Changes
/* Կալանատան հիանալի զամբյուղը */
::::::::Հավետ քո ամուսին Ֆեդյա
==Հավիկը և խաղաղօվկիանոսյան աքլորը==
Ռեպորտյոր Պերսիցկին եռանդուն կերպով պատրաստվում էր մեծ մաթեմատիկոս Իսահակ Նյուտոնի երկհարյուրամյա հոբելյանին։
Աշխատանքի թեժ պահին ներս մտավ «Գիտության և կայնք»֊ի Ստյոպան։ Նրա ետևից քարշ էր գալիս մի չաղ քաղաքացուհի։
― Լսեցե՛ք, Պերսիցկի, ― ասաց Ստյոպան, ― այս քաղաքացուհին ձեզ մոտ է եկել գործով։ Եկեք այստեղ, քաղաքացուհի․ այս ընկերը ձեզ կբացատրի։
Ստյոպան ծիծաղելով փախավ։
― Հը, ― հարցրեց Պերսիցկին։ ― Ի՞նչ կասեք։
Մադամ Գրիցացուևան (դա նա էր) իր քնքշանվաղ աչքերը հառեց ռեպորտյորի վրա և լուռումունջ մի թուղթ մեկնեց նրան։
― Այդպես, ― ասաց Պերսիցկին, ― ․․․ ընկել է ձիու տակ․․․ պրծել է մի թեթև վախով․․․ Ինչո՞ւմն է բանը։
― Հասցեն, ― աղերսագին խնդրեց այրին, ― չի՞ կարելի հասցեն իմանալ։
― Ո՞ւմ հասցեն։
― Օ․ Բենդերի։
― Ես որտեղի՞ց իմանամ։
― Այ էն ընկերն էր ասում, որ դուք գիտեք։
― Ես ոչինչ չգիտեմ։ Դիմեցեք հասցեների սեղան։
― Բայց, միգուցե, հիշեք, ընկեր։ Դեղին կոշիկներով։
― Ինքս էլ դեղին կոշիկներով եմ։ Մոսկվայում երկու հարյուր հազար մարդ դեղին կոշիկներով են ման գալիս։ Գուցե ուզենա՞ք իմանալ նրանց հասցեները։ Այդ դեպքում խնդրեմ։ Ես ամեն տեսակ աշխատանք կթողնեմ և կզբաղվեմ այդ գործով։ Կես տարուց հետո դուք ամեն բան կիմանաք։ Ես զբաղված եմ, քաղաքացուհի։
Բայց այրին, որը մեծ հարգանքով լցվեց դեպի Պերսիցկին, քայլում էր նրա ետևից միջանցքում և, օսլայած ներքնազգեստը խշխշացնելով, կրկնում էր խնդրանքը։
«Սրիկա Ստյոպա, ― անցավ Պերսիցկու մտքով։ ― Դե լավ, ես նրա վրա բաց կթողնեմ հավիտենական շարժման գյուտարարին, նոր կտեսնեմ, թե ոնց վեր֊վեր կթռչի»։
― Դե ես ի՞նչ կարող եմ անել, ― ջղայնացած հարցրեց Պերսիցկին, այրու առջև կանգ առնելով։ ― Ես որտեղի՞ց կարող եմ իմանալ քաղաքացի Օ․ Բենդերի հասցեն։ Ես նրան տակով անող ձի՞ն եմ, ինչ է։ Թե՞ կառապանը, որի մեջքին նա խփեց իմ աչքի առջև․․․
Այրին պատասխանում էր անորոշ քրթմնջոցով, որից կարելի էր ջոկել միայն «ընկեր» և «շատ եմ․․․» բառերը։
Ժողտան պարապմունքներն արդեն վերջացան։ Գրասենյակն ու միջանցքները դատարկվեցին։ Ինչ֊որ տեղ գրամեքենան ավարտում էր էջի տպագրությունը։
― Պարդոն, մադամ, դուք տեսնում եք, որ ես զբաղված եմ։
Այդ խոսքերով Պերսիցկին անհետացավ զուգարանում։ Տասը րոպե այնտեղ ման գալուց հետո, նա ուրախ֊զվարթ դուրս եկավ։ Գրիցացուևան համբերությամբ յուբկաներն էր շորորում երկու միջանցքների անկյունում։ Պերսիցկու մոտենալուն պես նորից խոսել սկսեց։
