Changes

— Ահա և ես վերա դարձավերադարձա, Ռավիկ,— ասաց Կետ Հեգստրեմը։

— Ամենևին։ Բայց վերջին անդամ անգամ դուք ինքներդ էիք ասում, որ գործերը կարգավորելուց հետո վերադառնալու եք Ամերիկա։

— Ինքս էլ էի այդպես կարծում։ Բայց հիմա կարծիքս փոխել եմ։ Ես նույնպես ուզում եմ կյանքից վերցնել այն, ինչլ ինչը կարող եմ։

Բուժքրոջ մանկական կարմրաթուշ երեսը անկեղծ էր ու պայծառ։ Նրա շուրջը տեղի ունեցող ոչ մի բան չէր հուզում նրան, եթե դա չէր առնչվում բուժքրոջ փոքրիկ աշխարհի հետ։ Մեռնողները նրա համար քառականջ կամ անճարակ երեխաներ էին։ Մարդ պետք է նրանց հոգսը քաշեր, մինչև որ մեռնեին։ Հետո հայտնվում էին նոր հիվանդներ, որոնցից ոմանք առողջանում էին և նվերներ տալիս, ոմանք ոչ մի նվեր չէին տալիս, իսկ ոմանք էլ պարզապես մեռնում էին։ Ամեն ինչ այդ ձևով էր ընթանում։ Այնպես որ ոչ ոք չէր հուզվում դրա համար։ Շատ ավելի կարևոր էր մի ուրիշ բան, թե արդյոք «Բոմարշե» ունիվերմագում գները քսանհինգ տոկոսով կիջեցնե՞ն և կամ զարմիկ ժանը Ժանը Աննա Կուտյուեի հետ կամուսնանա՞ թե ոչ։

— Ես անունները չեմ կարողանում հիշել։ Բայց դեմքով ձեզ հիշում եմ։ Երկա՞ր ժամանակ է, ինչ վերջին անդամ անգամ մենք տեսնվել ենք։

Լյուսիեննան գլխով արեց։ Ռավիկը տեսնում էր, որ նա իսկապես գոհ է, է։ Աղջկա համար այդ բոլորը սովորական բան էր։ Ինչո՞ւ զուր տեղը դա ողբերգություն դարձնել։

Սա ի՞նչ է, — մտածեց Ռավիկը, Ռավիկը։— Մի՞թե ես այն աստիճան քաղցածի տեսք ունեմ, որ պատահած պոռնկուհին ինձ մի կտոր ծախու սեր է առաջարկում։

Լյուսիեննան աչքերը կախեց։ Ռավիկը բռներ բռնեց նրա ձեռքը, որ կորած ու որբ ընկած էր սեղանին։

Հին հունական բաժնում Միլոսյան Վեներայի առաջ քչփչում էին մի քանի աղջիկներ, որոնք ոչնչով նման չէին նրան։ Ռավիկը կանգ առավ։ Եգիպտական գրանիտից ու կանաչավուն սիենիտից հետո հույների մարմարյա արձանները մի տեսակ մեղմ ու դեկադենտական էին թվում։ Հեզ և փարթամամարմին Վեներան ինչ-որ բանով ճակատագրից գոհ, լողացող տանտիրուհու էր նման։ Գեղեցիկ է և անխոհ։ Ապոլոնը՝' այդ մողեսասպանը, հոմոսեքսուալիստ էր, որին անհրաժեշտ էր ավելի շատ մարմնամարզությամբ զբաղվել։ Սակայն այդ հույները դրված էին այնպիսի սրահներում, որտեղ անհրաժեշտ չափով օդ չկար, և դա սպանում էր նրանց։ Այլ էր եգիպտացիների վիճակը, նրանք ստեղծված էին դամբարանի և տաճարների համար։ Իսկ հույներին արև էր պետք, օդ և սյունաշարեր, որոնց միջով կարող էր թափանցել Աթենքի ոսկեղեն լույսը։

