Changes

==Բ․ ԽԲ. գլուխ==

Գիտեմ, որ ինձ վայել չէ նկարագրել (թեև այս ձեռագիրը երբեք հրապարակվելու չէ), թե որքան էի աշխատում հմտանալ սղագրության տաժանելի արվեստի մեջ և որքան ճգնում՝ ըստ կարելվույն տիրապետել այն, առաջնորդ ունենալով իմ պարտքը դեպի Դորան ու իր հորաքույները։ Աշխատելու եռանդը իրավ մեծ էր կյանքիս այդ միջոցին, երբ, ինչպես արդեն ասել եմ, հարատևությունն ու անսայթաք հաստատությունը արդեն սկսել էին բնավորությանս ամենաէական կողմերը կազմել։ Անցյալս հիշելով պիտի ասեմ, ես բոլոր հաջողություններիս աղբույրն այդ հարատևության, այդ հաստատության մեջ եմ գտել։ Ես շատ բախտավոր էի աշխարհիկ գործերում․ շատ մարդիկ ինձնից ավելի են աշխատել և դարձյալ իմ հաջողության կեսն անգամ չեն գտել․ սակայն ես երբեք գլուխ չէի բերի այն ամենը, ինչ որ արել եմ, եթե վարժված չլինեի կանոնավոր, տոկուն ու փութաջան աշխատանքի, և եթե, մանավանդ, սովորություն չունենայի՝ մի գործ սկսելիս՝ ամբողջ ուշքս միայն դրա վրա կենտրոնացնել, առանց մտածելու հետևյալի մասին, որի հերթը, թերևս, իսկույն պիտի գար։ Աստծուն հայտնի է, որ պարծենալու մտքով չեմ գրում։ Սուրբ կլիներ այն մարդը, որ իր կյանքը թերթ առ թերթ աչքի անցնելիս, ինչպես որ ես եմ անում, վստահանար ասել, թե ոչ մի քանքար չի թաքցրել հողի մեջ, ոչ մի հարմար պատեհություն չի կորցրել, ոչ մի սխալ չի արել, մոլար կրքեր չի ունեցել, խղճի խայթ ու սրտի կսկիծ չի զգացել։ Ես չեմ ունեցել և ոչ մի բնական ձիրք, որ ի չարը գործ դրած լինեմ։ Ասելիքս միայն այս է, թե ինչ որ արել եմ, աշխատել եմ հնար եղածին չափ լավ անել․ ինչ բանի որ նվիրվել եմ՝ լիովին եմ նվիրվել և անելիքս մեծ լիներ թե փոքր, ― ձգտել եմ հավասար փութով ու ջանքով անել։ Երբեմն չեմ հավատացել, որ նույնիսկ փայլուն ձիրքերով մարդը հաջողություն կգտնի, եթե ձիրքերի հետ միասին տոկուն ջանասիրություն էլ չունենա։ Առանց այսպիսի ջանասիրության ոչ մի էական հաջուղություն հաջողություն չի տեսնված աշխարհում։ Փայլուն քանքարն ու հաջող դեպքը սանդուղքի երկու բազիրքներն են, որով ոմանք բարձրանում են․ բայց անհրաժեշտ է, որ այդ բազիրքներն ու ձողերը պատահարներին դիմադրելու ընդունակ ամուր նյութից շինված լինեն։ Ո՞րն է, սակայն, մարդուս համար այդ նյութը, եթե ոչ իր ազնիվ եռանդը, զորեղ կամքը, անընկճելի բնավորությունը, որ ոչ մի ուրիշ բանով չի կարելի փոխարինել։ Երբեք չկպչել մի գործի, որին չես կարող ամբողջ զորությամբ անձնատուր լինել, և եբեք երբեք չարհամարհել որևէ գործ, որքան էլ նրա արժեքը փոքր լինի, ― այս է եղել կյանքիս կանոնը և ստուգել եմ, որ դա ոսկի կանոն է։

