Changes

— Սա Փառքաշատն է, էլֆերեն՝ Գլորֆինդել, Էլրոնդի դղյակից,— ասաց Պանդուխտը (Մուրավյովը սխալ է թարգմանել, իրականում էլֆի անունը Գլորֆինդել է, որը թարգմանաբար նշանակում է Ոսկեմազ):

— Երբ ես մեկնում էի, նա դեռ այնտեղ չէր,— պատասխանեց ԳլորֆինդելըՓառքաշատը,— բայց ես մեկնել եմ ինը օր առաջ: Էլրոնդին վատ լուրեր էին հասել. իմ ազգականները ձեր կողմերով անցնելիս իմացել են և իսկույն մեզ տեղյակ պահել, որ Ինը Մատանեկիրները շրջում են արևմտյան հողերում, իսկ դուք վտանգավոր ճանապարհ եք դուրս եկել առանց ուղեկցողի, չսպասելով Գանդալֆին: Նույնիսկ մեզ մոտ, Ազատքում, շատ քչերի ուժը կպատի դիմակայել Իննին երես առ երես: Բայց Էլրոնդը, այնուամենայնիվ, հավաքեց ու սուրհանդակներ ուղարկեց հյուսիս, արևմուտք ու հարավ՝ չէ՞ որ դուք հետապնդումից խուսափելով կարող էիք թավուտներում մոլորվել: Ես պետք է հսկեի Ուղին. յոթ օր առաջ հասա Միթեյթիլի (Դիվոտի) կամրջին և ձեզ համար նշան թողեցի՝ մի բյուրեղ: Կամրջի հետևում թաքնվել էին Սաուրոնի երեք կամակատար: Ինձ տեսնելով, նրանք նահանջեցին և գնացին արևմուտք: Հետո ևս երկուսը հանդիպեցին՝ սրանք շրջվեցին հարավ: Այն ժամանակ ես սկսեցի որոնել ձեր հետքերը, գտա երկու օր առաջ, իսկ այսօր նշմարեցի, թե որտեղ եք իջել սարից: Սակայն բավական է, հիմա պատմությունների ժամանակը չէ: Դուք ստիպված կլինեք դիմանալ բաց ճանապարհի վտանգավորությանը՝ երեկոյան և գիշերը: Մեզ հետևում են հինգը: Եթե նրանք գտնեն ձեր հետքրը, քամուց արագ կսուրան: Թե ուր են մնացածները, չգիտեմ, պետք է որ ծանծաղուտը հսկելուց լինեն: Այդ մասին ավելի լավ է հիմա չմտածենք:

Գլորֆինդելը Փառքաշատը պահեց ընկնող Ֆրոդոյին, գրկեց նրան ու տագնապահար նայեց դեմքին:

— Իմ ձիով կգնաս,— ասաց ԳլորֆինդելըՓառքաշատը: — Ասպանդակները կձգեմ, իսկ դու պինդ պահիր քեզ: Ի դեպ, չվախենաս, եթե նույնիսկ ընկնես, իմ ձին քեզ չի թողնի ընկած: Ձին թեթև վարգում է և վտանգից հեռու կտանի՝ նույնիսկ թշնամու նժույգները նրա համար մրցակից չեն:

— Առանց քեզ նրանց ոչ մի վտանգ չի սպառնում,— ժպտաց ԳլորֆինդելըՓառքաշատը,— քեզ են հետապնդում, ոչ թե նրանց: Դու և քո բեռը՝ ահա գլխավոր վտանգը քո բարեկամների համար:

Դա իրոք այդպես էր, և Ֆրոդոն համաձայնեց նստել սպիտակ ձին: Փոխարենը՝ պարկերը բարձեցին պոնիին և արագ քայլեցին, թեպետ էլֆի հետևից երբեք չես հասնի... Նա առաջ էր տանում հոբիթներին. սկզբում՝ երեկոյան դժգույն մթնշաղով, հետո՝ անձրևային գիշերվա մթության միջով. ոչ աստղ կար, ոչ լուսին: Գլորֆինդելը Փառքաշատը կանգ առավ առավոտյան: Փինը, Մերին ու Սամը հազիվ էին ոտքի վրա կանգնում, նույնիսկ Պանդուխտն էլ էր ինչ-որ կուզիկացել, Ֆրոդոն կպել էր ձիու պարանոցին՝ ծանր քուն էր մտել:

Նրանք Ուղուց իջան հավամրգու մացառուտը, ընկան գետնին ու տեղնուտեղը քնեցին: Սակայն, ինչպես նրանց թվաց, պահակության կանգնած Գլորֆինդելը Փառքաշատը իսկույն էլ արթնացրեց իրենց: Առավոտյան արևը խփում էր ուղիղ աչքերի մեջ, պղտոր մեգը ցրվել էր:

— Հապա մի խմե՛ք,— ասաց Գլորֆինդելը Փառքաշատը իր արծաթե տափաշշից նրանց գավաթների մեջ ինչ-որ հեղուկ լցնելով:

Ճամփորդները քնեցին հինգ ժամից պակաս, իսկ հետո գնում էին Ուղու անվերջանալի ժապավենով: Գլորֆինելը միայն երկու անգամ թույլ տվեց նրանց հանգստանալ: Երեկոյան կողմ նրանք հաղթահարել էին համարյա քսան լիգ: Ճանապարհը թեքվում էր աջ, դեպի Բրուինենյան ծանծաղուտները. Գլորֆինդելը Փառքաշատը հաճախ էր նայում հետ ու ավելի էր տագնապում: Երկու անգամ Պանդուխտի հետ խոսեց էլֆերեն:

— Գնում ենք գլխավոր վտանգին ընդառաջ,— ասաց ԳլորֆինդելըՓառքաշատը,— սիրտս զգում է, որ կրնկակոխ հետապնդում են մեզ, իսկ Գետանցման մոտ դարան են մտել:

Գլորֆինդելը Փառքաշատը շրջվեց, ականջ դրեց ու սրընթաց նետվեց դեպի ճամփորդները:

Սպիտակ ձին առաջ սուրաց. հոբիթները լանջով ներքև վազեցին, Գլորֆինդելն Փառքաշատն ու Պանդուխտը՝ նրանց հետևից: Կիրճից դուրս եկան երեք Սև Հեծյալ:

— Առա՛ջ սլացիր,— նորից գոռաց ԳլորֆինդելըՓառքաշատը:

— Առա՛ջ, վարգի՛ր, ասում եմ,— գոռաց Գլորֆինդելն Փառքաշատն ու էլֆերեն հրամայեց ձիուն. «''Նորո լի՛մ, նորո լի՛մ, Ասֆալո՛թ...''»: Ձին սուրաց: Այդ նույն պահին բլրից սլացան սև ձիերը: Ֆրոդոն սահմռկեցուցիչ ոռնոց լսեց, այն նույն ոռնոցը, որ վերջերս տարածվում էր Հոբիթստանի Հարավային նահանգում: Պատասխան ոռնոցը չուշացավ, իսկ ժայռերի ու ծառերի հետևից հայտնվեցին ևս չորս Հեծյալ. երկուսը սլացան դեպի Ֆրոդոն, իսկ մյուս երկուսը ճանապարհը կտրելով՝ դեպի Գետանցում:

Ֆրոդոն մեկ անգամ էլ հետ նայեց՝ ընկերներն արդեն չէին երևում: Հեծյալները մի քիչ հետ էին մնացել, նույնիսկ նրանց սև նժույգները չէին կաողանում մրցել Գլորֆինդելի Փառքաշատի ճերմակ ձիու հետ: Բայց հետո նա նայեց առաջ և վերջին հույսն էլ կորցրեց: Ինքը Գետանցումին չի հասնի, այն երկուսը իրեն կբռնեն:

— Այո՛,— ասաց Ֆրոդոն,— առանց նրա մենք կկործանվեինք: Բայց երբ նա հայտնվեց, մենք սկզբում վախեցանք: Իսկ Սամը այդպես էլ չհավատաց նրան, համենայնդեպս մինչև Գլորֆինդելի Փառքաշատի հետ հանդիպումը:

— Հապա ինչու՞ այդ կենդանի ձիերը բոլորովին չեն վախենում իրենց ուրվական հեծյալներից: Մյուս կենդանիներին սարսափ է պատում, երբ նրանց Սև Հեծյալ է մոտենում: Շները կաղկանձում են, սագերը ահաբեկված ղժղժում են... նույնիսկ Գլորֆինդելի Փառքաշատի ձին, որ Գլորֆինդելի Փառքաշատի ձին է, էլի վախեցավ...

— Գետանցումի մոտ, երբ հետ նայեցի,— ոչ շատ վստահ հիշեց Ֆրոդոն,— ինձ թվաց, թե Սև Հեծյալների կողքին սպիտակ շողշողուն կերպարանք տեսա: Ուրեմն ես Գլորֆինդելի՞ն Փառքաշատի՞ն տեսա, այո՞:

— Այո՛,— ասաց հրաշագործը: Եվ լռելուց հետո ավելացրեց. — Գլորֆինդելը Փառքաշատը քեզ համար միավորել է երկու աշխարհ, իրական և ուրվականային, անտեսանելին՝ կենդանու հետ, որովհետև նա Կերպարանափոխվող էլֆ է, մեծ դյուցազն Առաջնածիններից: Մի խոսքով, Ազատքում ուժեր կգտնվեն, որոնք ընդունակ կլինեն ժամանակավորապես դիմադրել Թշնամուն, ուրիշ վայրերում էլ այդպիսի ուժեր կան, նույնիսկ ձեզ մոտ, Հոբիթստանում: Բայց եթե իրադարձությունների ընթացքը չփոխվի, ազատ հողերը կվերածվեն Սև զորքերի (որ հավաքում է Մորդորի Տիրակալը) ծովերով շրջապատված կղզյակների... Իսկ առայժմ,— նա ընդհատեց ինքն իրեն, վեր կացավ, և նրա մորուքը խրոխտ տնկվեց,— մենք պետք է խաղաղ արիություն պահպանենք: Մի քանի օր հետո դու լրիվ կապաքինվես, եթե ես այսօր իմ խոսակցություններով քեզ մահվան դուռը չհասցնեմ: Այստեղ, Ազատքում, ձեզ ոչինչ չի սպառնում... առժամանակ: Այնպես որ մի անհանգստացիր:

Հենց դու վարգեցիր դեպի գետը, Սև Հեծյալները սուրացին քո հետևից: Զավերտ սարի մոտ դու մուտք էիր գործել նրանց աշխարհը, դրա համար էլ նրանք քեզ պարզ տեսնում էին և հարկ չունեին իրենց ձիերի տեսողությանը ապավինել: Բացի դրանից, նրանց ձգում էր Մատանին: Նրանց ձիերը կկոխկրտեին քո բարեկամներին, և վերջիններս ստիպված եղան ճանապարհը զիջել Հեծյալներին: Հեծյալներին կասեցնել նրանք չէին կարող. ախր քեզ հետևում էին ինը Հեծյալ, այնպես որ նույնիսկ Արագորնն ու Գլորֆինդելը Փառքաշատը նրանց ջոկատին չէին դիմանա:

Հետո, երբ Մատանու Ուրվականները սուրացին, քո բարեկամները վազեցին դեպի գետը: Գետանցումից ոչ հեռու, ճանապարհի կիպ եզրին ծառերով կիսաքողարկված մի հովիտ կա, իջնելով այնտեղ, քո բարեկամներն ու Գլորֆինդելը Փառքաշատը արագորեն մի փոքրիկ խարույկ վառեցին, քանի որ Գլորֆինդելին Փառքաշատին հայտնի էր, որ եթե Հեծյալները մտնեն գետը, ապա Էլրոնդը փոթորկելու է գետը կատաղի ջրերի ալեբախությամբ, և նրանք չեն կարողանա հասնել քո հետևից, բայց ցամաքում մնացածների հետ ստիպված պետք է լինեն մարտի բռնվել: Հենց որ գետի ալիքները կատաղորեն փրփրեցին, ԳլորֆինդելըՓառքաշատը, նրա հետևից էլ Արագորնն ու մյուսները բոցավառ խանձողներով դուրս թռան ճանապարհ: Հեծյալները գտնվում էին ջրի և հրի արանքում, հանձին Գլորֆինդելի Փառքաշատի ճանաչեցին կերպարանափոխվող էլֆին և կորցրեցին իրեն դիվային արիությունը, իսկ նրանց ձիերը վախից վայրկենապես գժվեցին: Երեք Հեծյալ քո հետքով գալով, փորձեցին ձիերով անցնել գետը՝ փոթորկալի առաջին իսկ ալիքը քշեց նրանց: Մնացած վեցին կատաղած ձիերը մի քիչ հետո քաշեցին գետը, և բոլորն էլ մնացին փրփրաբաշ ալիքների տակ:

— Ավա՜ղ, ո՜չ,— պատասխանեց Գանդալֆը,— հեղեղում կործանվեցին միայն նրան ձիերը... բայց առանց ձիերի, նրանք էլ ի՜նչ Հեծյալ են: Նրանք ստիպված եղան շտապ կարգով կորչել իրենց որջերը: Չնայած նրանց ոչնչացնելն այնքան էլ հեշտ բան չէ, սակայն նրանք, իմ կարծիքով, երկար ժամանակով շարքից դուրս են եկել... Երբ հեղեղը դադարեց, քո բարեկամները գետն անցան ու գտան քեզ այս ափին՝ պառկած էիր բերանքսիվայր, սառն ու գունատ, իսկ տակդ ընկած էր ջարդված սուրդ: Գլորֆինդելի Փառքաշատի ճերմակ նժույգը կանգնած էր կողքիդ: Արագորնը վախենում էր, որ սպանված ես՝ ավելի վատթարի մասին մտածել անգամ չէր ցանկանում: Քեզ բարձրացրին ու բերեցին Ազատք, և կես ճանապարհին ձեզ էլֆեր հանդիպեցին:

— Նրանք էլֆերի վաղնջական թշնամիներն են, իսկ Էլրոնդը այս երկրամասի տեր ու տիրականն է: Երբ թշնամի է մոտենում ՌիվենդելինԱզատքին, Էլրոնդի կարգադրությամբ գետը հորդանում է ու թշնամական զորքերը խորտակվում են ալիքների մեջ: Հենց որ Մատանու Ուրվականների առաջապահը իջավ դեպի ջուրը, գետը վարարեց: Դե, և եթե կարելի է այդպես արտահայտվել, ես մի քիչ բորբոքեցի նրա զայրույթը: Չգիտեմ, հասցրեցի՞ր նկատել, թե ոչ, որ առաջին ամենակատաղի ալիքները փրփրում էին հզոր սպիտակ հեծյալների կերպարանքով, իսկ հեծելազորից հետո դղրդյոցով գլորվում էին հսկայական մոխրագույն գլաքարեր: Երբ ես տեսա հեղեղի ուժը, ինձ թվաց, որ մենք մեր գերջանքերով չափն անցել ենք և չենք կարողանա սանձել ջրե զորքը: Բայց ամեն ինչ հաջող անցավ՝ գետը ձեզ ձեռք չտվեց:

— Մի՞թե մեզ,— զարմացավ Ֆրոդոն: — Գիտե՞ս, մինչև հիմա ինձ զարմացնում է, որ մեր մասին հոգ տարան Գլորֆինդելն Փառքաշատն ու Էլրոնդը, ըստ որում, ինչպես երևում է, առանց որևէ պատճառի:

Հյուրերը հավաքվեցին ճաշադահլիճ, որտեղ երկար սեղաններ էին դրված: Էլրոնդը նստեց մյուսներից առանձին, բարձր տեղում դրված սեղանի գլուխը, իսկ տանտիրոջ մոտ, իրար դիմաց տեղավորվեցին Գլորֆինդելն Փառքաշատն ու Գանդալֆը:

Ֆրոդոն նայում էր նրանց ու չէր կարողանում հագենալ. չէ՞ որ Էլրոնդին՝ անհամար առասպելների հերոսին, տեսնում էր առաջին անգամ, իսկ Գլորֆինդելն Փառքաշատն ու Գանդալֆը, նույնիսկ Գանդալֆը, որին նա կարծես թե ճանաչում էր, Էլրոնդի կողքին վերստացել էին իրենց սեփական, իսկական կերպարը՝ անպարտելի ու փառաբանված դյուցազունների կերպարը:

Գլորֆինդելը՝ Փառքաշատը՝ հզոր, բարձրահասակ ու բարեկազմ, ոսկեհուր վարսերով, թվում էր պատանի, սակայն խաղաղ իմաստնությամբ ներհուն, իսկ աչքերը ճառագում էին վճռական խիզախությամբ:

— Ես համոզված եմ,— աշխուժորեն պատմում էր Գլոինը,— որ Դեյլից Դոլից Ազատք հին ճանապարհով կարելի է ապահով ճանապարհորդել միայն Գրիմբեորնի ռազմիկների շնորհիվ: Նրանք պահպանում են Լեռնանցքը և Ծանծաղուտը՝ Զառիվայրի մոտ: Բայց նրանց մաքսերը բարձր են և նրանք, առաջվա նման, թզուկներին չեն խնայում,— գլուխն օրորելով ավելացրեց Գլոինը: — Դրա փոխարեն նրանց մեջ դույզն իսկ նենգություն չկա, իսկ դա այսօր շատ արժե: Բայց բոլորից լավ մեզ վերաբերվում են ԴեյլումԴոլում, Լճափի թագավորությունը հիմնադրած մարդիկ: Այժմ այնտեղ կառավարում է Բարդ Նետաձիգի թոռը, Բեյնի ավագ որդին՝ Բրանդ թագավորը: Նա հմուտ կառավար է, և նրա թագավորությունը տարածվում է Երկար լճի Էսգարոթ քաղաքից մինչև հեռավոր հարավ ու արևելք:

— Բարև, փոքրի՜կս,— արձագանքեց Բիլբոն: — Ես գիտեի, որ դու կկարողանաս հասնել ՌիվենդելԱզատք: Այսօրվա տոնը քեզ է նվիրված, և դու լիովին վաստակել ես այդ պատիվը: Հուսով եմ, ճաշը քեզ դու՞ր եկավ:

Ազատք են հասնում բոլոր կարևոր նորությունները, բայց ես ոչինչ չեմ լսել Հոբիթստանի մասին: Գանդալֆը հաճախ էր լինում Ազատքում, սակայն նրանից շատ բան չես իմանա. նա նույնիսկ ավելի ծածկամիտ է դարձել, քան առաջ: Ճիշտ է, որոշ տեղեկություններ ինձ Դունադանը հայտնեց: Դժվար է հավատալ, որ իմ Մատանին այդքան տագնապ է պատճառել Միջերկրին... Եվ Գանդալֆն էլ այդքան ուշ է գաղտնիքը բացել... Ախր ես կարող էի Մատանին էլֆերի մոտ բերել շատ տարիներ առաջ, առանց որևէ դժվարության: Երբ ինձ ասացին, թե որքան վտանգավոր է այդ Մատանին, ես որոշեցի, որ պետք է ճանապարհվեմ տուն, այն քեզանից վերցնեմ բերեմ ՌիվենդելԱզատք, բայց ոչ ոք այդ մասին լսել չցանկացավ: Էլրոնդն ու Գանդալֆը հաստատ համոզված են, որ թշնամին ինձ ամեն տեղ փնտրել է: Ես հիշում եմ, Գանդալֆն ինձ մի անգամ ասաց. «Մատանին այժմ նոր պահապան ունի, Բիլբո: Եվ եթե վերադառնա քեզ մոտ, մենք ահռելի աղետներից խուսափել չենք կարողանա»: Գանդալֆը հաճախ է հանելուկներով խոսում: Բայց նա խոստացել է հոգ տանել քո մասին, և ես էլ վստահեցի նրա խոստմանը: Եվ ահա դու այստեղ ես, ողջ ու առողջ... — Բիլբոն հանկարծ տարօրինակ նայեց Ֆրոդոյին:

Դեռ այն ժամանակՑերեկը, երբ Ֆրոդոն հագնվում էրվերջնականապես արթնացավ, Մատանին հայտնաբերեց շոշափեց կրծքի վրա՝ ըստ երևույթին ինչ-որ մեկը իր քնած ժամանակ Մատանին գրպանից հանել էր ու շղթայով գցել էր վիզը: Շղթան շատ բարակ էր, բայց դիմացկուն... Ֆրոդոն դժկամությամբ հանեց Մատանին: Հենց որ Բիլբոն ձեռքը մեկնեց Մատանուն, Ֆրոդոն վախեցած ու զայրացած ընկրկեց: Տհաճ զարմանքով նա հանկարծ նկատեց, որ իր բարեկամ Բիլբոն չքացավ ինչ-որ տեղ. նրա առջև նստած էր կնճռապատ մի գաճաճ, որի աչքերը ընչաքաղց փայլում էին, իսկ ոսկրոտ ձեռքերը ագահությունից դողում էին: Նա ցանկություն ունեցավ խփել ինքնակոչին:

Սկզբում հնագույն մեղեդու գեղեցկությունը և կիսածանոթ լեզվի բառերի երաժշտությունը կախարդեցին նրան, բայց իմաստը չէր կարողանում որսալ, չնայած Բիլբոն Ռիվենդել Ազատք մեկնելուց առաջ զարմիկին սովորեցրել էր էլֆերի լեզուն: Նրան թվում էր, որ երաժշտությունն ու բառերը ձեռք էին բերում հեռավոր աշխարհների ուրվագծերը, բուխարու կրակի կայծկլտուն անդրադարձումներից թանձրանում էր ոսկեզօծ մեգը Ծովի վրա, որը հառաչում էր ինչ-որ տեղ աշխարհի եզրին, և Ֆրոդոյի հմայվածությունը դարձավ քուն, և նրա շուջը փրփրում էին դեռևս երբեք չտեսած երազների մեծաշուք ալիքները:

Հոբիթներն զգուշությամբ դուռը բաց արեցին ու գնացին Բիլբոյի փոքրիկ սենյակը, որի դեպի հարավ նայող պատուհաններից երևում էր Բրուինեն գետը: Նրանք չցանկացան տրվել հիշողություններին, չցանկացան մտածել հարավ-արևելքից դանդաղ դեպի իրենց սողացող չարագույժ թուխպի մասին: Բաց պատուհանի մոտ նստած զրուցում էին այսօրվա ուրախությունների՝ էլֆերի ու Ռիվենդելի Ազատքի հրաշալի ծառաստանների, աստղերի, ծառերի, քնքուշ աշնան մասին...