Անմիտ սենտիմենտալություն է, մտածեց Ռավիկը։ Հաղթանակի աստվածուհի և փախստական թիթեռ։ Էժանագին սիմվոլ։ Բայց կյանքում ի՞նչն է ավելի հուզում, եթե ոչ հենց այդ էժանագին հասկացությունները — էժանագին սիմվոլները, էժանագին զգացմունքները, էժանագին սենտիմենտալությունները։ Վերջին հաշվով ի՞նչն է դրանք այդպես էժանագին դարձրել։ Նրանց անվիճելի ճշմարտությունը։ Եթե մարդու կոկորդից բռնում են, սնոբիզմից հետք անգամ այլևս չի մնում։ Թիթեռը բարձրացավ գմբեթի տակ և անհետացավ այնտեղի կիսախավարում։ Ռավիկը դուրս եկավ Լուվրից։ Դրսի ջերմ օդը այնպես խփեց նրա դեմքին, կարծես բաղնիքում լիներ։ Նա կանգ առավ։ Էժանագին զգացմունքներ։ Իսկ մի՞թե հենց ինքը չի դարձել ամենաէժանագին զգացմունքների զոհը։ Ռավիկը նայեց թանգարանի առջևում գտնվող լայն հրապարակին, որտեղ նստած էին հարյուրամյակների ստվերները, և հանկարծ նրան թվաց, թե բռունցքի հարյուրավոր հարվածներ տեղացին գլխին։ Նա տեղում օրորվեց և հազիվ կարողացավ իրեն պահել, որ չընկնի։ Նրա աչքերի առջևից դեռ չէր հեռանում սպիտակ, թևերը լայնորեն տարածած Նիկան, սակայն նրա հետևում ստվերի միջից բարձրանում էր կանացի մի ուրիշ դեմք, էժանագին և անարժեք, որին նայելիս նրա երևակայությունն այնպես էր խճճվում, ինչպես կարող է խճճվել հնդկական շղարշը վարդի փշոտ թփերի մեջ: մեջ։ Նա թափ էր տալիս շղարշը, բայց փշերը, ամուր կառչած նրանից, բաց չէին թողնում։ Մետաքսյա և ոսկյա նուրբ թելերի մեջ խրված, փշերն այնպես էին միահյուսվել շղարշի հետ, որ աչքն այլևս չէր կարողանում ջոկել, թե որոնք են վարդի փշոտ ճյուղերը և որոնք՝ շղարշի կայծկլտող թելերը։

Երկինքը կախվել, իջել էր ցած։ Անաղմուկ կայծակները գիշերային խավարից ակնթարթորեն դուրս էին քաշում գորշ ծծմբագույն ամպերը։ Պայթելու պատրաստ ամպրոպը հազարավոր կույր աչքերով և անձև փռվել էր տանիքների վրա։ Ռավիկը քայլում էր Ռիվոլի փողոցի երկարությամբ։ Ծածկված մայթերի սյուների հետևում ձգվում էին խանութների լուսավորված ցուցափեղկերը։ Մարդկային հոսանքը շարժվում էր նրանց առջևով։ Փողոցով, առանց ընդհատվելու, ձգվում էր մեքենաների շղթան։ Ահա հազարավոր այսպիսիների մեջ քայլում եմ և ես, մտածեց Ռավիկը։ Քայլում եմ ձեռքերս գրպանիս, առանց շտապելու, դանդաղ անցնելով զիզիպիզիներով ու թանկարժեք իրերով շողշողացող այս ցոլցափեղկերի առջևով։ Քայլում եմ սովորական իրիկնային զբոսանքի դարս եկած մարդու նման, բայց արյունը փոթորկվում է իմ մեջ, փոթորկվում է ուղեղ կոչվող ընդամենը երկու բուռ սպիտակավուն գորշ մոլյուսկանման զանգվածի գալարներում։ Ահա անտեսանելի մի ճակատամարտ սկսվեց, և հանկարծ իրականը դառնում է անիրական, իսկ անիրականը իրական։ Ես զգում եմ, թե ինչպես են ինձ արմունկներով հրմշտում, ինչպես են քսվելով ու հրելով անցնում իմ կողքից, զգում եմ ինձ վրա գցած ուրիշների հայացքները, իմ ականջին է հասնում մեքենաների շչակների ձայնը, լսում եմ, թե ինչպես են խոսում մարդիկ, զգում եմ իմ շուրջը եռացող սովորական, սարքի ընկած կյանքը, որի կենտրոնում գտնվելով հանդերձ, ավելի հեռու եմ նրանից, քան լուսինը․․․ Ես գտնվում եմ անհայտ մի մոլորակի վրա, ուր ոչ տրամաբանություն կա, ոչ անհերքելի փաստեր, և իմ մեջ ինչ-որ ձայն անվերջ ու անլռելի ճչում է մի անուն։ ես Ես գիտեմ, որ բանն անունը չէ, սակայն անվերջ լսում եմ ճչացող այդ ձայնը, որին ինչպես միշտ, որպես պատասխան լռությունն է լոկ դիմավորում։ Այդ լռության մեջ շատ ճիչեր են խլացել, առանց պատասխան ստանալու։ Բայց ճիչը չի լռել։ Դա սիրո և մահվան գիշերային ճիչն է, ճիչը էքստազի և կործանման գիտակցության, ճիչը ջունգլիների և անծայր անապատի։ Ես կարող եմ հազարավոր պատասխաններ իմանալ, բայց միակ այն պատասխանը, որն ինձ պետք է, ես չգիտեմ, և չեմ էլ իմանա, քանի որ այդ պատասխանը ոչ թե իմ մեջ, այլ ինձանից դուրս է, որին ես երբեք չեմ կարող հասնել...

