Changes
}}
[[Category: Արձակ]]
[[Կատեգորիա:Գիտաֆանտաստիկա]]
[[Կատեգորիա:Պատմվածք]]
Տիեզերանավը ամբողջովին ծակծկված էր, ինչպես ասում են՝ իսկը մաղ։
— Մեզ շրջապատեցին,— ասաց XX֊3֊ը։— Որպեսզի ցույց տանք մեր խաղաղ մտադրությունները, ավելի տրամաբանական կլինի նավից դուրս գանք։ Համաձա՞յն եք։
Մյուսները համաձայնեցին նրա հետ, եւ XX֊1֊ը բացեց ծանր դուռը, որ ոչ կրկնակի էր եւ ոչ էլ հերմետիկ։ Ռոբոտների հայտնվելը իրարանցում առաջացրեց յուպիտերցիների մեջ։ Նրանք ինչ֊որ բան արեցին տիեզերանավին մոտեցրած ամենամեթ ամենամեծ առարկային, եւ XX֊3֊ը զգաց, որ իր բերիլիումային֊իրիդիումային֊բրոնզային մարմնի վերին շերտի ջերմաստիճանը բարձրանում է։
Նա մի հայացք գցեց XX֊2֊ին։
Մտնելով տիեզերանավ՝ նրանք սկսեցին սպասել։ Ինչպես ասաց XX֊3֊ը, Յուպիտերը շատ ընդարձակ մոլորակ էր, եւ ռադիոկոդի մասնագետին կարող էին երկար փնտրել։ Ասենք, ռոբոտների համբերությունը անսպառ էր։
Եվ իսկապես, Յուպիտերը, ժամանակաչափի ցուցումներիովցուցումներով, երեք անգամ պտտվեց իր առանցքի շուրջը, մինչեւ եկավ փորձագետը՝ ռադիոկոդի մասնագետը։ Բնականաբար, այստեղ ոչ արեւածագ եղավ, ոչ էլ մայրամուտ։ Հեղուկի պես խիտ երեք հազար մղոն ձգվող մթնոլորտը անթափանց խավարով պարուրել էր մոլորակը, եւ ոչ ոք չէր կարող ցերեկը տարբերել գիշերից։ Ասենք, ոչ ռոբոտների, ոչ էլ յուպիտերցիների համար տեսանելի լուսային ճառագայթումը ոչ մի դեր չէր խաղում, նրանց տեսողությունը այլ սկզբունքով էր գործում։
Ահա արդեն երեսուն ժամ յուպիտերցիները շարունակում էին տիեզերանավի պաշարումը։ Նրանք գրոհում էին համառորեն, համբերատար եւ ամենայն դաժանությամբ։ Այդ մասին իր հիշողության մեջ բազմաթիվ նշումներ արեց XX֊1֊ը։ Յուպիտերցիները անընդհատ նոր զենքեր էին գործի դնում, իսկ ռոբոտները, ուշի ուշով հետեւելով նրանց գրոհներին, ամեն անգամ վերլուծում էին դրանք։
Նրանց տեր֊մարդիկ ամեն ինչ շատ դիմացկուն էին սարքել։ Նավի եւ ռոբոտների ստեղծումը տեւել էր տասնհինգ տարի, եւ նրանց էությունը կարելի էր արտահայտել մի բառով՝ զորություն։ Անհանարին Անհնարին էր նրանց ոչնչացնելը, ոչ նավը, ոչ էլ ռոբոտները ամրությամբ չէին զիջում իրար։
— Ինձ թվում է, մթնոլորտը խանգարում է նրանց,— ասաց Երրորդը,— Նրանք չեն կարողանում օգտագործել ատոմային լիցքը, քանի որ իրենք կարող են պայթել այս թանձր մթնոլորտում։
— Նրանք պայթուցիկ նյութ էլ չեն կարող օգտագործել,— ասաց Երկրորդը։— Եվ դա լավ է։ Մեզ դրանք, իհարկե, ոչ մի վնաս չէին տա, բայց մի լավ կցնցեին։
— Պայթուցիկ նյութերի մասին խոսք անգամ չի կարող լինել։ Առանց գազերի ակնթարային ակնթարթային ընդարձակման պայթյուն չի լինում, իսկ գազը պարզապես չի կարողանա ընդարձագվել ընդարձակվել այս մթնոլորտում։
— Շատ լավ մթնոլորտ է,— փնթփնթաց Առաջինը։— Ինձ դուր է գալիս։