Ուրիասը հանկարծ կանգ առավ, ձեռքերը ծնկների միջև խոթեց ու ծիծաղից թուլանալով կքվեց։ Բայց այդ մի մունջ ծիծաղ էր․ ոչ մի ձայն դուրս չթռավ Ուրիասի կրծքից։ Այն աստիճան այդ մարդը գաշելի գարշելի էր ինձ և, մանավանդ, նրա վերջին արարքը, որ ես առանց այլևայլի շուռ եկա և հեռացա։ Նա կծկված ու երկու տակ եղած՝ պարտեզի մեջտեղը մնաց, իբրև մի թռչնահալած խրտվիլակ։

Երբեք այնքան բախտավոր, այնպես երջանիկ չէի զգացել ինձ, ինչպես այդ եկուսին երկուսին իրար մոտ նստած տեսնելիս։ Ի՜նչ դժվարություն էր ինձ համար, երբ տեսնում էի սիրելիիս պարզ նայվածն Ագնեսի անկեղծ աչքերին և Ագնեսի հեզիկ հայացքը, որով դիտում էր Դորային։

― Մոռացել եմ հարցնել, Դոդի, ― ասաց Դորան, շարունակելով կաճքկս կոճակս դեսուդեն քաշել, ― ինչպիսի՞ ազգական է քեզ գալիս Ագնեսը։ Այդ մասին կարծես, դու ինձ ոչինչ չես ասել, այ չար տղա։

― Ահա դոկոտորի դոկտորի մոտ ձեր այցելության ժամանակը լրանալու վրա է, ― ասացի ես։ ― Այսուհետև դժվար թե կարողանանք ազատ֊ազատ տեսնել իրար, սիրելի Ագնես։ Ե՞րբ նորից Լոնդոն կգաք։

― Ա՜, ― գոչեց ՈւիրասըՈւրիասը, գլուխը սաստիկ շարժելով։ ― Ինչպիսի տխուր հաստատություն, այն էլ ումի՞ց, իմ վաղեմի ընկերոջից։ Ապրի նա։ Սակայն, Կոպպերֆիլդ, ես դեռ մի հասարակ գրագիր էի, երբ նա զայրանում էր մր․ Մելդընի միայն անունը լսելուց։ Եվ այդ զայրույթը ոչ թե մի անգամ, այլ քսան անգամ ես տեսել եմ։ Եվ ո՞վ կարող է դրա համար կշտամբել նրան․ հարկավ ոչ ես։ Որպես հայր, ընկերս լիովին իրավունք ուներ երկյուղ կրելու և փափագելու, որ միս Ագնեսը այդ գործին խառը չլինի։

― Ո՛չ, ո՛չ, ո՛չ, ― կրկնեց դոկտորը։ ― Իմ միակ նպատակն էր՝ Աննիիս հաճյանալհաճոյանալ, նրա մանկության ընկերոջ համար մի լավ պաշտոն ճարելով։ Ուրիշ ոչինչ։

― ․․․ Կարծում էի, թե հասակների այդ տարբերության մեջ մի այդպիսի մանկամարդ ու հրաշաղեղ հրաշագեղ կին, որքան էլ ձեր անձը հարգեր, միայն աշխարհիկ հաշիվներով ամուսնացած կլիներ։ Ես նկատի չէի առել, թե ուրիշ անհամար զգացումներ ու պատճառներ էլ կան, որոնցով կարող էր նրա սիրտն առաջնորդվել։ Աղաչում եմ, չմոռանաք այս, սիրելի դոկտոր։

