Changes

Լըգգնեգգցիների գովեստը։ Ստրուլդբրուգների մանրամասն նկարագրությունը և այդ առարկայի շուրջը եղած բազմաթիվ խոսակցությունները հեղինակի և զանազան երևելի անձանց միջև։

Մի օր ընտիր հասարակության շրջանում ինձ հարց տվին, թե արդյոք ես տեսե՞լ եմ ստրուլդբրուգներից կամ անմահներից որևէ մեկին։ Ես պատասխանեցի, թե՝ ոչ ու խնդրեցի, որ ինձ բացատրեն մահկանացուների նկատմամբ այդ խոսքի նշանակությունը․ իմ զրուցակիցն ասաց, թե երբեմն, շատ հազվագյուտ դեպքերում, մի որևէ ընտանիքում ծնվում է ճակատին կարմիր կլոր բիծ ունեցող մանուկ․ այդ բիծը լինում է ուղիղ ձախ ունքի վրա, որ մի անսխալ նշան է նրա անմահության։ Այդ նկարագրած բիծն սկզբում լինում է արծաթե երեք պենսանոց դրամի մեծության, բայց ժամանակի ընթացքում մեծանում է ու գույնը փոխում․ տասներկու տարեկան հասակում դառնում է կանաչ և այդպես մնում է մինչև քսանհինգ տարեկան հասակը․ այնուհետև նրա գույնը փոխվում է մուգ կապույտի։ Քառասուն հինգ տարեկան հասակում նրա գույնը դառնում է ածուխի պես սև, իսկ մեծությունը հասնում է անգլիական շիլինգին և այնուհետև այլևս ոչ մի փոփոխության չի ենթարկվում։ Նա ասաց, թե այդպես ծնված երեխաներն այնքան քիչ են, որ ամբողջ թագավորության մեջ հազիվ թե լինի ավելի, քան հազար երկու հարյուր երկսեռ ստրուլդբրուգ, որոնցից մոտ հիսունը նա հաշվում է մայրաքաղաքում․ դրանց մեջ կա մի աղջիկ, որ ծնվել է սրանից մոտ երեք տարի առաջ։ Այդ ծնունդները որոշ ընտանիքների առանձնահատկությունը չեն, այլ լոկ պատահականության արդյունք, այնպես որ անգամ ստրուլդբրուգների երեխաները, մյուս մարդկանց պես, հավասար չափով մահկանացու են։

Ճշմարիտն ասած այդ պատմությունը լսելիս մի աննկարագրելի հաճույք զգացի, և որովհետև իմ խոսակիցը հասկանում էր բալնիբարբցիների լեզուն, որով ես շատ լավ խոսում էի, ուստի ես չկարողացա զսպել իմ հիացմունքը և արտահայտեցի այն, թերևս, մի փոքր չափից ավելի։ Զմայլված ես գոչեցի՝ երջանի՜կ ազգ, որի ամեն մի ծնվող երեխան անմահանալու բախտն ունի։ Երջանի՜կ ժողովուրդ, որ վայելում է հնագույն առաքինությունների կենդանի օրինակները և ունի դաստիարակներ, որոնք կարող են ուսուցանել անցած բոլոր սերունդների իմաստությունը, բայց անհամեմատ երջանիկ են այն վսեմ ստրուլդբրուգները, որոնք ի ծնե ենթակա չեն մարդկային բնության ընդհանուր աղետին, ուստի մտքով ազատ և անկախ են և մահվան մշտական վախից ոչ ընկճված են և ոչ էլ հոգեպես վհատված։ Ես իմ զարմանքն արտահայտեցի, որ պալատում այդ պայծառ անձերից ոչ մեկին չնկատեցի․ ճակատի վրայի սև բիծն այն աստիճանի ակնառու նշան է, որ չէի կարող չնկատել, մինչդեռ անհնարին է, որ նորին մեծությունը, որ մի բանիմաց թագավոր էր, չշրջապատեր իրեն այդպիսի իմաստուն և հմուտ խորհրդականների բազմությամբ։ Թերևս այդ պատկառելի իմաստունների առաքինությունը չափից դուրս դաժան է արքունիքի այլասերված և անառակ բարքերի համար։ Իսկ մենք հաճախ փորձից գիտենք, որ երիտասարդներն ինչպիսի կամակորությամբ ու թեթևամտությամբ խույս են տալիս լսելու իրենց ավագների զգաստ խորհուրդները։ Եվ քանի որ թագավորը բարեհաճել է թույլ տալ ինձ իր արքայական մեծության մոտ ազատ մուտք ունենալու, ուստի ես որոշել եմ առաջին հարմար պատեհին թարգմանիս միջոցով անկեղծ և ընդարձակ արտահայտելու իմ կարծիքն այդ հարցի մասին։ Արդյոք պիտի հաճի լսել իմ խորհուրդը, թե՞ ոչ, բայց մի բան հաստատ է, որ ունենալով նորին մեծության հաճախակի առաջարկը՝ հաստատվելու իր երկրում, ես պիտի շնորհակալությամբ ընդունեմ այդ շնորհը և իմ կյանքը նվիրեմ այդ գերագույն էակների՝ ստրուլդբրուգների հետ ունեցած զրույցներին, եթե միայն նրանք բարեհաճեն ընդունել ինձ։