― Ահա թե ինչ, մորաքույր, ― ասաց նա, ― թող այդպես լինի, ես ձեզ կասեմ, թե որտեղ է ձեր Օ․ Բենդերը։ Ուղիղ գնացեք միջանցքով, հետո աջ թեքվեք և դարձյալ գնացեք ուղիղ։ Այնտեղ մի դուռ կլինի, հարցրեք Չերեպեննիկովին։ Նա պետք է որ իմանա։
Եվ Պերսիցկին, գոհ իր մոգոնածով, այնպես արագ չքվեց, որ օսլայած այրին չհասցրեց լրացուցիչ տեղեկություններ ստանալ։
Մադամ Գրիցացուևան յուբկաները կարգի բերելով գնաց միջանցքով։
Ժողտան միջանցքները այնքան նեղ ու երկար էին, որ գնացողները ակամայից արագացնում էին քայլերը։ Ուզածդ անցորդով կարելի էր իմանալ, թե որքան է անցել նա։ Եթե նա քայլում էր փոքր֊ինչ արագացրած քայլերով, նշանակում է՝ հենց նոր է սկսվել նրա երթը, երկու կամ երեք միջանցք անցածները միջին վարգ էին զարգացնում։ Իսկ երբեմն կարելի էր տեսնել գլխապատառ վազող մարդու՝ նա գտնվում էր հինգերորդ միջանցքի փուլում։ Իսկ թափով ութը միջանցք անցած քաղաքացին արագության մեջ հեշտ ու հանգիստ կարող էր մրցել թռչունի, մրցարշավի ձիու և աշխարհի չեմպիոն վազող Նուրմիի հետ։
Մադամ Գրիցացուևան, աջ թեքվելով, սկսեց վազել։ Պարկետը ճռճռում էր։
Արագ քայլերով նրան ընդառաջ էր գալիս երկնագույն ժիլետով և մորեգույն կոշիկներով թխահեր մի մարդ։ Օստապի դեմքից երևում էր, որ այս ուշ ժամին ժողտուն այցելելը կապված էր կոնցեսիայի արտակարգ գործերի հետ։ Ըստ երևույթին տեխնիկական ղեկավարի պլանների մեջ չէր մտնում իր սիրուհու հետ հանդիպումը։
Այրուն տեսնելուն պես Բենդերը շուռ եկավ և, առանց ետ նայելու, պատի երկարությամբ գնաց։
― Ընկեր Բենդեր, ― բղավեց այրին հրճվանքով, ― ո՞ւր։
― Սպասե՛ք, բան եմ ասելու, ― խնդրում էր այրին։
Բայց խոսքերը չէին հասնում Օստապի լսողությանը։ Նրա ականջներում արդեն երգում ու սուլում էր քամին։ Նա սլանում էր չորրորդ միջանցքով, ցատկոտում երկաթյա ներքին սանդուղքների բացվածքների վրայով։ Իր սիրուհուն նա թողեց միայն արձագանքը, որ երկար ժամանակ կրկնում էին նրա համար սանդուղքի աղմուկները։
― Շատ շնորհակալ եմ, ― փնթփնթում էր Օստապը, հինգերորդ հարկում նստած, ― ռանդեվույի ժամանակ է գտել։ Ո՞վ է այստեղ ուդարկել այդ կրակոտ տիկնոջը։ Ժամանակն է լիկվիդացնելու կոնցեսիայի մոսկովյան բաժանմունքը, թե չէ մեկ էլ տեսար միայնակ հուսարը եկավ մոտս, այն էլ մոտորով։
Այդ պահին մադամ Գրիցացուևան, Օստապից երեք հարկով, հազար դռնով և մի դյուժին միջանցքներով բաժանված, տակի յուբկայի փեշով սրբեց կարմրատակած երեսը և սկսեց որոնումները։ Սկզբում նա ցանկանում էր շտապ գտնել ամուսնուն և նրա հետ բացատրվել։ Միջանցքներում վառվեցին աղոտ լամպեր։ Բոլոր լամպերը, բոլոր միջանցքներն ու բոլոր դռները միանման էին։ Այրին սարսափեց։ Նա ցանկացավ հեռանալ։