Ֆրոդոն առաջինը Էլրոնդին տեսավ, ապա նկատեց Գլորֆինդելին Փառքաշատին և Գլոինին, իսկ անկյունում խոժոռ նստած էր Արագորնը, որը հագել էր իր խունացած ամենօրյա թիկնոցը: Հավաքվածներից մյուսներին Ֆրոդոն չէր ճանաչում: Էլրոնդը նրան նստեցրեց իր մոտ, մի հայացքով զննեց լուռ նստած հյուրերին ու ասաց.

Հետո Էլրոնդը տվեց մյուս հյուրերի անունները, որոնց Ֆրոդոն առաջին անգամ էր տեսնում: Դահլիճում նստած էր Գլոինի որդի Ջիմլին, Արծաթափայլ Նավահանգիստ բնակավայրից էլֆ Գելդորը, որին Ազատք էր ուղարկել Սիրդան Սերդան Քորաբելը, Հյուսիսային Չարքանտառի էլֆերի թագավորի՝ Թրանդուիլի որդի էլֆ Լեգոլասը, Էլրոնդի մի քանի էլֆ հորհրդականներ ավագ խորհրդական Էրեսթորի գլխավորությամբ: Իսկ բոլորից հեռու նստած էր բարձրահասակ, սևահեր մի տղամարդ՝ գեղեցիկ, ազնվածին ու առնական դեմքով և խաժ աչքերի խիստ հայացքով: Վաղուց մկրատ չտեսած նրա մազերը անկանոն խոպոպներով թափվում էին ուսերին՝ ծածկելով գունավոր քարերով արծաթե նուրբ մանյակը, ուսի վրայով գցված էր արծաթով դրվագված որսորդական փողով լանջափոկը, իսկ շքեղ հագուստը (նա հագնված էր հեծյալ ճամփորդի պես), որ փոշուց մոխրագույն էր դարձել, տեղ-տեղ ցեխոտված էր և ձիու քրտնքից տրորված, վկայում էր երկարատև ճամփորդությունների մասին: նա զարմանքով էր նայում Ֆրոդոյին ու Բիլբոյին:

— Ես ասացի կոչված ենք,— շարունակեց Էլրոնդը,— սակայն ես ձեզ չեմ կանչել ՌիվենդելԱզատք, դուք ինքներդ եք եկել, եկել եք միաժամանակ, և ձեր հանդիպումը պատահական համարել չի կարելի: Դուք կոչված եք լուծելու Մատանու հետ կապված շփոթը և վերջնականապես վճռելու Միջերկրի ճակատագիրը: Ուստի մենք կբացենք Մատանու գաղտնիքը, որը մինչև այժմ շատ քչերին է հայտնի: Եվ ամենից առաջ՝ Մատանու պատմությունը: Ես պատմությունը սկսում եմ՝ մյուսները կավարտեն այն:

Էլրոնդը հյուրերին համառոտ պատմեց, թե ինչպես է ինքը հետևել Համիշխանության Մատանուն, բայց այդ պատմությունը բոլորին հայտնի է, որովհետև իր ժամանակին նա կարգադրել է մանրամասնորեն այն գրել Եղելության Մատյանում, ուստի և հարկ չկա այն վերապատմելու: Հետո Էլրոնդը պատմեց Նումենորի մասին, այն մասին, թե ինպես է կործանվել այդ թագավորությունըպետությունը, այն մասին, թե ինչպես Մեծ Ժողովրդի թագավորները Ծովի կողմից վերադարձան Միջերկիր, պատմեց հզոր թագավոր Էլենդիլ Բարձրահասակի մասին, նրա որդիներ Իսիլդուրի և Անարիոնի մասին, որոնք երկու հզոր թագավորություն իշխանություն էին հիմնել. Արնորը՝ հյուսիսում, և Գոնդորը՝ հարավում: Սաուրոնը կռվի գնաց թագավորների իշխանների վրա, իսկ նրանք դիմեցին էլֆերի օգնությանը և բանակցություններից հետո կնքվեց Մարդկանց ու էլֆերի Վերջին Դաշինքը:

— Իրավացի ես,— առանց ժպիտի նրան ասաց Էլրոնդը: — Սակայն ես այն հիանալի հիշում եմ: Իմ հայրը Էարենդիլն էր, ծնյալ էլֆական Գոնդոլին թագավորությունումբնակատեղիում, իսկ մայրս Էլվինն էր, դուստրը Դիորի, որը Դորիաթցի Լյութիենի որդին էր: Ես Միջերկրի բոլոր երեք Դարաշրջանների վկան եմ և մասնակիցը Թշնամու հետ անհամար մարտերի, որոնք վերջանում էին մեզ համար սարսափելի պարտություններով կամ զարմանալի անպտուղ հաղթանակներով...

Հիրիկների հարթավայրի ճակատամարտից քիչ անց Արնոր թագավորությունը իշխանությունը անկում ապրեց, Էվենդիմ լճի մոտ գտնվեղ Անումինոս քաղաքը ամայացավ և ժամանակը քայքայեց այն, իսկ Վալենդիլի սերունդները քոչեցին հյուսիսային բարձրավանդակի Ֆորնոսթ քաղաքը, բայց այդ քաղաքը նույնպես վաղուց լքված է: Այն անվանում են Մահացած Ֆորնոսթ, և մարդիկ խուսափում են այնտեղ գնալ, որովհետև թշնամիները արնորցիներին ցրել են և նրանց երբեմնի անմատչելի բերդերից մնացել են միայն օշինդրով ծածկված հողաթմբեր:

Գոնդորի թագավորությունը իշխանությունը մինչև հիմա չի կործանվել, չնայած նրա տիրույթները խիստ նվազել են, իսկ սկզբում, հին Նումենորի նման, այն անշեղորեն աճում ու ամրապնդվում էր: Գոնդորի ասպետների գոռոզաշուք դղյակները, բերդերը՝ և ամրակառույց նավահանգիստները հռչակված էին թագավորության իշխանության սահմաններից դուրս, հեռու հեռուներում: Գոնդորի մայրաքաղաքը, Աստղային Մինջնաբերդը կամ նումենորերեն Օսգիլիաթ քաղաքը կառուցված էր Անդուինի ոլորանում:

Այնտեղ, գետի բարձրադիր ափին Մեծն Թագավորի Մեծ Իշխանի ընդարձակ այգում տնկեցին Սպիտակ Ծառի փոքրիկ սերմը, որը հասունացել էր դեռ Նախասկզբնական Դարաշրջանի օրերին Անդրծովյան Արևմուտքի հողերում: Ժամանակին Իսիլդուրն այդ սերմը բերել էր ծովի այն կողմից: Սերմն աճեց և մի քսան տարի հետո դարձավ հզոր, ճյուղառատ ծառ: Մայրաքաղաքից արևելք, Մթամած Լեռներում, բարձրանում էր Ծագող Լուսնի Բերդը, կամ նումենորերեն՝ Մինաս Իթիլը, իսկ դեպի արևմուտք, Սպիտակ Լեռներում՝ Մինաս Անորը կամ Արևմուտքի Բերդը:

Հիմա մենք ամրացել ենք արևմտյան ափին, և թշնամիները չեն կարող անցնել Գետը, իսկ մեր արևմյան և հյուսիսային հարևանները, նրանք որ գիտեն տեղի ունեցած թեժ մարտի մասին, մեզ շնորհակալության ջերմ խոսքեր են հղում... Բայց դեռ ոչ մի անգամ օժանդակ ուժ չեն ուղարկել, և երբ մեր Տիրակալը օգնություն է խնդրում՝ նրա կոչին արձագանքում են միայն ռոհանցիներըՄուստանգրիմցիները:

— Հյուսիսայինները՝ հնարավոր է,— ասաց Բորոմիրը: — Բայց մենք՝ գոնդորցիներս, հնուց գիտենք, որ Իսիլդուրը իսկապես վերադարձել է Գոնդոր, որպեսզի իշխանությունը հանձնի Մենելդիլին, իր սպանված եղբոր որդուն, և հենց այդ ժամանակ էլ զոհված եղբոր հիշատակին նա Սպիտակ Ծառի վերջին սերմը տնկեց մեր թագավորության խշխանության մայրաքաղաքում:

«''Այսուհետ Համիշխանության Մատանին կդառնա Արնորի մեծ թագավորների Իշխանների սեփականությունը, սակայն սույն ձեռագիրը ես թողնում եմ Գոնդորում, քանզի այստեղ ևս ապրում են Էլենդիլի սերունդները, որպեսզի հարավում էլ մոռացումի չմատնվեն զարմանալի գործերը մեր Դարաշրջանի:''

Այո, Գոլլումն ինձ շատ բան պատմեց, թեպետ հազիվհազ ու դժկամորեն էր խոսում: Նրան հաջողվել էր հասնել Մորդոր, որտեղ նրան բռնել էին Թշնամու սպասավորները և նրանից դուրս կորզել բացարձակապես ամեն ինչ, և Թշնամին գիտե, որ Մատանին գտնվել է: Երկար ժամանակ պահվել է Հոբիթստանում, իսկ հետո նորից անհետացել է ինչ-որ տեղ: Սակայն շուտով հայտնի կդառնա, իսկ գուցեև հիմա արդեն հայտնի է, որ հոբիթները Մատանին ուղարկել են էլֆերի մոտ, քանզի Ինը Ուրվական սպասավորները հետևել էին Ֆրոդոյին ընդհուպ մինչև ՌիվենդելԱզատք:

Ֆրոդոյին մանրամասն նամակ գրեցի, որտեղ բացատրեցի, որ կհանդիպենք էլֆերի մոտ և հանձնարարեցի Լավր Նարկիսին նամակն ուղարկել (վերջինս պանդոկի տերն է, իմ վաղեմի ծանոթը), իսկ առավոտյան լուսամութին ճանապարհ ընկա: Սարումանն ապրում է հեռու հարավում, Իզենգարդ ամրոցում, Ռոհանից Մուստանգրիմից դեպի հյուսիս: հարավից Ռոհանի Մուստանգրիմի ընդարձակ հարթավայրը եզերում են Գոնդորի Սպիտակ Լեռները կամ նումենորերեն՝ Էրեդ Նիմրիսը, իսկ հյուսիսից այնտեղ է խրվում Մշուշապատ Լեռնաշղթան: Այնտեղ, անառիկ վիթխարի ժայռերով շրջապատված հովտում է գտնվում Սարումանի Օրթհանք ամրոցը: Այդ բարձր ամրոցը, որն ունի գաղտնի սրահներ, հնագույն ժամանակներում կառուցել են նումենորցիները, և այնտեղ ընկնել կարելի է միայն հովտի ժայռեղեն պատնեշը հատող կիրճում գտնվող դարպասով:

Ինձ տարան դիտահարթակ, որտեղից Սարումանը աստղերն է դիտում, այնտեղից վայրեջքը մի քանի հազար քարե աստիճաններով գալարապտույտ սանդուղք է, որը ներքևում հսկվում է պահակների ջոկատի կողմից, և այդ սանդուղքն էլ տանում է ներքին բակ: Մենակ մնալով՝ ես սկսեցի նայել երբեմնի ծաղկած մարգագետիններով ծածկված հովտին, ներկայումս մարգագետին համարյա չէր մնացել, ես տեսա հանքախորշերի սև փոսերը, զինագործական արհեստանոցների տափակ տանիքներն ու դարբնոցի քուրաների գորշ ծուխը: Ծխի քուլաները ուղիղ վեր էին բարձրանում, որովհետև հովիտը քամիներից պաշտպանված է ժայռերի գոտով: Ծխախառն մայրամուտի մեջ, որը պարուրում էր Օրթհանքի աշտարակը, ինձ երևում էին գայլդարձյակների ոհմակներն ու լավ զինված օրքերի ջոկատները՝ Սարումանը սեփական զորք է հավաքում, նշանակում է՝ Թշնամուն դեռևս չի ենթարկվել: Դիտահարթակը փոքրիկ էր՝ ես նույնիսկ քայլելով տաքանալ չէի կարող, իսկ հավերժական սառցադաշտերը ցուրտ էին հղում ներքև, և հովիտ էր սողում թաց մառախուղը: Բայց իզենգարդյան դարբնոցների ծխից դառը, ցրտից տանջալի և մենակությունից առավել ինձ կեղեքում էին ամբողջ թափով դեպի Հոբիթստան վարգող Հեծյալների մասին մտքերը: Ես հավատացած էի, որ դրանք Նազգուլներն են, չնայած հիմա Սարումանին չէի հավատում, սակայն Նազգուլների մասին նա չէր ստում, որովհետև ճանապարհին լսել էի նրա խոսքերը հաստատող լուրեր: Ես սոսկում էի Հոբիթստանի իմ բարեկամների համար, և այնուամենայնիվ հույսս չէի կտրում, հույս ունեի, որ Ֆրոդոն նամակս ստանալուն պես անհապաղ մեկնել է ՌիվենդելԱզատք, և Սև Հեծյալները նրան չեն գտել: Սակայն կյանքում ամեն ինչ այլ կերպ եղավ: Ես վստահ էի պանդոկպանի պարտաճանաչության վրա և վախենում էի Մորդորի Տիրակալի հզորությունից: Բայց Լավրը մոռացել էր նամակն ուղարկել, իսկ Սև Տիրակալի Ինը սպասավորներն ավելի թույլ դուրս եկան, քան ես կարծում էի: Վախի աչքերը, ինչպես հայտնի է, մեծ են, և ես, Սարումանի ծուղակն ընկած, միայնակ, բարեկամներիս համար ահաբեկված, գերագնահատել էի Թշնամու հզորությունն ու իմաստնությունը:

— Կարող եմ,— ասաց նա,— եթե մեր ճանապարհները համընկնում են: Ես այստեղ եմ ուղարկվել որպես սուրհանդակ, ոչ թե ձի: Իմիջայլոց, եթե քեզ ձի է պետք, քեզ կհասցնեմ Էդորաս, ռոհանցիների Մուստանգրիմցիների մոտ՝ այդպիսի տարածությունն ինձ համար շեղում չէ:

Դեհ ինչ, ավելի լավի մասին երազել անգամ չէր կարելի, որովհետև ՌոհանումՄուստանգրիմում, որտեղ բնակվում էին վայրի ձիերի վաղեմի տերերը, ես կարող էի ստանալ այն, ինչ ինձ հարկավոր էր, իսկ ինձ հարկավոր էր արագոտն ձի, որ շուտ հասնեի Հոբիթստան:

Քամիխեղդը թռավ ռոհանի Մուստանգրիմի հարթավայրի վրայով և վայրեջք կատարեց Սպիտակ Լեռների հյուսիս-արևմտյան ճյուղավորման մոտ, Էդորաս ամրոցից քիչ հեռու: Այստեղ արդեն զգացվում էր Սարումանի այլափոխվելը. նա տեղացիներին պարուրել էր ստի ցանցով, և թագավորը Հերցոգը չհավատաց իմ խոսքերին, երբ ասացի, որ Սարումանը դավաճան է: Սակայն թույլ տվեց ինձ ձի ընտրել, պայմանով, որ իսկույն մեկնեմ ՌոհանիցՄուստանգրիմից: Իմ ընտրությունը նրա մեջ մեծ ափսոսանք առաջացրեց. ես զարմանալի առույգ ձի էի ընտրել. նա, ինչպես ցավով ինձ հայտնեց թագավորըՀերցոգը, Ռոհանի Մուստանգրիմի երամակներում լավագույնն էր համարվում:

— Դե հիմա էլ չեն վճարում,— միջամտեց Բորոմիրը,— այդ բոլորը չար Թշնամու հնարածներն են: Ինչ է, ես չգիտե՞մ Ռոհանի Մուստանգրիմի դյուցազուններին, մեր հավատարիմ ու անվախ դաշնակիցներին:

— Խավարի Վարագույրը,— խոսեց Արագորնը,— հարավային շատ հողեր է մթնեցրել: Նրա ստվերում այլափոխվել է Սարումանը: Հնարավոր է, Ռոհանն Մուստանգրիմն էլ է խավարել: Չէ որ քեզ հայտնի չէ, թե ինչ կիմանաս, երբ վերադառնաս քո ազգականների մոտ:

— Միայն ոչ դա,— առարկեց Բորոմիրը,— ռոհանցիներն Մուստանգրիմցիներն իրենց ձիերը ստրկության տալով չեն գնի անկախություն: Նրանք տերեր են, ոչ թե ստրկավաճառներ:

Իսկ ես Կատաղի գետի երկայնքով բարձրացա դեպի Թրոլյան սարահարթ և այնտեղ ստիպված եղա բաժանվել Լուսաչից, քանի որ այդ քարակույտերի մեջ նա անխուսափելիորեն ոտքերը կկոտրեր: Լուսաչը վերադարձավ իր տերերի մոտ, բայց բավական է մտքումս կանչեմ նրան, և որտեղ էլ լինեմ կհայտնվի ինձ մոտ: Զավերտի մարտից տասնչորս օր հետո վերջապես հասա Էլրոնդի տիրույթները և իմացա, որ այստեղ արդեն սպասում են հոբիթներին, իսկ երեք օր հետո Մատանու Պահապանը Գլորֆինդելի Փառքաշատի օգնությամբ հասավ ՌիվենդելԱզատք:

— Բոլոր դեպքերում,— նկատեց ԳլորֆինդելըՓառքաշատը,— դրանով մենք միայն կհետաձգեինք պարտության օրը: Յարվենը Ռիվենդելից Ազատքից հեռու է ապրում: Մենք չենք կարող Մատանին հասցնել այնտեղ, առանց նկատվելու Սև Տիրակալի լրտեսների կողմից: Ի դեպ, եթե նույնիսկ կարողանանք էլ, Սաուրոնը կիմանա, եթե ոչ հիմա, ապա՝ ուշ, թե որտեղ ենք պահում Համիշխանության Մատանին և իր ողջ զորությունը կթափի Յարվենի վրա: Այդ մենամարտում Յարվենը կդիմանա՞ արդյոք: Կասկածում եմ: Կարծում եմ, վերջիվերջո, երբ Լուսավոր Ուժերը կջախջախվեն, Յարվենը նույնպես կընկնի պայքարում՝ կգնա այս աշխարհից վերջինը, ինչպես հայտնվել է այստեղ ինչ-որ ժամանակ առաջինը, և Խավարի Վարագույրը կիջնի Միջերկրի վրա:

— Ես Յարվենին չգիտեմ,— միջամտեց Գելդորը,— չնայած, իհարկե, նրա մասին լսել եմ, բայց, իմ կարծիքով, Գլորֆինդելը Փառքաշատը բացարձակապես իրավացի է: Ուժը, որ ի վիճակի է ընդդիմանալ Թշնամուն, եթե այն իրոք գոյություն ունի, Յարվենի Արգելյալ Հզորության մեջ չէ թաքնված, չէ՞ որ Թշնամին, ինչպես հաճախ համոզվել ենք, իշխում է նույնիսկ կուսական բնության վրա: Ես կարծում եմ միայն էլֆերը՝ Առաջնածինները, կարող են հակահարված տալ Սաուրոնին: Արդ նրանք ուժ կունենա՞ն դրա համար:

— Մենք չենք կարողանա Մատանին ուժով պահպանել Թշնամուց,— խոսակցության մեջ մտավ ԳլորֆինդելըՓառքաշատը,— դրա համար էլ երկու ելք ունենք. ուղարկել Ծովից այն կողմ կամ ոչնչացնել:

— Ուրեմն Մատանին թող հանգչի Ծովի խորքերում,— առաջարկեց ԳլորֆինդելըՓառքաշատը,— որպեսզի Սարումանի սուտը ճշմարտություն դառնա: Քանի ու այժմ բացարձակապես պարզ է, որ նախորդ Խորհրդում նա ստել է. նրան արդեն տոչորելիս է եղել համիշխանության ծարավը և, գիտենալով, որ Թշնամու Մատանին գտնվել է, դիտավորյալ Իմաստուններին մոլորության մեջ է գցել, իսկ Ծովի խորքերը հուսալի գերեզման են, և այնտեղ Մատանին կհանգչի առհավետ:

— Բայց այդ դեպքում,— եզրափակեց Էրեսթորը,— մենք, ինչպես նոր ասաց ԳլորֆինդելըՓառքաշատը, իսկապես միայն երկու ելք ունենք: Եվ երկուսն էլ փակուղու շատ նման: Ահա իսկապես անլուծելի խնդիր..