Վաթսուն տարեկան դառնալուց հետո երբեք չէի ամուսնանա, այլ կլինեի հյուրասեր և միշտ կմնայի խնայող։ Ես կնվիրեի ինձ շնորհալի երիտասարդ մարդկանց մտքերի կաղապարմանն ու ղեկավարությանը, իմ սեփական հիշողություններով և մանավանդ բազմաթիվ օրինակներով համոզերով նրանց, թե որքան օգտակար են առաքինությունները հասարակական և անհատական կյանքում։ Իսկ իմ ընտրյալ մշտական ընկերները կլինեն իմ անմահ եղբայրացիները, որոնց միջից կնտրեի ինձ հասակակից՝ և ինձանից ծեր տասներկու հոգի։ Եթե նրանց մեջ մեկը կարիք ունենար՝ ես հարմար տեղ կտայի իմ տան մեջ և շարունակ ինձ մոտ ճաշի կհրավերեի, նրա հետ միասին հրավիրելով և մի շարք արժանի մահկանացու երիտասարդների․ ժամանակի ընթացքում իմ սիրտը կկարծրանար այդ մահկանացուների մահվան հանդեպ և ես չէի դժկամի․ իսկ նրանց հետագա սերունդների վրա կնայեի այնպես, ինչպես մենք հաճույք ենք զգում տեսնելով մեր այգում ամեն տարի մեխակի և կակաչի հաջորդական փոփոխությունը՝ չզգալով ոչ մի ափոփսանք այն ծաղիկների համար, որոնք թոշնել են նախընթաց տարին։

Այդ ստրուլդբրուգների հետ ես կփոխանակեի ժամանակի ընթացքում իմ արած դիտողություններն ու հավաքած հիշողությունները, կհիշատակեի ապականությունների աստիճանական մուտքն աշխարհ և ամեն քայլափոխում կպայքարեի դրա դեմ՝ մարդկությանն արած մշտական նախազգուշացումների և հրահանգների միջոցով ավելացնելով դրանց անհատական փորձի հզոր ազդեցությունը, և այդ ամենը թերևս խափաներ մարդկության այլասերումը, որ դարերից ի վեր, ամենայն իրավամբ, տրտունջի առիթ է դարձել։

Ի՞նչ զարմանալի գյուտեր կանեինք աստղաբաշխության բնագավառում՝ վերապրելով և հնարավորություն ունենալով անձամբ ստուգելու մեր սեփական գուշակությունները, դիտելով մոլորակների երևումը և վերադարձը, արևի, լուսնի և աստղերի շարժման մեջ եղած բոլոր փոփոխությունները։