Ենթարկվելով միջանցքային պրոգրեսիային, նա սլանում էր հետզհետե ուժեղացող արագությամբ։ Կես ժամ անց արդեն հնարավոր չէր կանգ առնել։ Նախագահությունների, քարտուղարությունների, տեղկոմների, կազմբաժինների և խմբագրությունների դռները դղրդյունով թռչում, անցնում էին նրա մեծածավալ մարմնի երկու կողմերով։ Վազելիս նա իր երկաթյա յուբկաներով դես ու դեն էր շպրտում կոթուկների աղբամանները։ Աղբամանները կաթսայական աղմուկով գլորվում էին նրա հետքերով։ Միջանցքների անկյուններում գոյանում էին պտուտահողմեր և ջրապտույտներ։ Շրխկում էին բացված օդանցքները։ Պատերին տրաֆարետով նկարած ցուցամատերը խրվում էին խեղճ ճամբորդուհու մեջ։
Վերջապես Գրիցացուևան ընկավ ներքին սադուղքի հարթակը։ Այնտեղ մութ էր, բայց այրին հաղթահարեց վախը, վազեց ներքև և քաշեց ապակեպատ դուռը։ Դուռը փակ էր։ Այրին ետ վազեց։ Բայց ինչ֊որ մեկի հոգատար ձեռքով փակվել էր նաև այն դուռը, որով նա հենց նոր անցել էր։
Մոսկվայում սիրում են դռները փակել։
Հազարավոր շքամուտքեր ներսից մեխված են տախտակներով, և հարյուր հազարավոր քաղաքացիներ իրենց բնակարաններն են անցնում ետևի դռնով։ Վաղուց անցել է տասնութ թվականը, վաղուց արդեն աղոտ հասկացողություն է դարձել «բնակարանի վրա հարձակվելը», քչացել է տնային շարժման պրոբլեմը, կառուցվում են վիթխարի էկեկտրակայաններ, գիտական մեծագույն հայտնություններ են արվում, բայց չկա մի մարդ, որն իր կյանքը նվիրի փակ դռների պրոբլեմը լուծելուն։
Ո՞վ է այն մարդը, որ լուծելու է կինեմատոգրաֆների, թատրոնների և կրկեսների առեղծվածը։
Երեք հազար մարդ երեք րոպեի ընթացքում կրկես են մտնելու մի փեղկով բացված միակ դռնով։ Մնացած տասը դռները, որոնք հատկապես շինվել են ժողովրդի հոծ բազմություններ թողնելու համար, փակ են։ Ո՞վ գիտե, թե ինչու են փակ նրանք։ Հնարավոր է, որ քսան տարի առաջ կրկեսի ախոռից գողացել են վարժեցրած մի ավանակ, և այդ օրվանից ահուդողով բռնված դիրեկցիան փակում է հարմար մուտքերն ու ելքերը։ Կամ մի գուցե օրերից մեկ օր միջանցուկ քամին բռնել է օդի նշանավոր արքային, և փակ դռները արքայի սարքած սկանդալի հեռավոր արձագանքն է միայն։
Թատրոններում և կինոներում հանդիսականներին դուրս են թողնում փոքրիկ խմբերով, իբր խռնումներից խուսափելու համար։ Խռնումներից խուսափելը շատ հեշտ է՝ բավական է միայն առատորեն բացել ունեցած դռները։ Բայց դրա փոխարեն ադմինիստրացիան բռնի ուժ է գործադրում։ Կապելդիներները ձեռք֊ձեռքի բռնած կենդանի պատնեշ են սարքում և այդ կերպ հասարակությանը կես ժամից ավելի պահում են պաշարված վիճակում։ Իսկ դռները, դեռևս Պավել առաջինի օրոք փակված դռները, մինչև օրս էլ փակ են։
