Changes
/* Գլուխ XIX */
Այդ տղային ինքը ընդմիշտ կատի։
==Գլուխ XVIII==
Շաբաթ օրվա նույն երեկոյան այնքան էլ ուրախություն չկար փոքր քաղաքում։ Հարպըրները և մորաքույր Պոլիի ընտանիքը սև էին հագնում վշտով ու արցունքով։ Մի անսովոր լռություն տիրեց քաղաքում, որը առանց այն էլ սովորաբար բավական լուռ էր։ Քաղաքացիներն իրենց գործը կատարում էին մտացրիվ և քիչ էին խոսում։ Հաճախ հառաչում էին։ Շաբաթ օրվա հանգիստը ծանր էր թվում երեխաներին։ Նրանք սիրելով չէին խաղում և աստիճանաբար հրաժարվեցին խաղից։
Երեկոյան Բեքի Թեչըրը իրեն գտավ դպրոցի ամայացած բակում շրջելիս։ Շատ տխուր էր։ Բայց այնտեղ մխիթարող ոչինչ չգտավ։ Նա խոսում էր ինքն իր հետ․
― Է՛հ, գոնե նրա պղնձե կոճակը մոտս լիներ։ Այժմ ես ոչինչ չունեմ, որ նրան հիշեցնի, ― և նա կուլ տվեց արցունքը։
Աղջիկը կանգ առավ և ասաց ինքն իրեն․
― Ճիշտ այստեղ էի։ Օ՜հ, եթե նա նորից նույնը աներ, այդ խոսքը չէի ասի, չէի ասի, եթե ամբողջ աշխարհը ինձ տային։ Բայց նա այժմ չկա։ Ես նրան երբեք, երբեք, երբեք չեմ տեսնի։
Այս միտքը ընկճեց Բեկիին, և նա հեռացավ՝ այտերից արցունք գլորելով։ Հետո տղաների ու աղջիկների՝ Թոմի ու Ջոյի ընկերների մի խումբ եկավ և ցանկապատից այն կողմ նայելով, հարգալից տոնով խոսել սկսեց, թե վերջին անգամ, երբ Թոմին տեսան, նա ի՞նչ արեց, ի՞նչ ասաց Ջոն։ Հիշում էին ամեն մի խոսքը, որ այն ժամանակ շատ սովորական էր թվում, բայց իրականում լի էր չարագուշակ մարգարեությամբ, ինչպես արդեն զգում էին բոլորը։ Յուրաքանչյուր խոսող ցույց էր տալիս ճշգրիտ տեղը, թե որտեղ վերջին անգամ կանգնեցին տղաները։ Հետո ավելացնում էին․ «Իսկ ես կանգնել էի ճիշտ այսպես, ինչպես այժմ, իսկ նա՝ քո տեղը։ Ա՛յ, այդքան մոտ էինք, և նա ժպտաց, ճիշտ այսպես, և կարծես մտքով մի բան անցավ, մի տեսակ վատ բան, հասկանո՞ւմ ես, իսկ ես, իհարկե, չհասկացա դրա նշանակությունը։ Հիմա հասկանում եմ։
Հետո վեճ ծագեց, թե ո՞վ է վերջին անգամ ողջ տեսել մեռած տղաներին, և շատերը բազմաթիվ փաստեր բերելով և առավել կամ պակաս թվով ուրիշների վկայակոչելով, այդ պատիվը իրենց էին վերագրում։ Եվ երբ վերջնականապես պարզվեց, թե ով է հանգուցյալներին վերջին անգամ տեսել ու վերջին բառերը փոխանակել նրա հետ, երջանիկները ստացան սրբազան կարևորություն, զարմանք ու նախանձ առաջացրին մյուսների մեջ։ Մի խեղճ տղա, որ ուրիշ ասելիք չէր գտել, պատմեց իր հիշողությամբ բավական հպարտ․
― Թոմ Սոյերը մի անգամ ինձ ծեծեց։
Բայց փառքի ձգտելու այդ ձևը ձախողվեց։ Տղաներից շատերը կարող էին այդ ասել և դա կարևորություն ստանալու համար լավ միջոց չէր։ Խումբը հեռացավ, շարունակելով կորած հերոսների մասին ակնածանքով հուշեր պատմել։
Հաջորդ օրը առավոտյան, երբ կիրակնօրյա դպրոցում դասերը վերջացան, ղողանջեց եկեղեցու զանգը։ Դա սովորական զանգահարություն չէր։ Շատ հանգիստ մի կիրակի էր, և մարդկանց վշտաբեկ մրմնջոցը համապատասխանում էր բնության անդորրին։ Քաղաքացիները սկսեցին հավաքվել, մի պահ կանգ առնելով գավթում՝ շշուկով խոսելու համար տխուր դեպքի մասին։ Բայց ժողովարանում շշուկ չկար։ Միայն հուղարկավոր կանանց հագուստների խշխշոցը, երբ նրանք իրենց տեղերն էին գրավում, խանգարում էր լռությունը։ Ոչ ոք չէր կարող հիշել, թե մինչ այդ փոքրիկ եկեղեցին ե՞րբ էր այդքան լիքը եղել։ Ի վերջո սպասողական լռություն և սպասողական պապանձվածություն տիրեց։ Այնուհետև եկեղեցի մտավ մորաքույր Պոլին, նրա ետևից՝ Սիդն ու Մերին, ապա Հարպըրների ընտանիքը, բոլորը սև հագած։ Ներկաները, ինչպես և ծեր քարոզիչը, հարգանքով ոտքի ելան, մնացին կանգնած, մինչև սգավորները նստեցին առջևի նստարանին։ Ապա նորից լռություն տիրեց, որը ընդհատվում էր զսպված հեկեկանքներով։ Ապա քարոզիչը ձեռքերը լայն բացեց ու աղոթեց։ Մի հուզիչ աղոթք երգեցին, որին հաջորդեց քարոզը՝ «Ես համբարձումն եմ և կյանքը» նշանաբանով։