Այս բառերը միանգամայն բնական հնչեցին․ XX սերիայի ռոբոտներին ստեղծում էին հենց այսպիսի մթնոլորտի համար։ Արտաքուստ նրանք ոչ մի բանով նման չէին մարդուն։ Ցածրահասակ էին եւ լայն, նրանց ծանրության կենտրոնը գտնվում էր գետնի մակերեւույթից մեկ ֆուտից էլ պակաս բարձրության վրա։ Ռոբոտները ունեին վեց ոտք՝ կարճ ու հաստ, որոնք նախատեսված էին մի քանի տոննա ծանրաբեռնվածության համար այնպիսի պայմաններում, երբ ձգողությունը երկուսուկես անգամ գերազանցում է երկրային ձգողությունը։
Կշռի ավելցուկը հավասարակշռելու համար ռոբոտներին օժտել էին մի այնպիսի ռեակցիայով, որը մի քանի անգամ գերազանցում է Երկրի վրա անհրաժեշտ ռեակցիան։ Բացի այդ, ռոբոտները պատրաստված էին բերիլիումային֊իրիդիումային֊բրոնզե համաձուլվածքից, որը ոչ մի քայքայման չէր ենթարկվում։ Այս համաձուլվածքի դեմ անզոր էին բոլոր տեսակի զենքերը, բացի հազար մեգանոն մեգատոն հզորությամբ ատոմային զենքից։
Սպասելով ռադիոկոդի մասնագետին՝ ռոբոտներն զբաղված էին նրանով, որ բավական անվստահորեն աշխատում էին գոնե ինչ֊որ կերպ նկարագրել յուպիտերցիների արտաքինը։ XX֊1֊ը նշեց նրանց շոշափուկները եւ մարմնի շրջանաձեւ համաչափությունը, ու այլեւս անկարող էր… որեւէ բան ավելանել։ ավելացնել։ Երկրորդն ու Երրորդը ամեն կերպ ճգնում էին օգնել նրան, բայց նույնպես անարդյունք։
— Չի կարելի ինչ֊որ բան նկարագրել,— վերջապես հայտարարեց Երրորդը,— չհամեմատելով մի այլ բանի հետ։ Ես երբեք տեսած չկամ այսպիսի արարածներ…
Այդպես էլ կար։ Մորզեի բարդացված այբուբենը, որը քսանհինգ տարվա ընթացքում Յուպիտերի բնակիչները եւ Հանիմեդի մարդիկ համատեղ ջանքերով վեր էին ածել զարմանալիորեն ճկուն հաղորդակցման միջոցի, վերջապես կիրառվեց մոտիկից։
Այժմ առաջ էր եկել մեկ յուպիտերցի, իսկ մյուսները ես ետ էին քաշվել։ Նա էլ սկսեց բանակցությունները։
— Որտեղի՞ց եք եկել,— չրխկաց նա։
— Եթե քսանչորս ժամվա ընթացքում դուք հեռանաք Յուպիտերից, մենք ձեզ կխնայենք… Առայժմ դուրս չենք գա մեր մթնոլորտի սահմաններից եւ չենք ոչնչացնի հակայուպիտերային հրոսակախումբը, որը հաստատվել է Հանիմեդի վրա։
— Ես կուզենայի նշել,— ասաց Երրորդը,— որ մենք՝ Հանիմեդի եւ ներքին բոլորակների մոլորակների բնակիչներս…
— Համաձայն մեր աստղագիտության,— ընդհատեց նրան յուպիտերցին,— գոյություն ունեն միայն Արեւը եւ մեր չորս արբանյակները։ Ոչ մի ներքին մոլորակ չկա։
— Շնորհակալություն։ Դուք մեզ չե՞ք ուղեկցի դեպի մոտակա քաղաքը։ Մենք կուզենայինք շատ բան իմանալ։— Եվ, մի քիչ մտածելուց հետո, ավելացրեց․— Մեր նավին, հասկանալի է, չի կարելի ձեռք տալ։
Նա չէր սպառնում, այլ ուղղակի խնդրեց, որովհետեւ XX սերիայի եւ ոչ մի ռոբոտը կռվարար չէր։ Նրանց ստեղծելիս բացառել էին ամենաչնչին եափով չափով բորբոքվելու հնարավորությունն իսկ։ Փորձարկումների երկար տարիների ընթացքում պարզվել էր, որ մարդկանց անվտանգության տեսակետից ուղղակի անհրաժեշտ է, որ XX սերիայի ռոբոտները հավասարակշռված եւ խաղաղ բնավորություն ունենան։