Ռավիկը քայլում ու քայլում էր առաջ, իսկ գիշերն անեզր էր ու զրնգուն։ Նա քայլում էր, առանց ուշա դրություն ուշադրություն դարձնելու, թե ուր է գնում, և չգիտեր, թե ինչպես է անցնում ժամանակը։ Եվ նա ամենևին էլ չզարմացավ, երբ հանկարծ սթափվելով տեսավ, որ ինքը ավենյու Ռաֆայելի հետևում գտնվող զբոսայգում է։

Պասկալ փողոցի վրա կառուցված տուն։ Աղոտ ճերմակությամբ իրար վրա բարձրացող հարկեր։ Վերին հարկի սենյակներից մի քանիսը լուսավորված են։ Նա հայացքով փնտրեց ժոանի Ժոանի լուսամուտը։ Այնտեղ նույնպես լույս կար։ Ուրեմն, ժոանը Ժոանը տանն է։ Բայց գուցե և տանը չէ, պարզապես մոռացել է դուրս գնալիս լույսը հանգցնել։ Չէ՞ որ նա սոսկալի չէր սիրում մտնել մութ սենյակ։ Ինչպես և ինքը՝ Ռավիկը։ Նա մոտ գնաց։ Տան առաջ կանգնած էին մի քանի մեքենաներ, որոնց միջև մի դեղին «ռոդեստեր», սովորական մի մեքենա, որին մրցարշավի մեքենայի տեսք էր տրված։ Այդ մեքենան կարող էր լինել Ժոանի սիրեկանինը։ Դերասանի համար ամենահարմար մեքենան է։ Կաշվե կարմիր նստոցներ, պանել պրիբորների համար, ինչպես ինքնաթիռինը, պետք չեկող մասերի կատարյալ առատություն — իհարկե, սա պետք է որ սիրեկանինը լինի։ Չլինի՞ խանդում եմ, զարմացած մտածեց նա։ Խանդում եմ մի պատահական մարդու, որից նա կպե՞լ է։ Խանդո՞ւմ եմ ինչ-որ բանի, որն ինձ ամենևին չի վերաբերում։ Կարելի է խանդի զգացում ունենալ դեպի այն սերը, որը երես է դարձրել քեզանից, և ոչ թե դեպի այն առարկան, որին նա ուղղված է։

Նա գրպանից սիգարետ հանեց։ Դանդաղ ու լուռ ալրում։ այրում։ Աննշմարելի ծուխ։ Գիսավոր աստղի նման ցած ընկնող վառված լուցկու հատիկ։ Ինչո՞ւ ինքը չբարձրացավ Ժոանի մոտ։ Ի՞նչ կար դրա մեջ։ Չէ՞ որ առանձնապես ուշ չէր։ Նրա լույսը դեռ վառվում էր։ Եվ ինքը կարող էր արժանավայել պահել իրեն։ Ինչո՞ւ չէր կարող Ժոանին դուրս կանչել։ Հենց հիմա, երբ ինքն արդեն ամեն ինչ գիտեր։ Դուրս կանչեր, տաներ իր հետ և այլևս թույլ չտար, որ վերադառնա։

Ոչ, բավական չեն։ Իսկ եթե անգամ բավական են, ապա լոկ այն դեպքում, երբ մարդ հավատում է դրանց։ Բայց եթե բյուրեղը ջարդվում է կասկածանքի ծանր մուրճի տակ, ամենաշատը մարդ կարող է այն կպցնել, ավելին հնարավոր չէ։ Կպցնել, ստել և նայել, թե ինչպես է այդ բյուրեղը հազիվհազ բեկում լույսը, և ոչ թե շողշողում իր նախկին փայլով։ Ոչինչ չի վերադառնում։ Չի վերականգնվում ոչինչ։ Ոչ մի բան։ Եթե անգամ Ժոանը վերադառնա էլ, միևնույն է, նա արդեն նախկին ժոանը Ժոանը չի լինի։ Նա լինելու է ջարդված ու նորից կպցրած բյուրեղ։ Բաց թողնված ժամ։ Եվ ոչ ոք ետ բերել այդ ժամը այլևս չի կարող։

Նա մի անտանելի սուր ցավ զգա ց։ զգաց։ Թվում էր, թե ներսում ինչ-որ բան կտոր-կտոր են անում։ Տեր իմ աստված, տեր իմ աստված, մտածում էր նա, մի՞թե հնարավոր է այսպես տառապել։ Տառապել սիրուց։ Ես հեռվից նայում եմ ինձ, բայց ոչինչ անել չեմ կարող։ Ես գիտեմ, որ եթե ժոանը Ժոանը կրկին վերադառնա, միևնույն է, ես նորից նրան բաց կթողնեմ, սակայն դրանով իմ ցանկությունը չի մարի։ Ես կարող եմ զգացմունքները հերձել, ինչպես դիակարանի սեղանին դրված դիակ, բայց դրանից նրանք հազար անգամ ավելի կենդանի կդառնան։ Ես հասկանում եմ, որ մի օր, վերջապես, այս տառապանքները կանցնեն, սակայն դա նույնպես ինձ չի օգնում։ Ռավիկը ոչինչ չտեսնող աչքերի հայացքը հառեց դեպի Ժոանի լուսամուտը, զգալով իրեն սոսկալի ծիծաղելի վիճակում։ Բայց դա նույնպես դրությունը ոչնչով չէր փոխում...