Այս առաջաբանից հետո նա ինձ տվեց իրենց մեջ ապրող ստրուլբրուգների մանրամասն նկարագրությունը։ Նա ասաց, որ նրանք մինչև երեսուն տարեկան հասակը սովորական մահկանացուների պես են, ապա կամաց֊կամաց դառնում են թախծոտ ու նկուն, և այդ տրամադրությունը գնալով աճում է մինչևն ութսուն տարեկանին հասնելը։ Այդ իմացել է նա նրանց արած խոստովանությունից, քանի որ հարյուր տարվա ընթացքում նրանցից երկու թե երեք հոգուց ավելի չի ծնվում, ուստի նրանք շատ սակավաթիվ են, որպեսզի կարելի լինի օբյեկտիվ դիտողությունների վրա հիմնված մի ընդհանուր կարծիք կազմել։ Երբ նրանք դառնում են ութսուն տարեկան, որ համարվում է այդ երկրում մարդկային կյանքի սահմանագիծը, նրանց բաժին է ընկնում ոչ միայն ծերերին հատուկ հիվանդություններն ու անկարողությունը, այլև անմահության սոսկալի հեռանկարը։ Նրանք ոչ միայն կամակոր են, տրտնջացող, կծծի, թախծոտ, սնապարծ, շատախոս, այլև բարեկամության անընդունակ, բնական զգացմունքներից զուրկ, զգացմունքներից, որ իրենց թոռներից այն կողմ չի տարածվում։ Նախանձն ու անզոր փափագը անընդհատ կրծում է նրանց։ Նրանց նախանձի առարկաներն առավելապես հանդիսանում են՝ երիտասարդական մոլությունն ու ծերերի մահը։ Առաջինին անդրադառնալով՝ նրանք զգում են, որ իրենք զուրկ են հաճույք ստանալու հնարավորությունից, իսկ թաղում տեսած ժամանակ նրանք տրտնջում ու գանգատվում են, որ ուրիշները կարող են հասնել հանգստության ափին, մինչդեռ նրանք զուրկ են այդ հույսից։ Նրանք հիշում են միայն այն ամենը, ինչ նրանք իմացել կամ տեսել են իրենց երիտասարդության և հասունության տարիներին, և այն էլ ոչ կատարյալ կերպով, այնպես որ, որևէ իրադարձության իսկությունը ստուգելու կամ այդ իրադարձության մասին մանրամասն տեղեկանալու դեպքում ավելի վստահելի են բանավոր ավանդությունները, քան նրանց ամենահստակ հիշողությունները։ Նրանց մեջ ամենից թշվառները նրանք են, որոնք զառամության մեջ են ընկել կամ վերջնականապես կորցրել են իրենց հիշողությունը․ դրանք ամենից ավելի են գթաշարժության ու կարեկցության հանդիպում, որովհետև չունեն այն վատ հատկությունները, որոնցով հարուստ են ուրիշները։

Ընթերցողը հեշտությամբ կհավատա, որ այդ ամենը լսելուց և տեսնելուց հետո անմահության իմ բուռն ցանկությունը պաղեց։ Ես ամբողջ սրտով ամաչեցի այն հաճելի ցնորքների համար, որոնցով ես տարվել էի և մտածեցի, թե ոչ մի բռնակալ չէր կարող հնարել մի այնպիսի մահապատիժ, որ ես հաճույքով չնդունեի, միայն թե ազատվեի այդ տեսակ կյանքից։

Անկարելի է չհամաձայնել, որ այդ թագավորության մեջ ստրուլդբրուգների վերաբերյալ օրենքները, սահմանված են շատ խելացի կերպով և հարկավոր էր, որ ամեն մի երկիր, նման պայմաններում, նույն բանն աներ։ Այլապես այդ անմահները, շնորհիվ այն ագահության, որ ծերության անխուսափելի հետևանքն է, ժամանակի ընթացքում կտիրեին ամբողջ ազգի սեփականությանը, կգրավեին քաղաքացիական իշխանությունը և կառավարելու ընդունակություններից զուրկ լինելով՝ կկործանեին ժողովուրդը։

