Changes
/* Կոլումբի թատրոնում */
Գնացքը վաղուց արդեն տարել էր և՛ կոնցեսիոներներին, և՛ Կոլումբի թատրոնին և մնացած ժողովրդին, իսկ Բեզենչուկը դեռ շշմած կանգնել էր իր դագաղների գլխին։ Վերահաս մթության մեջ նրա աչքերը վառվում էին դեղին, անշեղ կրակով։
==Կախարդական գիշեր Վոլգայի վրա==
Վոլգայի պետական գետային նավագնացության ուղևորների կառամատույցից ձախ, «Կառանիր օղակից, պահպանիր վանդակը, պատերին մի դիպչիր» մակագրության տակ կանգնել էր մեծ կոմբինատորը իր բարեկամ և ամենամոտ օգնական Կիսա Վորոբյանինովի հետ։
Նավահանգիստների վրա դրոշներ էին ծածանվում։ Ծաղկակաղամբի պես գանգուր ծուխը քուլա֊քուլա բարձրանում էր շոգենավերի ծխնելույզներից։ Բեռնում էին N 2 նավամատույցի մոտ կանգնած «Անտոն Ռուբինշտեյն» շոգենավը։ Բեռնակիրները երկաթյա ճանկերը խրում էին բամբակի հակերի մեջ, նավահանգստում քառանկյունի ձևով դասավորվել էին չուգունե պուտուկներ, թափված էին թաց ու աղած կաշիներ, կապոցներով լարեր, թերթապակիներով լի արկղեր, խուրձ կապելու շպագատի կծիկներ, աղացաքարեր, գյուղատնտեսական երկգույն մեքենաներ, փայտյա եղաններ, թարմ կեռասով լեցուն ճլոպակար զամբյուղներ և սելյոդկայի տակառներ։
«Սկրյաբինը» չկար։ Դա շատ էր անհանգստացնում Իպոլիտ Մատվեևիչին։
― Ի՞նչ եք դարդ անում, ― հարցրեց Օստապը։ ― Պատկերացրեք, թե «Սկրյաբինը» այստեղ է։ Ինչպե՞ս եք նրա վրա ընկնելու։ Եթե նույնիսկ տոմս գնելու փող ունենայինք, էլի ոչինչ դուրս չէր գա։ Այդ շոգենավը ուղևորներ չի վերցնում։
Օստապը դեռ գնացքում կարողացավ զրուցել հիդրոմամուլի վարիչ մոնտյոր Մեչնիկովի հետ և ամեն բան իմանալ նրանից։ «Սկրյաբին» շոգենավը վարձվել էր Ֆինժողկոմատի կողմից և կատարելու էր ռեյս Նիժնիից մինչև Ցարիցին, կանգ առնելով յուրաքանչյուր նավահանգստում և շահող փոխառության խաղարկություններ կատարելով։ Դրա համար Մոսկվայից մեկնում էր մի ամբողջ հիմնարկություն․ խաղարկության հանձնաժողով, գրասենյակ, փողային նվագախումբ, կինոօպերատոր, կենտրոնական թերթերի թղթակիցներ և Կոլումբի թատրոնը։ Ճանապարհին թատրոնը ցույց էր տալու պիեսներ, որոնցով ժողովրդականացվում էր պետփոխառությունների գաղափարը։ Մինչև Ցարիցին թատրոնը լինելու էր խաղարկության հանձնաժողովի լիակատար տնօրինության տակ, իսկ հետո պատրաստվում էր իր ռիսկով և պատասխանատվությամբ գաստրոլային մեծ ուղևորություն կատարել «Ամուսնություն»֊ով՝ Կովկասում և Ղրիմում։
«Սկրյաբինը» ուշանում էր։ Խոստացել էին, թե երեկոյան դեմ միայն կգա գետախորշից, որտեղ վերջին պատրաստություններն էին տեսնում։ Ուստի և Մոսկվայից ժամանած ամբողջ ապարատը, սպասելով բեռնվելուն, բացօթևան էր սարքել նավահանգստում։