― ․․․ ԽոստովնելԽոստովանել, ― շարունակեց մր․ Ուիկֆիլդը, Ուրիասի վրա մի անհույս ակնարկ նետելով, ― թե կասկածել եմ լեդիին ու կարծել, թե նա անփույթ է ձեր նկատմամբ ունեցած իր պարտքի մեջ, և այս պատճառով փափագել եմ, որ Ագնեսը տիկնոջ հետ շատ չմտերմանա և չտեսնի այդ բոլորը, ինչ որ տեսնում էի ես ինքս, կամ երևակայում, թե տեսնում եմ իմ կանխակալ մոլորումով։ Այս մասին ես ոչ ոքի բան չեմ ասել․ չեմ էլ կամեցել, որ գեթ մեկը բան իմանա։ Եվ, թեպետ ձեզ դառն է լսել, ― կրկնեց մր․ Ուիկֆիլդը ընկճված սրտով, ― այնուամենայնիվ ինձ կարեկից կլինեք, եթե իմանաք, թե որքան եմ տանջվում այս բոլորը պատմելիս։

― Օ՜հ, ձեր վարմունքը շատ գեղեցիկ է, Կոպպերֆիլդ, ― պատասխանեց Ուրիասն, օձի նման գալարվելով, ― և բոլորին հայտնի է, որ դուք մի սիրալիր մարդ եք․ սակայն դուք բանի էությունն իսկույն իմացաք, երբ ես այդ մասին էի ձեզ հետ խոսում անցյալ երեկո, գոնե իմացաք, թե ինչ էր իմ ասելիքը։ Մի՛ ուրանքուրանաք, Կոպպերֆիլդ, որ ասելիքս իմացաք։ Դուք շատ բարի նպատակով եք ուրանում, բայց և այնպես մի՛ ուրանաք, Կոպպերֆիլդ։

Ես այլևս չէի կարողանում դոկտորին նայել․ նրա ազնիվ, պարզ, բարի, այրական վարմունքից աչքերս արտասուքով լցվել էին։ Նա արդեն մոտեցել էր դռաըդռանը, երբ հարեց․

― Դու ինձ ներո՜ւմ, ― կրկնեցի ես արհամարող արհամարհող եղանակով։

― Գիտեք, Կոպպերֆիլդ, ― ասաց նա, իր շուրթերն ականջիս մոտեցնելով, որովհետև ես շուռ չէի գալիս, ― դուք մի թյուր դրության մեջ եք գտնվում (զգում էի, որ դա ճշմարիտ է, ուստի և ավելի շատ զայրանում): ։ Չեք կարող ասել, թե ձեր արածը մի ազնիվ բան է և ստիպված եք ներողություն ընդունել ինձանից։ Այդ մասին ես ոչ մորս բան կասեմ, ոչ էլ որևէ մարդու։ Ես որոշել եմ ներել ձեզ։ Սակայն չեմ կարող հասկանալ, թե ինչպես սիրտ արիք ձեռք բարձրացնել մեկի դեմ, որին ինքներդ միշտ մի խոնարհ ու չնչին մարդ եք համարել։

Համոզված եմ, որ մրս․ Ստրոնգն էլ չէր կասկածում։ Շաբաթներ անցան, մինչև որ նրա դեմքի վրա մի թեթև փոփոխություն նշմարվեց։ Փոփոխությունը շատ դանդաղ էր առաջ գալիս, ինչպես մի ամպ անշփոթ եղանակին։ Սկզբում նա զարմանում էր դոկտորի քնքուշ կարեկցության վրա, որով սկսել էր խոսել իր հետ․ այդ զարմանքը ավելի սաստկացավ, երբ դոկտորը փափագ հայտնեց իր տունը բերելու զոքանչին, որպեսզի Աննիի միակերպ կյանքը զվարթանա։ Մինչ դոկտորը ու ես աշխատում էինք, և լեդին սեղանի մոտ նստած էր լինում, ես շատ անգամ տեսնում էի, որ նա հիացումով ու անձկությամբ անքթիթ նայում էր իր մարդուն։ Երբեմն էլ աչքերն արտասուքով լցվում էին, և նա իսկույն հեռանում էր սենյակից։ Վշտի ստվերն օրոցոր օրեցօր նրա գեղեցիկ դեմքի վրա ծանրանալով՝ մթանում էր։ Այժմ մրս․ Մարկլհեմը դոկտորի տան բնակիչ էր, բայց նա գիտեր միայն խոսել ու խոսել, և ոչ մի բան չէր նկատում։