==Գլուխ տասնմեկերորդ==

Կարծում եմ, որ ստրուլդբրուգների մասին արած այս պատմությունը որոշ բավականություն պիտի պատճառի ընթերցողին, որովհետև դա մի փոքր արտասովոր է թվում․ գոնե ես չեմ հիշում, որ ձեռս ընկած ճանապարհորդական մի որևէ գրքում հանդիպած լինեմ դրա նման մի այլ պատմության։ Եթե ես սխալվում եմ, ապա թող ներելի լինի ինձ այն, ինչ անխուսափելի է մի ճանապարհորդի համար, որը նկարագրելով մի որևէ երկիր, հաճախ ակամա կանգ է առնում միևնույն մանրամասնության վրա, որի մասին գրել է նաև մի այլ ճանապարհորդ, առանց դրա համար ուրիշից փոխ առնելու կամ արտագրելու մեղադրանքին ենթարկվելու։

Նորին մեծությունը հաճախ ինձ ստիպում էր, որ իր արքունիքում մի որևէ պաշտոն հանձն առնեմ, բայց տեսնելով իմ հայրենիք վերադառնալու վերջնական որոշումը, բարեհաճեց տալ մեկնելու հնարավորություն և արժանացրեց ինձ իր հանձնարարական նամակին, որ իր սեփական ձեռքով գրեց ճապոնական կայսրին։ Բացի այդ՝ նա ինձ նվիրեց չորս հարյուր քառասունչորս խոշոր ոսկեդրամ (այս ժողովուրդը սիրում է զույգ թվեր) և մի կարմիր ադամանդ, որ ես Անգլիայում ծախեցի տասնմեկ հազար ֆունտով։