Քնքուշ արարածները ճամպրուկներով և պորտպլեդներով նստել էին լարահակերի վրա, պահպանելով իրենց ունդերվուդները, և երկյուղածությամբ նայում էին բեռնակիրներին։ Աղացաքարի վրա տեղավորվել էր մանուշակագույն այծմորուքով մի քաղաքացի։ Նրա ծնկների վրա դրված էր էմալե տախտակիկների մի կապոց։ Հետաքրքրվողը վերևի տախտակին կարող էր կարդալ․
:::::::Փոխադարձ հաշիվների բաժին
Պատվանդաններով գրասեղանները և ավելի համեստ սեղանները դարսված էին իրար վրա։ Կնքված անկիզելի պահարանի մոտ անցուդարձ էր անում պահակը։ «Հաստոցի» ներկայացուցիչ Պերսիցկին Ցեյսի ութապատիկ մեծացնող հեռադիտակով նայում էր տոնավաճառի տերիտորիային։
Հոսանքին հակառակ դառնալով, մոտենում էր «Սկրյաբին» շոգենավը։ Նավակողերին նա կրում էր ֆաներե վահաններ հսկա պարտատոմսերի ծիածանագույն նկարներով։ Շոգենավը մռնչաց, նմանեցնելով մամոնտի կամ գուցե ուրիշ մի կենդանու ճիչին, որ նախապատմական ժամանակներում փոխարինել է շոգենավաշչակին։
Ֆինանսա֊թատերական բացօթևանը կենդանացավ։ Քաղաքի վայրէջքներով վազում էին տիրաժային ծառայողները։ Փոշու ամպերի մեջ կորած դեպի շոգենավն էր գլորվում հաստլիկ Պլատոն Պլաշչուկը։ Գալկինը, Պալկինը, Մալկինը, Չալկինը և Զալկինդը դուրս վազեցին «Լաստ» պանդոկից։ Բեռնակիրները արդեն աշխատում էին կեռերով անկիզելի պահարանի վրա։ Ակրոբատիկայի հրահանգիչ Ժորժետտա Տիրասպոլկիխը մարմնամարզական քայլով վազեց կամրջակով։ Սիմբիևիչ֊Սինդիևիչը, իրեղեն ձևավորման մտահոգություններով լեցուն, ձեռքերը մեկնում էր մերթ դեպի կրեմլյա բարձրունքները, մերթ նավակամրջակի վրա կանգնած նավապետին։ Կինոօպերատորը անցկացրեց իր ապարատը բազմության գլուխներից բարձր պահած և դեռ տեղ չհասած պահանջում էր չորստեղանոց նավասենյակ՝ այնտեղ լաբորատորիա սարքերլու համար։
Ընդհանուր իրարանցման պահին Իպոլիտ Մատվեևիչը մոտեցավ աթոռներին և, գլուխը կորցրած, աթոռներից մեկը այն է հա քաշում էր մի կողմ։
― Թողե՛ք աթոռը, ― գոռաց Բենդերը։ ― Խելքներդ թռցրե՞լ եք, ինչ է։ Մի աթոռ վերցնենք, մյուսները ընդմիշտ կկորչեն մեզ համար։ Լավ կլիներ մտածեինք, թե ինչպես ընկնենք շոգենավ։
Նավամատույցով անցան պղնձե շեփորներով գոտևորված նվագողները։ Նրանք զզվանքով էին նայում սակսոֆոնների, ֆլեկսոտոնների, Էսմարխի գարեջրաշշերի և գավաթների վրա, որով զինված էր հնչյունային ձևավորումը։
Խաղարկման անիվները բերեցին Ֆորդի ֆուրգոնչիկով։ Դա մի բարդ կոնստրուկցիա էր, բաղկացած պտտվող վեց գլաններից, որոնք փայլում էին պղնձով և ապակիով։ Նրա տեղադրումը ներքևի տախտակամածում շատ ժամանակ խլեց։
Դոփդոփյունը և լեզվակռիվը տևեց մինչև ուշ երեկո։