— Սակայն էլֆերը,— խոսեց ԳլորֆինդելըՓառքաշատը,— այնուամենայնիվ պատրաստ են Մատանին ոչնչացնելու, որպեսզի առհավետ ոչնչացնեն Թշնամուն:

— Համենայն դեպս, Դիվոտը ութ Մատանեկիրներին հետյոտն է դարձրել,— դատում էր Գանդալֆը: — Կարելի է հույս ունենալ, որ Ուրվական սպասավորներն ինչ-որ ժամանակով իրենց ուժը կորցրել են ու վերադարձել Մորդոր, որպես անձև ուրվականներ, բայց ես լրիվ համոզված չեմ: Եթե դա իսկապես այդպես է, ապա նրանք մեր արշավին չեն խանգարի, որովհետև դեռևս շուտ չեն հայտնվի նորից: Հասկանալի է, Թշնամին սպասավորներ շատ ունի, բայց նրանք որպեսզի իմանան, թե մենք ուր ենք գնացել, ստիպված կլինեն ծածուկ հասնել ՌիվենդելԱզատք, ծածուկ, որովհետև դունադանները քնած չեն, և այստեղ փնտրել մեր հետքերը, իսկ մենք կաշխատենք հետքեր չթողնել: Սակայն այլևս դանդաղել չի կարելի, ես գտնում եմ, որ հենց հիմա էլ հարկավոր է գործել:

— Հարկավոր են ևս երկուսը,— նկատեց Էլրոնդը: — Ռիվենդելում Ազատքում բավական ցանկացողներ կգտնվեն...

— Դե և Ֆրոդոն էլ ավելին չգիտե, քան նրանք,— անսպասելիորեն հոբիթներին պաշտպանեց Գանդալֆը: — Մեզանից ոչ ոք ինչպես հարկն է չգիտե: Պարզ է, որ եթե մեր համերաշխ հոբիթները հասկանային, թե իրենց ինչ փորձություններ են սպասում, չէին վճռի ճանապարհ ընկնել: Բայց դառնացած կանիծեին իրենց անվճռականությունը, քանզի նրանք Ֆրոդոյի հավատարիմ ընկերներն են: Իսկ այս արշավում նրանց անդավաճան նվիրվածությունը զորեղությունից ու իմաստնությունից կարևոր կլինի: Հուսով եմ, ինձանից լավ գիտես, որ նույնիսկ մեծ դյուցազն Գլորֆինդելը Փառքաշատը չի կարող մենամարտում հաղթել Թշնամուն կամ ուժով հասնել Օրոդրուին:

Ճամփորդները կամրջակով անցան Բրուինենը, այստեղ, ակունքի մոտ գետը նեղ էր, և սկսեցին բարձրանալ հարավից երկմասված հովիտը (որտեղ հնուց ապրում էին էլֆերը) եզրափակող լեռնալանջը: Բարձրանալով դեպի բլրապատ հովիտը, նրանք հրաժեշտի հայացք գցեցին ուրախ կրակներով փայլփլող Ռիվենդելին՝ Ազատքին՝ Ծովից դեպի արևելք ընկած Վերջին Հանգրվանին և խորացան գիշերային քամոտ խավարի մեջ:

— Ես կարծում եմ, դու ինձանից լավ գիտես, որ մութ աշխարհ տանող բոլոր ճանապարհներն էլ վտանգավոր են,— պատասխանեց Արագորնը: — Բայց մենք պետք է հաղթահարենք այդ ճանապարհը, նշանակում է՝ պետք է հասնենք մինչև Անդուին: Հարավում Մշուշապատն անցնել հնարավոր չէ՝ մինչև դուրս չգաս Ռոհանի հարթավայրՄուստանգրիմի հարթավայրը: Դու ինքդ պատմեցիր Սարումանի դավաճանության մասին: Մենք չգիտենք, արդյոք Ռոհանը Մուստանգրիմը չի՞ պարտվել: Ոչ, ռոհանցիների մուստանգրիմցիների մոտ գնալ չի կարելի, դրա համար ստիպված ենք լինելու գրոհել լեռնանցքը:

— Ես էլ եմ այդպես մտածում,— պաշտպանեց նրան Գանդալֆը: — Վերադառնալ, նշանակում է ընդունել սեփական պարտությունը, որն անխուսափելիորեն կդառնա Միջերկրի բոլոր ազատ ժողովուրդների կործանումը: Համիշխանության Մատանին կմնա ՌիվենդելումԱզատքում, քանի որ ուրիշ ապաստարան չես գտնի: Թշնամին ժամանակի ընթացքում կիմանա այդ մասին, իր ամբողջ զորքը կշարժի Էլրոնդի դեմ, և վաղ թե ուշ Ռիվենդելը Ազատքը կընկնի, իսկ Թշնամին կդառնա Ամենազոր տիրակալը և Խավարի Վարագույրը կիջնի Միջերկրի վրա: Սև Մատանեկիրներն ահազդու հակառակորդներ են, բայց երբ նրանց տերը Մատանին ձեռք բերի, նրանք ուղղակի անպարտելի կդառնան:

— Դրա փոխարեն բոլորը գիտեն,— ավելացրեց Բորոմիրը,— որ Մորիան կոչվում է Սև Անդունդ: Ախր էլ ինչու իջնենք Մորիա... Ինչու գրոհենք անառիկ լեռնանցքները... Եկեք դուրս գանք ռոհանյան Մուստանգրիմյան դաշտավայր. ռոհանցիները մուստանգրիմցիները գոնդորցիների վաղեմի դաշնակիցներն են, նրանք կօգնեն մեզ հասնել մինչև Անդուին: Կարելի է նաև Իզեն գետով իջնել, որպեսզի Մորդորի մոտ դուրս գանք հարավից՝ ծովափից:

— Խավարի Վարագույրը տարածվում է,— ասաց Գանդալֆը,— և հիմա ռոհանցիների մուստանգրիմցիների փոխարեն երաշխավորել չի կարելի: Չէ՞ որ նրանց մոտ դու վաղուց ես եղել: Իսկ գլխավորը. ռոհանյան Մուստանգրիմյան հարթավայրի ճանապարհին Սարումանի տիրույթները ոչ մի կերպ չես կարղ շրջանցել: Կգա ժամանակը, և ես հաշիվներս կմաքրեմ նրա հետ: Դե իսկ առայժմ Մատանու Պահապանին հարկավոր չէ մոտենալ Իզենգարդին. Սարումանին այրում է համիշխանության տենչը, և նա կփորձի տիրել Մատանուն: Այնպես որ Ռոհանը Մուստանգրիմը մեզ համար փակ է:

— Երևում է, որսն սկսվել է,— ասաց Գանդալֆը: — Ուրեմն արժե՞ արդյոք որոշումը հետաձգել վաղվան: Եթե մենք նույնիսկ ապրենք մինչև լուսաբաց, ապա, միևնույնն է, Ռոհան Մուստանգրիմ հասնել չենք կարողանա:

— Դուրինի՜ Դարինի՜ խորհրդանշանն է,— բացականչեց Ջիմլին՝ ցույց տալով մուճ-զնդանն ու թագը:

''«Մորիական թագավոր Դուրինի Դարինի Արևմտյան Դարպասը բացում է գաղտնաբառը, բարեկամ: Ասա և ներս համեցիր»'': Իսկ ներքևում, մանր տառերով գրված է. ''«Ես՝ Նարվիս, ստեղծել եմ այս Դարպասը: Գաղտնաբառը փորագրել է օստրանցի Սելեբրիմբերը»'':

— Ես կամարի մակագրությունը ճիշտ չհասկացա,— բացատրեց հրաշագործը: — Եվ Ջիմլին էլ էր սխալվել: Այնտեղ բանալի բառը գրված է: Այ այսպես պետք է թարգմանվեր. «Մորիական թագավոր Դուրինի Դարինի Արևմտյան Դարպասը բացում է գաղտնաբառը՝ բարեկամ»: Երբ ես էլֆերեն ասացի՝ ''մելլոն'', դարպասն իսկույն բացվեց: Մեր խառն ու տագնապալի ժամանակներում այդպիսի պարզությունը խելագարություն է թվում: Համընդհանուր ընկերասիրության օրերն անցան... Սակայն դարպասը բաց է, գնացինք:

Երբ մեծ Դուրինը՝ Դարինը՝ թզուկն առաջին,

Եվ ժողովուրդը՝ Դուրինի Դարինի թզուկները,

— Առասպելական Միթրիլի համար,— պատասխանեց Գանդալֆը: — Ոչ թե երկաթը՝ թզուկների աշխատանքային հումքը, ոչ էլ ոսկին ու ալմաստը՝ նրանց սիրելի խաղալիքները, թզուկներին փառք ու պատիվ բերեցին, այլ զտված կամ մորիական արծաթը, որն էլֆերը միթրիլ էին անվանում: Այն ժամանակներում մորիական արծաթը ոսկուց մի տասը անգամ թանկ արժեր, իսկ հիմա իսկապես անգին է դարձել, որովհետև պարզապես չկա Միջերկրում: Մորիական արծաթի շերտերը գտնվում են ամենախորունկ հարկաշարքերում, սարերի տակով ձգվում են մինչև Բոսոր Կոտոշ և այնտեղից իջնում անմատչելի անդունդներ: Միթրիլը հարստացրեց ու փառաբանեց թզուկներին, սակայն հենց դրանից էլ սկսվեցին նրանց բոլոր դժբախտությունները, քանի որ մետաղի հետևից ընկած՝ նրանք փորում էին երկրի ընդերքը, մինչև որ արթնացրին ընդերքի սարսափը կամ Դուրինի Դարինի մեծ չարքը: Երբ թզուկները Մորիայից փախան, միթրիլի հանույթին տիրեցին օրքերը, իսկ հետո, չիմանալով մետաղի բոլոր յուրահատկությունները, դրանով տուրք էին վճարում Սև Տիրակալին:

— Շարունակության մեջ մի քանի էջ արյունոտված են, ես հասկացա միայն ''ոսկի, Դուրինի Դարինի տապարը և սաղավարտ'' բառերը: Հետո... ''Բալինն իրեն հայտարարեց Մորիական կայսրության կայսր:'' Այստեղ վերջանում է առաջին գրառումը և երեք աստղից հետո այլ ձեռագրով գրված է. ''Մենք գտանք իսկական արծաթ...'' Նորից ոչինչ չի հասկացվում, բացի նախավերջին տողից... ''Օյնը ուղևորվեց երրորդ խորքային հարկաշարքի զինապահեստ...'' Նորից արյան կաթիլ... ''արևմուտք...'' և նիզակով խոցած անցքից հետո՝ ''դեպի էլֆական դարպասը:''

— Ահա թե որն է Դուրինի Դարինի Մեծ Չարքը,— շշնջաց նա, և տապարը ձեռքից գցելով, երկու ձեռքով երեսը ծածկեց:

=== Գլուխ վեցերորդ. Լոթլորիեն Քվեթլորիեն ===

— Սա Դուրինի Դարինի կոթո՜ղն է,— բացականչեց Ջիմլին: — Արագորն, կարելի՞ է իջնել լճի ափ:

— Տեսնու՞մ եք, այստեղ մորիերեն գրված է. ''«Դուրինն «Դարինն այստեղից առաջին անգամ նայեց Քելեդ-Զարամի խորքը»:''

— Բարև և մնաս բարով, նվիրական լիճ,— խոր խոնարհվելով, բացականչեց Ջիմլին: Հետո շրջվեց դեպի հոբիթներն ու ավելացրեց.— Աստ հանգչի թագը ԴուրինիԴարինի: Այն սպասում է նրա զարթոնքին...

Մեծ, բլրապատ, սև ժայռաքար հիմքով ու բերրի հողաշերտով հովիտը հյուսիսից եզերում էր Արծաթաջուրը, իսկ հարավից՝ Սպիտակբաշը, դրա համար էլ գետերի հունը սև էր և հովիտն էլ հնուց Սրագետք Սևագետք էին անվանում, չնայած արևի ճառագայթներով լուսավորված երկու գետն էլ ուրախ արծաթին էին տալիս, իսկ սևանում էին միայն երեկոները և վատ եղանակին: Հնարավոր է, հովտի առաջին բնակիչները ամպամած օր էին եկել այստեղ:

— Դրանք միանում են Լոթլորիենի Քվեթլորիենի մոտ,— ուրախ հուզմունքով ընդմիջեց Լեգոլասը,— էլֆերի ամենասքանչելի բնակավայրի մոտ, որը գտնվում է Ոսկի Անտառում: Լոթլորիենի Քվեթլորիենի արծաթագույն ծառերը (որոնց կեղևը մոխրա-արծաթավուն է) ածնանը աշնանը խիտ սաղարթից չեն զրկվում, այն դառնում է վառ ոսկեգույն և մնում է ճյուղերի վրա մինչև գարնան գալը: Գարնանը նախորդ տարվա տերևը թափվում է, անտառի բացատները ոսկով ծածկելով, իսկ ճյուղերին նոր տերևների հետ միասին բացվում են ոսկեդեղին ծաղիկներրը՝ օդը լցնելով մեղրի բուրավետությամբ: Այդպես են պատմում հինավուրց առասպելները՝ ինքս ոչ մի անգամ չեմ եղել Լորիենում: Կուզեի այնտեղ լինել գարնանը:

Արագորնը մեծ-մեծ քայլերով առաջ գնաց, ր և Սամն ու Ֆրոդոն սկսեցին հետ մնալ: Նրանք ամբողջ օրը ոչինչ չէին կերել: Յաթաղանի հարվածից Սամի ջերմությունը բարձրացել էր ու գլուխը պտտվում էր, իսկ շոգ Մորիայից հետո նա քամուց դողացնում էր: Զուր էր երկնքում փայլում արևը: Ֆրոդոն հևոցով ու արագացած էր շնչում, ամեն մի քայլը դժվարությամբ էր գցում:

— Բախտդ բերել է, ասան նա Սամին: — Շատերն ավելի լուրջ են հատուցել իրենց սպանած առաջին օրքի համար: Դու մաքուր դաշույնով ես վիրավորվել: Իսկ օրքեր հաճախ յաթաղաններին ուժեղ թույներ են քսում: Այս վերքն արագ կբուժենք: — Արագորնը խառնշտեց ուսապարկը և մի բուռ չոր տերև հանեց: — Բալասանի տերևներ են,— բացատրեց նա,— ես դրանք քաղել եմ Զավերտ սարի մոտերքից: Չոր վիճակում դրանք ավելի թույլ են ներգործում, քան՝ թարմ, բայց քո վերքըւվերքը, կարծում եմ, կբուժեն: Սրանք դիր եռացրած ջրի մեջ, իսկ երբ կսառչի՝ վերքը լվա և զգուշությամբ չորացրու: Դե, հիմա քո հերթն է, Ֆրոդո:

— Մուրճի ու զնդանի արանքում գտնվելը կատակ բան չէ,— ծիծաղեց Արագորնը և լրջանալով ավելացրեց. — Բա որ կողոսկրերդ կոտրված լինեն... Ոչ, խնդրեմ, մի դիմադրիր զննելուն... — Նա խնամքով Ֆրոդոյի վրայից հանեց թիկնոցը, վերնաշապիկը... ու տարակուսանքով մռայլվեց, իսկ հետո քրքջաց: Օղազրահն արծաթաջրի Արծաթաջրի պես առկայծում էր արևի տակ: Արագորնը հանեց այն, թեթև թափ տվեց ու թանկագին քարերը ծիածանի գույներով շողշողացին, իսկ զրահի նուրբ օղերի խշխշոցն ամառվա անձրևի աղմուկ հիշեցրեց: — Մի նայե՛ք, բարեկամնե՜ր,— ասաց Արագորնը,— մեր Ֆրոդոյի թանկագին մորթուն: Եթե Միջերկրի որսորդներն իմանային, որ հոբիթներն այսպիսի թանկագին մորթիներ ունեն, նրանք խմբերով կհոսեին Հոբիթստան...

Այնտեղ, որտեղ նիզակը խփել էր օղազրահին, միթրիլի օղակը ճնշելով զրահի աստառը (նուրբ, ձգվող կաշվից շապիկ), կապտավուն դաջվել էր Ֆրոդոյի կրծքին: Բայց օղազրահը չէր պատռվել, և սահած նիզակը հոբիթին շպրտել էր մի կողմ ու թիթեռի պես, թիկնոցով մեխել պատին: Իսկ Ֆրոդոյի կողին մեծ ու ուռած կապտուկ կար: Մինչ մյուսներն ուտելիք էին պատրաստում, Արագորնը բալասանից եփուկ պատրաստեց ու դրանով լվաց հոբիթի բոլոր կապտուկները: Բուժիչ սպեղանու սուր հոտը կախվեց քամիներից պաշտպանված բացատի վրա, և շուտով Պահապաններն ուրախությամբ զգացին, որ իրենց հոգնածությունն արագորեն անցնում է: Սամի վերքը արյունահոսելուց դադարեց, իսկ Ֆրոդոն զգաց, որ կարող է շնչել, սակայն նիզակի հարվածի կապտուկը երկար ժամանակ չէր ներծծվում ու ցավում էր: Արագորնը դրա վրա փափուկ վիրակապ դրեց, որ Ֆրոդոն կարողանա օղազրահը հագնել:

Կազդուրվելով, Պահապանները խարույկը հանգցրին, օջախը ծածկեցին սոճու ճյուղերով, որ իրեն իրենց դադարի տեղի հետքերը կորցնեն և Արագորնի հետևից դուրս եկան ճանապարհ: Մոտավորապես մեկ ժամ հետո Մշուշապատ լեռնաշղթան Ճամփորդներից ծածկեց մայր մտնող արևը, և սարերին մութ ստվերներ ընկան: Առափնյա հովիտներով գետից սողալով վեր ձգվեցին մշուշի սպիտակավուն ծվենները: Արևելքում իրիկնային մոխրագույն աղջամուղջն աստիճանաբար պարուրում էր լայնարձակ հարթավայրը՝ քայլող Պահապաններին խաբուսիկ կերպով մոտիկ ցույց տալով հեռավոր մթին, սև անտառը: Այժմ, երբ Սամն ու Ֆրոդոն իրենց առույգ էին զգում, Ջոկատը կարող էր բավականին արագ շարժվել, և ճամփորդները քայլեցին ևս երեք ժամ՝ միայն մի կարճաաթև կարճատև դադար տալով:

— Սխալվում ես,— ասաց նա Ֆրոդոյին,— քամին է խշխշում խոտերի մեջ: Իսկ աչքերը... հրե՜ն, տես ինչքան առկայծող կրակներ կան... — Ջիմլինբ Ջիմլին ցույց տվեց գիշերային երկինքը: — Գնանք, թե չէ մենք առանց այդ էլ հետ ենք մնացել:

— Դա Լոթլորիե՜նն Քվեթլորիե՜նն է,— բացականչեց Լեգոլասը: — Այստեղից սկսվում է Ոսկի Անտառը: Ափսո՜ս, որ հիմա գարուն չէ...