Տասնհինգ հազար ֆուտբոլասեներ, հավաքական Մոսկվայի կտրիճ խաղով գրգռված, ստիպված են դեպի տրամվայը գնալ այնքան նեղ ճեղքի միջով, որ թեթևակի զինած մի զորական կարող է այնտեղ պահել քառասուն հազար բարբարոսի, երկու պաշտպանողական աշտարակ զորավիգ ունենալով։
Սպորտային ստադիոնը կտուր չունի, բայց մի քանի դարբասներ կան։ Բաց է միայն դռնակը։ Կարելի է դուրս գալ միայն դարբասները ջարդելով։ Յուրաքանչյուր մեծ մրցությունից հետո դարբասները ջարդում են։ Բայց սրբազան տրադիցիաները պահպանելու հոգատարությամբ, ամեն անգամ դրանք նորոգում և պինդ փակում են։
Եթե արդեն ոչ մի հնարավորություն չի լինում դուռ կախելու (այդ լինում է այն ժամանակ, երբ կախելու տեղ չի լինում), գործի են դրվում ամեն տեսակի գաղտնի դռները․
1․ Արգելափակոցներ։
2. Ուղեփակեր։
3. Շուռ տված նստարաններ։
4. Արգելիչ մակագրություններ։
5. Թոկեր։
Արգելափակոցները շատ տարածված են հիմնարկություններում։
Նրանցով փակում են հարկավոր աշխատակցի մոտ գնալու մուտքը։
Այցելուն վագրի պես քայլում է արգելափակոցի երկարությամբ, ջանալով նշաններով իր վրա հրավիրել ուշադրությունը։ Այդ բանը միշտ չի հաջողվում։ Բայց միգուցե այցելուն օգտակար գյուտ է բերել։ Միգուցե ուզում է պարզապես եկամտահարկ վճարել։ Բայց արգելափակոցը խանգարեց՝ գյուտը մնաց անհայտ, և հարկը մնաց չվաճարված։
Ուղեփակը գործադրում են փողոցում։
Այն դնում են գարնանը աղմկոտ մագիստրալի վրա իբր մայթի նորոգումը մեկուսացնելու հաար։ Եվ աղմկոտ փողոցը մի ակնթարթում ամայանում է։ Անցորդները իրենց ուզած տեղերն են գնում ուրիշ փողոցներով։ Նրանք ստիպված են լինում օրական մի ավելորդ կիլոմետր քայլել, բայց թեթևաթև հույսը չի լքում նրանց։ Ամառն անցնում է։ Տերևները թոշնում են։ Իսկ ուղեփակը դեռ կանգնած է։ Նորոգում չի արված։ Փողոցն էլ ամայի է։
Շուռ տված պարտեզային նստարաններով փակում են մոսկովյան պուրակների մուտքերը, որոնք շինանրարների զայրացուցիչ անփութության հետևանքով պինդ դարբասնսեր չունեն։
Արգելիչ մակագրությունների մասին կարելի է մի ամբողջ գիրք գրել։ Բայց դա հիմա հեղինակների պլանի մեջ չի մտնում։
Այդ մակագրությունները լինում են երկու կարգի․ ուղղակի և անուղղակի։
Ուղղակիների թվին կարելի է դասել․
::::::::::::Մուտքը արգելվում է
:::::::::Կողմնակի մարդկանց մուտքն արգելվում է
::::::::::::::Մուտք չկա
Այդօրինակ մակագրություններ երբեմն կախվում են հենց այն հիմնարկների դռներին, ուր հատկապես մեծ թվով մարդիկ են այցելում։