Խաղարկության դահլիճում բեմ էին սարքում, պատերին փակցնում էին պլակատներ ու լոզունգներ, փայտյա նստարաններ էին շարում այցելուների համար և էլեկտրալարերը միացնում խաղարկման անիվներին։ Գրասեղանները դասավորեցին նավախելում, իսկ մեքենագրուհիների նավասենյակից ծիծաղի հետ մեջընդմեջ լսվում էր գրամեքենաների չխկչխկոց։ Մանիշակագույն այծմորուքով գունատ մարդը անցնում էր շոգենավով և համապատասխան դռներին փակցնում էր էմալապատ տախտակները․
::::::::Փոխադարձ հաշիվների բաժին
:::::::::::Անձնական սեղան
::::::::::Ընդհանուր գրասենյակ
Այծմորուքով մարդը մեծ տախտակների կողքին կպցնում էր և ավելի փոքր տախտակներ։
:::::::::::Առանց գործի չմտնել
:::::::::::Ընդունելություն չկա
::::::::Կողմնակի անձանց մուտքը արգելվում է
:::::::Բոլոր տեղեկանքները մատենավարությունում
Առաջին կարգի սալոնը հատկացված էր դրամանիշների և բոների ցուցահանդեսին։ Այդ բանը վրդովմունքի պոռթկում առաջացրեց Գալկինի, Պալկինի, Մալկինի, Չալկինի և Զալկինդի մոտ։
― Բա մենք որտե՞ղ ենք ճաշելու, ― հուզվում էին նրանք։ ― Իսկ եթե անձրև գա՞։
― Օ՛յ, ― ասաց Նիկ․ Սեստրինը իր օգնականին, ― չեմ կարող․․․ Ինչ ես կարծում։ Սեյոժա, մենք չե՞նք կարող յոլա գնալ առանց հնչյունային ձևավորման։
― Ի՜նչ եք ասում, Նիկոլայ Կոնստանտինովիչ։ Արտիստները ընտելացել են ռիթմին։
Նորից աղմուկ բարձրացավ։ Հնգյակը հոտ էր առել, որ ներկայացման հեղինակը բոլոր չորս աթոռն էլ քարշ է տվել իր նավասենյակը։
― Այդպես, այդպես, ― հեգնանքով ասում էր հնգյակը։ ― Մենք փորձեր ենք անելու մահճակալների վրա նստած, իսկ չորս աթոռների վրա նստելու է Նիկոլայ Կոնստանտինովիչը իր կնոջ՝ Գուստայի հետ, որ ոչ մի առնչություն չունի մեր կոլեկտիվի հետ։ Գուցե մե՞նք էլ ճամփորդելիս կուզենանք մեր կանանց հետ լինել։
Ափից չարությամբ խաղարկման շոգենավի վրա էր նայում մեծ կոմբինատորը։
Կանչերի նոր պոռթկումը հասավ կոնցեսիոներների ականջին։
― Ինչո՞ւ ինձ շուտ չասացիք, ― բղավում էր հանձնաժողովի անդամը։
― Որտեղի՞ց իմանայի, որ նա հիվանդանալու է։
― Սատանան գիտե՝ թե ինչ բան է սա։ Այդ դեպքում գնացեք Գեղաշխ և պահանջեցեք, որ շտապ մեզ համար նկարիչներ ուղարկեն։
― Ո՞ւր գնամ, հիմա ժամը վեցն է։ Գեղաշխը վաղուց փակ է։ Շոգենավն էլ կես ժամից մեկնելու է։
― Այդ դեպքում ինքներդ կնկարեք։ Որ ձեր վրա եք վերցնում շոգենավի զարդարման պատասխանատվությունը, բարի եղեք գլուխ հանելու, ինչպես ուզում եք։
Օստապն արդեն վազում էր կամրջակով, արմունկներով դես ու դեն հրելով բեռնակիրներին, օրիորդներին և պարզապես հետաքրքրվողներին։ Մուտքի մոտ նրան բռնեցին։
― Անցաթո՛ւղթ։