Քարոզի ընթացքում կրոնավորը կորած տղաների արժեքները, հազվագյուտ շնորհները այնպես նկարագրեց, որ այնտեղ եղածներից յուրաքանչյուրը լիովին հավատալով այդ խոսքերին, ափսոսանք զգաց, որ ինքը միշտ կուրացել էր նրանց նկատմամբ և միայն սխալներ ու չարություններ էր տեսել խեղճ երեխաների մեջ։ Կրոնավորը պատմեց նաև բազմաթիվ հուզիչ դեպքեր հանգուցյալների կյանքից, նկարագրելով նրանց բարի բնավորությունները։ Ժողովուրդը կարող էր հեշտությամբ տեսնել, թե ինչ ազնիվ ու գեղեցիկ էին այդ դեպքերը։ Մարդիկ հեշտությամբ կարող էին տեսնել, թե որքան անսովոր էին եղել այդ երեխաների արածները և տխրությամբ հիշեցին, թե ինչպես նույն արարքները այդ ժամանակ թվում էին հասարակ չարություններ, որոնց համար արժանի էին կաշեփոկի։ Հավաքվածները գնալով ավելի հուզվեցին, քանի շարունակվում էր հուզիչ պատմությունը, մինչև բոլորը միացան լաց եղող սգավորներին։ Նույնիսկ քարոզիչը զգացմունքին հանձնվելով, սկսեց լաց լինել ամբիոնի վրա։
Վերնահարկում ինչ֊որ շարժում կատարվեց, որը ոչ ոք չնկատեց։ Քիչ անց եկեղեցու մուտքի դուռը ճռնչաց։ Քարոզիչը բարձրացրեց արցունքակալած աչքերը և քարացավ։ Նախ մեկ, ապա մի ուրիշ զույգ աչք հետևեցին քարոզչի հայացքին, և հետո, համարյա մի մարդու պես ծխականները վեր կացան և նայեցին։ Երեք մեռած տղաները դեպի բեմն էին քայլում․ առջևից՝ Թոմը, հետո՝ Ջոն, հետո՝ Հեքը, որը քարշ էր տալիս վրայից թափվող ցնցոտիները և ետևում էր մնում։ Նրանք պահվել էին լքված վերնատանը և լսել իրենց համար ասվող դամբանականը։
Մորաքույր Պոլին, Մերին և Հարպըրները նետվեցին դեպի իրենց հարություն առածները, նրանց համբյուրներով ծածկեցին և գոհություն հայտնեցին արարչին, իսկ խեղճ Հեքը կանգնած էր շփոթված և անհանգիստ, չիմանալով, ինչ անել կամ ուր պահվել այսքան անբարեհաճ հայացքներից։ Նա շարժվեց և ուզեց փախչել, բայց Թոմը բռնեց նրան և ասաց․
― Մորաքույր Պոլի, դա արդարացի չէ․ մեկնումեկը պետք է ուրախ լինի Հեքին տեսնելու համար։
― Իհարկե, պետք է ես շատ ուրախ լինեմ նրան տեսնելու համար, խեղճ, անմայր երեխա։ ― Եվ մորաքույր Պոլիի՝ Հեքի վրա շռայլած սիրալիր վերաբերմունքը միակ բանն էր, որ կարող էր տղային հուզել ավելի, քան մինչ այդ որևէ այլ պատճառ։
Հանկարծ քարոզիչը ամբողջ ձայնով որոտաց․
― Օրհնյալ լինի աստված, որից բխում են բոլոր օրհնությունները։ Երգեցեք ամբողջ սրտով։
Եվ նրանք երգեցին։ Հին օրհնությունը թնդում էր հաղթական, և մինչ այն ցնցում էր գերանները, ծովահեն Թոմ Սոյերը նայում էր շուրջը, նախանձող ընկերներին ու մտքում խոստովանում, որ դա իր կյանքի ամենալավ պահն է։
Մինչ «խաբված» ծխականները դուրս էին գալիս, նրանք խոստովանեցին, որ կցանկանային նորից ծիծաղելի լինել, որպեսզի այդ հիմնը մի անգամ էլ նույն ձևով երգեին։
Թոմն այդ օրը ավելի շատ համբյուր ու ապտակ ստացավ, նայած մորաքույր Պոլիի փոփոխվող տրամադրությանը, քան նախկինում կստանար մի տարում։ Տղան չէր կարողանում հասկանալ, թե ինչով է ավելի լավ արտահայտվում գոհությունը աստծո հանդեպ և սերը՝ իր նկատմամբ․ համբյուրներո՞վ, թե ապտակներով։