Անուղղակի մակագրություններն ավելի կործանարար են։ Նրանք մուտքը չեն արգելում, բայց և այնպես հազվադեպ խիզախը ռիսկ կանի օգտվելու իր իրավունքով։ Ահա այդ խայտառակ մակագրությունները․
:::::::::Առանց զեկուցման ներ չմտնել
:::::::::::Ընդունելություն չկա
:::::Քո այցելությամբ դու խանգարում ես զբաղված մարդկանց։
Այնտեղ ուր չի կարելի արգելափակոցներ կամ ուղեփակեր դնել, նստարանները շուռ տալ կամ արգելիչ մակագրություններ կախել ― այնտեղ թոկ են կապում։ Նրանք ներշնչմամբ կապվում են մարդկային կրծքի բարձրության վրա, գործը սահամանափակվում է թեթև վախով և փոքր֊ինչ ջղային ծիծաղով։ Իսկ կոճերի բարձրության կապված թոկը կարող է խեղդել մարդկանց։
Գետնի տա՛կն անցնեն դռները։ Գետնի տա՛կն անցնեն թատերական մուտքերի հերթերը։ Թո՛ւյլ տվեք մտնել առանց զեկուցման։ Աղերսում ենք՝ հանե՛ք ուղեփակը, որ անհոգ տնային կառավարիչը դրել է իր տակնուվրա արած մայթի մոտ։ Դեն տարեք շուռ տված նստարանները։ Իրենց տեղը դրեք դրանք։ Պուրակում հենց գիշերն է հաճելի նստել։ Օդը մաքուր է և գլխումդ հազար ու մի խելոք մտքեր են ծագում։
Մադամ Գրիցացուևան, նստած Ժողտան հենց մեջտեղում ապակեպատ միակ փակ դռան մոտի սանդուղքին, մտորում էր իր այրու բախտի մասին, երբեմն֊երբեմն ննջում և սպասում էր առավոտին։
Լուսավորված միջանցքից ապակեպատ դռան միջով այրու վրա էր թափվում էլեկտրական լուսամփոփների դեղին լույսը։ Մոխրագույն առավոտը թափանցում էր սանդուղքային վանդակի պատուհանի միջով։
Խաղաղ այն ժամն էր, երբ առավոտը դեռ ջահել է ու անարատ։ Այդ ժամին Գրիցացուևան ոտնաձայներ լսեց միջանցքում։ Այրին արագ վեր կացավ և հպվեց ապակուն։ Միջանցքի վերջում փայլատակեց երկնագույն ժիլետը։ Մորեգույն կոշիկները գաղջոտվել էին։ Թուրքահպատակի թեթևսոլիկ տղան, պիջակի փոշին թափ տալով մոտենում էր ապակեպատ դռանը։
― Սլվլի՛կ, ― կանչեց այրին։ ― Սըլվը՛֊լի՜կ։
Նա շնչում էր ապակու վրա անասելի քնքշանքով։ Ապակին մշուշապատվեց, ծիածանային երանգ ստացավ։ Մշուշի և ծիածանների մեջ շողշողում էին երկնագույն և ծիածանագույն տեսիլներ։
Օստապը չէր լսում այրու կուկու կանչերը։ Նա մեջքն էր քորում և գլուխը մտախոհ օրորում էր։ Մի վայրկյան ևս, և նա կկորչեր շրջադարձի ետևում։
Խեղճ կինը «Ընկե՛ր Բենդեր» ճչալով տկտկացրեց ապակուն։ Մեծ կոմբինատորը շուռ եկավ։
― Ա՜, ― ասաց նա, տեսնելով որ այրուց բաժանված է փակ դռնով, ― դուք է՞լ եք այստեղ։
― Այստեղ եմ, այստեղ, ― խնդագին կրկնեց այրին։
― Դե գրկիր ինձ, իմ ուրախություն, մենք այնպես երկար չենք տեսնվել, ― հրավիրեց տեխնիկական դիրեկտորը։
