատեց Հեքը։
― Ես էլ եմ ասել, ― ասաց Թոմը, ― հարյուրավոր անգամներ։ Մի անգամ սպանդանոցի մոտ, չե՞ս հիշում, Հեք։ Բոբ Տանները այնտեղ էր, ինչպես նաև Ջոնի Միլերը և Ջեֆ Թեչըրը։ Չե՞ս հիշում, Հեք, թե ինչ ասացի։
― Այո, ճիշտ է, ― ասաց Հեքը։ ― Դա այն օրն էր, երբ ես իմ սպիտակ գնդիկը կորցրի։ Ո՛չ, դրա նախորդ օրն էր։
― Տեսա՞ր, Հեքը հիշում է, ― ասաց Թոմը։
― Ես կարծում եմ, որ ամբողջ օրը կարող եմ այս ծխամորճը ծխել, ― ասաց Ջոն։ ― Ինձ վատ չեմ զգում։
― Ոչ էլ ես, ― ասաց Թոմը։ ― Կարող եմ ամբողջ օրը ծխել, բայց գրազ կգամ, որ Ջեֆ Թեչըրը չի կարող։
― Ջեֆ Թեչը՞րը։ Որ երկու անգամ ծուխը ներս քաշի, կմեռնի։ Թող մի անգամ փորձի, կիմանա։
― Գրազ կգամ, որ չի կարող։ Ոչ էլ Ջոնի Միլլերը։ Կուզենայի մի անգամ տեսնել, թե ինչպես է նա ծխում։
― Ես էլ, ― ասաց Ջոն։ ― Գրազ կգամ, որ Ջոնի Միլլերը ոչ մի բան էլ չի կարող անել, ուր մնաց սա։ Մի քիչ որ ծուխ ներս քաշի, ցած կընկնի։
― Ճիշտ է, Ջո։ Լսիր, կուզենայի, որ տղաները մեզ այժմ տեսնեին։
― Ես էլ։
― Լսեք տղաներ, այս մասին ոչ մի խոսք մի ասեք, և մի անգամ, երբ բոլորը հավաքված լինեն, ես քեզ մոտ կգամ և կասես․ «Ջո, ծխամորճ ունե՞ս, ուզում եմ ծխել»։ Իսկ դու կպատասխանես մի տեսակ անտաեբեր ձևով, իբր դա հասարակ բան լինի․ «Այո, ծխամորճս մոտս է և մի ուրիշն էլ, բայց ծխախոտը լավը չէ»։ Իսկ ես կասեմ․ «Ոչինչ, եթե թունդ է»։ ― Հետո դու կհանես ծխամորճդ, և մենք կվառենք, իբր դա շատ սովորական բան է։ Այդ ժամանակ նայիր նրանց։
― Է՜, դա հրաշալի բան կլինի, Թոմ։ Կուզենայի, որ դա հենց հիմա լիներ։
― Ես էլ։ Հետո մենք նրանց կասենք, որ սովորել ենք մեր ծովահեն եղած ժամանակ։ Չե՞ն ուզենա, որ մեզ հետ լինեին։
― Չեմ էլ կասկածում։ Գրազ կգամ, որ կուզենան։
Այդպես շարունակվեց զրույցը, բայց շուտով կաշկանդվեց, դարձավ անկապ։ Լուռ պահերը երկարեցին, թքելը շատացավ։ Տղաների բերանը դարձավ աղբյուր․ հազիվ էին հասցնում իրենց լեզվի տակը մաքրել, որ հեղեղի առաջը առնեն։ Հակառակ նրանց բոլոր ջանքերին, կոկորդները լցվում էին, սրտները՝ խառնում։ Երկու տղաներն էլ սաստիկ գունատվել էին և շատ խղճալի տեսք ունեին։ Ջոնի թուլացած մատներից ծխամորճն ընկավ։ Դրան հետևեց Թոմի ծխամորճը։ Երկու աղբյուրները շարունակում էին ուժգնությամբ հորդել, երկու ջրհանները ամբողջ ուժով ու կարողությամբ աշխատում էին։ Ջոն շատ թույլ ասաց․
― Դանակս կորցրել եմ։ Ավելի լավ է գնամ փնտրեմ։
Թոմը դողացող շրթունքներով և ընդհատվող ձայնով արձագանքեց․
― Ես քեզ կօգնեմ։ Դու այս կողմով գնա, իսկ ես աղբյուրի մոտ կփնտրեմ։ Դու մի արի, Հեք, մենք կգնանք։
Հեքը տեղը նստեց և մի ժամ սպասեց։ Հետո ձանձրացավ և գնաց ընկերներին գտնելու։ Նրանց գտավ անտառում, իրարից հեռու․ երկուսն էլ գունատ էին և խոր քնած։ Նա զարմացավ, բայց հասկացավ, որ եթե տղաները որևէ պատճառով իրենց վատ են զգացել, ապա դա անցել է։
Այդ երեկո ընթրիքին տղաները շատ չէին խոսում․ մի տեսակ խեղճացած էին, երբ Հեքը ճաշից հետո պատրաստեց իր ծխամորճը և ուզում էր նրանց համար պատրաստել, նրանք հրաժարվեցին, ասելով, թե իրենց վնասել է։