==Գլուխ XIX==
Սա էր Թոմի մեծ գաղտնիքը՝ իր ծովահեն եղբայրեների հետ տուն դառնալու և իրենց թաղմանը ներկա լինելու ծրագիրը։ Շաբաթ օրվա լուսաբացին նրանք գերանի օգնությամբ գետը անցան, դուրս եկան Միսուրիի ափը՝ քաղաքից հինգ կամ վեց մղոն ցած։ Քաղաքի ծայրամասի մոտ՝ անտառում քնեցին մինչև լուսաբաց, ապա խուլ ճանապարհներով մտան քաղաք և իրենց քունն ավարտեցին եկեղեցու վերնահարկում, հաշմանդամ նստարանների միջև։
Երկուշաբթի առավոտյան, նախաճաշի ժամանակ մորաքույր Պոլին և Մերին շատ սիրալիր էին Թոմի նկատմամբ և ուշադիր՝ նրա ցանկություններին։ Աշխույժ խոսակցություն էր տեղի ունենում։ Զրույցի միջոցին մորաքույր Պոլին ասաց․
― Լավ, Թոմ, չեմ ասում, թե սրամիտ կատակ չէր բոլորին մի շաբաթից ավելի տանջել, որպեսզի դուք՝ տղաներդ, ուրախ ժամանակ անցկացնեք, բայց ցավալի է, որ դու կարող ես այդքան կարծրասիրտ լինել և ստիպել, որ ես այդպես տառապեմ։ Եթե կարող էիր գերանով գետը անցնել և քո թաղմանը գալ, ուրեմն կարող էիր նաև գալ և մի կերպ ինձ հասկացնել, որ մեռած չես։ Դու միայն փախչել գիտես։
― Այո, կարող էիր այդ անել, Թոմ, ― ասաց Մերին, ― և ես հավատացած եմ, որ դու այդ կանեիր, եթե մտածեիր։
― Կանեի՞ր, Թոմ, ― հարցրեց մորաքյուր Պոլին ժպտադեմ, ― ասա, կանեի՞ր, եթե մտքովդ անցներ։
― Ես․․․ ես․․․ չգիտեմ։ Բայց դա ամեն ինչ կփաչցներ։
― Թոմ, ես կարծում էի, որ դու ինձ բավական սիրում ես, ― ասաց մորաքույր Պոլին վշտացած, և տղան իրեն վատ զգաց։ ― Եթե նույնիսկ չգայիր, այլ գոնե մտածեիր, դա մի բան կնշանակեր։
― Մորաքույր, դա դեռ ոչինչ, վնաս չունի, ― ասաց Մերին։ Վատը Թոմի գլխապտույտ պատճառող գործերն են։ Նա միշտ այնքան շտապողականության մեջ է, որ երբեմն ոչ մի բանի մասին չի մտածում։
― Ավելի վատ։ Սիդը կմտածեր։ Սիդը կգար ու այդպես կաներ։ Թոմ, դու մի օր կզղջաս քո արածների համար և կցանկանաս, որ մի փոքր ավելի իմ մասին մտածած լինեիր, երբ դա այնքան քիչ էր պահանջում քեզնից, բայց արդեն ուշ կլինի։
― Մորաքույր, դու գիտես, որ սիրում եմ քեզ, ― ասաց Թոմը։
― Ես այդ ավելի լավ կիմանայի, եթե դու գործով ցույց տայիր։
― Երանի մտքովս անցներ, ― ասաց Թոմը զգացված տոնով։ ― Բայց այնուամենայնիվ ես երազում տեսա քեզ։ Դա մի բան է, չէ՞։
― Մեծ բան չէ, այդքանը կատուն էլ է անում, բայց ավելի լավ է, քան ոչինչը։ Ի՞նչ տեսար երազում։
― Ուրեմն չորեքշաբթի գիշեր երազումս տեսա, որ դու նստել էիր մահճակալի կողքին, Սիդը՝ տախտակե արկղի վրա, իսկ Մերին՝ նրա կողքին։
― Այո, այդպես էինք նստել։ Մենք միշտ այդպես նստում ենք։ Ուրախ եմ, որ գոնե երազումդ այդքան մտածում ես մեր մասին։
― Ես տեսա նաև, որ Ջո Հարպըրի մայրը ձեզ հետ էր։
― Ճիշտ է, նա այստեղ էր։ Ուրիշ բան չտեսա՞ր։
― Շատ բան տեսա, բայց հիմա շատ աղոտ եմ հիշում։
― Դե լավ, փորձիր մտաբերել, չե՞ս կարող։
― Կարծեմ քամին ․․․ քամին հանգցնում էր․․․ հանգցնում էր․․․
― Փորձիր ավելի լավ հիշել։ Քամին փչում էր, դե՛, փորձիր։
Թոմը մատները ճակատին դրեց։ Մի րոպե կենտրոնացած ու մտահոգ մնաց, հետո ասաց․
― Հիշեցի, հիշեցի։ Քամին հանգցնում էր մոմը։
― Ողորմյա մեզ, աստված։ Շարունակիր, Թոմ, շարունակիր։
― Կարծեմ դու ասացիր․ «Ինձ թվում է, որ դուռը․․․
― Շարունակիր, Թոմ։
― Մի րոպե մտածեմ, մի րոպե։ Այո, այո, դու ասացիր, թե դուռը բաց է մնացել։