Սակայն սա դեռ բոլորը չէ։ Այժմ մր․ Միկաբրը անժպիտ է, խստասիրտ է, ցասկոտ է։ Նա խորշում է իր ավագ որդուց ու դստրից, չի պարծենում իր երկվորյակներով, սառն է նայում մինչև անգամ այն անմեղ եկվորին, որ նոր է մեր շրջանի անդամ դարձել։ Գալով մեր տան շատ չափավոր պիտույքները հոգալուն, մի չնչին ֆարթինգ<ref>գրեթե մեկ կոպեկ</ref> անգամ դժվարությամբ է ինձ տալիս, այն էլ սաստիկ սպառնալով, թե կգնա ջուրը կընկնի (սրանք իր խոսքերն են): ։ Եվ այս բոլորից հետո դեռ համառությամբ հրաժարվում է բացատրել ինձ իր տարօրինակ ընթացքը։

Ձեզ անձնվեր, վշտահար, Էմմա Միկաբր։Միկաբր։»

==Գ․ ԽԳ. գլուխ==

Անցնում, գնում են շաբաթներ, ամիսներ, տարիներ և ավելի երկար տարիներ չեն թվում ինձ, քան թե մի ամառվա օր և կամ մի ձմեռվա գիշեր։ Մերթ տեսնում եմ մի ծաղկաղարդ ու ոսկեփայլ մարգագետին, ուր զբոսնում եմ Դորայի հետ, մերթ կանգանծ կանգած ենք մի ամայի դաշտի մեջ, ուր բլուր ու թուփ սպիտակ ձյունով են ծածկված։ Ահա մի վճիտ գետակ։ Կիրակի օր է․ ման ենք գալիս նրա ափին։ Գետակը, որ ամառվա արևի շողերի տակ կարկաչահոս խայտում էր, հանկարծակի ձմեռվա քամուց պղտորվելով, փքվում է, սառցով ծածկվում և որոտալից ոստումներով հորդում դեպի ծովը։

Այո՛։ Ես պսակվելու եմ Դորայի հետ։ Միս Լավինյան ու միս Կլարիսան վերջապես հոժարություն տվին, և արժի տեսնել, թե ինչպես են այս րոպեիս ոստոտում։ ոստոստում։ Միս Լավինյան, անձամբ վերահսկելով նշանածիս օժիտի գործը, գորշ թղթից զանազան ձևեր է կտրտում և շարունակ վիճում մի բարետեսիլ երիտասարդի հետ, որ թևի տակ մի ահագին կապոց ու մետրաչափ բռնած՝ ամեն օր նրանց մոտ է գալիս։ Մի կին դերձակ, որի կրծքին միշտ թելով ասեղ է ցցված և որ կարծես ուտելիս էլ, խմելիս էլ, քնելիս էլ մատնոցը մատից չի հանում, գիշեր ցերեկ տանն է։ Նրանք Դորային մի կատարյալ տիկին են դարձրել․ նրան անդադար կանչում են՝ վրան որևէ զգեստ փորձելու համար։ Թույլ չեն տալիս, որ գոնե երեկոյան մի հինգ րոպե միասին մնանք․ անպատճառ մի անկոչ կին գալիս է և դուռը բախելով ասում․ «Միս Դորա, խնդրեմ վերև հրամեցեք»։