Ճանապարհը սուզվեց կայշկլտուն կայծկլտուն խավարի մեջ՝ բարձր, արծաթավուն ծառերը խշշացող տերևների ոսկեգույն շղարշով ճամփորդներից ծածկում էին աստղալից երկինքը:

— Բարի գալուստ Լորիեն, բարեկամներ: Մենք հազվադեպ ենք հյուր ընդունում և համարյա մոռացել ենք համընդհանուր լեզուն: Այն հիշում են միայն մեր հետախույզները, որոն որոնք հաճախ հեռանում են Անտառից, որովհետև նրանց հարկավոր է հետևել թշնամիներին և իմանալ միջերկրյան վերջին նորությունները: Նույնիսկ մեր հյուսիսային ցեղակիցներն էլ վաղուց չեն եղել Լորիենում: Ես հետախույզ եմ: Իմ անունը Հալդիր Հելդար է: Իսկ իմ եղբայրները՝ Օրոֆինն ու Ռամիլը, ընդհանուր լեզուն համարյա չգիտեն:

— Ութ,— պատասխանեց Հալդիրին Հելդարին Լեգոլասը,— նրանք, ես, ևս երկու հոբիթ (ընդամենը չորսն են) և երկու մարդ, մեկի մասին դուք երևի լսած կլինեք՝ Արագորն, հետքագետ-հյուսիսցի:

— Այո, Արագորնը՝ Արաթհորնի որդին, Լորիենում հայտնի է,— հաստատեց ՀալդիրըՀելդարը: — Նրա մասին մեր տիրուհուց ենք լսել: Բայց դու միայն յոթի անունը տվիր:

— Թզու՞կ,— խոժոռվելով հարցրեց ՀալդիրըՀելդարը: — Մենք թզուկների հետ գործ չունենք: Սև տարիները խզել են մեր դաշինքը: Ես չեմ կարող նրան թողնել Լորիեն:

— Բայց Դաինի թագավորությունից այդ թզուկին Էլրոնդն ինքն է Ֆրոդոյին ուղեկցող նշանակել,— փորձեց Հալդիրին Հելդարին համոզել Լեգոլասը:

Հալդիրն Հելդարն սկսեց խորհրդակցել եղբայրների հետ՝ մերթ ընդ մերթ Լեգոլասին ինչ-որ բաներ հարցնելով: Վերջինս նրան պատասխանում էր Լորիենի բարբառով, և Ֆրոդոն չհասկացավ, թե ինչի մասին են խոսում նրանք: Վերջապես Հալդիրը Հելդարը շրջվեց դեպի հոբիթները:

— Լավ, ես կխախտեմ մեր սովորությունները և թզուկին կթողնեմ Լորիեն,— ասաց նա,— եթե Լեգոլասն ու Արագորնը խոստանում են ուշադիր հետևել նրան: Բայց հենց որ գետն անցնի՝ մենք նրա աչքերը կկապենք: — Էլֆը լռեց, հետո գործնական շարունակեց. — Օրքերն արդեն վաղուց են հոսում դեպի Մորիա, իսկ Լորիենի շուրջը գայլդարձյակներն են վխտում: Դուք ասացիք, որ Մորիայից կռվով եք դուրս եկել, ուրեմն ձեզ հետապնդում են օրքերը: Ժամանակն է հոգալ ձեր բարեկամների մասին: Հոբիթներն այստեղ կգիշերեն: Իսկ մարդիկ և թզուկը՝ հարևան հացենու վրա՝ այնտեղ մենք մեկ դելոն էլ ունենք: Նրանց համար պատասխանատու ես, Լեգոլաս: Մենք չենք վստահում ո՛չ ոչ թզուկներին, ո՛չ ոչ մարդկանց:

Լեգոլասն անաղմուկ իջավ ներքև, որպեսզի կատարի Հալդիրի Հելդարի հանձնարարությունը: Շուտով բարձր ֆսֆսոց լսվեց, և Մերին ու Փինը բարձրացան հարթակ. երկուսն էլ վատ էին զգում:

— Իզուր եք դրանք քարշ տվել այստեղ,— ասաց ՀալդիրըՀելդարը: — Մելորնի գագաթին ձմեռը ցուրտ է, չնայած այսօր հարավային քամի է, մենք և՛ վերմակ ունենք, և՛ մորթե աստառով տաք թիկնոցներ, չէ՞ որ այստեղ Սելեբրանդի և Նիմրոդելի միացման տեղում մշտական պահակակետ կա:

Եվ շուտով տեսավ փայլուն աչքերը: Նա, ով մագլցում էր դեպի դելոնը, քարացավ, ներքևում կասկածելի ձայները կտրվեցին: Աչքերն , և հիմա առանց թարթելու նայում էին էր Ֆրոդոյին: Ֆրոդոն սարսռաց: Աչքերը թարթեցին, արծաթամոխրագույն բնի շուրջը արագորեն անորոշ ստվեր արագորեն սահեցանորոշ ստվերը, և բնից այն կողմ լսվեց մարող խշխշոց...

Իսկ մթության միջից հանկարծ դուրս լողաց Լորիենցի Հալդիրըլորիենցի Հելդարը: Համարյա ճյուղերին դիպչելով, նա մագլցեց վերև և զարմացած ասաց.

Բայց ես որոշեցի նրա վրա չկրակել, քանի որ նա կարող էր մահվանից առաջ ճչալ, իսկ օրքերը դեռ չէին հասցրել շատ հեռու գնալ: Նրանք հայտնվեցին Մորիայի կողմից. գարշելի չարագործներն անցել են գետը և երկար վարգել հարավային ափով՝ երևի հոտն առել են, թե ուր եք թեքվել դուք: Նրանք այստեղ հարյուր, հարյուր հիսուն հոգի կլինեին, ոչ պակաս: Մենք չէինք կարողանա կանգնեցնել նրանց, դրա համար էլ ես մնացի պահակակետում, Ռամիլը ձեր ձայները նմանակելով նրանց հորդան տարավ քաշել է իր հետևից Գաղտնի Թավուտները, իսկ Օրոֆիլն ուղևորվեց Օրոֆինը ուղևորվել է մերոնց մոտ՝ օգնություն կանչելու:

Ոչ մի օրք անտառից չի ազատվի: Իսկ վաղվանից արևմտյան սահմանները կհսկեն սահմանապահ ջոկատները: Քնիր: Լուսաբացին մենք կուևորվենք հարավՍթերրու:

Ձմեռային թույլ արևը հսկայական հացենիների տերևներում ոսկեզօծվելով, լուսադեմին արթնացած հոբիթներին հիշեցնում էր իրենց հեռավոր Հոբիթստանի ամառային արևածագը: Դելոնից դեպի արևմուտք ծառերի ճյուղերի միջից երևում էր Սպիտակբաշի նեղ հոբիթը՝ հովիտը՝ բազմաթիվ ջրվեժների փրփրադեզ սանդուղքով: Հյուսիս-արևմուտքում փայլում էր Արծաթաջուրը: Ոսկե Կախարդուհուն ծառերը ծածկում էին:

— Մնաս բարո՜վ, հիասքանչ Նիմրոդել,— բացականչեց Լեգոլասը:

— Մնաս բարո՜վբարով,— կրկնեց այդ բառերը Ֆրոդոն՝ մտածելով, որ հաղիվ հազիվ թե ինքը երբևէ տեսնի այդպիսի զարմանալիորեն պայծառ, հանգստացնող ձայնով ու կենարար գետ:

Հալդիրը Հելդարը նրանց տարավ Կախարդուհու ափով: Շուտով նրանց միացավ և Ռամիլը:

Մոտ երեք լիգ անցնելուց հետո Հալդիրը Հելդարը կանգնեց և, դեմքով շրջվելով դեպի Կախարդուհին, երկու անգամ թռչունի նման ցածր սուլեց:

Ծառերի հետևից դուրս եկավ էլֆ ժամապահը՝ քողարկող թիկնոցով, բայց գլխանոցը կնգուղը հետ գցած: Հալդիրը Հելդարը խորշում փաթաթված արծաթապատ առասանը հմտորեն նետեց գետի վրայով: Էլֆը բռնեց այն ու կապեց ծառին:

— Կախարդուհին այստեղ շատ սառն է,— ասաց ՀալդիրըՀելդարը: — Բայց մեր բուռն ու անհանգիստ օրերին կայուն կամուրջներ կառուցելը վտանգավոր է: Նայեք՝ ինչպես ենք մենք անցնում գետը: — Էլֆը ամուր ձգեց առասանն ու պինդ կապեց ծառին: Իսկ հետո հանգիստ, ասես ճանապարհին քայլելիս լիներ, գետի վրայով գնաց ու եկավ:

— Ինչու՞ լողալով,— պատասխանեց ՀալդիրըՀելդարը: — Մենք այստեղ ևս երկու առասան ունենք: Մեկը կկապենք առաջինից քիչ վերև և, դրանից բռնելով, քո ընկերները կանցնեն:

Ռամիլը մնաց հարավային ափին և գետանցումը վերջացնելուց հետո արձակեց երկու ճոպանները, իսկ երրորդը, որն արձակել էր գետն անցած ՀալդիրըՀելդարը, ձգեց դեպի իրեն և կծկեց: Հետո կծիկը գցեց ուսին, Պահապաններին հրաժեշտ տվեց ձեռքը թափահարելով և հետ գնաց դեպի առաջին կամուրջը:

— Եվ այսպես, ընկերներ, դուք մուտք եք գործում Նաիթ Սթերրու կամ ձեր լեզվով՝ Լորիենի սիրտը,— հանդիսավոր հայտարարեց ՀալդիրըՀելդարը: — Այս ափին քչերին է բախտ վիճակվել լինել... — Հալդիրը Հելդարը լռեց և գործնական վերջացրեց. — իսկ հիմա մենք թզուկի աչքերը կկապենք՝ ես այդ մասին ասել եմ Լեգոլասին: Մնացածները կգնան առաց աչքերը կապելու, քանի չենք մոտեցել Անտառային ամրոցին:

— Ի՞նչ ես կարծում,— հարցրեց նրան ՀալդիրըՀելդարը,— ես մեր հին օրենքը կխախտե՞ի, եթե քեզ չարարկու համարեի: Ըստ օրենքի, ես պետք է ոչնչացնեմ Լորիեն Սթերրու մտնելու փորձ անող թզուկին: Իսկ դու իմ օգնությամբ գետն անցար:

— Ես կգնամ առանց աչքակապի կամ կվերադառնամ Սարամիջի թագավորություն, որտեղ ինձ ոչ ոք մատնիչ չի համարի,— հպարտ պատասխանեց Ջիմլին ՀալդիրինՀելդարին: Հետ գնալով, նա ձեռքը տարավ տապարին:

— Դու քո վերադարձի ճանապարհը փակել ես Ոսկե Կախարդուհին անցնելով,— ասաց ՀալդիրըՀելդարը: — Ես պետք է քեզ հասցնեմ տիրակալների մոտ, իսկ նրանք արդեն թող որոշեն, թե ինչ անեն քեզ: Եթե փորձես լողալով անցնել, առաջին իսկ ժամապահը կնետահարի քեզ:

Հալդիրը Հելդարը կայծակնային արագությամբ հանեց նետն ու լարեց աղեղը: Երկրորդ էլֆը՝ նույնպես:

— Հանգի՛ստՋիմլի, տեղիցդ չշարժվես,— փնչացրեց Արագորնը: — Ջիմլիայնպես, տեղիցդ չշարժվեսոր Լեգոլասին ոչ ոք չլսեց: Ջիմլին քարացավ և Արագորնը ասաց. — Ջոկատը ես եմ առաջնորդում և , դուք պետք է ենթարկվեք ինձ: Ջիմլին անարդարացիորեն նվաստացած կլինի, եթե միայն նրա աչքերը կապեն: Մենք բոլորս կգնանք կապված աչքերով... Չնայաց Չնայած դա ճանապարհորդությունը կդանդաղեցնի:

—Օ՜հ— Օ՜հ, պատկերացնու՞մ եք ինչ տեսք կունենանք,— անսպասելի ծիծաղելով, բացականչեց Ջիմլին: — Գժերի երթ Ոսկի Անտառում... Ես պատրաստ եմ Լեգոլասի հետ միասին գժի դեր խաղալ,— ուրախ ավելացրեց նա,— մնացածները կարող են դիտող մնալ:

— Կամակո՞րՀաստակո՞ղ,— հեգնեց զայրալից հարցրեց նրան Արագորնը: — Չեղավ, եկեք արդարադատ լինենք: Կապիր աչքերս,— դիմեց նա ՀալդիրինՀելդարին:

— Հիշի՛ր, եթե ընկնեմ՝ ամեն կապտուկի համար պատասխան ես տալու,— Հալդիրի Հելդարի վրա քթի տակ մռլտաց թզուկը՝ շոշափելով ձիգ կապված կապը:

— Չե՛ս ընկնի,— վստահ ասաց ՀալդիրըՀելդարը,— մեր Լորիենում հիանալի հոյակապ արահետներ են:

— Ոչ թե զարմանալի, այլ՝ զարհուրելի, առարկեց նրան ՀալդիրըՀելդարը: — Թշնամու չարագործ իմաստությունն ու ահարկու զորեղությունն է մեր մեջ անմիաբանություն ու փոխադարձ անվստահություն հարուցում: Մեզ՝ լորիենցիներիս, այնքան անգամ են դավել, որ հիմա ոչ ոքի չենք հավատում, բացի, թերևս, Ռիվենդելի Ազատքի մեր ազգակիցներից: Մեր բնակատեղին բոլոր կողմերից թշնամիներով շրջապատված մի կղզու է վերածվել: — Մի քիչ լռելուց հետո Հալդիրը Հելդարը մռայլ ավելացրեց. — Խավարի Վարագույրը տարածվում է ու ամրանում: Այն չի կարողանում պարուրել Լորիենը, բայց նրա հզոր, սև թևերը շրջափակում են մեզ և՛ արևելքից, և՛ արևմուտքից: Հիմա եթե մենք վճռենք հեռանալ, մեզ չի հաջողվի ճեղքել-հասնել ծով: Մշուշապատն արդեն գրավված է օրքերի կողմից: Խլուտում վխտում են գայլդարձյակների ոհմակները: Ասում են, արդեն մթամած է ՌոհանըՄուստանգրիմը, և Թշնամին մոտեցել է Մեծ Գետին: Նշանակում է՝ ազատ նավահանգիստներ էլֆերին մնացել են միայն հյուսիս-արևմուտքում, Հավերժական անտառից և կոլոտիկների հողերից այն կողմ...

— Երջանիկ է այն ժողովուրդը,— բացականչեց ՀալդիրըՀելդարը,— որ ապրում է արևմտյան նավահանգիստներից ոչ հեռու: Մենք անհիշելի ժամանակներից չենք եղել այնտեղ: Պատմիր ինձ նրանց մասին,— խնդրեց նա հոբիթին:

— Նույնիսկ Իմլադրիսը կամ Լոթլորիենը Քվեթլորիենը տեսնելու համա՞ր,— հարցրեց ՀալդիրըՀելդարը: — Մեր ներկայիս աշխարհը դաժան է ու վտանգավոր, որոշ ազատ հողեր մթապատ են, իսկ սերը հաճախ վշտի է վերածվում, բայց դրանից ավելի գեղեցիկ է դառնում: — Էլֆը լռեց ու թախծոտ վերջացրեց. — շատերը Շատերը կարծում են, որ Խավարի Վարագույրը ժամանակի ընթացքում կցրվի նույնիսկ Մորդորից ու անհետ կկորչի... Ես դրան չեմ հավատում: Աշխարհն արդեն երբեք նախկինը չի լինի, իսկ արևը՝ նույնքան պայծառ, ինչպես առաջ: Գուցե մի կարճատև պայծառացում լինի, և մենք՝ էլֆերս, դուրս գանք ծով... որպեսզի Միջերկրից հեռանանք ընդմիշտ: Մի՞թե մենք պետք է հեռանանք Լորիենից և ապրենք մի երկրում, ուր մելորն չի աճում... Չէ՞ որ եթե հավատանք էլֆերի ավանդություններին, ապա ծովից այն կողմ Ոսկի անտառներ չկան: Ես չգիտեմ, թե ինչպես ենք այնտեղ ապրելու...

Պահապանները իծաշարուկ իծաշարուկի գնում էին արահետով: Շարքի հետևից անշտապ քայլում էր ՀալդիրըՀելդարը, իսկ երթը փակում էր երկրորդ լորիենցին: Արահետը փափուկ էր, հավանաբար, ավազ էր, և շուտով ճամփորդներն սկսեցին ավելի վստահ քայլել: Երևի այն պատճառով, որ նրանք փակ աչքերով էին գնում, նրանց զգայնությունը չափազանց սրված էր: Ֆրոդոն զգում էր ձմեռվա քուն մտած, բայց կանաչ խոտի թեթև բույրը, լսում էր հացենու տերևների փսփսոցը, և՛ թռչունների դայլայլը, և՛ առվակների քչքչոցը և ջրառատ , և՛ հորդառատ Կախարդուհու խաղաղ ճողփյունը: Երբ Ջոկատը հատում էր դաշտը, ձմեռային պայծառ արևը մեղմ շոյում էր նրանց դեմքերը:

Դեռևս Կախարդուհու մոտ նրան թվաց, թե ինքը հեռանում է այսօրվա աշխարհից, կարծես այդ երերուն ճոպանե կամրջակը գցված էր երեք դարաշրջանների Դարաշրջանի վրայով և տանում էր դեպի վաղանցուկ նախասկզբնական օրեր: Որքան մոտենում էին Նաիթ Լորիենի սրտին, այնքան Սթերրուում այդ տարօրինակ զգացողությունն ավելի էր ուժեղանում, գուցե ուժեղացավ՝ հնարավոր է աչքերը պինդ կապած լինելու պատճառով: , Ֆրոդոն չէր կարողանում ազատվել այն մտքից, որ իր շուրջը կենդանանում է անցյալը: Ազատքում ամեն ինչ անցյալ անցյալն էր հիշեցնում, իսկ այստեղ այն կենդանի էր ու իրական. չարությունն ու չարարկությունը, վիշտն ու տառապանքը թեև հյուսիսային էլֆերի վրա իշխանություն չունեին, բայց ընդհուպ մոտեցել էին Ազատքին, իսկ Լորիենն այնպես էր ապրում, ասես չարը դեռ չէր ծնվել:

Պահապաններն առանց դադարի քայլում էին Հալդիրի Հելդարի հետևից, մինչև որ պաղ քամին լուր բերեց իջնող երեկոյի մասին: Նրանք ընթրեցին և, վերմակների մեջ փաթաթվելով, հանգիստ քնեցին փափուկ մարգագետնում, որը հյուսիսային քամիներից պաշտպանված էր թփուտներով: Հալդիրը Հելդարը նրանց թույլ չտվեց աչքի կապերը հանել, այնպես որ նրանք ծառը բարձրանալ չէին կարող: Առավոտյան նորից ճանապարհ ընկան և հանգստանալու նստեցին միայն կեսօրից հետո: Ուտելուց հետո արդեն պատրաստվում էին շարժվել, երբ էլֆերի ձայներ լսեցին:

Դեպի Անտառի հյուսիս-արևմտյան սահմաններն էր շարժվում մի ուժեղ ջոկատ, որ հետ մղի օրքերի հարձակումը, եթե նրանք նորից քիթները Լորիեն մտցնեն: Ռազմիկների բերած լուրերի որոշ մասը Հալդիրը Հելդարը համառոտ պատմեց Պահապաններին: Նրանց հասնել փորձող օրքերին ոչնչացրել էին Գաղտնի Թավուտներում: Էլֆերը մի տարօրինակ արարած էին տեսել, որը կարծես թե երկոտանի էր, բայց գազանի էր նման. էլֆերը եկվորին բռնել չէին կարողացել, իսկ հեռվից նրան նետահարել չէին կամեցել՝ հանկարծ ու դա մի անմեղ կենդանի է: Եվ եկվորը գետի երկարությամբ փախել է դեպի արևելք: Պահապաններին զարմացրեց էլֆերի անհոգությունը, բայց Հալդիրը Հելդարը նրանց բացատրեց, որ իրական չարարկուները Լորիեն ներխուժելու փորձ անում են միայն հորդաներով, ուրեմն եկվորն իսկապես փոքրիկ գազան էր:

— Բայց դեռ ամենագլխավորը չգիտեք,— ասաց ՀալդիրըՀելդարը: — Լորիենի տիրակալը թույլ է տվել բոլորիդ, նույնիսկ թզուկին, ճանապարհը շարունակել աչքերը բաց: Երևում է, նրանք լավ գիտեն ձեզանից յուրաքանչյուրին: Կարող է պատահել, իմ բացակայության ժամանակ Էլրոնդի կողմից նոր սուրհանդակ է եկել Լորիեն... — Նա առաջինը Ջիմլիի աչքակապը հանեց և, խոնարհվելով, բացականչեց. — Մի՛ զայրացիր, բարեկամ... Սև տարիներն սկսվելուց հետո ոչ մի թզուկ Լորիենում չի եղել: Քեզ մեծ պատվի են արժանացրել...