― Այո, այստեղ նստած՝ ես այդ բանն ասացի։ Ասացի, չէ՞, Մերի։ Շարունակիր։
― Հետո, հետո, վստահ չեմ, բայց թվում է, որ դու Սիդին ուղարկեցիր և․․․
― Հետո՜, հետո՜, ո՞ւր ուղարկեցի, Թոմ։ Ի՞նչ անելու ուղարկեցի, Թոմ։
― Դու ուղարկեցիր, ուղարկեցիր, այո, ուղարկեցիր դուռը ծածկելու։
― Աստված իմ, կյանքումս նման բան չէի լսել։ Էլ չասեք, թե երազները ոչինչ չեն նշանակում։ Հիմա, անմիջապես կվազեմ և Սերենի Հարպըրին կպատմեմ այս բոլորը։ Տեսնենք ինչպես կվերաբերվի այս բոլորին իր ամբողջ անհավատությամբ։ Շարունակիր, Թոմ։
― Այժմ ամեն ինչ ցերեկվա պես պարզվում է։ Սկզբում դու ասացիր, որ ես ոչ թե վատն եմ, այլ պարզապես չար և թեթևսոլիկ և իմ արածների համար պատասխանատու եմ այնքան, ինչքան․․․ ինչքան․․․ կարծեմ ասացիր քուռակը կամ դրա նման մի բան։
― Ճիշտ այդպես էլ ասացի։ Ա՜խ, տեր աստված։ Շարունակիր, Թոմ։
― Հետո դու սկսեցիր լաց լինել։
― Այո, լաց եղա, լաց եղա, թեև ոչ առաջին անգամ։ Հետո՞․․․
― Հետո միսիս Հարպըրը սկսեց լալ և ասաց, որ նույնն էր նաև Ջոն, կուզենար, որ սերուցքի համար նրան ծեծած չլիներ, մանավանդ, որ այդ սերուցքը ինքը դուրս էր թափել։
― Թոմ, սուրբ հոգու լույսը իջել է վրադ․ դու մարգարեանում էիր, այո, ահա թե դու ինչ էիր անում։ Աստված մեծ է․․․ Շարունակիր, Թոմ։
― Հետո Սիդն ասաց․․․ նա ասաց․․․
― Չեմ կարծում, որ ես բան ասած լինեմ, ― ասաց Սիդը։
― Ասացիր, Սիդ, ― միջամտեց Մերին։
― Լռեցեք և թողեք, որ Թոմը շարունակի։ Նա ի՞նչ ասաց, Թոմ։
― Նա ասաց․․․ կարծեմ ասաց, որ ես ավելի լավն եմ իմ գնացած տեղում, բայց եթե ավելի բարի լինեի․․․
― Ահա, լսո՞ւմ ես․ ճիշտ է, նրա բառերն են։
― Եվ դու անմիջապես լռեցիր։
― Այո, լռեցի։ Այստեղ պետք է մի հրեշտակ լինի։ Այստեղ հրեշտակ է եղել։
― Եվ միսիս Հարպըրը պատմեց, թե ինչպես Ջոն վախեցրել է իրեն խաղալիք֊ատրճանակով, իսկ դու պատմեցիր Պիտերի՝ «ցավ կտրող» դեղի մասին։
― Դա այնքան ճիշտ է, որքան ճիշտ է, որ ես այժմ ապրում եմ։
― Եվ հետո երկար խոսք եղավ, թե ինչպես մեզ փնտրել եք գետում և կիրալի օրը մեր թաղումն եք անելու, այնուհետև դուք և խեղճ միսիս Հարպըրը իրար գրկեցիք ու լաց եղաք, հետո նա գնաց։
― Ճիշտ այդպես եղավ, ճիշտ այդպես եղավ։ Այնքան ճիշտ է, ինչքան այն, որ ես նստել եմ այստեղ։ Թոմ, դու ավելի ճիշտ չէիր նկարագրի, եթե տեսած լինեիր։ Հետո ի՞նչ, Թոմ, շարունակիր։
― Հետո, կարծեմ, դու աղոթեցիր ինձ համար։ Ես քեզ տեսնում էի ու լսում քո ասած յուրաքանչյուր բառը։ Հետո անկողին մտար, իսկ ես այնքան ցավում էի քեզ համար, որ վերցրի ծառի մի կեղև և վրան գրեցի․ «Մենք չենք մահացել, մենք պարզապես ծովահեններ ենք դարձել» և դրեցի սեղանի վրա, մոմի մոտ։ Եվ դու այնքան բարի էիր քնած ժամանակ, որ ես մոտեցա, խոնարհվեցի վրադ և շրթունքներդ համբուրեցի։
― Ճի՞շտ, Թո՛մ, համբուրեցի՞ր։ Դրա համար ես ամեն ինչ ներում եմ քեզ, ― և այնպես ուժեղ գրկեց ու կրծքին սեղմեց տղային, որ Թոմն իրեն զգաց ամենամեծ հանցավորը։
― Շատ լավ բան է եղել, թեկուզ երազում, ― նկատեց Սիդը լսելի ձայնով։
― Լսիր, Սիդ։ Մարդ երազում անում է այն, ինչ կաներ, եթե արթուն լիներ։ Ահա քեզ ամենամեծ խնձորը, Թոմ, որ քեզ համար էի պահում, եթե գտնվեիր։ Հիմա գնա դպրոց։ Ես շնորհակալ եմ բարի աստծուց, մեր բոլորի երկնակալ հորից, որ նորից քեզ վերադարձրեց, շնորհակալ եմ նրա սրտից, որ բարի և համբերատար է բոլորի նկատմամբ, բոլորի, ովքեր հավատում և հետևում են իր խոսքերին, իմ նկատմամբ, թեև ես անարժան եմ։ Միայն ընտրայլներն են արժանի նրա օգնությանը և նրա ձեռքին, որպեսզի անցնեն դժվար ճանապարհներով, որտեղ շատ քչերը կարող են ժպտալ ու հասնել հանգստի, երբ մեծ գիշերը գա։ Գնացեք, Սիդ, Մերի, Թոմ, հեռացեք այստեղից, դուք ինձ բավական չարչարեցիք։