Այդ փոքրիկ թուղթը երբեք իմ աչքին այնքան կարևորություն չի ունենցելունեցել, ինքան որ այժմ։ Ահա սեղանիս վրա է դրված, և Տրեդլսը հիացումով ու երկյուղով դիտում է այն։ Թղթի մեջ մի ուրույն հին ձևով շաղկապված են Դավիթ Կոպպերֆիլդ ու Դորա Սպընլո անունները, և անկյունում, մեր միության վրա նայելով՝ դրված է կնիքը դրոշմատուրքի հայրախնամ վարչության, որ այնքան հետամուտ է մարդկային կյանքի բազմապատիկ գործերին։ Ահա և Կենտրբրիի արքեպիսկոպոսի տպագրած օրհնությունը, որ նա մեզ անսպասելի էժան գնով շնորհում է։

Որոշված ժամին Սոֆին Դորայի հորաքույրերի տունն է գալիս։ Շատ գրավիչ դեմք ունի։ Չի կարելի ասել, թե գեղեցիկ է։ Նա վերին աստիճանի դուրեկան է, շատ հաճելի, անարվեստ, հրապուրիչ ու համարձակ։ Տրեդլսը պարծենլով պարծենալով ծանոթացնում է մեզ իրար հետ, և երբ ես, նրան մի անկյուն քաշելով, իր ընտրությունն եմ շնորհավորում, նա հրճվանքից իր ձեռքերը շարունակ տասը րոպե իրար է շփում, և նրա գլխի յուրաքանչյուր մազը ցցի նման տնկվում է։

― Վայելո՞չ։ Վայելո՞ւչ։ Ինչպես կարող է վայելուչ չլինել։

Այդ հարցման պատասխանը մի այնպիսի վտանգ է սպառնում զարդերին, որ միս Լավինյան հարկ է համարում կրկին մի ճիչ արձակել, խնդրելով ինձ հասկանալ, թե այժմ ներելի է միայն նայել Դորային, իսկ դիպչել՝ ոչ մի դեպքում։ Եվ Դորան մի երկու րոպե իմ առջև կանգնած է մնում, իբրև մի հրաշալի երևույթ, և ես սքանչանում եմ նրանով։ Հետո հանկարծ գլխարկը հանում է (ի՜նչ սիրուն է առանց դրան) ու փախչում, հետո իր հասարակ հագուստը հագած նորից գալիս թռչկոտելով ու հարցնում Ջիպին, թե Դոդիի կինը գեղեցի՞կ է, թե Ջիպը գո՞հ է, որ իր տիրուհին մարդու է գնում և չոքում է Ջիպի առջև (վերջին անգամ իր կուսության օրով) ու նրան ստիպում խոհարարության գրքի վրա ողիղ կանգենլ։ուղիղ կանգնել։

Ոչ մի ժամանակ այդքան մեծաշուք չեմ տեսել տատիս։ Հուսամագույն մետաքսե շքեղ զգեստով և սպիտակ գլխարկով, մի խոսքով փառահեղ է։ Նրան պճնել է Ջենետը, և Ջենետը կանգնած նայում է ինձ։ Պեգգոտին պատրաստ է եկեղեցի գնալ, ուր մտադիր է վերնատնից ականատես լինել հանդեսին։ Մր․ Դիկը, որ հայրություն պիտի անի Դորային ու սեղաի սեղանի առջև նրան ինձ տա, մազերը սիրուն գանգրացրել է։ Տրեդլսը, որին ժամադիր էի եղել դիլիժանսների իջևանում, աչքս շլացնում է կարմիր ու կապույտ գույներով։ Նրա ու մր․ Դիկի ձեռնոցները մի֊մի հրաշք են։

Երազ՝ նազելի կնոջս հետ թևանցուկ եղկեղեցու եկեղեցու դասից հպարտ֊հպարտ իջնելս, բազմության, շիրիմների, նստարանների միջով, երգեհոնի և պատուհանների մոտով անցնելս, և այդ բոլորի հետ՝ հիշատակն այն տաճարի, ուր գնում էի մորս հետ իմ մանկության ժամանակ։ Օ՜հ, այդ ե՞րբ էր։