― Ընկեր, ― գոռաց Բենդերը։ ― Դո՛ւք, դո՛ւք։ Հաստլի՛կ։ Որին նկարիչ է պետք։
Հինգ րոպե անց մեծ կոմբինատորը նստել էր լողացող խաղարկության հաստլիկ տնտեսվարի սպիտակ նավասենյակում և համաձայնության էր գալիս աշխատանքի պայմանների վերաբերյալ։
― Ուրեմն, ընկեր, ― ասում էր հաստլիկը, ― ձեզանից պահանջուն ենք հետևյալը․ գեղարվեստական պլակատների, մակագրությունների կատարում և տրանսպարանտի ավարտումը։ Մեր նկարիչը սկսեց այն և հիվանդացավ։ Մենք նրան թողեցինք այստեղ հիվանդանոցում։ Եվ, իհարկե, գեղարվեստական մասի վրա ընդհանուր հսկողություն։ Կարո՞ղ եք հանձն առնել այս ամենը։ Ընդ որում նախազգուշացնում եմ՝ աշխատանք շատ կա։
― Այո, կարող եմ հանձն առնել։ Ինձ վիճակվել է կատարել նման աշխատանք։
― Եվ դուք կարո՞ղ եք հենց հիմա գալ մեզ հետ։
― Մի քիչ դժվար կլինի, բայց կաշխատեմ։
Մեծ ու ծանր մի լեռ ընկավ տնտեսվարի ուսերից։ Մանկական թեթևություն զգալով, հաստլիկը լուսաճաճանչ հայացքով նայեց նկարչին։
― Ձեր պայմաննե՞րը, ― հանդգնորեն հարցրեց Օստապը։ ― Ի նկատի առեք, որ ես թաղման գրասենյակ չեմ։
― Պայմանները գործարքային են։ Գեղաշխի վարձաչափերով։
Օստապը խոժոռվեց, մեծ ճիգ ու ջանք գործադրելով։
― Բացի այդ ձրի ուտեստ, ― շտապ վրա բերեց հաստլիկը, և առանձին նավասենյակ։
― Դե լավ, ― ասաց Օստապը հառաչելով, ― համաձայն եմ։ Բայց հետս մի աշակերտ կա, ասիստենտ։
― Աշակերտի մասին ոչինչ ասել չեմ կարող։ Աշակերտի համար վարկեր բաց չեն թողնվել։ Ձեր հաշվին՝ խնդրեմ։ Թող ապրի ձեր նավասենյակում։
― Թող ձեր ասածը լինի։ Շա՜տ աչքաբաց տղա է։ Սովոր է սպարտական պայմաններին։
Օստապը անցաթուղթ ստացավ իր և աչքաբաց տղայի համար, գրպանեց նավասենյակի բանալին և դուրս ելավ շոգ տախտակամած։ Նա մեծ բավականություն էր զգում բանալուն ձեռք տալուց։ Դա առաջին անգամն էր իր փոթորկալից կյանքում։ Բանալի և բնակարան կար։ Միայն փող չկար։ Բայց փողն էլ գտնվում էր հենց կողքին, աթոռների մեջ։ Մեծ կոմբինատորը, ձեռքերը գրպանը դրած, քայլում էր նավակողի երկարությամբ, չնկատելով ափին մնացած Վորոբյանինովին։
Իպոլիտ Մատվեևիչը սկզբում լուռ նշաններ էր անում, իսկ հետո համարձակվեց նույնիսկ ծվծվացնել։ Բայց Բենդերը խուլ էր։ Մեջքը կոնցեսիայի նախագահին դարձրած, նա ուշադիր հետևում էր, թե ինչպես հիդրավլիկ մամուլը իջեցնում են նավամբար։
Ափից հեռանալու վերջին պատրաստություններն էին տեսնում։ Ագաֆյա Տիխոնովնան, նույն ինքը Մուրան, տոտիկները կտկտացնելով, իր նավասենյակից վազում էր նավախել, նայում էր ջրերին, հիացմունքն էր հայտնում վիրտուոզ բալալայկա նվագողին և այդ ամենով շփոթություն մտցնում խաղարկման ձեռնարկության հարգարժան գործիչների շարքում։