Երեխաները դպրոց գնացին, իսկ ծեր լեդին՝ միսիս Հարպըրի մոտ, որպեսզի Թոմի հրաշալի երազով նրա ռեալիզմը ոչնչացնի։ Սիդը չասաց այն, ինչ մտածում էր տնից հեռանալիս։ Նա մտածում էր․
― Այդքան երկար և անսխալ երա՞զ կլինի։
Ի՜նչ հերոս էր դարձել այժմ Թոմը։ Նա ոչ վազում էր, ոչ էլ թռչկոտում, այլ քայլում էր վեհ արժանապատվությամբ, ինչպես կաներ ծովահենը, որն իր վրա զգում է ամբողջ հասարակության հայացքը։ Եվ իրոք դա այդպես էր։ Անցնելիս նա փորձեց հայացքները չտեսնել և իր մասին արվող նկատողությունները չլսել, բայց դրանք տղայի համար հաց ու ջուր էին։ Փոքր երեխաները կրնկակոխ հետևում էին Թոմին՝ հպարտ, որ կարող են նրա հետ երևալ, իսկ նա հանդուրժում էր դրանց՝ իր կողքին։ Կարծես թափորի գլուխն անցած թմբկահար լիներ, կամ քաղաք մտնող գազանների առջևից քայլող փիղ։ Հասակակից տղաները ձևացնում էին, թե իբր բոլորովին չգիտեն նրա բացակայության մասին, բայց, այնուամենայնիվ, նախանձում էին։ Ամեն ինչ կտային Թոմի արևահար մորթը և փայլուն հռչակն ունենալու համար, իսկ Թոմը դրանցից չէր բաժանվի, նույնիսկ եթե կրկեսը տային։
Դպրոցում երեխաները այնպես էին վերաբերվում նրան ու Ջոյին, այնպես պերճախոս հիացում էր արտահայտում նրանց հայացքը, որ երկու հերոսներն սկսեցին անտանելի կերպով «փքվել»։ Նրանք հափշտակված ունկնդիրներին պատմեցին իրենց արկածները, բայց միայն սկիզբը։ Դա անվերջանալի մի պատմություն էր, քանի որ նրանց երևակայությունը շարունակ մի բան ավելացնում էր։ Վերջապես, երբ հանեցին իրենց ծխամորճները և սկսեցին անվրդով ծխել, փառքի գագաթնակետին հասան։
Թոմը որոշեց, որ այժմ կարող է Բեքի Թեչըրից անկախ լինել։ Փառքը բավարար էր։ Նա կարող էր փառքով ապրել։ Այժմ, երբ ինքը հռչակավոր էր, գուցե աղջիկն ուզենար «հաշտվել»։ Թող փորձի։ Կտեսնի, որ Թոմը կարող է այնքան անտարբեր լինել, ինչքան ուրիշները։ Այդ պահին եկավ Բեքին։ Թոմը ձևացրեց, թե չի տեսնում։ Մի կողմ քաշվեց, միացավ տղաների ու աղջիկների մի խմբի և շարունակեց խոսել։ Շուտով նկատեց, որ Բեքին կարմրած դեմքով ու վառվող աչքերով ետ ու առաջ է վազում, ձևացնելով, թե ընկերներին է հալածում։ Նա ծիծաղից պայթում էր, երբ հաջողվում էր որևէ մեկին բռնել։ Բայց Թոմը նկատեց, որ միշտ իր շուրջն է պտտվում և հարմար պահերին իր կողմն է նայում։ Դա շոյում էր Թոմի ինքնասիրությունը, բայց փոխանակ այդ զգացումը հաղթահարելու, տղան շարունակում էր ցույց տալ, թե իբր չի նկատում աղջկա ներկայությունը։ Այդ ժամանակ Բեքին թողեց վազվզելը և անվճռական քայլերով հեռացավ, մի քանի հառաչանք արձակելով և վախեցած ու գաղտնի հայացքներ գցելով Թոմի կողմը։ Հետո նկատեց, որ Թոմը առավել ուշադրությամբ խոսում է Էմի Լաուրենսի հետ, քան ուրիշների։ Նա սուր ցավ զգաց, հանկարծ սկսեց ձանձրանալ ու անհանգստանալ։ Փորձեց հեռանալ, բայց որտքերը դավաճանեցին և նրան տարան դեպի խումբը։ Թոմի կողքին գտնվող աղջիկներից մեկին նա ասաց․
― Մերի Օստին, վատ աղջիկ, ինչո՞ւ կիրակնօրյա դպրոց չէիր եկել։
― Եկել էի, դու ինձ չտեսա՞ր։
― Ո՛չ, եկե՞լ էիր։ Որտե՞ղ էիր նստել։
― Միս Պիտերիսի դասարանումն էի, ինչպես միշտ։ Ես քեզ տեսա։