==Դ․ ԽԴ. գլուխ==

Նրա ազգանունն էր Պերեգեն։<ref>Կատարելության տիպար</ref> Երբ մենք նրան վարձեցինք, մեզ ասացին, թե նրա կատարելությունը դեռ շատ թույլ է արտահայտվում այդ անունով։ Նա մի հրովարտակի նման երկար ու մեծ վկայագիր ուներ, որի ասելով նա ամեն տնտեսական բան գիտեր, ամեն բան, ինչ որ կյանքումս լսել էի, և դեռ ուրիշ շատ բաներ, որ իմ օրում չէի լսել։ Նա մի առույգ կինարմատ էր՝ դաժան դեմքով ու վարդագույն բծերով (մանավանդ բազուկների վրա), որոնք միշտ եռ էին գալիս։ Ուներ, ինչպես որ պետք է, մի ազգական հուսար՝ այնպես երկար ոտքերով, որ կարելի էր մի ուրիշ մարդու երեկոյան ստվեր կարծել։ Հուսարի համազգեստը նրա համար այնքան նեղ էր, ինչքան որ մարմինը մեծ՝ մեր տան համար։ Նրա ահագին ներկայությունից մեր տնակն ավելի փոքր էր երևում․ և բացի այդ՝ տան որմերը հաստ չէին, և երբ նա երեկոնեըր մեզ մոտ էր մնում, արդեն սաստիկ դղրդոցից իմանում էինք, որ նա խոհանոցումն է։ Ըստ վկայագրի՝ մեր գանձը մի ժուժկալ ու պարկեշտ էակ էր։ Հետևաբար հակամետ եմ հավատալու, թե նա ջղերի հարված սատացած ստացած կլիներ, երբ մի օր նրան կաթսայի տակ ընկած գտանք, և թե այդ միջոցին անհետացած մեր թեյի գդալները աղբ մաքրող սպասավորը տարած կլիներ։

― Ի՞նչ է պատայելպատահել, տատի ջան, ― հարցրի ես տագնապած։

― Գժտություն և մե՞ր միջև, ― գոչեցի ես։

― Դեռ ժամանակդ նոր է սկսվել, սիրելի Տրոտ, ― ասաց Տատս։ ― Հռոմը մի օրում չշինվեց, ոչ էլ մի տարում։ Դու ինքդ ազատ ընտրություն արիր (այստեղ կարծես մի ստվեր անցավ տատիս երեսի վրայով), և ընտրեցիր մի շատ սիրուն, մի շատ ազնիվ արարած, որ քեզ անչափ սիրում է։ Քո պարտքն է և անշուշտ քաղցր պարտքը՝ գնահատել ու հարգել նրան իր ունեցած, այլ ոչ թե դեռ չունեցած լավ հատկությունների համար։ Ինքդ էլ, սակայն, այս բոլորը գիտես, և ես մտադիր չեմ գլխիդ քարոզներ կարդալ։ Նրան պակասող հատկությունները դու ինքդ պիտի զարգացես։ զարգացնես։ Եվ, եթե չկարենաս, որդի (այստեղ տատս քիթը տրորեց), այն ժամանակ պիտի աշխատես առանց դրանց գոհ լինել։ Համենայն դեպս, չմոռանաս, սիրելիս, որ ձեր ապագան միանգամայն ձեզնից է կախված։ Ոչ ոք չի կարող օգնել ձեզ․ ձեր կյանքի հորինողը դուք ինքներդ պիտի լինեք։ Ամուսնություն ասածդ դա է, որդյակ։ Եվ թող երկուսիդ էլ աստված օրհնի, երկուսիդ էլ, որ անտառում մոլորված մանկիկների նման եք։

