Changes

Նրան հիշում եմ (ես իրավունք չունեմ այդ սրբազան բառն արտասանելու այդ իրավունքը վերապահված էր միայն մի մարդու, և այդ մարդն արդեն մեռած է) մութ անվանածաղիկը ձեռքին տեսնելով նրան այնպես ինչպես չի կարող տեսնել ոչ մի մարդ, նույնիսկ եթե նրան նայի արշալույսի առաջին հրացոլքից մինչև մայրամուտի վերջին հրացոլքը իր ողջ կյանքի ընթացքում: Հիշում եմ ծխախոտի ծխի միջից նրա մտախոհ հնդկացու դիմագծերով և յուրօրինակորեն հեռավոր դեմքը: Հիշում եմ (կարծես) նրա բարակ ձեռքերը ճիշում եմ այդ ձեռքերի հետ միաժամանակ Արևելյան ափի զինանշանով մի մատե, հիշում եմ պատուհանին կախված մի դեղին բնանկարով խսիր: Հստակորեն հիշում եմ նրա ձայնը, նրա հին արվարձանաբնակի իտալական սուլոցների ազդեցությունը չկրած հանդարտ զգայական և ռնգային ձայնը: Նրան ընդամենը երեք անգամ եմ տեսել, վերջինը 1887 թվականին: Դուք ծրագրել եք, որ Ֆունեսի մասին գրեն նրանք ովքեր ճանաչել են նրան, ինձ շատ է ուրախացնում այդ հանգմանքը իմ վկայությունը գուցե լինի ամենահամառոտը և անկասկած ամենաղքաաը, սակայն նա կլինի ձեր հրատարակած ժողովածուի ամենաանաչառը: Արգենտինացու իմ խղճուկ վիճակն ինձ թույլ չի տա գրել ներբողական ժանրով, որն Ուրուգվայում պարտադիր ժանր է, երբ խոսքը վերաբերում է ուրուգվայցուն: '''Գրագետ, հավակնոտ, պորտենիո ''' իհարկե, Ֆունեսը չարտասանեց այս վիրավորական բառերը բայց վստահ եմ, որ ես նրա համար մարդկանց այդ խղճուկ տեսակի ներկայացուցիչն էի: Պեդրո Լեանդրո Իպուչեն գրել է, որ Ֆունեսը գերմարդու նախատիպ է, «վայրի և տնաբույս մի Զրադաշտ», չեմ վիճում բայց չպետք է մոռանանք նաև, որ նա միևնույն ժամանակ Ֆրայ Բենտոսից է Իպուչեի հայրենակիցներից մեկը՝ նրանց հատուկ անբուժելի սահմանափակություն ներով հանդերձ:

ծածկել էր երկինքը: Նա սնվում էր հարավային քամուց, ծառերն արդեն գժվել էին, ես վախ ունեի (հույս), որ հորդառատ անձրևը մեզ բացատում կբռներ: Փոթորկի հետ մրցության մեջ մտանք: Կավաքարե բարձր մայթերի մեջ խորացող մի լիողոց հասանք: Հանկարծակիորեն մթնել էր, վերևում շտապող և գրեթե գողունի քայլեր լսեցի, աչքերս բարձրացրի նեղլիկ ու քանդված մայթով, կարծես նեղլիկ ու քանդված պատի վրայով վազելիս լիներ մի տղա անցավ: Հիշում եմ նրա վարտիքը, տրեխները, խիստ դեմքին պլպլացող ծխախոտը, և այդ ամենը արդեն անսահմանորեն վիթխարի ամպի ֆոնին: Բեռնարդոն հանկարծ կանչեց՝ '''Իրենեո, ժամը քանի՞սն է''': Մյուսը, առանց երկինք նայելու առանց կանգ առնելու պատասխանեց՝ '''Ութին չորս է պակաս, պարոն Բեռնարդո Խուան Ֆրանսիսկո: ''' Ձայնը սուր էր, հեգնոտ:

Մենք մի ակնարկով՝ ընկալում ենք սեղանի վրայի երեք գավաթները, Ֆունեսը՝ խաղողաորթի յուրաքանչյուր ողկույզն ու հատիկները։ Գիտեր հազար ութ հարյուր ութսուներկուսի ապրիլի երեսունի արշալույսի հարավային ամպերի ձևը և իր հիշողության մեջ դրանք կարող էր համեմատել ընդամենը մի անգամ տեսած իսպանական գրքի թերթերի և Կեբրաչոյի ճակատամարտի նախօրյակին Ռիո Նեգրո գետում թիակի բարձրացրած փրփուրի գծերի հետ։ Այդ հիշողությունները սովորական չեն, ամեն մի տեսողական պատկեր կապված է մկանային ջերմային և այլ զգացողությունների հետ։ Կարող էր վերստեղծել բոլոր երազներն ու կիսաերազները։ Երկու թե երեք անգամ նա հիշողությամբ վերստեղծել էր ամբողջական մի օր, մի պահ անգամ չէր կասկածել, բայց ամեն մի վերստեղծում պահանջել էր նույնպես ամբողջական մի օր։ Ասաց՝ '''Ես մենակս ավելի շատ հիշողություններ ունեմ, քան աշխարհը աշխարհ դառնալուց հետո բոլոր մարդկանց հիշողությունների գումարը։ ''' Ասաց նաև՝ '''Իմ քունը նույնն է, ինչ ձեր արթնությունը։ ''' Իսկ արշալույսի դեմ ավելացրեց՝ '''Իմ հիշողությունը պարոն, նման է աղբանոցի։ ''' Գրատախտակի վրա գծված շրջանակը եռանկյունին, քառանկյունին կամ շեղանկյունին այնպիսի ձևեր են, որ կարող ենք ամբողջապես ընկալել․ այդ նույն ձևով էր Իրենեոն ընկալում ձիու փոթորկոտ բաշը, սարալանջին արածող նախիրը, հարափոխ կրակը, անհամար մոխիրը և երկար հուղարկավորության ընթացքում հանգուցյալի դեմքի փոփոխությունները: Չգիտեմ, թե քանի աստղ էր տեսնում երկնքում։

Մթության մեջ դեռ հնչում էր Ֆունեսի ձայնը։ Ասաց, որ 1886 թվականին հնարել էր թվային համարակալման յուրօրինակ մի համակարգ և մի քանի օրվա ընթացքում հասել մինչև քսանչորս հազարը։ Գրի չէր առել, քանի որ մի անգամ մտածածը չէր կարող մտքից ջնջել։ Իր առաջին խթանը կարծեմ «երեսուներեք պեսո» անվանելու համար մի բառի և մի նշանի փոխարեն երկու նշան և երեք տառ օգտագործելու տհաճությունն էր։ Հետո խելահեղ այդ սկզբունքը կիրառեց մյուս թվերի համար։ Յոթ հազար տասներեքի փոխարեն ասում էր (օրինակի համար) ''Մաքսիմո Պերես'', յոթ հազար տասնչորսի փոխարեն՝ ''գնացք'', այլ թվեր էին ''Լուիս Մելիան , Լաֆինուրը Օլիմարը'', ''ծծումբը , թամբերը, կետը, գազը, թեյնիկը, Նապոլեոնը , Ագուստին դե Վեդիան։ Վեդիան''։ Հինգ հարյուրի փոխարեն ասում էր՝ ինը։ ''ինը''։ Յուրաքանչյուր բառ ուներ դրոշմանման յուրահատուկ մի նշան, վերջիններս շատ բարդ էին ես փորձեցի բացատրել, որ այդ անկապ ձայների ռապսոդիան թվային համակարգի պահանջարկի ճիշտ հակառակն է։ Ասացի, որ ասել 365 նշանակում է նկատի ունենալ երեք հարյուրյակ, վեց տասնյակ, հինգ միավոր այսինքն վերլուծություն անել և որ նման վերլուծությունը հնարավոր չէ։ Սևամորթ Թիմոթեո կամ սաստիկ ծեծ «թվերում» Ֆունեսը չհասկացավ կամ չուզեց հասկանալ ինձ։