― Տեսա՞ր։ Զարմանալի է, որ ես քեզ չտեսա։ Ուզում էի քեզ ասել պիկնիկի մասին։
― Ա՜, հրաշալի է, ո՞վ է կազմակերպում։
― Մայրս ինձ թույլ է տալիս կազմակերպել։
― Ա՜, սքանչելի է․ հույս ունեմ, որ ինձ կհրավիրի։
― Դե, անշուշտ։ Պիկնիկն ինձ համար է կազմակերպվում։ Նա կհրավիրի բոլոր նրանց, ում ես ուզեմ։ Իսկ ես ուզում եմ, որ դու գաս։
― Դու շատ բարի ես։ Ե՞րբ է լինելու։
― Շուտով։ Գուցե արձակուրդներին։
― Օ՜, ինչ հրաշալի բան կլինի։ Բոլոր տղաներին ու աղջիկներին կանչելո՞ւ ես։
― Այո, բոլոր նրանց, ովքեր իմ բարեկամներն են կամ ուզում են լինել։ ― Եվ նա գաղտնի նայեց Թոմին, որն այդ ժամանակ Էմի Լաուրենսին պատմում էր կղզում եղած սարսափելի փոթորկի մասին, թե ինչպես կայծակը կտոր֊կտոր արեց թեղի խոշոր ծառը, երբ ինքը ծառից միայն երեք ոտնաչափ էր հեռու։
― Ես կարո՞ղ եմ գալ, ― հարցրեց Գրեյսի Միլըրը։
― Այո։
― Իսկ ե՞ս, ― հարցրեց Սալի Ռոջերսը։
― Այո։
― Ե՞ս էլ, ― ասաց Սյուզի Հարպըրը, ― Ջոն է՞լ։
― Այո։
Եվ այդպես բոլորն էլ ուրախ ծափ էին տալիս, մինչև բոլորն էլ խնդրեցին, որ իրենց հրավիրեն, բացի Թոմից ու Էմիից։ Հետո Թոմը սառնորեն շուռ եկավ և շարունակելով խոսել, հեռացավ Էմիի հետ։ Բեքիի շրթունքները դողացին, և աչքերը արցունքով լցվեցին։ Նա դրանք քողարկեց շինծու ուրախությամբ և շարունակեց շաղակրատել, բայց պիկնիկը կորցրեց իր հետաքրքրությունը, ինչպես ամեն ինչ։ Նա առաջին իսկ առիթով հեռացավ ընկերուհիներից և մի տեղ պահվելով մի «կուշտ» լաց եղավ, ինչպես վարվում են գեղեցիկ սեռին պատկանողները։ Հետո մռայլ, վիրավորված հպարտությամ նստեց մինչև զանգը հնչեց։ Նա վեր կացավ՝ աչքերում վրեժխնդրություն, թափ տվեց հյուսերը և ասաց, թե այժմ գիտե իր անելիքը։
Դասամիջոցին Թոմը շարունակեց սիրահետել Էմիին մեծ բավականությամբ։ Նա ուզեց Բեքիին գտնել և կատաղեցնել իր արածով։ Ի վերջո գտավ, բայց նրա ուրախությունը հանկարծ փչացավ։ Բեքին դպրոցի հետևում, մի փոքր նստարանի նստած՝ զրուցում և պատկերազարդ մի գիրք էր դիտում Ալֆրեդ Տեմպլերի հետ․ այնքան կլանված էին նրանք, գրքի վրա նրանց գլուխները այնքան մոտիկ էին, որ կարծես իրենց շուրջը ոչինչ չէին տեսնում։ Նախանձը կրակի պես հոսեց Թոմի երակներում։ Նա սկսեց իրեն ատել Բեքիի տված հաշտության առիթը բաց թողնելու համար։ Իրեն հիմար և ամեն տեսակի վատ անուններ տվեց։ Ուզեց կատաղությունից լաց լինել։ Քայլելիս Էմին շարունակում էր ուրախ շաղակրատել, որովհետև նրա սիրտը երգում էր, մինչդեռ Թոմի լեզուն կապ էր ընկել։ Նա չէր լսում Էմիի ասածը, իսկ երբ աղջիկը լռում էր և պատասխանի սպասում, Թոմը դժկամությամբ մի խոսք էր մրթմրթում, հաճախ անտեղի։ Նա շարունակ դպրոցի ետևն էր գնում, թեև այդ ատելի տեսարանը նրան տանջում էր։ Տղան չէր կարողանում այլ կերպ վարվել։ Եվ նա խենթանում էր այդ բանը տեսնելով։ Նրան թվում էր, թե Բեքի Թեչըրին չի էլ հետաքրքրում իր գոյությունը։ Բայց աղջիկը հրճվում էր, տեսնելով, որ այժմ էլ տղան է տառապում։ Էմիի ուրախ շաղակրատանքը անտանելի դարձավ։ Թոմն ասաց, թե ինչ֊որ գործեր ունի, անհետաձգելի գործեր։ Ժամանակ չկա․․․ Բայց իզուր, աղջիկը շարունակում էր խոսել։ Թոմը մտածեց․ «Է՜, գրողը տանի, երբեք չե՞մ կարողանալու սրանից օձիքս ազատել»։ Ի վերջո նա պարտավոր էր իր գործերն անել։ Աղջիկն ասաց, որ դասերն ավարտվելուց հետո «շրջակայքում» կլինի։ Թոմը շտապեց հեռանալ, ատելով այդ աղջկան։