― Դե, Տրոտ, այժմ լապտերս վառիր ու այգու միջով մինչև խցիկս հասցրու ինձ։ (Մեր տնակներն այգու ճամփով միանում էին): ։ Եվ երբ որ ետ գաս, համբյուր համբույր տուր Ծաղկին Բեթսի Տրոտուդի կողմից։ Ինչ էլ պատահի, Տրոտ, մտքովդ անգամ թող չանցնի մի խրտվիլակ անել Բեթսիին, որովհետև առանց այդ էլ, նա բավական սոսկալի է, երբ տեսնում եմ նրան հայելու մեջ։

Այնուհետև մեր պատուհասը սպասուհիներն էին։ Մեյրի Էնի ազգական հուսարը զորքից դասալիք եղավ և եկավ մեր ածխի ամբարում թաքնվելու․ այնտեղից, ի զարմանս մեր, իր զինակից ընկերները դուրս հանեցին նրան և մեր պարտեզի միջով ձեռքից կապած անցկացրին․․․ մի այդպիսի խայտառակ հանդես ոչ ոք չէր տեսել։ Այդ դեպքը սիրտ տվեց ինձ դուրս քշելու Մեյրի Էնին, որ ռոճիկն ստանալիս ու գնալիս իր հլությամբ ու հեզությամբ զարմացրեց ինձ․ հետո միայն իմացա, թե մեր թեյի գդալներն ուր էին կորել․ այն էլ իմացա, որ նա սովոր է եղել, առանց իմ գիտության, իմ անունով մանր գումարներ փոխ առնելու խանութներից։ Նրան մրս․ Կիջըրբրին հաջորդեց՝ մի պառավ կին Կենտիշ Տաունից, որը պարտավոր էր ամեն օր մեր տունը գալ, բայց թուլության պատճառով չէր կարենում իր անելիքը կարգին վերջացնել։ Հետո մի ուրիշ գանձ գտանք ― մի անչափ սիրելի կին, որ սակայն դժբախտություն ուներ՝ թեյի ափսեն ձեռքին բռնած ներքև իջնելիս՝ միշտ սանդուղքից գլորվելու, և կամ թեյը բերելիս այնպես գլխիվայր ներս վազելու, որ կասեիր թե լողարանի մեջ է նետվում։ Ու այդ թշվառի պատճառած ավերմունքը հարկադրեց մեզ արձակել նրան։ Նրա պաշտոնը հաջորդաբար ժառանգեցին (մրս․Կիջըրբրիի մրս․ Կիջըրբրիի միջանկումներով) անթիվ ապուշ արարածներ, մինչև որ նրանց մի ջահել կայտառ աղջիկ փոխարինեց, որ մի օր Դորայի գլխարկը հագնելով՝ Գրիվինդի տոնավաճառը փախավ։ Հետո էլ այնքան այդպիսի ձախորդություններ կրեցինք, որ նրանց հիշատակն անգամ մտքիցս ընկել է։

Ես նրան լուրջ պատասխան չտվի․ որովհետև չգիտեի, թե արդյոք ինքը լո՞ւրջ է խոսում։ Սակայն իմ անկեղծ խոսքերից նա իրեն այնքան երջանիկ զգաց, թեև աչքերը դեռ տամուկ էին արտասուքից։ Շուտով նա ցույց տվեց, որ իրավ երեխա֊կին է, երբ չինական տնակի առջև չոքելով դրա բոլոր զանգակները հնչեցրեց չար Ջիպին պատժելու համար․ մինչդեռ Ջիպը, իր պալատի շեքմի շեմքի վրա անհոգ պառկած՝ աչքերը հազից քթթում էր և անգամ տեղից շարժվելն ավելորդ համարում։