Շուտով Ֆրոդոյի աչքակապն էլ հանեցին: Նա աչքերը բացեց և հուզմունքով շուրջը նայեց: Պահապանները կանգնած էին մի ընդարձակ մարգագետնում: Նրանցից ձախ բարձրանում էր զմրուխտ կանաչով պատված մի բլուր: Բլուրը պսակված էր երկնաձիգ ու հինավուրց ծառերի երկշարք թագով, իսկ կենտրոնում աճել էր նույնիսկ այդ հսկաների մեջ վիթխարի երևացող ևս մեկ ծառ: Դա մելորն էր՝ ոսկեգույն սաղարթի մեջ սպիտակ դելոնով մի հսկայական հացենիհացենին: Ծառաշար թագի ներքին օղակը նույնպես հսկայական հացենիներ էին, իսկ արտաքինը՝ հոբիթներին անծանոթ ծառեր էին, արտակարգ սլացիկ սպիտակ բներով և գնդաձև խիտ կատարներով, բայց առանց տերևների: Բոլորաձև Բոլորակաձև բլրի զմրուխտ լանջերը վառվում էին ձմեռային աստղերի նման սպիտակ և փոքրիկ լճակների նման կապույտ ծաղիկներով, իսկ բլրի վրա, երկնքի անհուն կապույտում, փայլում էր միջօրեի պայծառ արևը:

— Ձեր առջև Վշտալի Դամբանաբլուրն է՝ Քարին Ամրոթըէ,— թախծոտ հպարտությամբ խոսեց ՀալդիրըՀելդարը,— որի տակ, ինչպես ասվում է մեր ավանդույթներում, որտեղ իր կացարանի տեղում թաղված է Լորիենի կամ ինչպես դուք եք ասում՝ Օրհնյալ Երկրի առաջին տերը՝ Ամրոթը: Մի ժամանակ սա էլֆերի հնագույն տերության սիրտն էր և Էմրոսը, որը այստեղ էր գտնվում նրա տունըտեղափոխվել Էլդարից: Այստեղ նույնիսկ ամենադաժան ձմռանը չեն թառամում կապույտ էլանորն էլդարյան մշտադալար ծաղիկներն ու ճերմակ նիֆրոդելը, ձմեռային մշտադալար ծաղիկները, և անցյալի մասին շրշում է մշտականաչ խոտը: Հանգստացեք, մեզ մեկ անցում է մնում, իսկ երեկոյան արդեն կլինենք Գալադրիմների քաղաքումդուք կներկայանաք Տիրակալներին:

Հոգնած Պահապանները պառկեցին խոտին, իսկ Ֆրոդոն շփոթահար շուրջն էր նայում՝ ուժ չունենալով պառկել կամ նույնիսկ շարժվել: Նա նայում էր անցյալի գիրկն ընկղմված աշխարհին, որը որ լուսավորված էր հավիտյանս կորուսյալ լույսով, և այդ շշմեցուցիչ հին աշխարհը, նրա զարմացած աչքերի առջև բացվելով, կարծես թե հենց նրա աչքերի առջև էլ ծնվում էր: Իրերի ուրվագծերն այնքան հստակ էին ու պարզ, ասես դրանցից յուրաքանչյուրը մտածել և ստեղծել էին հենց նոր, աչքի առաջ, և միևնույն ժամանակ յուրաքանչյուր ցողուն թվում Նա տեսնում էր անչափ հինավուրց: Գույները միայն իրեն ծանոթ էին՝ ոսկեգույն, գույները. սպիտակ, կապույտդեղին, կանաչ, բայց կապույտ: Բայց դրանք այնքան թարմ ու վառ էին, որ Ֆրոդոյին թվում էրասես առաջին անգամ այստեղ էին նրան հայտնվել, թե իսկ ինքը առաջին անգամ նայելուց հետո անուններ է դրանք տեսնում և դրանց համար անուններ հնարումտվել: Այստեղ չէր կարելի ամառը ափսոսալ գարնան համար կամ ձմռանը ամառվա մասին երազել՝ Օրհնյալ Երկրի անփոփոխ կյանքում անցյալն ու ներկան միաձուլվում էին:  Ֆրոդոն հանկարծ նկատեց Սամին՝ նա ապշահար աչքերն էր տրորում, ասես տեսածին չէր հավատում:

Հալդիրը Հելդարը նայեց նրանց ու ժպտաց, ասես ոչ միայն նրա բառերն էր լսել, ոչ միայն հասկացել էր Սամի մտքինը, այլև թափանցել էր է նրա մտքերի նվիրական խորքերը:

— Դուք զգացիք Գալադրիմների Լորիենի տիրուհու զորությունը,— հոբիթների համար ոչ այնքան հասկանալի բացատրեց նա: — Ուզու՞մ եք բարձրանալ Քարին ԱմրոթԷմրոսի դելոնը:

Թեթև քայլերով նա շարժվեց ... Հոբիթները գնում էին դեպի բլուրը: Ֆրոդոն ու Սեմը գնաացին նրա հետևիցԴամբանաբլուրի գագաթը: Ֆրոդոն անշտապ քայլում էր անշտապՀելդարի հետևից, խորը շնչելով՝ դեմքին զգալով զգում ու շնչում էր զեփյուռը, որն օրօրում : Մի խոսքով ապրում էր ծաղիկներինև, և հոբիթին թվում սակայն, պարզորոշ զգում էր, թե ինքն որ ընկել է հավետ անփոփոխ մի աշխարհ, որտեղ չկա ժամանակ, որտեղ ոչինչ չի ծերանում, չի ոչնչանում և մոռացության չի մատնվում: Եվ որ երբ ինքըինքն ստիպված կլինի հեռանալ այստեղից, նա, հեռավոր հոբիթստանցի ճամփորդը, ստիպված կլինի հեռանալ այստեղից ու գնալ իր ճանապարհով, միևնույնն է հավիտյանս կմնա այստեղ, այս կյանքում, այս կախարդական երկրում, հավերժական ծաղիկների մեջ և հավերժ կբարձրանա հավերժական բլրի գագաթըաշխարհում:

Նրանք մոտեցան կենտրոնական մելորնին: Հենց այդ պահին քամին փչեց հարավից, և ոսկեգույն հացենու շրշյունի մեջ Ֆրոդոն լսեց, թե ինչպես կապուտակ ալիքները անցած-գնացած հեռվից բախվում են վաղուց անհատակ խորքերում կորած խորքերը քշված ափին, իսկ անծայրածիր լազուրի վերևում դայլայլում են թռչուններ, որպիսիք այլևս չկան ոչ ոք չի տեսել Միջերկրում:

Հալդիրն Հելդարն արդեն կորավ վերևում: Ֆրոդոն բռնեց պարանե սանուղքը և արդեն ուզում էր բաարձրանալ, բայց պատահաբար դիպավ ծառի բնին՝ և զարմանքից քարացավիսկ ձախ ձեռքով հենվեց մելորնին. դեռ երբեք այսքան պարզ նա այդքան լրիվ նրա առջև չէր զգացել բացվել ծառի մեջ տրոփող կենդանի կյանքը: Նա զգում էր թավիշ մաշկ-կեղևը և հզոր, բայց անպաշտպան փայտե մարմինը ոչ թե ատաղձագործի ու հյուսնի նման, այլ այնպես, ասես դարձել էր հացենու եղբայրըկաթնեղբայրը: Դելոնի վրա Հալդիրը Հելդարը բռնեց նրա ձեռքը և, շրջվելով դեպի արևելք, լրջորեն ասաց.

Ֆրոդոն հնազանդ նայեց արևելք և հեռվում տեսավ մի ոչ բարձր բլուր, կամ ոչ թե բլուր, այլ որը կարծես ծածկված էր վիթխարի ծառերից կազմված պուրակ՝ ծառերով կամ թափանցիկ ոսկեզօծ գմբեթներորով գմբեթներով ու արծաթագույն դղյակներով մի քաղաք: Ինչպես Ֆրոդոյին թվաց, բլուրը լուսավոր, անհաղթահարելի ձգողական ուժ էր ճառագում, այն նույն ուժը, որը զգացվում էր այստեղ ամեն տեղ, բայց բլրի վրա էր գտնվում ուժի աղբյուրը: Ֆրոդոն և հանկարծ հասկացավ, որ ուզում է ասես նրան թևեր առնելաճեցին, ցանկացավ բարձրանալ թափանցիկ օդ և թռչել , որ թռչի դեպի այդ պայծառ բլուրը, որը նրա սրտին հանգիստ ու բլուր և խաղաղություն էր խոստանումմեջ հանգստանա բոլոր ձախորդություններից: Հետո նա նայեց հարավ-արևելք և տեսավ այնտեղ տարածված Ոսկի Անտառը, որի միջով հանդարտ հոսում էր Անդուին Մեծ գետը թափվող Կախարդուհին: Նա ուշադիր նայեց և զարմանքով նկատեց, որ Անդուին Մեծի ձախ ափը և մյուս՝ արևելյան ափի ցածրադիր մարգագետինները թեթևակի ծածկված են մոխրասպիտակ շղարշով. այնտեղ այստեղ ձմեռ էր: Մարգագետիններում տեղ-տեղ թփուտներ էին ցցված, իսկ հորիզոնից այն կողմ, ցածրիկ բլուրների մյուս կողմում ահարկու մթին պատ էրբլուրները ծածկված էին նոսր անտառով: Թվում էր արևն այնտեղ իշխանություն չունի. Լոթլորիենը Մոխրագույն մշուշում դժգունում ու մարմրում էին Քվեթլորիենը ոսկեզօծող իրիկնային արևի դժգույն ճառագայթները դժգունում ու մարմրում էին բլուրների վրա տարածված մոխրագույն մշուշում:

Հալդիրը Հելդարը նայեց Անդուինին և ասաց.

— Քիչ այն կողմ, այդ բլուրներից հետո սկսվում է Չարքանտառի Հմայաթավուտքը, որտեղ եղևնիներն ու սոճիերը դեպի լույսը ձգվելով, անողոքաբար խեղդում են իրենց ազգակիցներին, իսկ ներքևում, հեղձուկ ու խոնավ կիսամութի մեջ, գետնին կպած, կանաչ-կանաչ փտում են դրանց ստորին ճյուղերը: Այնտեղ, բարձր բայց ճահճապատ բլրի վրա կանգնած է Դուլ Գուլդուրի անառիկ ամրոցըդղյակը, որտեղ մի ժամանակ թաքնվում էր Թշնամին, իսկ այժմ ինչ-որ անհասկանալի բան է տեղի ունենում: Մենք վախենում ենք, որ ամրոցը նորից բնակելի է դարձել: Ամրոցի գլխին վերջերս Դղյակի փայտաշեն սրածայր տանիքի վերևում հաճախ են կուտակվում սև ամպեր են կուտակվում և կայծակներ փայլատակում են փայլատակում: Այստեղից՝ վերևից, լավ երևում է երկու ուժերի պայքարըկայծակները: Բայց թե ինչ ուժեր են հակամարտում այնտեղ՝ այնտեղ Թավուտքում՝ առայժմ հայտնի չէ նույնիսկ մեր տիրուհուն: — Հալդիրը Հելդարը լռեց և ցած իջավ, Ֆրոդոն ու Սամը հետևեցին էլֆին:

Դամբանաբլուրի ստորոտում նրանք տեսան Էմրոսի հացենու պես լուռ ու անշարժ կանգնած Արագորնին. վերջինս կանգնած էր անշարժ ու լուռ, ասես ինքն էլ վերածված լիներ հացենու: Ձեռքին նրա ձեռքին մի արծաթավուն էլանոր էրծաղիկ կար, իսկ աչքերում՝ երջանկության հուշերի ցոլքեր: Ֆրոդոն հասկացավ, որ իրենց ուղեկցորդը Լորիենի անփոփոխականությամբ հարատևող մի լուսավոր պահ է ապրում՝ վաղուց անցած և անվերադարձ մի պահապրում: Թվում էր, թե նա ինքն էլ հիմա այնտեղ է. Արագորնի խիստ դեմքն այժմ երիտասարդ էր ու գեղեցիկ, իսկ նրա ճամփորդական խունացած թիկնոցը արևի շողերից շողերում ոսկեգույն էր երևում: Ֆրոդոյի առջև նումենորցի դյուցազն ասպետ էր կանգնած: «Արքայի որդի»... — ''Վանիմելդա, Արվեն'',— ակամայից մտածեց հոբիթըլսեց նա: Եվ հանկարծ Արագորնի շուրթերը շարժվեցինԱրագորնը շարժվեց ու տեսավ հոբիթներին:

— Արվեն վանիմելդա, նամարիէ,— արտաբերեց Արագորնը, հառաչեց և, ուշքի գալով, ժպտաց հոբիթներին: — Մշտապես այստեղ է ձգտում իմ սիրտը,— տխուր ժպտալով ասաց նաԱրագորնը: — Եթե մեր ուղին հաղթանակով չավարտվի, այն այստեղ կհանգի հավիտյանս: Գնացինք... — Արագորնը բռնեց հոբիթների ձեռքերը և միացավ մյուսներին: Այս կյանքում նա այևս երբեք այստեղ չեղավ:

Հալդիրը Հելդարը Պահապաններին առաջ տարավ: Արևը թեքվեց Մշուշապատ լեռների կողմը, իսկ արևելքում սկսեցին թանձրանալ թանձրանում էին երեկոյան ստվերները: Արահետը խորացավ հացենու անտառումանտառ, որտեղ կիսամութն արդեն գիշեր էր դառնում: Էլֆերը վառեցին իրենց արծաթափայլ աղոտ լապտերները:

Բայց շուտով մութը նորից թուլացավ՝ Պահապանները մի ընդարձակ դաշտ դուրս եկան: Առջևում դաշտը սահուն լայնանում էր՝ բաց անելով համարյա զառիկող զմրուխտ լանջերով ու լայն խանդակով ճամփորդներից բաժանված բարձր պատըպատ: Պատի հետևում, արծաթե աստղերից պտավոր դարձած մթնող երկնքի հովանու տակ այնպիսի հսկայական հացենիներև հացենիներ էին բարձրանում, որպիսիք նրանք չէին տեսել նույնիսկ Լորիենում: Այդ աժդահաների ճյուղերը բոլորաձև աճում էին տարբեր բարձրությամբ, ասես հարկեր գոյացնելով: Յուրաքանչյուր հարկի խիտ տերևների միջից փայլփլում էին բազմաթիվ գույնզգույն կրակներ՝ արծաթե, կապույտ, կանաչ և ոսկի: Հալդիրը Հելդարը շրջվեց Պահապանների կողմը և ասաց.

— Բարի գալուստ Քարաս Գալադոն կամ Անտառաբերդ: Ձեր առջև Գալադրիմների քաղաքն էՍա Գելեթհենն է՝ Անտառաբերդը, որտեղ հնուց ապրում են Լորիենի տիրակալներ Սելեբորնն ու Գալադրիելըտիրակալները... Բայց այստեղից բերդ ընկնել հնարավոր չէ, քանի որ դարպասը հարավային կողմում է և այնքան էլ մոտիկ չէ՝ Գալադոնը Գելեթհենը մեծ է:

Խանդակի երկարությամբ վեցանիստ մոլոշաքարով սալարկված լայն ճանապարհ էր ձգվումձգվում՝ այն թեքվում էր հարավ-արևելք: Շրջանցելով զմրուխտե պատը՝ նկատեցինՊահապաններից ձախ, որ սախարթների կանաչ ամպը ձախ կողմում գնալով ավելի է մութ պատից այն կողմ բարձրանում դեպի երկինք: Վերջապես բլուրն ամբողջությամբ երևաց և Պահապանները տեսան էր կրակներով գունազարդված ԳալադոնըԳելեթհենը: Սաղարթներում վառվում էին նորանոր կրակներ, և երբ ճամփորդները մոտեցան կամրջին, Գելեթհենի բլրի թեք լանջը գունավոր աստղալից երկնքի արտացոլում էր թվում:

Սպիտակ քարից կամարակապ կամուրջը ճամփորդներին մոտեցրեց մի հոծ պատի, որի երկարությամբ Հալդիրը Հելդարը գնաց դեպի արևելք: Մի երեսուն քայլից հետո պատը վերջացավ, բայց նրա հետևում, առաջինից չորս քայլ հեռավորության վրա և զուգահեռ ձգվում էր երկրորդ պատը, իսկ դրանց արանքում նեղ միջանցք էր: Միջանցքով հետ վերադառնալով՝ Հելդարը թեքվեց հենց այդ միջանցքը. այժմ ճամփորդները մոտեցան դարպասինհետ վերադարձան, միջանցքի վերջում երևում էր արևելք նայող դարպասը: Ֆրոդոն հիացավ: Հարավային պատի մեջ բացված դարպասը նայում էր Անդուին Մեծին: Իսկ այդպես էր ստացվել, որովհետև հին վարպետները քաղաքի շուրջը կառուցած պատը չէին պարփակել, այլ ծայրերը կանգնեցրել էին մեկը մյուսին զուգահեռ՝ մեջտեղում նեղ միջանցք թողնելով: Ահա այդ միջանցքում էր գտնվում դարպասը:

Դարպասից աջ, բրոնզե շղթայից փայտե կոթով մուրճ էր կախված: Մուրճով բախելով՝ Հալդիրն Հելդարն ինչ-որ բան գոռաց, և ծանր դարպասն անաղմուկ բացվեց, բայց Ֆրոդոն ոչ մի պահակ չտեսավ: Ճամփորդները մտան, և դարպասը փակվեց: Էլի մի քսան-երեսուն քայլ հետո աջ կողմի բարձր պատն ընդհատվեց: ընդհատվեց՝ Պահապանները մտան Անտառաբերդ՝ էլֆերի հինավուրց քաղաքԱնտառաբերդ: Քաղաքի Գելեթհենի բնակիչները չէին երևում, բայց ամեն տեղ լսվում էին նրանց զրնգուն ձայները, իսկ բլրի վրա գարնան անձրևի նման մեղմալուր և ուրախ երգ էր տարածվումլսվում:

Պահապանները բավական երկար էին բարձրանում: Վերջապես նրանք հայտնվեցին մի լայն մարգագետնում, տեսան մուգ կանաչ լապտերիկներով լուսավորված բարձր շատրվանի մոտշատրվան: Շատրվանի հետևում վեր , բլրի գագաթին բարձրանում էր բարձրանում արծաթափայլ, թավիշ կեղևով և ոսկե տերևների մետաքսե շրշյունով մի հսկա ծառ՝ դա ամենամեծ մելորնն էր Քարաս Գալադոնում: Ծառի հզոր բունը բարձրանում էր ճամփորդների գլխավերևում ինչպես մի բերդ: Ամենաստորին ճյուղերը տեսնելու համար հարկավոր էր բարձրացնել գլուխը և նայել վերև: Հզոր ճյուղերը բարձունքից տարածվում էին մարգագետնի վրա, իսկ վերևում խտանում էր տերևների մթին ու փոթորկոտ ամպըհացենի: Ծառի Սրա բնի երկարությամբ դրված սպիտակ սանդուղքը կորչում էր ոսկեթավ մթնշաղում: Այդ սանդուղքի ստորին աստիճաններին երեք զինված էլֆ էին նստած: Պահապաններին տեսնելով՝ նրանք տեղներից տեսնելով, պահակները վեր կացան:

— Այստեղ ապրում Լորիենի Տիրակալներն ինձ հանձնարարել են Սելեբորնն ու Գալադրիելըմեր հյուրերին բերել իրենց մոտ (Էլֆերից մեկը փողը փչեց, և վերևում հնչեց եռակի պատասխանը): Գնանք,— ասաց Հալդիրը: Հելդարը Պահապաններին,— Նրանք ցանկանում ցույց կտամ վերև տանող ճանապարհը: Տիրակալները խնդրել են, որ դուք բարձրանաք վերև զրուցելու համարէլֆ Լեգոլասը և կոլոտիկ Ֆրոդոն առաջինը բարձրանան: Մնացած հյուրերը թող հետևեն մեզ: Տիրակալների բնակարանը բարձրում է, եթե հոգնեք՝ կարող եք հանգստանալ:

Էլֆերից մեկը փող փչեցՏիրակալների բնակարանը բարձրանալիս Ֆրոդոն շատ «հարկեր» անցավ: Վերջապես, բնի ճյուղավորման կոնքում հսկայական սպիտակ դելոն երևաց: Ֆրոդոն Հելդարի հետևից բարձրացավ այնտեղ և վերևից լսվեց եռակի պատասխանըմեծ փայտե տուն տեսավ: Հելդարը բացեց երկփեղկանի դուռը և հոբիթին մտնելու նշան արեց:

— Առաջինը ես կբարձրանամ,— ասաց ՀալդիրըՖրոդոյի աչքերի առջև մեղմ արծաթավուն լույսով լուսավորված մի դահլիճ բացվեց: — Իմ հետևից թող բարձրանան Ֆրոդոն ու ԼեգոլասըՁվաձև, զմրուխտե հատակով, երկնագույն առաստաղով և փիրուզագույն պատերով այդ դահլիճը թանկագին քար էր թվում, ապա՝ մյուսներըորի ներսում քարացել էր հավերժական կախարդական կյանքի մի պահը: Տիրակալների բնակարանը բարձրում էԿենտրոնում՝ ոսկե գահերի վրա, եթե հոգնեք՝ կարող եք հանգստանալկողք կողքի նստել էին Սելեբերնը և Գալադրիելը:

Տիրակալների բնակարանը բարձրանալիս Ֆրոդոն շատ դելոններ անցավ: Դրանք հայտնվում Հոբիթներին տեսնելով՝ տիրակալները վեր կացան. էլֆերի մոտ այդպես էին մեկ աջիցողջունում հյուրերին նույնիսկ ամենամեծ տիրակալները, մեկ՝ ձախիցև Ֆրոդոն, երրորդներն էլ այնպես էին ամրացված ծառի բնիննրանց վեհաշուք գեղեցկությունից ապշած, որ սանդուղքը անցնում էր դրանց միջովհազիվ զսպեց հիացմունքի ճիչը: ՎերջապեսԼորիենի տիրակալները բարձրահասակ էին՝ Սելեբերնը Գալադրիելից քիչ ավելի, բնի ճյուղավորման կոնքումլայն, գլխապտույտ բարձրության վրա մի հսկայական շլացուցիչ սպիտակ դելոն երևաց, որի վրա տուն էր կառուցվածթիկնոցները ի վիճակի չէին թաքցնել նրանց պատանեկան բարեկազմությունը: Այդ տունը նույնիսկ գետնին ապրողներին դղյակ կթվարՆրանց ուսերին էին թափվում փարթամ վարսերը՝ արծաթավուն տիրակալինը և ոսկեփայլ՝ տիրակալուհունը: Հալդիրը բացեց երկփեղկանի դուռը Տիրակալների դեմքից տարիքը չէր երևում, միայն աչքերը՝ Ծովի պես խորունկ, բայց խորաթափանց, ինչպես Գիշերաստղը, խոսում էին նրանց, Միջերկրի հնագույն իմաստունների, հինավուրց հիշողության և հոբիթին մտնելու նշան արեցփորձի մասին:

Նրանք հայտնվեցին օվալաձև դահլիճումՀելդարը հոբիթներին առաջնորդեց Տիրակալների մոտ. մելորնի բունը, որը վերևում բավական նեղացել էր, հզոր սյան պես վեր էր բարձրանում դահլիճի կենտրոնում: Դահլիճը ողողված էր մեղմ արծաթավուն լույսով: Ձվաձև, զմրուխտե հատակով, երկնագույն առաստաղով և փիրուզագույն պատերով այդ դահլիճը թանկագին քար թվաց Ֆրոդոյին, որի ներսում քարացել էր հավերժական կախարդական կյանքի մի պահը: Կենտրոնում՝ ոսկե գահերի վրա, կողք կոսքի նստել էին Սելեբորնը և Գալադրիելը:  Հոբիթներին տեսնելով՝ տիրակալները վեր կացան. էլֆերի մոտ այդպես էին ողջունում հյուրերին նույնիսկ ամենամեծ տիրակալները, և Ֆրոդոն, նրանց վեհաշուք գեղեցկությունից ապշած, հազիվ զսպեց հիացմունքի ճիչը: Լորիենի տիրակալները բարձրահասակ էին՝ Սելեբորնը Գալադրիելից քիչ ավելի, լայն, շլացուցիչ սպիտակ թիկնոցները ի վիճակի չէին թաքցնել նրանց պատանեկան բարեկազմությունը: Նրանց ուսերին էին թափվում փարթամ վարսերը՝ արծաթավուն տիրակալինը և ոսկեփայլ՝ տիրակալուհունը: Նրանց դեմքերից տարիքը չէր զգացվում, միայն աչքերը՝ ծովի պես խորունկ, բայց խորաթափանց աչքերը խոսում էին նրանց անթիվ անհամար ապրած տարիների, Միջերկրի հնագույն իմաստունների, հինավուրց հիշողության և փորձի մասին:  Հալդիրը հոբիթներին առաջնորդեց տիրակալների մոտ: Սելեբորնը ողջունեց նրաննայեց նրա աչքերին, իսկ Գալադրիելը ոչինչ չասաց, բայց հայացքով գամեց Ֆրոդոյին և երկար ժամանակ բաց չէր թողնում:Սելեբերնը համընդհանուր լեզվով ասաց.

— Համեցիր, Արագորն, որդի Արաթհորնի... Դու երեսունութ տարի մեզ մոտ չես եղել և ապրել ես թափառականի դաժան կյանքով, ես այդ տեսնում եմ քո դեմքից: Բայց պայքարը, ինչպես գիտես, շուտով կավարտվի: Իսկ առայժմ մոռացիր քո հոգսերը, հոգսերը՝ Լորիենում կարող ես անհոգ հանգստանալ:

— Ողջույն քեզ Ջիմլի, որդի Գլոյնի... Մեծն թագավոր Դուրինի Դարինի կործանումից հետո Լորիենի սահմանները փակ են եղել թզուկների համար: Հանուն քեզ մենք զանց արեցինք այդ օրենքը: Ուրեմն թող մեր այսօրվա հանդիպումը Գալադոնում Գելեթհենում օգնի վերականգնելու մեր հին բարեկամությունը և ցրելու Միջերկրի վրա ծառացած նստած սև ամպը...

Թզուկը խոնարհ ողջունեց տիրակալինՏիրակալին:

Երբ Պահապանները հավաքվեցին դահլիճում, Սելեբորնը Սելեբերնը հարցական հայացքով նայեց բոլորին:

— Ոչ, — առարկեց Տիրուհին,— Խորհուրդն իր որոշումը չի փոխել,— խոսեց տիրուհին: — Նրա Գալադրիելի ձայնը հնչուն էր ու երգեցիկ, բայց անսպասելի ցածր: Պահապանները լուռ էին: — Որքան ես գիտեմ,— շարունակեց տիրուհին,— Պահապանների հետ ուղևորվել էր նաև Գանդալֆ Մոխրագույնը: Ես վաղուց էի ուզում նրան նորից տեսնել, բայց նա Լորիենի սահմանները չի հատելմտել, իսկ ես կարող եմ հետևել նրա ճանապարհին՝ միայն երբ նա իմ տերության մեջ է: Օտար հողերում հրաշագործին հետևելը վեր է նույնիսկ սուր Աչքի ուժերից...

— Դա իսկապես չարագույժ նորություն է,— տիրող լռության մեջ ասաց Սելեբորնը Սելեբերնը և նրա դեմքը պատվեց տխրությամբ: Հալդիրին նայելով՝ նա , Հելդարին նայելով, էլֆերեն հարցրեց. — Ինչու՞ ինձ շուտ չէիք հայտնել այդ մասին...

— Հալդիրը Հելդարը մեր վշտի մասին չգիտե,— պատասխանեց Լեգոլասը համընդհանուր լեզվով: — Սկզբում մենք չափազանց հյուծված էինք Մորիայով անցած մեր ճանապարհի մասին պատմելու համար, իսկ հետո Լորիենի ամոքիչ խաղաղությունը ժամանակավորապես բթացրեց կորստի դառնությունը և չէինք ցանկանում այդ մասին վերհիշել:

— Բայց եթե նա կարողացել է ձեզ դուրս բերել Մորիայից, ապա ինչու ինչու՞ ինքը ձեզ հետ միասին դուրս չի եկել,— տարակուսանքով հարցրեց ՍելեբորնըՍելեբերնը:

— Որովհետև զոհվեց,— պատասխանեց Արագորնը: — Բայց ավելի լավ է Բեր քեզ հերթականությամբ պատմեմ: — Արագորնը Լորիենի տիրակալին պատմեց Քարադրասի Քարադհրասի ձնահողմի, ագռավների, գայլդարձյակների, Մորիա նահանջելու և ընդերքի Պահակի, Տարեգրության սրահի, Բալինի գերեզմանի, օրքերի և կամրջի վրա տեղի ունեցած մարտի մասին: ... — Դա Բալրոգն էր,— եզրակացրեց Արագորնը,— բոսոր կրակը խավարի հովանու տակ:

— Ընդերքի Սարսափը՝ արթնացված թզուկների կողմից կամ Դուրինի Դարինի Մեծ Չարքը,— վախը չթաքցնելով, քրթմնջաց Ջիմլին:

— Մենք ի սկզբանե գիտեինք, որ Քարադրասի Քարադհրասի խորքերում թաքնված է ահեղ բոսոր թշնամին,— Ջիմլիին նայելով, ասաց ՍելեբորնըՍելեբերնը: — Ուրեմն թզուկները նորից են հրահրել նրան... Ափսոս, որ քեզ թույլատրեցի Լորիեն մտնել... Քեզ և բոլոր նրանց, ովքեր քեզ հետ եկել են: Իսկ Գանդալֆին հարկ է խելագար կոչել, քանզի Մորիա իջնել կարող էր միայն խելագարը... Բայց նա իմաստուն էր... Եվ ես չէ, որ պետք է որոշեմ, արդյոք վերջում համակե՞լ էր նրան խելագարությունխելագարությունը, թե՞ ոչ:

— Գանդալֆ Մոխրագույնը,— միջամտեց Գալադրիելը,— երբեք խելագար արարքներ թույլ չի տվել, իսկ նրանց, ում անց է կացրել Մորիայով, անհայտ էին նրա բոլոր մտահղացումները՝ նրանք պատասխանատու չեն նրա փոխարենմտահղացումները: Եվ համենայն դեպս, Գանդալֆի արարքների համար կարելի է մեղադրել միայն Գանդալֆին... Իսկ թզուկները... Մի՛ զղջա, օ՜ իմաստուն, որ թզուկին Լորիեն ես թողել: Ասա, եթե Լորիենի ժողովուրդն ստիպված լիներ թողնել Օրհնյալ երկիրը և շատ տարիներ հետո մեզանից որևէ մեկը, օրինակ՝ տիրակալ Սելեբորն Տիրակալ Սելեբերն Իմաստունը, կարողանար նորից լինել Լորիենում, մի՞թե բաց կթողներ այդպիսի հնարավորությունը, եթե նույնիսկ այն վերածված լիներ վիշապների որջի: — Գալադրիելը լռեց, իսկ հետո խոսեց՝ ասես հիշելով հին տարեգրությունը. — Անթափանցելի մութ է Քելեդ-Զարամի ջուրը և սառույցի պես պաղ են Քիբել-Նալայի աղբյուրները: Բայց քանի դեռ չէր արթնացել Ընդերքի Սարսափը, Սարսափը՝ փառահեղ Քազադ-Դումի հրաշալի սրահները լուսավորված էին և տաքացված... Ի՞նչը կարող էր քարե թագավորությունից ավելի սքանչելի լինել ավագ դարաշրջանի օրերին... — Տիրուհու կարկաչուն խոսքն ընդհատվեց, բայց նրա շուրթերին ժպիտ ծաղկեց:

ԶայրացածԵվ զայրացած, խոժոռված Ջիմլին, լսեով թզուկների լեզվով ասված անունները, բարձրացրեց գլուխը, նայեց Գալադրիելին և հանկարծ իր երևակայական թշնամիների աչքերում բարեկամական ցավակցություն և կարեկից սեր տեսավ: Նա շփոթված, իսկ հետո շնորհակալ ժպտաց, վեր կացավ և, խոնարհվելով, զրնգուն պատասխանեց.

Էլֆերն ու Պահապանները երկար ժամանակ լուռ էին: Վերջապես Սելեբորնը Սելեբերնը նորից խոսեց.

— Մեզ հայտնի է, թե ինչու եք արշավանք արշավանքի դուրս եկել,— Ֆրոդոյին նայելով, ասաց Գալադրիելը,— և չնայած չգիտեմ, թե ինչպես կվերջանա այն, բայց այնուամենայնիվ հույս ունեմ, որ Գանդալֆն անտեղի չէր համառորեն Պահապաններին բերում Լորիեն: Շատ հնարավոր է, որ դուք անտեղի չեք եկել մեզ մոտ օգնություն խնդրելու: Գալադրիմների տիրակալը համարվում է Միջերկրի ամենաիմաստուն էլֆերից մեկըՈրովհետև Օրհնյալ Երկրի ժողովուրդը արևելքում ապրում էր Սկզբնական ժամանակներից ի վեր, և այն նվերներըմենք Չարի խարդախությունն ավելի լավ գիտենք, որոնք դուք կստանաք նրանից, ուրիշ ոչ ոք չի կարող տալքան Միջերկրի մյուս ժողովուրդները: Նա շատ վաղուց է բնակություն հաստատել այստեղ, և այդ բոլոր անհամար տարիների ընթացքում ես եղել եմ նրա կողքին: Քանզի մենք Մենք լեռներն անցել ենք լեռները դեռ մինչև արևմտյան առաջին ամրությունների ընկնելը և եկել այստեղ այն ժամանակժամանակվանից սկսած դատապարտված, երբ ընկան Նորգոտրոնդն ու Գոնդոլինը: Եվ ահա արդեն շատ դարեր, պարտության դատապարտվածառանց հաղթանակի հույսի, բայց աննահանջ դիմադրում ենք չարինՉարին:  Այդ ես եմ Դարաշրջանի սկզբում հավաքել Միջերկրի լուսավոր ուժերի առաջին Խորհուրդը, որը հետագայում հետո այն անվանեցին Իմաստունների Խորհուրդ, և եթե այն ժամանակ, ինչպես ես էի առաջարկում, Գանդալֆը դառնար Խորհրդի Գերագույն Իմաստունը, հնարավոր է, որ կյանքն այլ կերպ ընթանար: Ի դեպ, Միջերկրի համար դեռ ամեն ինչ կորած չէ, շատ բան կախված է ձեր արշավանքից, և ես կարծում եմ, որ կարող եմ որոշ հարցերում օգնել ձեզ, քանզի ինձ հայտնի է ոչ միայն անցածը, ոչ միայն այն, ինչ հիմա տեղի է ունենում, այլ մասամբ և այն, ինչ պետք է պատահի: Ես չեմ կարող Իսկ առայժմ կասեմ ձեզ խորհուրդ տալ, միայն կասեմ, որ գնում եք ձեր ճանապարհը անցնում է անդունդի վրա գցված դանակի սայրի վրայով: Բավական է կորցնեք հավասարակշռությունը և դուք. ձեզ, իսկ ձեզ հետ միասին և ողջ Միջերկիրը կկործանվի... Եվ կկործանի հենց առաջին անճիշտ քայլը և կփրկի միայն փոխադարձ հավատարմությունը:

Տիրուհին լռեցՀետո, ապա հայացքով գամեց ասես Պահապաններին և սկսեց յուրաքանչույուրին առանձին-առաձին զննել: Նրանք իրար կապելով, Տիրուհին հայացքով դանդաղ նայեց բոլորին՝ նրանք զգում էին, որ շարժվել չեն կարող, և բացի Արագորնից ու Լեգոլասից ոչ ոք չդիմացավ նրա հայացքին: Սեմը կաս-կարմիր կտրաց խոնարհեց գլուխը: Վերջապես տիրուհին մինչև նա ինքը հայացքն իջեցրեց և ու լռությունից հետո հանգստացնող, ու մեղմ տոնով ասաց.

— Իսկ այժմ, բարեկամներ, ժամանակն է, որ հանգստանաք:

Պահապանները թեթևացած ու հոգնած շնչեցին: Սկզբում, տիրուհու Տիրուհու կախարդող հայացքի ներքո, նրանց բոլորին, բացի էլֆ Լեգոլասից և Արագորնից, տագնապալի անհանգստություն համակեցսեփական անձի նկատմամբ (Սամը նույնիսկ տանջալիորեն կարմրեց), իսկ հիմա հանկարծ խաղաղ հոգնածություն պատեց, ասես երկար ժամանակ նրանց հարցաքննել էին, թեև ոչ մի խոսք չէր ասվել:

— Բարի գիշեր ձեզ,— խոսեց ՍելեբորնըՍելեբերնը: — Վիշտն ու ծանր փորձությունները տանջել են ձեզ, բայց մենք կօգնենք, որ վերականգնեք ձեր ուժերը և պայքարեք չարի Չարի անթիվ ծառաների դեմ:

Այդ գիշեր հուրախություն հոբիթների քառյակի, Պահապանները ստիպված չեղան բարձրանալ ծառի վրա: Էլֆերը շատրվանի մոտ վրան խփեցին, հյուրերի համար փափուկ հարմար անկողիններ գցեցին և, զրնգուն ձայներով բարի գիշեր հանգիստ քուն մաղթելով, հեռացան: Երբ էլֆերի ձայները լռեցին, ճամփորդները քննարկեցին երեկվա դեպքերըօթևանը, Ամրոթի հիշեցին մեծ Էմրոսի դամբանաբլուրը, խոսեցին այսօրվա դեպքերի մասին, Լորիենի ներկա տիրակալների մասին, բայց ոչ մի խոսքով չհիշատակեցին Մորիայի դեպքերի մասին ոչինչ չխոսեցին՝ դեպքերը՝ դրա համար առայժմ ուժ չունեին:

— Նույնիսկ պատմել չարժե,— քրթմնջաց Ջիմլին: — Ինձ թվում է՝ այդպես ավելի ճիշտ կլինիու նույպես լռեց:

— Ինձ այդ ամենը չափազանց տարօրինակ թվացԻմ կարծիքով՝ արժե,— խոսեց առարկեց Բորոմիրը: — Կարող է պատահել, տիրուհին Տիրուհին ուզում էր փորձել փորձե՞լ մեզ, մեզ անհայտ, բայց բարի մտադրություններով... Եվ այնուամենայնիվ, ինչու՞ էր նա գայթակղում մեզ: Ինչու՞ էր այդքան վարպետորեն հավատ ներշնչումմեզ, որ կկատարի իր խոստումները: Գուցե որ մեր մտքե՞րն իմանա: Ավելորդ է ասելԵս, իհարկե, որ ես նրան չլսեցի: Խոսքի տերը լինելը գոնդորցու համար օրենք է...

Սակայն Պահապաններն այդպես էլ չիմացան, թե ինչ էր նրան խոստացել տւրուհինՏիրուհին: Ֆրոդոն չէր ուզում խոսել, բայց Բորոմիրը նրա վրա հարցերի տարափ տեղաց: որովհետև նա կտրուկ դարձավ Ֆրոդոյին,— Իսկ իսկ քեզ ինչո՞վ էր հրապուրում տիրուհին, Մատանու Պահապան,— կրկնում էր նա:...