1709 թվի մայիսի 6֊ին ես հանդիսավոր կերպով հրաժեշտ տվի նորին մեծությանն ու իմ բարեկամներին։ Թագավորն այնքան սիրալիր եղավ, որ հրամայեց իր պահակին ուղեկցելու ինձ մինչև Գլանգուենստալդ, որ կղզու հարավ֊արևմտյան կողմում մի նավահանգիստ էր։ Վեց օրից հետո ես գտնվում էի Ճապոնիա մեկնելու պատրաստ մի նավում։ Ճանապարհորդությունս տևեց տասնհինգ օր։ Մենք իջանք մի փոքրիկ ծովային քաղաք, որ կոչվում է Քսամոշի և գտնվում է Ճապոնիայի հարավ֊արևելյան մասում։ Քաղաքն ընկած էր արևմտյան ծայրամասում, որտեղից սկսվում էր մի ոչ լայն նեղուց, դեպի ծովի հյուսիսային երկարաձև թևը, որի հյուսիս֊արևմտյան կողմում գտնվում է Եդոն՝ կայսրության մայրաքաղաքը։ Ափ իջնելուց հետո մաքսատան պաշտոնյաներին ես ցույց տվի Լըգգնեգգի թագավորի ձեռքով նորին մեծության անունով գրած նամակը։ Պաշտոնյաները շատ լավ գիտեին թագավորական կնիքը, որ իմ ափի մեծության չափ էր։ Վրան նկարած էր՝ մի թագավոր կաղ մուրացկանին բարձրացնում էր գետնից։ Քաղաքագլուխը լուր առնելով նամակի մասին, ինձ ընդունեց իբրև բարեկամական տերության դեսպանի։ Նա իմ տրամադրության տակ դրեց կառք և ծառաներ ու հոգած իմ ծախսերը մինչև Եդոն, ուր ես արժանացա կայսերական ընդունելության։ Այդտեղ ես հանձնեցի իմ նամակը, որը բաց արին մեծ ծիսակատարությամբ և թարգմանի միջոցով կարդացին կայսրին․ հետո թարգմանը նորին մեծության հրամանով ինձ հասկացրեց, որ ես կարող եմ ներկայացնել իմ խնդիրը, և ինչ էլ որ խնդրելու լինեմ՝ կշնորհվի ինձ ի հարգանս նորին արքայական եղբոր Լըգգնեգգի թագավորի։ Այդ թարգմանի պաշտոնը հոլանդացիների գործերը վարեն էր․ նա իմ արտաքինից իսկույն իմացավ, որ ես եվրոպացի եմ և նորին մեծության հրամանը կրկնեց հոլանդերեն, որին նա կատարյալ տիրապետում էր։ Ես պատասխանեցի (ինչպես սկզբում որոշել էի), որ մի հոլանդացի վաճառական եմ, որ իմ նավը խորտակվել է մի հեռավոր երկրում, որտեղից ցամաք ու ծով անցնելով եկել եմ Լըգգնեգգ, իսկ Լըգգնեգգից նավ եմ նստել մինչև Ճապոնիա, ուր իմ հայրենակիցները, ինչպես հայտնի է, հաճախ առևտուր են անում, և որտեղից, հույս ունեմ, այդ առևվտրականներից որևէ մեկի հետ վերադառնալ Եվրոպա, ուստի ես խոնարհաբար խնդրում եմ, որ նորին արքայական մեծությունը շնորհ անի և հրամայի, որպեսզի ինձ ապահով կերպով տանեն մինչև Նագասակի։ Ես խնդրեցի նաև, որ նորին մեծությունը, ի սեր իմ հովանավոր Լըգգնեգգի թագավորի, ազատի ինձ իմ հայրենակիցների համար պարտադիր խաչելությունը ոտնահարելու ծիսակատարությունից, քանի որ ես նրա երկիրն եմ ընկել դժբախտության շնորհիվ և առևտուր անելու որևէ մտադրություն չունեմ։ Երբ իմ այս վերջին խնդիրը թարգամանեցին կայսրին, նա մի փոքր զարմացավ և ասաց, թե իմ հայրենակիցների մեջ ես առաջին մարդն եմ, որ իմ վարանումն եմ ցույց տալիս այդ խնդրի հանդեպ, ուստի նա սկսում է կասկածել, թե գուցե ես իսկական հոլանդացի չեմ, այլ միայն, ինչպես երևում է, քրիստոնյա։ Այնուամենայնիվ իմ արած պատճառաբանությունից հետո, բայց գլխավորապես իր շնորհի արտակարգ նշանով Լըգգնեգգի թագավորին գոհություն պատճառելու համար՝ նա հարգեց իմ այդ եզակի քմահաճույքը․ սակայն ասաց, որ այդ զանցառությունը հարկավոր է շատ ճարպիկ կերպով անել, իսկ ինքը կհրամայի իր պաշտոնյաներին, որ ինձ անցկացնեն իբր թե մոռացմամբ, որովհետև, ասաց նա, եթե իմ հայրենակից հոլանդացիներն իմանան այդ գաղտնիքը՝ ճանապարհին ինձ սրախողխող կանեն։ Թարգմանի միջոցով ես խորին շնորհակալություն հայտնեցի այդ անսովոր շնորհի համար։ Եվ քանի որ մի փոքր զորագունդ պիտի գնար Նագասակի, ուստի հրամանատար սպան կարգադրություն ստացավ, որ ինձ ողջ֊առողջ ճանապարհ դնի, ստանալով նաև խաչելության վերաբերյալ մասնավոր հրահանգներ։

Այդ ճանապարհորդության միջոցին հիշատակելու արժանի բան չպատահեց։ Մեր նավը գնաց հաջող քամու տակ մինչև Բարեհուստ հրվանդանը, ուր մենք կանգ առանք խմելու ջուր վերցնելու համար։ Ապրիլի 10֊ին մենք անփորձ հասանք Ամստերդամ՝ ճանապարհին հիվանդությունից կորցնելով երեք հոգի, իսկ չորրորդը Ջենովայի ափերի մոտ նախակայմից իրեն նետեց ծովը։ Ամստերդամից, քաղաքին պատկանող մի նավով, ես շուտով գնացի Անգլիա։