Այրին դեսուդեն ընկավ։ Դռան ետևում ցատկոտում էր վանդակ ընկած թռչնակի պես։ Գիշերվա ընթացքում սսկած յուբկաները դարձյալ սկսեցին խշխշալ։ Օստապը բացեց գիրկը։
― Բա ինչո՞ւ չես գալիս հավիկ իմ։ Քո խաղաղօվկիանոսյան աքլորը այնպես հոգնել է Փոքր Ժողկոմխորհի նիստում։
Այրին զուրկ էր ֆանտազիայից։
― Սըլվըլի՛կ, ― ասաց նա հինգերորդ անգամ։ ― Բաց արեք դուռը, ընկեր Բենդեր։
― Կամա՛ց, այ աղջի։ Համեստությունը զարդարում է կնոջը։ Ի՞նչ հարկ կա ցատկոտելու։
Այրին տանջվում էր։
― Դե, ի՞նչ եք ձեզ կտրատում, ― հարցրեց Օստապը։ ― Ո՞վ է ձեզ խանգարում ապրել։
― Ինքը գնացել է, ինքն էլ հարցնում է։
Եվ այրին լաց եղավ։
― Սրբեք ձեր աչիկները, քաղաքացուհի։ Ձեր ամեն մի արցունքը մի մոլեկուլ է տիեզերքում։
Իսկ ես սպասում էի, սպասում, առուտուրս փակեցի։ Ձեր ետևից եկա, ընկեր Բենդեր։
― Է, հիմա ինչպե՞ս եք ապրում սանդուղքի վրա։ Հո չի՞ փչում։
Այրին հետզհետե սկսեց եռ գալ, ինչպես վանքի մեծ ինքնաեռ։
― Դավաճա՛ն, ― արտասանեց նա, ցնցվելով։
Օստապը դեռ մի քիչ ազատ ժամանակ ուներ։ Նա մատները չրխկացրեց և, ռիթմիկ օրորվելով, մեղմ երգեց․
<poem>
Սատանի մի կտոր
Մեր մեջ է թաքնված․
Եվ կանանց հմայքից
Հրդեհ է բռնկված․․․
</poem>
― Այ դու տրաքես հա՜, ― ասաց այրին պարն ավարտվելուց հետո։ ― Ապարանջանը գողացար, ամուսնուս նվերը։ Բա աթո՞ռն ինչու տարար։
― Դուք, կարծեմ, անցնում եք անձնավորությունների՞ն, ― սառը նկատեց Օստապը։
― Գողացա՛ր, գողացա՛ր, ― պնդում էր այրին։
― Ահա թե ինչ, աղջի․ ձեր ականջին օղ արեք, որ Օստապ Բենդերը երբեք ոչ մի բան չի գողացել։
― Բա թեյքամի՜չն ո՞վ տարավ։
― Ա՛խ, թեյքամի՜չը։ Ձեր դժվար իրացվող ֆոնդի՞ց։ Այդ դեպքում կյանքի նկատմամբ ունեցած մեր տեսակետները տրամագծորեն հակադիր են։
― Տարար, ― կկուի պես կանչում էր այրին։
― Ուրեմն, եթե քաջառողջ մի երիտասարդ գավառացի մի տատիկից փոխարինաբար վերցնում է տկարության հետևանքով նրա համար ոչ պիտանի խոհանոցային մի պիտույք, նշանակում է նա գո՞ղ է։ Այդպե՞ս կհրամայեք հասկանալ ձեզ։
― Գո՛ղ է, գո՛ղ։
― Այդ դեպքում մենք ստիպված ենք բաժանվել։ Ես համաձայն եմ ապահարզանի։
Այրին նետվեց դեպի դուռը։ Ապակիները դողացին։
Օստապը հասկացավ, որ գնալու ժամանակն է։
― Գրկելու ժամանակ չունեմ, ― ասաց նա, ― մնաս բարով սիրելիս։ Մենք բաժանվեցինք, ինչպես նավերը ծովում։
― Օգնեցե՜ք, ― գոռում էր այրին։
Բայց Օստապն արդեն միջանցքի ծայրումն էր։ Նա բարձրացավ լուսամուտի գոգը, ծանրորեն թռավ գիշերվա անձրևից դեռ խոնավ գետնին և թաքնվեց ֆիզկուլտուրային փառահեղ այգիներում։
Այրու ճիչերի վրա եկավ արթնացած պահակը։ Նա դուրս թողեց կալանավորուհուն՝ տուգանք սպառնալով։
==Ծանոթագրություններ==
<references/>