Շոգենավը սուլեց երկրորդ անգամ։ Ահավոր ձայներից ամպերը տեղահան եղան։ Արևը կարմրեց և գլորվելով մտավ հորիզոնի հետևը։ Վերին քաղաքում վառվեցին լամպերն ու լապտերները։ Պոչաևի ձորակում գտնվող շուկայից լսվում էին գրամոֆոնների խռխռոցներ, որոնք մրցության մեջ էին մտել վերջին գնորդների առջև։ Շշմած ու միայնակ Իպոլիտ Մատվեևիչը ինչ֊որ բան էր բղավում, բայց ոչ ոք չէր լսում նրան։ Կարապիկի զրնգոցը խլացնում էր մնացած բոլոր ձայները։
Օստապ Բենդերը սիրում էր էֆեկտներ։ Միայն երրորդ շչակից հետո, երբ Իպոլիտ Մատվեևիչը արդեն չէր կասկածում, որ ինքը թողնված է բախտի քմահաճույքին, Օստապը նկատեց նրան։
― Ի՞նչ եք կանգնել մնացել չխոսկան հարսի պես։ Ես կարծում էի, թե դուք վաղուց արդեն շոգենավի վրա եք։ Հիմա կամրջակը կվերցնեն։ Շո՛ւտ վազեք։ Բա՛ց թողեք այդ քաղաքացուն։ Ահա անցաթուղթը։
Իպոլիտ Մատվեևիչը գրեթե լալով, վազեց մտավ շոգենավ։
― Սա է՞ ձեր ասած տղան, ― հարցրեց տնտեսվարը կասկածելով։
― Սա է, ― ասաց Օստապը։ ― Մի՞թե վատ տղա է։ Ով կասի, թե սա աղջիկ է, թող առաջինը քար նետի վրաս։
Հաստլիկը մռայլ հեռացավ։
― Դե, Կիսա, ― նկատեց Օստապը, ― ստիպված ենք առավոտվանից նստել աշխատելու։ Հուսով եմ, որ դուք կարող եք ներկեր բաց անել։ Եվ հետո ահա թե ինչ․ ես նկարիչ եմ, վերջացրել եմ ՎԽՈՒՏԵՄԱՍ֊ը, իսկ դուք իմ օգնականն եք։ Եթե կարծում եք, որ այդպես չէ, ապա շտապ ետ վազեք, իջեք ափ։
Կանաչասև փրփուր դուրս պրծավ նավախելի տակից։ Շոգենավը ցնցվեց, ճղփացին պղնձե ծնծղաները, ֆլեյտաները, կորնետները, տրոմբոնները, բասերը փողհարել սկսեցին հիանալի մի մարշ, և քաղաքը, շուռ գալով ու հավասարակշռություն պահպանելով, տեղափոխվեց ձախ ափը։ Շոգենավը, շարունակելով դողալ, կանգնեց հոսանքի ուղղությամբ և արագ վազեց խավարի մեջ։ Ետևում օրորվում էին աստղերը, լամպերը և նավահանգստի գույնզգույն նշանները։ Մի րոպե անց շոգենավը այնքան հեռացավ ափից, որ քաղաքի լույսերն սկսեցին տեղում քարացած հրթիռային փոշեհատիկներ թվալ։
Դեռ լսվում էր աշխատող «ունդերվունդների» չխկչխկոցը, իսկ բնությունն ու Վոլգան իրենց գործը տեսնում էին։ Երանությունը համակել էր «Սկրյաբին» շոգենավով մեկնողներին։ Խաղարկության հանձնաժողովի անդամները քնքշանվաղորեն թեյ էին խմում։ Նավախելում կայացած տեխկոմի առաջին նիստում քնքշություն էր տիրում։ Այնպես աղմուկով էր շնչում տաք երեկոն, ջուրն այնպե՜ս էր ճղփում նավակողերին, այնպե՜ս արագ շոգենավի կողքով անցնում էին ափերի սև ուրվագծերը, որ տեղկոմի նախագահը, միանգամայն դրական մի մարդ, որ բերանը բաց էր արել արտասովոր իրադրության մեջ աշխատելու պայմանների մասին ճառ արտասանելու, բոլորի և հենց իր համար անսպասելի կերպով սկսեց երգել։