— Մեզ չի հետաքրքրում ձեր փտած տաշտակը,— ասաց յուպիտերցին։— Մեզանից ոչ մեկը չի պղծի իրեն՝ ձեռք տալով դրան։ Դուք կարող եք գալ մեզ հետ, բայց տասը ֆուտ հեռավորության վրա կքայլեք։ Հակառակ դեպքում՝ անմիջապես կոչնացվեք։կոչնչացվեք։
— Այ քեզ գոռոզամտությո՜ւն,— շշնջաց Երկրորդը։
— Եթե դուք նրան օգտագործում եք որպես սնունդ, ապա մենք ուրախ կլինեինք…
— Ոչ։ Մենք մեզ համար կարող ենք սնունդ հայթհայթել հայթայթել առանց մի ինչ֊որ խուժ… առանց կողմնակի օգնության։ Ինքներդ կերեք դրան։
Այդժամ XX֊1֊ը հեշտությամբ մի ձեռքով բարձրացրեց հրեշի դին ու նետեց լիճը։ Իսկ Երրորդը, իմիջայլոց, ասաց․
— Հե՜յ, խաժամո՜ւժ,— դիմեց նա ռոբոտներին,— հապա մի դուրս եկեք վագոնից։ Մենք ուզում ենք նայել ձեզ վրա։
Ռոբոտներն ուրախությամբ կատարեցին այդ պահանջը։ Ավ Եվ այն ժամանակ, երբ Երրորդն ու Երկրորդը թռան վագոնի աջ կողմից, Առաջինը ցած նետվեց ձախ պատի միջով։ Հենց «միջով», քանի որ չբարեհաճեց գործի դնել պատն իջեցնող մեխանիզմը եւ այն լրիվ տեղահան արեց։ Պատի ետեւից քանվեցին քանդվեցին երկու անիվները եւ առանցքը։ Վագոնը փլվեց, ու XX֊1֊ը շշմած նայեց շուրջը։
Վերջապես նա չրխկացրեց․
— Դա բարձր ջերմաստիճանների բաժանմունքն է։ Տարբեր պրոցեսները այնպիսի ջերմաստիճաններ են պահանջում, որոնք վտանգավոր են կյանքի համար, այդ պատճառով էլ այստեղ գործում է հեռուստակառավարումը։
Պաշտոնյան ռոբոտներին բերեց ջերմություն ճառագող պատիտ պատի մոտ եւ ցույց տվեց ոչ մեծ կլոր պատուհանը, որը պաշտպանված էր ինչ֊որ թափանցիկ նյութով։ Այդպիսի պատուհաններ շատ կային, եւ դրանք լուսավորվում էին աղոտ կարմիր լույսով, որ արձակվում էր հրաշունչ վառարաններից եւ ճեղքում դուրս էր գալիս թանձր մթնոլորտի միջով։
XX֊1֊ը կասկածելի մի հայացք նետեց յուպիտերցիների վրա եւ չրխկաց․
Ռոսոտներին տարան քաղաքի ամենածայրը, եւ նրանք հայտնվեցին իրար կողք խիտ շարված կառույցների արանքում, որոնք մոտավորապես հիշեցնում էին երկրային համալսարանները։
Յուպիտերցի պաշտոնյան արագ֊արագ քայլում էր առջեւից, իսկ նրա ետեւից գնում էին ռոբոտները՝ մռայլ կանխազգացումներով համակված։ XX֊1֊ը, բոլորին իրենից առաջ թողնելով, կանգա կանգ առավ ոչ մի բանով չփակված բաժանմունքի առջեւ։
— Սա ի՞նչ է,— հետաքրքրվեց նա։
— Դուք չե՞ք առարկի, եթե նայեմ, թե ինչ էակներ են դրանք,— հարցրեց Առաջինը։
Նա քայլեց դեպի մոտակա նստարանը, իսկ ուսանողները, վախենալով օտարերկրացիների հետ շփումից պղծվելուց, բոլորն իրար գլխի հավաքվեցին մի անկյունում։ XX֊1֊ը մի կողմ հրեց մանրադիտակը եւ ուշադիր նայեց զննական ապակուն։ Զարմանացած՝ Զարմացած՝ նա վերցրեց երկրորդը, երրորդը… չորրորդը…