Այդ դեպքից փոքր֊ինչ հետո Դորան ասաց, թե ուզում է մի օրինական տնտեսուհի դառնալ։ Այս որոշումով նա իր քարետախտակը մաքրեց, մատիտը սրեց, մի ահագին հաշվետետր գնեց, խոհարարության գրքի այն թերթերը, որ Ջիպը դուրս էր քաշել, խնամքով կարեց ու սկսեց սարսափելի ճիգ թափել, իր ասելով՝ լավ կին դառնալու համար։ Սակայն անպիտան թվանշանները չէին դադարում իրենց հին խսղը խաղալուց, չէին ուզում բարդվել։ Նոր էին հաշվեգրի երկու֊ երեք երկու֊երեք սյուները մանրակրկիտ թվանշաններով լցվել, երբ Ջիպը եկավ էջերի վրա զբոսնելու և իր պոչով ամեն բան ջնջեց․ Դորան էլ իր սիրուն մատը մինչև ոսկորը թանաքոտեց և, կարծեմ, այդ եղավ գործի արդյունքը։

Շատ աշխատանք ունեի ես, շատ հոգսեր, բայց բոլորն էլ ինձ համար էի պահում, որպեսզի երեխա֊կնոջս նեղություն չտամ։ Այսպես անելս արյդոք արդյոք լա՞վ էր, չգիտեմ․ համենայն դեպս իմ ցանկությունն էր նրա համար աշխատել։ Սիրտս քննում եմ և բոլոր գաղտնիքս այս թերթերին վստահում։ Ասես թե ինձ մի բան էր պակասում, մի ինչ֊որ բանի կարոտ էի, սակայն ոչ այնքան, որ դրա պատճառով դառնություն զգայի։ Երբ որ լավ եղանակին ես մենակ ման էի գալիս և ամառային օրերը հիշում, որ կարծես ամբողջ օդն իմ տղայական ցնորքներով լցված էր, զգում էի, որ երազներիս մի մասը անակատար անկատար է մնացել, բայց և ասում էի ինքս ինձ, թե այդ բոլորը անցյալի փառքն է, որ չի կարող ներկայի վրա տարածվել։ Երբեմն էլ անցողակի մտածում էի, թե լավ կլիներ, որ կինս իմ խորհրդակիցը լիներ, ավելի հաստատ բնավորություն, ավելի զորեղ կամք ունենրարունենար, փոքր֊ինչ ավելի լրջմիտ լիներ, որ կարենար օգնել ինձ, ուղղել ինձ և այն դատարկությունը լցնել, որ զգում էի սրտիս մեջ, բայց և դարձնալ դարձյալ ասում էի, թե դա մի գերբնական երջանկություն կլիներ, որ այս աշխարհում ոչ եղել է, ոչ էլ երբեք կլինի։

Երբ Պառլամենտի պայքարները շատ տաղկտակի տաղտկալի էին դառնում (իրենց երկարատևությամբ, ոչ թե բովանդակությամբ, որ գրեթե միշտ ձանձրալի էր), և ես ուշ էի տուն գալիս, Դորան, ոտքերիս ձայնը լսելուն պես, շտապով իջնում էր ինձ դիմավորելու։ Մինչև ես չվերադառնայի, նա չէր քնում։ Երեկոյան ժամերին, սղագրության գործ չունենալիս, որին այնքան տանջանքով ընտելացել էի, սիրում էի գրական աշխատանքի նվիրվել․ և այդ միջոցին, որքան էլ ժամն ուշ լիներ, Դորան իմ դեմ սուսիկ նստում էր և այնպես լռիկ մնում, որ շատ անգամ կարծում էի, թե նիրհել է։ Սակայն գլուխս վերցնելուս պես տեսնում էի, որ նրա կապուտակ աչքերն իմ վրա անքթիթ հառված են միևնույն հանգիստ ուշադրությամբ, որի մասին մի անգամ հիշել եմ։

― Այ դու փոքրիկ սնապարձուկսնապարծուկ, ― ասացի ես։

― Կավելանա, Դոդի, կավելանա, որովհետև պարոն գիտնական, այն ժամանակ դու ինձ չես մոռանա լուռ խոկումներիդ միջոցին։ Եվ գիտե՞ս, Դոդի, ի՞նչ հիմար բան պիտի խնեդեմ․․․ խնդրեմ․․․ սովորականից ավելի հիմար բան։