— Այդ մասին չարժե պատմել,— համոզված ասաց նա՝ նա, կրկնելով Փինին և Ջիմլիին:

— Հայտնի են,— Բորոմիրին ընդհատեց Արագորնը: — Իսկ այ դու չգիտես ինչ ես խոսում: Այս հողի վրա չարին Չարին տեղ չկա, այն մահանում է նույնիսկ չարարկուների մտահղացումներում... Ճիշտ է, երբեմն չարագործներն իրենք էլ են կործանվում, բայց միայն նրանք ում համար չարը կյանքի միակ հիմքն է դարձել: Այնպես որ այսօր հանգիստ կքնեմ՝ Ազատքից դուրս գալուց հետո առաջին անգամ: Հուսով եմ, մեր անհաջողություններն ու ցավերը գոնե ժամանակավորապես կվերանան: Մենք պետք է հանգստանանք ինչպես հարկն է... — Արագորնը պառկեց և անմիջապես քնեց:

Շուտով քնեցին նաև մյուս Պահապանները: Նրանց չէին խանգարում նույնիսկ երազներըՃիշտ է, և քնեցին արտակարգ երկարերբեմն չարագործներն իրենք էլ են կործանվում, բայց միայն նրանք ում համար չարը կյանքի միակ հիմքն է դարձել: Երբ արթնանալով Այնպես որ այսօր հանգիստ կքնեմ՝ Ազատքից դուրս եկան վրանիցգալուց հետո առաջին անգամ: Հուսով եմ, մարգագետինն արդեն ողողվել էր արևի ճառագայթնեերով, իսկ շատրվանի վրա կամար էր կապել ծիածանըմեր անհաջողություններն ու ցավերը գոնե ժամանակավորապես կվերանան: Մենք պետք է հանգստանանք ինչպես հարկն է... — Արագորնը պառկեց և անմիջապես քնեց:

Գալադոնում ցողի կաթիլի պես իրար հետևից անցնում էին խաղաղ, լուսավոր օրերը, և շուտով Շուտով քնեցին նաև մյուս Պահապանները դրանց թիվը կորցրին: Երբեմն արևելքից մի ամպ էր գալիսՆրանց չէին խանգարում նույնիսկ երազները, անձրև թափում, բայց դրանից հետո ամեն ինչ ավելի էր թարմանումև քնեցին արտակարգ երկար: Օր-օրի եղանակը տաքանում էրԵրբ արթնանալով դուրս եկան վրանից, թափանցիկ օդը լցվում երկնքում լուսավորում էր գարնյանային ջերմությամբարծաթափայլ արևը, սակայն անտառային մեղմ լռության մեջ դեռևս զգացվում իսկ բարձր շատրվանի կլոր ջրավազանի վրա կամար էր ձմռան շունչը: Պահապանները զբոսնում էին Գալադոնի շրջակայքում, կուշտ ուտում էին և շատ քնում, բայց կյանքը նրանց ձանձրալի չէր թվում՝ ճանապարհից հոգնած լինելով, նրանք հանգստանալուց բացի ուրիշ ոչինչ չէին ուզումկապել ծիածանը:

Տիրակալները հյուրերին էլ չէին կանչումԳելեթհենում ցողի կաթիլի պես իրար հետևից անցնում էին խաղաղ, իսկ բերդում ապրող մյուս էլֆերը համընդհանուր լեզուն գրեթե չգիտեինլուսավոր օրերը, և շուտով Պահապանները դրանց թիվը կորցրին: Հալդիրը նրանց բարի ճանապարհ ցանկանալովԵրբեմն արևելքից մի ամպ էր գալիս, նորից մեկնեց արևմտյան սահման՝ այժմ այնտեղ ուժեղ ջոկատ բայց որպես անձրև թափվելով, ամպերի երամի հետ լողում էր կանգնածարևմուտք: Լեգոլասը մշտապես կորչում Օրը օրին եղանակը տաքանում էր ազգակիցների մոտ, հազվադեպ թափանցիկ օդը գարնյանային էր գիշերում վրանումթվում, միայն ճաշելու սակայն անտառային մեղմ լռության մեջ դեռևս զգացվում էր գալիսձմռան շունչը: Պահապանները զբոսնում էին Գելեթհենի շրջակայքում, կուշտ ուտում էին և շատ քնում, բայց կյանքը նրանց ձանձրալի չէր թվում՝ ըստ երևույթին նրանք ճանապարհներին շատ էին հոգնել:

Թարմ վերքի պես ցավագին վիշտըՏիրակալները հյուրերին էլ չէին կանչում, որ Պահապաններին թույլ չէր տալիս խոսել Գանդալֆի մասին, աստիճանաբար փոխվեց երախտալից թախծի, և այժմ նրանք հաճախ էին հիշում նրանիսկ բերդում ապրող մյուս էլֆերը համընդհանուր լեզուն գրեթե չգիտեին: Երբեմն Հելդարը նրանց ականջին էին հասնում էլֆական քաղցրալուր երգերըբարի ճանապարհ ցանկանալով, և նրանք լսում էին իրենց զոհված ընկերոջ անունը՝ գալադրիմները նույնպես ողբում էին հրաշագործիննորից ուղևորվեց արևմտյան սահման՝ այժմ այնտեղ ուժեղ ջոկատ էր կանգնած: «Ա Միթրանդիր է սերվերեն»Լեգոլասը մշտապես կորչում էր ազգակիցների մոտ,— թախծալի երգում էին Գալադոնի բնակիչները. նրանքնույնիսկ հազվադեպ էր գիշերում վրանում, ինչպես Լեգոլասն ասաց Պահապաններին, Գանդալֆին անվանում էին Արծաթափայլ Ճամփորդ: Բայց նա հրաժարվում միայն ճաշելու էր թարգմանել՝ պատճառաբանելով, որ դեռ վիշտը թարմ է և վաղ է այդ մասին երգելգալիս:

Ֆրոդոն առաջինը փորձեց իր Թարմ վերքի պես ցավագին վիշտը ներդնել բառերի մեջ: Նա հազվադեպ էր համարձակվում երգ կամ բանաստեղծություն հորինել, բայց լսելով Լորիենի էլֆերի երգերը, իր համար անսպասելի Գենդալֆի որ Պահապաններին թույլ չէր տալիս խոսել Գանդալֆի մասին մի երգ հնարեց, աստիճանաբար փոխվեց երախտալից թախծի, և այժմ նրանք հաճախ էին հիշում նրան: Երբեմն էլֆական քաղցրալուր երգերում նրանք լսում էին նրանք լսում էին իրենց զոհված ընկերոջ անունը՝ լորիենցիները նույնպես ողբում էին հրաշագործին: Բայց«Ա Միթրանդիր է սերվերեն», երբ փորձեց երգել Սեմի համար— թախծալի երգում էին Գելեթհենի բնակիչները. նրանք, երգի գեղեցկությունից քիչ բան մնաց՝ չորացած տերևների մի փունջինչպես Լեգոլասն ասաց Պահապաններին, ուրիշ ոչինչԳանդալֆին անվանում էին Արծաթափայլ Ճամփորդ:

... Մի անգամ խաղաղ, զով մթնշաղին Ֆրոդոն Ֆրոդոյին ու Սեմը զբոսնում էին շատրվանի մոտի պուրակումՍամին անհանգստություն էր պատել: Երկուսն էլ իրենց տեղը չէին գտնում: Հացենիների տխուր շրշոցը լսելով՝ Ֆրոդոն սրտի խորքում զգում Նրանք որոշեցին զբոսնել անտառում, բայց խաղաղ, շոյող զովությամբ մթնշաղում նրանց թվում էր, որ հսկա Հացենիները շրշում են Լորիենից մոտալուտ բաժանման պահը մոտենում էմասին:

— Ի՞նչ ես մտածում էլֆերի մասին, Սամ,— շրշացող լռությունն լռությունը ընդհատեց Ֆրոդոն: — Ես քեզ արդեն հարցրել եմ, բայց այդ ժամանակից հետո մենք ավելի մոտիկից ենք ճանաչել նրանց: Ի՞նչ ես մտեածում նրանց մասին հիմա...

— Դե ախր, նրանք, էդ էլֆերը շատ տարբեր են,— պատասխանեց Սամը,— իզուր էլ ազգակից են: Էլֆը, դա, իհարկե, մեկ բառ է՝ էլֆ... Ձայնից , նրան ձայնից էլ ոչ մեկի հետ չես շփոթի... Իսկ որ նայում ես, մեկը մյուսին նման չեն: Այ, վերցրեք թեկուզ էստեղացիներինայստեղացիներին, օրհնյալներին, մերը՝ Լեգոլասը, ախր բոլորովին ուրիշ է: Սրանք սերտաճել են էս անտառի հետ, հասկանու՞մ եք: Ու Այստեղացիները կապված են էս տեղի հետ ավելի շատիրեն օրհնյալին, քան հոբիթները՝ ոնց որ ես ու դու մեր Հոբիթստանին: Թե նրանք են էս իրենց երկիրը էսպես փոխելըստ իրենց, թե անտառն նա է նրանց իրեն իրենց հարմարացրել, էդ ձեզ ասել չեմ կարող, բայց իրեն մենակ թե իրենց երկիրն իրեն համար այն է, ինչ պետք է: Կարելի է մտածել՝ էստեղ ոչինչ չի կատարվում, ոչինչ չի փոխվում: Նրանք ախր ոչ մի փոփոխություն չեն ուզում, էստեղ որ ուզես էլ, ոչինչ չես փոխի: Նրանց մոտ նույնիսկ երբեք վաղը չի լինում, առավոտյան արթնանում ես՝ նորից այսօր է... Եթե հասկանում եք, թե ինչի մասին եմ խոսում: Եթե սա կախարդանք է, ապա լավ թաքցրած է, որովհետև հրաշքներ Եվ դրանց հրաշքներն էլ ոչ մի անգամ չեմ տեսել...

— Զգալն՝ զգում ես, բայց տեսնելը՝ չես տեսնում,— համառորեն տիրոջն առարկեց Սամը: — Այ, Գանդալֆը իսկապես էլ հրաշագործ էր, հիշու՞մ եք, թե ինչ գույնզգույն կրակներ էր սարքում: Ամբողջ երկինքն էր վառվում, հավկուրն էլ կտեսներ... Ափսոս, որ տիրակալները Տիրակալները մեզ էլ չեն կանչում: Որովհետև, ես կարծում եմ, նրանղ տիրուհին նրանց Տիրուհին կարող է իսկական հրաշք ցույց տալ... Կուզեի տեսնել... Երևի դուք էլ հաճույքով կնայեիք, չէ՞, պարոն Ֆրոդոքանի որ խեղճ Գանդալֆը զոհվել է:

— Ոչ, ասաց Ֆրոդոն: — Այստեղ առանց դրան էլ լավ է: Իսկ Գանդալֆին ես կարոտում եմ ոչ նրա հրավառությունների պատճառովԳանդալֆն ինձ հարկավոր էր առանց հրաշագործության:

— Էդպես է, իհարկե,— համաձայնեց Սամը: — Եվ դուք մի կարծեք, թե ես նրան փնովում եմ: Ուղղակի շատ եմ ուզում իսկական հրաշքներ տեսնել, հին հեքիաթների նման: Իսկ որ նայեք, էս երկիրը նույնիսկ Ազատքից նույնիսկ լավն է լավը: Ախր էստեղ ապրում ես ոնց որ տանը, կարծես թե տոներին հյուր ես եկել, թե հասկանում եք ինչի մասին եմ խոսում: Ինձ էստեղից զոռով էլ չես քշի, բայց ինչ-որ բան կարծես հուշում է. եթե չենք փոշմանելախր մեր գործը ոչ ոք մեր փոխարեն չի անի, ուրեմն ճանապարհ ընկնելու ժամանակն է: Որովհետև, ինչպես իմ ծերուկը կասեր, Էստեղ պուպուզ, էնտեղ պուպուզով գործդ առաջ չի գնա: Ոչ, ինչքան ես հասկանում եմ, էստեղի էլֆերը մեր ճամփորդության մեջ օգնական չեն, նույնիսկ իրենց օրհնյալ հրաշագործությամբ: Նրանք իսկական հրաշագործի մոտ ի՜նչ են որ... Ճանապարհին առանց Գանդալֆի դեռ շատ լաց կլինենք...

Հազիվ էր Ֆրոդոն վերջին խոսքերն արտասանել, երբ նրանց դիմաց դուրս եկավ Լորիենի տիրուհին՝ բարձրահասակ, բարեկազմ, վեհ ու գեղատես:  Նա հոբիթներին տարավ իր հետևից դեպի Քարաս Գալադոնի հարավային լանջը: Շրջանցելով բարձր կանաչ ցանկապատը՝ նրանք հայտնվեցին , արևելքից բլրի գագաթը շրջանցելով հասան ցանկապատված մի ոչ մեծ պարտեզումդաշտ: Այստեղ ծառեր չէին աճումՔայլերը դանդաղեցնելով, և գլխավերևում բացվում հոբիթները հետ նայեցին: Դաշտով հոսում էր մաքուր երկինքը: Ծագեց իրիկնային աստղը՝ ճերմակ լույս սփռելով անտառի վրա: Տիրուհու հետևից հոբիթները երկար սանդուղքով իջան Տիրակալների կացարանի մուտքի շատրվանից սկիզբ առնող մի խորունկ կիրճառվակ, որի հատակին քչքչում երկարությամբ թեք սանդուղք էր արծաթափայլ առվակը՝ այն նույնը, որը սկիզբ էր առնում շատրվանիցիջնում: Առվակի ափինԵրեքն էլ այդ սանդուղքով իջան մի փոքրիկ հովիտ: Այստեղ, հայելու պես ողորկ մակերեսով լճախորշի մոտ հոբիթները սպիտակ մարմարից ցածր պատվանդանի վրա մի արծաթե թաս տեսան: Թասի մոտ ոսկե սափոր էր դրված:

— Ձեր առջև Լորիենի տիրուհու հայելին Տիրուհու Հայելին է: Ես ձեզ այստեղ բերեցի, որ եթե ձեր վճռականությունը բավականացնիկբավականացնի, նայեք առորյա առօրյա տեսանելիի սահմաններից այն կողմ:

Փոքրիկ կիրճում հովտում բարձրահասակ ու գեղակազմ Գալադրիելը, ինչպես թվաց հուզված հոբիթներին, թույլ շողեր էր ճառագում:

— Շատ բան կարող է ցուցադրել Իմ կամոք Մոգական Հայելինձեզ կպարզի ամեն ինչ, եթե ես թույլ տամոր դուք կցանկանաք,— ժպտաց Գալադրիելը հոբիթինհոբիթներին պատասխանեց Լորիենի Տիրուհին: — Ոմանց ես կարող եմ ցույց տալ և այն, ինչ իրենք են ուզում են տեսնել: Բայց ավելի հետաքրքիր և, գլխավորը, օգտակար է Հայելուն լիովին ազատություն տալը, թեև երբեմն այն կարող է անցանկալի պատկերներ ցուցադրել: Ես չգիտեմ, թե հատկապես ինչ կտեսնեք դուք, եթե Հայելուն ազատություն տանք: Գուցե ցույց կտա ձեզ Հայելին՝ անցյալը, գուցե ձեր ներկայիս կյանքը կամ այսօրվա որոշ իրադարձություններ, որոնք որ կարող են ազդել ձեր ճակատագրի վրա, կամ գուցե ապագան՝ սակայն վերջինս ոչ միշտ է իրականանումթե այն, ինչ կպատահի հետագայում: Բայց նույնիսկ ամենաիմաստունները հաճախ հայտնվում են փակուղում և չեն կարողանում մեկնաբանելԴե դուք հազիվ էլ կարողանաք, թե ինչ է ցուցադրել իրենց իրադարձություններ են բացվում ձեր առջև՝ անցյալ, ներկա և գալիք... — Տիրուհին լռեց և հարցրեց Ֆրոդոյին. — Արդ ցանկանու՞մ ես նայել իմ Հայելին: Ցանկանու՞մ եք փորձել:...

Ֆրոդոն նրա հարցին չպատասխանեց:

— Իսկ դու՞,— Սամին դիմեց տիրուհին: — Որքան գիտեմ,— ավելացրեց նա,— դուք հենց ձեզ մոտ դա եք անվանում կախարդությունկանվանեին: «Կախարդություն» բառն ինձ այնքան էլ հասկանալի չէ, առավել ևս, որ դուք կախարդություն եք անվանում նաև Թշնամու նենգամիտ արարքները: Դու ուզում էիր տեսնել էլֆական հրաշագործությունը կամ, ըստ քեզ, իսկական կախարդություն: Դե ուրեմն փորձիր նայել Մոգական Հայելու մեջ:

— ԿփորձեմԵս կփորձեմ,— անվստահ արձագանքեց Սամը և, : Եվ շրջվելով դեպի ՖրոդոնՖրոդոյի կողմը, հառաչելով ասաց. — Էհ, լավ Լավ կլիներ Զառիթափի Պարկուտը տեսնեի: Մենք, ախր, սարսափելի է, թե ի՜նչ երկար տանը չենք եղել... Մի՞թե կախարդանքը ցույց կտա Նորգորդը... Երևի թե ինչ-որ աստղեր կտեսնեմ... կամ այնպիսի մի բան, որ հասկանալ էլ չի լինի:

— Եվ այնուամենայնիվ փորձիր,— ասաց Գալադրիելը: — Միայն թե ջրին ձեռքով չդիպչեսձեռքդ չդիպչի:

— Պարզ բան է,— փնթփնթաց նա: — Էդպես էլ գիտեի, աստղեր... — և հանկարծ լռեց: Ջրի վրայից ասես դեն նետեցին մութ ծածկոցը: Հայելին պարզվեց, վառ Վառ աստղերով երկնքի փոխարեն փայլեց թասում փայլում էր ուրախ արևը, քամուց շրշացին և քամին շարժում էր ծառերի ճյուղերը: Հոբիթը չհասցրեց հասկանալ, թե ինչ երևաց էր երևացել իրեն, որովհետև լույսը հանգավ, և այժմ պղտոր մշուշում նրան երևաց Ֆրոդոն: Վերջինս քնած նա նկատեց Ֆրոդոյին, որը պառկած էր քարե սև պատի տակ, և նրա դեմքը մահվան դալկություն ուներ: Հետո տեսիլքը նորից փոխվեց, և Սամը հասկացավ, որ տեսնում է ինքն իրենտեսավ: Ինքը վազում մենակ թափառում էր ինչ-որ մութ թունելովմիջանցքներում, հետո երկար բարձրանում էր զսպանակաձև սանդուղքով՝ փնտրելով փորձելով փնտրել ինչ-որ մեկին, իսկ ժամանակը սուղ էր... Բայց բայց ու՞մ... Ճիշտ ինչպես ծանր ու ընդհատվող երազում, նրա առջև կրկին արդեն նորից արևն էր փայլում և օրորվում էին ծառերի ճյուղերը, բայց ոչ թե քամուց, ինչպես սկզբում թվաց նրան, այլ կացնի հարվածներից: Սամն իրեն կորցրեց:

— Սա ի՜նչ չարագործություն է,— զայրացած գոռաց նա: — Ո՞վ է թույլ տվել այդ անիծյալ Թոդ անիծված Ավազունսին... Դրանք հոբիթների համար պետքական ծառեր են, հով են անում ջրաղացից մինչև Գետամերձ գնացող ճամփան, իսկ անծյալը դրանք կտրում է... Ախ, հիմա ընկնեի Հոբիթստան, մի լավ դաս կտայի դրանտայի, որ կեղտոտ ձեռքերն ամեն տեղ չգցեր...

Ուշադիր նայելով՝ Սամը հայտնաբերեց, որ հին ջրաղացի տեղում աղյուսե այլանդակ շենք է կառուցվում, իսկ շինության կողքին դեպի կողքը դեպ երկինք է բարձրանում կարմիր աղյուսից մրոտ ծխնելույզը: Ծխի քուլաները արագ թանձրանալով, սև վարագույրով պատեցին Հայելին:

— Իսկ Նորգորդում ավելի վատ է,— քրթմնջաց Սամը: — Պարոն Էլրոնդը երևի գիտեր՝ գիտեր, ինչ էր անում, որ Փերեգրինին տուն էր ուղարկում... Ես ձեզ ցույց կտամ, չարագործնե՜ր,... — հանկարծ ճչաց նա և, ու պատվանդանից իջնելով, մռայլ ասաց. — Ես գնում եմ տուն: Նրանք ավերել են Պարկուտի Զառիթափ-Նրբանցքը Պարկուտը և փողոց են նետել իմ ծերուկին: Ես տեսա, իմ խեղճուկրակը իր փալաս-փուլուսը լցրել է սայլակի մեջ ու կաղին տալով գնում է:

— Բայց դու չես կարող մենակ վերադառնալ,— հանգիստ հիշեցրեց Սամին Գալադրիելը: — Երբ դու շատ էիր ուզում վերադառնալգնալ, վճռեցիր, որ իրավունք չունես Ֆրոդոյին լքելու: Իսկ Հայելին հաճախ այնպիսի իրադարձություններ է ցույց տալիս, որոնց ժամանակը դեռ չի եկել և, շատ հավանական է, որ երբեք էլ չգա, եթե նա, ում ցույց է տվել, չշեղվի իր մեկ անգամ ընտրած իր ճանապարհից, որպեսզի կանխի հնարավոր լինելիքը: Մոգական Հայելին վտանգավոր խորհրդատու է:

— Իսկ ինձ ոչ մի խորհուրդ էլ պետք չէ, և : Եվ կախարդություն էլ այլևս պետք չէ,— փնթփնթաց Սամը: Հետո լռեց ու նստեց խոտերին: Ապա նորից խոսեց, ասես փորձելով խեղդել արցունքները: — Չէ, ամեն ինչից էլ երևում է, որ մեր տան ճամփան Մորդորով է անցնում,— լռելուց հետո խուլ ձայնով ասաց նա: — Բայց եթե հասնենք Հոբիթստան ու այնտեղ ամեն ինչ էնպես լինի, ինչպես ցույց տվեց Հայելին, թող չարագործներն ինձանից չնեղանան...