<poem>
Լողում է նավը Վոլգայով,
Վոլգա, Վոլգա, դու մայր գետ․․․
</poem>
Իսկ նիստի մնացած խստադեմ մասնակիցները որոտացին կրկներգը․
Սիրենն է ծաղ֊կո՜ւմ։
Տեխկոմի նախագահի զեկուցման առթիվ այնպես էլ բանաձև չգրվեց։ Լսվեցին դաշնամուրի հնչյուններ։ Երաժշտական նվագակցության վարիչ Խ․ Իվանովը ամենալիրիկական նոտաներն էր կորզում գործիքից։ Վիրտուոզ բալալայկա նվագողը ընկել էր Մուրոչկայի ետևից և, սերն արտահայտելու համար սեփական խոսքեր չգտնելով, շշնջում էր ռոմանսի խոսքերը։
― Մի հեռանա։ Այրող են քո համբույրները։ Ես դեռ չեմ հոգնել կրքոտ փաղաքշանքից։ Լեռան կիրճերում չեն զարթնել ամպերը, չի հանգել հորիզոնը մարգարտյա աստղից․․․
Սիմբիևիչ֊Սինդևիչը, բազիրքից կառչած, հայում էր երկնի անհունությունը։ Նրա հետ համեմատած «Ամուսնության» իրեղեն ձևավորումը զայրացուցիչ խոզություն էր թվում։ Նա գարշանքով էր նայում իր ձեռքերին, որոնք թունդ մասնակցություն էին ունեցել կլասիկ կատակերգության իրեղեն ձևավորմանը։
Նվաղման ամենաբարձր պահին նավախելում տեղավորված Գալկինը, Պալկինը, Մալկինը, Չալկինը և Զալկինդը զարկեցին իրենց դեղատնային և գարեջրային պիտույքներին։ Նրանք փորձ էին անում։ Պատրանքն անմիջապես ցնդեց։ Ագաֆյա Տիխոնովնան հորանջեց և, ուշադրություն չդարձնելով ախ քաշող վիրտուոզի վրա, գնաց քնելու։ Տեղկոմականների հոգու խորքերում նորից հնչեց գլխապայմանագիրը և նրանք ձեռնամուխ եղան բանաձև գրելուն։ Սիմբիևիչ֊Սինդիևիչը հասուն դատողություններից հետո եկավ այն եզրակացության, որ «Ամուսնության» ձևավորումը այնքան էլ վատ չէ։ Մթության միջից ջղայնացած մի ձայն Ժորժետտա Տիրասպոլիխին կանչում էր ռեժիսյորի մոտ խորհրդակցության։ Գյուղերում շներ էին հաչում։ Հով֊զովն ընկավ։
Առաջին կարգի նավասենյակում Օստապը կաշվե բազմոցի վրա պառկած և նայելով կանաչ պարուսինով փաթաթած խցանե փրկագոտուն, հարցաքննում էր Իպոլիտ Մատվեևիչին։
― Դուք նկարել կարո՞ղ եք։ Շա՜տ ափսոս։ Ցավոք սրտի ես էլ չեմ կարող։
Նա մտածեց և շարունակեց․
― Իսկ տառեր կարո՞ղ եք։ Նույնպե՞ս չեք կարող։ Բոլորովին վատ է։ Չէ՞ որ մենք նկարիչներ ենք։ Երկու օր կարելի է մի կերպ քարշ տալ, իսկ հետո դուրս կնետեն։ Այդ երկու օրվա ընթացքում մենք պետք է կարողանանք անել այն ամենը, ինչ հարկավոր է մեզ։ Դրությունը փոքր֊ինչ բարդացել է։ Ես իմացա, որ աթոռները գտնվում են ռեժիսյորի նավասենյակում։ Բայց դա էլ վերջիվերջո սարսափելի չէ։ Կարևորն այն է, որ մենք շոգենավի վրա ենք։ Մինչև մեզ դուրս նետելը բոլոր աթոռները զննված պետք է լինեն։ Այսօր արդեն ուշ է։ Ռեժիսյորը քնած է նավասենյակում։
==Ծանոթագրություններ==
<references/>