«Մի ուրիշ տղա», մտածեց Թոմը ատամները կրճտացնելով, «Թող մի ուրիշ տղա լիներ ամբողջ քաղաքից, բացի սենտլուիզցի այս մեկից, որն այնքան լավ է հագնվում և իրեն արիստոկրատ է համարում։ Է՜հ, շատ լավ․ առաջին օրն իսկ, երբ այս քաղաքը եկար, ես քեզ ծեծեցի, միստր, և նորից կծեծեմ։ Սպասիր, մինչև դրսում բռնեմ քեզ, սպասիր․․․»։
Եվ Թոմը սկսեց երևակայական տղային ծեծել, ձեռքերն օդում թափահարելով, աքացի տալով և խոսելով․
― Ախ, դո՞ւ ես, հա՞։ Դե խնդրիր, որ խնայեմ։ Առ քեզ։ Թող դա քեզ դաս լինի։
Եվ այդպես, երևակայական այդ կռիվը ավարտվեց Թոմի հաղթանակով։
Կեսօրին Թոմը տուն փախավ։ Նա այլևս չէր կարողանում դիմանալ Էմիի միամիտ երջանկությանը, իսկ նախանձը այլևս չէր կարողանում դիմանալ վշտին։ Բեքին ավարտեց Ալֆրեդի հետ նկարներ նայելը, բայց որովհետև րոպեներն անցնում էին, և Թոմը չէր վերադառնում տառապելու, հաղթանակը սկսեց ամպոտել և հետաքրքրությունը կորցրեց։ Լրջությունը և անուշադրությունը հաջորդեցին, որից հետո եկավ թախիծը։ Մի անգամ նա ականջ դրեց ոտնաձայնի։ Զուր հույսեր։ Թոմը չեկավ։ Ի վերջո աղջիկն իրեն բոլորովին դժբախտ զգաց։ Երանի խաղն այդքան հեռու տարած չլիներ։ Երբ խեղճ Ալֆրեդը տեսնելով, որ կորցնում է նրան, շարունակեց բացականչել․ «Ահա մի հրաշալի նկար, սրան նայիր», աղջիկը ի վերջո համբերությունից դուրս եկավ և ասաց․ «Է՜հ, հանգիստ թող ինձ, ձանձրացա»։ ― Նա լաց եղավ ու վեր կենալով հեռացավ։
Ալֆրեդը քայլեց նրա կողքով, ուզեց մխիթարել, բայց Բեքին ասաց․
― Հեռացիր և ինձ մենակ թող։ Ես քեզ ատում եմ։
Տղան կանգ առավ, մտածելով, թե ինչ վատ բան կարող էր արած լինել։ Չէ՞ որ աղջիկն ասում էր, թե ամբողջ հետմիջօրեն նկարներ կնայի, իսկ այժմ լաց լինելով հեռանում էր։ Ալֆրեդը սկսեց շրջել ամայի դասարանում։ Նա ստորացված և բարկացած էր։ Հեշտությամբ գուշակեց ճշմարտության ճանապարհը, աղջիկը պարզապես իրեն օգտագործեց Թոմ Սոյերին չարացնելու, վրեժ լուծելու համար։ Երբ այդ եզրակացության եկավ, ավելի ատեց Թոմին։ Ուզեց որևէ ձևով Թոմից վրեժ լուծել, առանց իրեն վտանգելու։ Աչքովն ընկավ Թոմի ընթերցանության գիրքը։ Ահա և առիթը։ Նա բացեց այդ օրվա դասի տեղը և ամբողջ էջի վրա թանաք լցրեց։
Այդ պահին լուսամուտից նայող Բեքին տեսավ նրա արարքը և առանց նշմարվելու հեռացավ։ Տուն գնաց, մտածելով, որ պետք է Թոմին գտնել և ասել։ Թոմը շնորհակալ կլինի, և անախորժությունները կվերջանան։ Տան կես ճանապարհին չհասած, նա փոխեց միտքը։ Հիշեց Թոմի վերաբերմունքը պիկնիկի մասին խոսելիս և ամաչեց։ Որոշեց․ թող նրան ծեծեն, ընթերցանության գիրքը կեղտոտելու համար։
Այդ տղային ինքը ընդմիշտ կատի։
==Գլուխ XX==
Թոմը տուն հասավ մռայլ տրամադրությամբ և մորաքրոջ առաջին իսկ խոսքերից հասկացավ, որ վշտերը մեղմելու համար լավ տեղ չէր ընտրել։
― Թոմ, ինչպես երևում է, կաշիդ քերթելու եմ։
― Ի՞նչ եմ արել, մորաքույր։
― Արածդ բավական է։ Հիմարի պես գնում եմ Սերենի Հարպըրի մոտ, կարծելով, թե նրան կհավատացնեմ, որ ճիշտ են երազի մասին քո ասած հիմարությունները, բայց պարզվում է, նա Ջոյից ամեն ինչ իմացել է։ Դու այստեղ ես եղել և լսել այդ գիշերվա մեր ամբողջ զրույցը։ Թոմ, ես չգիտեմ, թե ինչ դուրս կգա քեզ նման մի տղայից, որն այդպես է վարվում։ Ինձ շատ վատ եմ զգում, մտածելով, թե դու ինչպես թույլ տվիր, որ գնամ Սերենի Հարպըրի մոտ, ծաղրատեղ դառնամ․․․ և ոչ մի խոսք չասացիր։