Հետո ռոբոտը դարձավ յուպիտերցուն։
— Լռե՛լ,— չրխկաց յուպիտերցին։— Վերադարձեք եւ պատմեք ձերոնց, թե ինչ տեսաք այստեղ։ Այն չնչին, թույլ ուժադաշտը, ինչպիսին ձեր տիեզերանավինն է, նույնիսկ չի էլ կարելի համեմատել մեր ուժադաշտի հետ, որովհետեւ մեր ամենափոքր տիեզերանավը հարյուր անգամ հզոր եւ մեծ կլինի ձերից։
— Այդ դեպքում,— ասաց Երրորդը,— մենք այլեւս անելիք չունենք այստեղ ու կվերադառնանք, որպեսզի հաղորդենք, ինչպես դուք եք ասում, այն ամենի մասին, ինչ իմացանք։ Խնդրում եմ, մեզ տարեք մեր նավի մոտ, ու մենք հրաժեշտ կտանք ձեզ։ Բայց, ի միջի այլոց, ի գիտություն ձեձեզ, դուք որոշ բաներ չեք հասկանում։ Հանիմեդի մարդիկ, իհարկե, ունեն ուժադաշտեր, բայց դրանք ոչ մի կապ չունեն մեր նավի հետ։ Մենք ուժադաշտի կարիք չունենք։
Ռոբոտը դարձավ իր ընկերներին․
— Տասը երկրային տարի հետո տեր֊մարդիկ կոչնչանան։ Յուպիտերին դիմադրելը անհնարին է։ Նա շատ ուժեղ է։ Քանի դեռ յուպիտերցիները կպած էին իրենց մոլորակի մակերեսին, մարդկանց վտանգ չէր սպառնում։ Բայց այժմ նրանք ուժադաշտ ունեն… Մենք միայն կարող ենք մեր ստացած տեղեկությունները հասցնել մարդկանց, եւ միայն այդքանը։
Ռոբոտները գնացին իրենց ճանապարհով։ Քաղաքը մնաց ետեւեում։ ետեւում։ Հորիզոնում երեւաց մի մուգ բիծ՝ նրանց տիեզերանավը։
Հանկարծ յուպիտերցին ասաց․
— Ի՞նչ,— հարցը կրկնեց Երրորդը։
— Մենք պատրաստե պատրաստ ենք վերականգնել կապը Հանիմեդի հետ,— վրա տվեց յուպիտերցին,— եւ խոստանում ենք տիեզերք դուրս գալու ոչ մի փորձ չանել։ Մեր ուժադաշտը կկիրառվի միայն Յուպիտերի վրա։
— Բայց…— սկսեց Երրորդը։
— Այդ ամենը ես հասկանում եմ,— ասաց Երկրորդը,— բայց…
— Բայց այդ ամենը շրջվեց հենց իրենց դեմ,— շարունակեց Երրորդը։— Նրանք համոզվեցին, որ մենք ավելի ուժեղ ենք։ Մենք չենք խեղդվում, չենք ուտում եւ չենք քնում, հալած մետաղը մեզ չի վնասում։ Նույնիսկ սոսկ մեր ներկայությունը կործանիչ եղավ Յուպիտերի կենդանի էակների համար։ Նրանց վերջին հաղթաթուղթը ուժադաշտն էր։ Եվ երբ նրանք իմացան, որ մենք դրա կարիքը չունենք եւ կարող ենք ապրել վակուումում բացարձակ գրոյի պայմաններում, նրանց կամքը կոտրվեց։— Երրորդը լռեց եւ ապա ավելացրեց,— իսկ երբ կամքը կոտրվում է, ապա գրեազանցության գերազանցության կոմպլեքսն անհետանում է ընդմիշտ։
Մյուս ռոբոտներն ընկան մտքերի մեջ, ապա Երկրորդն ասաց․
— Ես Եվ այնուամենայնիվ դա համոզիչ չէ։ Նրանց ի՜նչ, թե մենք ինչի ենք ընդունակ։ Մենք ընդամենը ռոբոտներ ենք։ Նրանք հո մե՞զ հետ չէին կռվելու։
— Հենց բանն էլ դա է, Երկրորդ,— հանգիստ ասաց Երրորդը։— Ես հենց նոր գլխի ընկա։ Գիտե՞ք արդյոք, որ մեր սեփական սխալի պատճառով զուտ պատահաբար նրանց չասացինք, որ մենք ռոբոտ ենք։
— Զարմանալի չէ, որ նրանք վախեցան կռվել։