Թոմն ամեն ինչ տեսավ նոր լույսի տակ։ Առավոտյան իր սրամտությունը տղային թվում էր լավ հնարված, հաջող կատակ։ Այժմ դա թվում էր վատ, հիմար արարք։ Նա գլուխը կախեց և մի պահ չկարողացավ ասելիք գտնել, հետո ասաց․
― Մորաքույր, երանի արած չլինեի, բայց չմտածեցի։
― Ախ, Թոմ, դու երբեք չես մտածում։ Դու ոչ մի բանի մասին չես մտածում, բացի քո եսամոլությունից։ Դու կարող ես մտածել գիշերով Ջեկսոնի կղզուց մինչև այստեղ գալու և քո պատճառած մտահոգությունների վրա ծիծաղելու մասին, կարող ես մտածել հնարովի երազով իմ վրա ծիծաղելու մասին, բայց երբեք էլ չես կարող մեզ խղճալու և վիշտ չպատճառելու մասին մտածել։
― Մորաքույր, ես այժմ գիտեմ, որ շատ ստոր բան եմ արել, թեև չէի ուզում ստոր բան անել։ Չէի ուզում, ազնիվ խոսք։ Մյուս կողմից, այդ գիշեր ես քեզ վրա ծիծաղելու չեկա։
― Հապա ինչո՞ւ եկար։
― Եկա ասելու, որ մեր մասին չանհանգստանաք, որ մենք չենք խեղդվել․․․
― Թոմ, Թոմ, ես այս աշխարհի ամենաշնորհակալ մարդը կլինեի, եթե կարողանայի հավատալ, որ դու գոնե այդքան բան մտածած կլինես, բայց դու ինքդ գիտես, որ այդպիսի բան մտքովդ չի անցել։ Ես էլ գիտեմ, Թոմ։
― Ճիշտ, ճիշտ եմ ասում, մորաքույր, քարանամ, եթե դրա համար եկած չլինեմ։
― Օ՜հ, Թոմ, մի ստիր, մի ստիր։ Այդպես հազար անգամ ավելի է մեծանում հանցաքդ։
― Չեմ ստում, մորաքույր, ճիշտ եմ ասում։ Ես ուզում էի, որ դու չվշտանայիր, միայն դրա համար եկա։
― Ամբողջ աշխարհը կտայի, եթե հավատայի դրան։ Դա կծածկեր քո մեղքերը, Թոմ։ Ես նույնիսկ ուրախ կլինեի, որ դու փախել ես և այդքան վատ վարվել։ Բայց դա խելքի մոտ բան չէ։ Հապա ինչո՞ւ չասացիր, այ տղա։
― Որովհետև, գիտե՞ս ինչու, մորաքույր, երբ դուք սկսեցիք խոսել թաղման մասին, ես միանգամից մտածեցի գալու և եկեղեցում թաքնվելու մասին և չկարողացա, չգիտեմ ինչու, չկարողացա փչացնել գործը։ Ես նորից գրպանս դրեցի ծառի կեղևը և լուռ մնացի։
― Ի՞նչ կեղև։
― Այն կեղևը, որի վրա գրել էի, թե մենք գնացել ենք ծովահենության։ Երանի արթնացած լինեիր, երբ համբուրեցի քեզ։ Ազնիվ խոսք համբուրեցի։
Մորաքրոջ դեմքի խստությունը մեղմացավ, ու աչքերում հանկարծակի քնքշություն երևաց։
― Դու ինձ համբուրեցի՞ր, Թոմ։
― Այո, իհարկե, համբուրեցի։
― Վատա՞հ ես, Թոմ։
― Այո, իհարկե, իհարկե համբուրեցի, մորաքույր։
― Ինչո՞ւ համբուրեցիր, Թոմ։
― Որովհետև քեզ շատ եմ սիրում, դու երազում հեկեկում էիր, և ես ցավում էի․․․
Այդ խոսքերը ճշմարտանման հնչեցին։ Պառավ լեդին չէր կարող թաքցնել դողացող ձայնը, երբ ասաց․
― Նորից համբուրիր ինձ, Թոմ, և այժմ դպրոց գնա ու ինձ այլևս մի խանգարի։
Նրա գնալուց անմիջապես հետո մորաքույրը մառան վազեց և դուրս հանեց Թոմի ծովահենության պատառոտված բաճկոնը։ Բաճկոնը ձեռքին կանգնեց և ասաց ինքն իրեն․
― Ոչ, չեմ համարձակվի։ Խեղճ երեխա․ ես համոզված եմ, որ ստեց, բայց դա օրհնյալ սուտ է, օրհնյալ սուտ, այնքան հանգստացնող սուտ։ Հույս ունեմ, որ Տերը, որ Տերը կօգնի նրան․ այնքան մաքուր սրտով էր ասում։ Բայց չեմ ուզում իմանալ, որ դա սուտ էր։ Չեմ ստուգի։
Նա բաճկոնը տեղը դրեց, կողքին կանգնեց ու մի պահ մտածեց։ Երկու անգամ ձեռքը երկարեց այն վերցնելու և երկու անգամ էլ ետ քաշեց։ Մի անգամ էլ փորձեց և այս անգամ իրեն ուժ տվեց մտածելով․ «Լավ սուտ էր, բարի սուտ, չեմ թողնի, որ այն ինձ տանջի»։ Նա նայեց բաճկոնի գրպանը։ Մի րոպե հետո կարդաց Թոմի կեղևի կտորը։ Աչքերից արցունք հոսեց, և նա մրմնջաց․
― Հիմա կարող եմ ներել նրան, եթե նույնիսկ մեկ միլիոն հանցանք գործած լինի։