— Իսկ դու ի՞նչ որոշեցիր, Ֆրոդո, չես՞ ուզում նայելՀակելու մեջ,— հոբիթին Ֆրոդոյին նայելով հարցրեց տիրուհինԳալադրիելը: — Ասացիր, որ այստեղ ամենուր կախարդանք ու հմայք հրաշագործություն ես զգում... , իսկ Մոգական Հայելին վախեցնու՞մ է քեզ չի՞ գայթակղում:

— Ոչինչ խորհուրդ չեմ տա քեզ,— ասաց Գալադրիելը: — Ինքդ վճռիր: Եվ Նաև՝ Հայելու տեսիլքներն էլ տեսիլքները որպես խորհուրդ մի ընդունիր, քանզի պատահաբար իմանալով մեր կյանքը փոփոխելու ընդունակ իրադարձությունների մասին, որոնք ընդունակ են փոխելու մեր կյանքը, դիմում ենք մեր մտադրածից հրաժարվելու և սեփական ճակատագրին հավետ դավաճանելու վտանգին: Պատահական իմացությունները շատ վտանգավոր են, թեպետ երբեմն օգնում են պայքարում... Իմ կարծիքով, դու բավական իմաստուն ես ու խիզախ և Հայելում տեսածդ ճիշտ կընկալես, բայց վարվիր, ինչպես դու ես ցանկանում,— եզրափակեց Գալադրիելը:

Ջրի հայելին իսկույն պայծառացավ, և պայծառացավ՝ հոբիթի աչքերի առջև մայր մտնող արևի շողերով լուսավորված հարթավայր բացվեց: Հեռվում հարթավայրը եզրափակում էին լեռները, լեռներից ոլորապտույտ թեքլանջ բլուրների միջով զիգզագ ճանապարհ էր իջնում ձգվում դեպի Ֆրոդոն, բայց հետո այն կտրուկ թեքվում էր ձախ ու կորչում հորիզոնում: Ճանապարհին հազիվ նկատելի կետ էր շարժվում՝ շարժվում, Ֆրոդոն նայեց՝ պստլիկ արարած էր... Հոբիթին ուրախ հուզում պատեց. նա համոզված էր որ դա Գանդալֆն է և քիչ էր մնում կանչեր, բայց ժամանակին նկատեց, որ ճամփորդը մոխրագույնի փոխարեն սպիտակ գավազանով ու ճերմակ է հագածթիկնոցով: Սակայն դեմքը Ֆրոդոն լավ չտեսավ, և նրա ճերմակ հանդերձանքը թույլ լուսարձակում է մթնշաղում: Ձեռքին ճերմակ գավազան էր: Դեմքը տեսնել Ֆրոդոյին չհաջողվեց. շուտով ճամփորդը նա ճանապարհով ձախ գնաց ու լուծվեց հորիզոնում, հորիզոնից այն կողմ անցավ: Հետո այդ ճերմակ ճամփորդին հիշելով, Ֆրոդոն այդպես էլ չհասկացավ՝ չկարողացավ որոշել՝ Գանդալֆի՞ն տեսավէ տեսել, թե... Գուցե դա Սարումա՞նն էր: Տեսիլքը Սարումանին, իսկ հարթավայրը փոխվեցնոր տեսիլքով:

Գրոտած թղթերով ծածկված քառակուսի սեղանով փոքրիկ սենյակում դռնից-պատուհան հետուառաջ ետուառաջ էր անում Բիլբոն: Պատուհանը , պատուհանը թակում էին անձրևի կաթիլները, իսկ ծեր հոբիթն ինչ-որ բանից հուզված էր: Հանկարծ տեսիլքը , հանկարծ նա քարացավ, Հայելու մակերեսը կնճիռներով ծածկվեց, ու սենյակն անհետացավ:

Մոգական Հայելին պարզվեց, և նոր տեսիլքները արագորեն սկսեցին փոխարինել մեկը մյուսին: Ֆրոդոն մտքի հանկարծակի փայլատակումով գիտակցեց, որ իր առջև տեսիլքների հերթագայությամբ բաժանված անցնում են Մեծ Պատմության փուլերը, որի մեջ իրեն ներքաշել է ճակատագիրը:

Նրան երևաց փոթորկածուփ ծովը: Նա իսկույն հասկացավ, որ դա հենց փոթորկածուփ ծով է, թեև մինչ այդ ծով չէր տեսել՝ թխակապույտ, հսկայական ծառացած ալիքներով, իսկ թանձր ամպերը ծածկել էին արևը: Բայց , բայց դրանց արճճե թաղանթը պատռելով՝ պատռելով, արևը լուսավորում էր դեպի արևելք լողացող պատռված առագաստներով նավի սև ուրվագիծընավը: Հաջորդ ակնթարթին տեսիլքը չքվեց, և Հետո հայտնվեց մեծ գետով երկու մասի բաժանված մի մարդաշատ քաղաք, հետո՝ սպիտակ քարե յոթ աշտարակներով վեհապանծ լեռնային ամրոց: Հետո Իսկ հետո փայլեց արևածագը և լուսավորեց խաղաղ ծովըԾովը: Նորից երևաց սև Սև առագաստներով ու նեղ դրոշի վրա սպիտակ ծառով նավը, որը հանգիստ ճեղքում էր երկնագույն ջրերի ջինջ ալիքները: Առավոտյան արևը պայծառ լուսավորում էր, և դրոշի վրա հստակ երևում էր սպիտակ ծառի զինանշանը: Նավը Սա դանդաղ մոտեցավ ափին ու իսկույն ծածկվեց մշուշապատ մայրամուտի հրացոլքով: Ծուխ բարձրացավ ասես կռվի դաշտի վրա, ու արևը մայր մտավ, և բոսոր մթնշաղում արյունահեղ մարտերի կարճատև բռնկումներով երևում էին անվերջանալի ճակատամարտի պատկերներ: Ապա , և բոսոր մթնշաղը սև մութ դարձավ, և ու Ֆրոդոն արդեն ոչինչ չկարողացավ զանազանել: Իսկ հետո, երբ մութը քիչ թուլացավ, ափից պոկվեց արծաթավուն նավակն ու արագորեն անհետացավ ծովային լայնարձակության մեջ: Ֆրոդոն որոշեց, որ տեսիլքներն ավարտվեցին և պատրաստվեց իջնելու...

... Բայց հանկարծ հայելի -թասը բոլորովին սևացավ՝ նորից մթագնեց՝ ասես մի սև անցք դեպի անհուն դատարկություն, և, սև դատարկությունից մթությունից դեպի Հայելու մակերևույթ լողաց լողալով, դանդաղ մոտեցավ '''Աչքը''': Հրեղենթերթևանունքներով, մահացու դեղնությամբ թույլ լուսարձակող փայլող Աչքը լարված ուշադրությամբ փնտրում , սակայն, կենդանի էր անտեսանելի զոհին, իսկ բիբը, բիբն ասես մի ճեղք էր դեպի դատարկությունքաոսը, անընդհատ տրոփում էր մեկ նեղանալով, մեկ լայնանալով: Ֆրոդոն քարացած, սարսափահար նայում էր Աչքին՝ Աչքին, ի վիճակի չլինելով ոչ՛ ճչալ, ո՛չ կամ շարժվել:

Աչքի ապակեփայլ խնձորակը պտտվեց մի կողմխնձորակը՝ կարմիր մազանոթների ցանցով պատված, ապա՝ մյուսՀայելու մեջ պտտվում էր նեղ ակնախոռոչում, ասես ինչ-որ բան փնտրելով... և Ֆրոդոն սարսափահար հասկացավ, սարսափից քարացած, հասկանում էր, որ բացի Աչքը ամբողջ աշխարհը զննելուց, Աչքը հետո ճգնում է տեսնել նաև իրեն՝ Մատանու Պահապանին: Բայց հասկացավ նաև, որ ինքը անտեսանելի է նրա համար՝ առայժմ անտեսանելի է... Քանի քանի դեռ վերջինս դիմադրելու կամք ունի, քանի դեռ ինքը չի ցանկանում ցանկանա բացվել, Աչքն անկարող է բացահայտել իրեն: Հանկարծ Անկարելիորեն ծանրացած Մատանին անկարելիորեն ծանրացավ, պիրկ ձգել էր բարալիկ շղթան պիրկ ձգվեց, և հոբիթի վիզը կախվեց ներքև: Հայելին ասես շիկացավթեքվել էր ցած, ջուրն սկսեց եռալ իսկ Հալելու ջուրը եռում էր ու քլթքլթալքլթքլթում: Ֆրոդոն գնալով ավելի էր կռանում ջրի վրա...

— Զգո՜ւյշ, բարեկամս, ջրին չդիպչեսչկպչե՛ս,— մեղմ ձայնով ասաց Գալադրիելը: Ֆրոդոն սթափվեց Ֆրոդոյին, և վերջինս հետ քաշվեց փրփրացող սև ջրից: Տեսիլքը ցրվեց, և Աչքն անհետացավ, և աստիճանաբար խավարելով, սուզվեց, իսկ Հայելու մեջ արտացոլվեցին երեկոյան աստղերը:

— Քո վերջին տեսիլքն ինձ ծանոթ է,— խոսեց ասաց տիրուհին: — Վախենալ պետք չէ: Բայց և մի մտածիր, որ իմացիր՝ Լորիենը Սև Տիրակալից պահպանում են ոչ թե երգերը, գուսաններն վիներն ու գուսանները, նույնիսկ ոչ էլ էլֆ ռազմիկների բարակ նետերը: Կարող եմ բացել քեզԱյլ այն, Ֆրոդո, որ նույնիսկ հիմաերբ նա մտածում է էլֆերի մասին, խոսելով քեզ հետ, զգում ես բացահայտում եմ Սև Տիրակալին ու բացահայտում նրա բոլոր մտահղացումները և կարող եմ ժամանակին վնասազերծել դրանք, իսկ նրան չի հաջողվում թափանցել իմ մտքերի մեջմտքերը:

Տիրուհին նայեց արևելք և ասես ինչ-որ բան հեռացրեց ձախ ձեռքով, իսկ աջը դանդաղ բարձրացրեց դեպի երկինք: Էարենդիլը՝ Էլֆերի սիրած Իրիկնային Աստղը, Գիշերաստղը այնքան պայծառ էր լույս տալիս, որ գետնին տիրուհու թույլ ստվերն էր նկատվում էր տիրուհու աղոտ ստվերը: Հովտում արդեն մութ էր, բայց հանկարծ նրան ասես լուսավորեց կայծակըկայծակ փայլատակեց. Լորիենի տիրուհու ձախ ձեռքին շլացուցիչ շողաց սադափե շաղփաղփուն ձվաձև ճերմակ քարով ոսկե մատանին, և Ֆրոդոն հասկացավ կամ այդպես թվաց նրան:

— Այո,— հանգիստ հաստատեց Գալադրիելը, թեև Ֆրոդոն բարձրաձայն մեկ բառ անգամ չէր ասել: — Երեքից մեկը պահվում պահպանվում է Լորիենում: Ինձ է վստահված տիրել ՆեինաինՆեինին: Մենք դա գաղտնի ենք պահում, Թշնամին այդ պատճառով էլ Էլրոնդը ոչինչ չի ասել: Բայց Մատանու Պահապանից ոչինչ հնարավոր չէ թաքցնել՝ առավել ևս, որ դու տեսար Աչքը: Թշնամին սրա մասին չգիտե՝ առայժմ: Ինչպես տեսնում ես, Եվ քո հաջողությունից կամ անհաջողությունից կախված է նաև մեր ճակատագիրըՕրհնյալ Երկրի բախտը: Քանզի եթե դու կործանվես ճանապարհին՝ արգելքները կվերանանճանապարհին, և մենք Թշնամու համար տեսանելի կդառնանքՄիջերկրի մոգությունը տեղի կտա Չարի առջև, իսկ եթե կարողանաս պարտքդ կատարես՝ հմայքը կվերանակատարել, Միջերկիր աշխարհը կենթարկվի ամենատեր ժամանակին, իսկ մենք դուրս կգնանք ծովից այն կողմ Օրհնյալ Երկրից կամ էլ ձեզ պես մահկանացու կդառնանք, աստիճանաբար կմոռանանք անցյալը և կմոռացվենք ինքներսկամավոր կերպով հանձնվելով նոր Տիրակալին, որից նույնիսկ անցյալի մասին հիշողությունդ չես փրկի:

Գալադրիելը լռեց: , Ֆրոդոն էլ էր լուռլռում, բայց հետո նա նայեց Գալադրիելի աչքերին ու հարցրեց.

— Իսկ ի՞նչ ճակատագիր կընտրեիր դու, եթե ընտրելու հնարավորություն ունենայիրտրվեր քեզ:

— Ցավոք, ինձ ընտրել տրված չէ,— մեղմ ձայնով տխուր պատասխանեց տիրուհինՏիրուհին: — Մենք հավետ կհիշենք Լորիենը նույնիսկ ծովի այն կողմում, օրհնյալ հողում՝ էլֆերի սերը սեփական հողի հանդեպ ավելի խորն է, քան ծովի անդունդը: Հավերժ կհիշենք ու կսգանք, և այդ վիշտը մեր կարոտը երբեք լիովին չի դարմանվիմեղմանա: Սակայն Սաուրոնին հաղթելու համար էլֆերը պատրաստ են հրաժարվելու հայրենիքից, այդ պատճառով որի համար էլ մենք ապաստանեցինք Պահապաններին: Դու . դուք պատասխանատու չես չեք Լորիենի ճակատագրի համար: Դու պետք է մտածես միայն քեզ վստահված հանձնարարության մասին... Իսկ եթե անկարելին երազեի, ապա կուզենայի, որ Թշնամու Մատանին երբեք կռված չլիներ կամ հավիտյան անհետանար Միջերկրիցխորտակվեր Մեծ Անդուինի մեջ:

— Ուրեմն իմաստուն եմ, անվախ և արդարամիտ,— շարունակելով ծիծաղել, կրկնեց նա: — Գուցե և այդպես է, բայց դու զարմանալի խորաթափանց ես դառնում, Պահապան... Երբ դու առաջին անգամ ներկայացար ինձ, ես քեզ փորձության ենթարկեցի՝ ահա ինձ թույլ տվեցի նայել քո սիրտը՝ և դու քեզ հաջողվեց վրեժ լուծեցիր լուծել ինձանից դրա համար: Դու զարմանալի խորաթափանց ես դառնում, Պահապան... Ինչու՞ թաքցնել, շատ անգամ եմ մտածել, թե ինչպես կվարվեմ, եթե պատահականության կամքով Թշնամու Մատանին ինձ մոտ հայտնվի և ահա հիմա կարող եմ այն ստանալ... Չարը անդադար չար է ծնում, անկախ նրանից թե ով է այն բերել աշխարհ: Գուցե ես մեծագույն բարի՞ք կգործեմ քեզ վստահված Մատանուն տիրանալով... Առավել ևս, որ այն ինձ կհասնի առանց բռնության, և ես Սև Տիրակալուհի չեմ դառնա՝ դու ինքդ քո կամքով առաջարկեցիր: Ես կլինեմ հրաշագեղ ու զարհուրելի, ինչպես առավոտն ու գիշերը, արդար, ինչպես ծովն ու արևը, և ձյունը լեռնագագաթների, ահարկու, ինչպես փոթորիկն ու կայծակը... Ես ավելի զորեղ կդառնամ, քան աշխարհի հիմքն է: Բոլորը կսիրեն ինձ հուսահատ սիրով ու կփոշիանան իմ ոտքերի առաջ:

Նա ձախ ձեռքը պարզեց առ երկինքՉարը անդադար չար է ծնում, և Նեինայի քարը ակնթարթորեն բռնկվեց, ու Ֆրոդոն վախեցած ընկրկեց, որովհետև տեսավ նույն անկախ նրանից թե ով է այն տիրակալուհունբերել աշխարհ, որի մասին հենց հիմա լսում էր՝ շլացուցիչ, գեղատեսիլ, զարմանահրաշ և ահարկու: Բայց նա կրկին քնքուշ ծիծաղեց ու ձեռքն իջեցրեցուրեմն գուցեև ես մեծագույն բարի՞ք կգործեմ քեզ վստահված Մատանուն տիրանալով... քարը խամրեց, և Ֆրոդոն թեթևացած հասկացավ, որ իր առջև կրկին կանգնած է էլֆերի տիրուհին՝ բարձրահասակ, նրբանուրբ, գեղահրաշ, սպիտակ հագուստով ու նուրբ, հանգիստ ձայնով:

Առավել ևս, որ այն ինձ կհասնի առանց բռնության, և ես Սև Տիրակալուհի չեմ դառնա... Ես կլինեմ ահարկու, ինչպես հանկարծահաս փոթորիկ, զարհուրելի, քանց կայծակը գիշերային երկնքում, կուրացուցիչ ու անողորմ, հանց երաշտի արևը, հաճելի, ցանկալի ու վտանգավոր՝ կրակի պես, պաղ, որպես ձմեռային աստղ, բայց ոչ Սև: Նա ձախ ձեռքը պարզեց առ երկինք, և Նեինի քարը ակնթարթորեն բռնկվեց, ու Ֆրոդոն վախեցած հետ ընկրկեց, որովհետև տեսավ նույն այն Տիրակալուհուն, որի մասին հենց հիմա խոսում էր Գալադրիելը՝ շլացուցիչ, գեղատեսիլ, զարմանահրաշ և ահարկու: Բայց նա կրկին քնքուշ ծիծաղեց ու ձեռքն իջեցրեց, քարը խամրեց, և Ֆրոդոն թեթևացած հասկացավ, որ սխալվել է. նրա առջև կրկին կանգնած էր էլֆերի Տիրուհին՝ բարձրահասակ, նրբանուրբ, գեղահրաշ, բայց ոչ ահարկու, սպիտակ հագուստով և ոչ թե փայլատակող թիկնոցով, ձայնն էլ թախծոտ ու հանգիստ էր: — Ես անցա փորձությունը,— ասաց նա: ,— Ես կգնամ ծովից այն կողմ ու կմնամ Գալադրիել:

— Գնանք: Վաղը դուք մեկնելու եք Լորիենից, քանզի ընտրությունը կատարված է և ժամանակն անցնում է: Իսկ այժմ ձեզ ցանկանում է տեսնել տերը:

— Բայց քանի դեռ չենք հեռացել, ես ուզում եմ մի հարց տալսկզբում պատասխանիր,— ասաց խնդրեց նրան Ֆրոդոն,— մի հարցի, որը ես չեմ տվել Գանդալֆին: Միշտ ուզում էի հարցնելնրան, բայց չէի համարձակվում, իսկ հետո նա զոհվեց Մորիայի Մորիական քարանձավներում: Ինձ վստահված է գլխավոր Մոգական Մատանին, հապա ինչու ես չեմ տեսնում մյուս Մատանիների պահապաններինՊահապաններին: Ինչու՞ չեմ կարդում նրանց գաղտնի մտքերըչեմ իմանում:

— Դու ուղղակի չես փորձել տեսնել և իմանալ,— պատասխանեց տիրուհին,— և միայն երեք անգամ ես Մատանին հագել մատիդ: Բայց և երբեք չփորձես... Դա անխուսափելիորեն քեզ կկործանի: Մի՞թե Գանդալֆը չի ասել քեզ, որ ցանկացած Մատանու ուժը կախված է նրա Պահապանի հզորությունից: Եթե դու տնօրինես Մատանին, չդառնալով իսկապես հզոր և իմաստուն, ապա վաղ թե ուշ համընդհանուր Թշնամին քեզ կենթարկի իր կամքին, և դու, ինքդ էլ այդ չնկատելով, կսկսես կատարել նրա բոլոր հրամանները: Հիշիր, դու ընդամենը Պահապան ես, այլ ոչ թե տերՏեր: Քեզ Մատանին վստահված է ոչ թե տիրելու, այլ պահպանելու համար: Երեք անգամ Մատանին հագել ես մատիդ... Ասա, սակայն, արդյոք քո՞ կամքով... Եվ այնուամենայնիվ շատ խորաթափանց ես դարձել... Դու կարողացար կարդալ Քեզ համար բացվեցին իմ ծածուկ մտքերը, իսկ իմաստուններից : Իմաստուններից քչերը կարող են դրանով պարծենալ: ... Դու տեսար Աչքը նրա, ով պահում է Յոթն ու Ինը: Դու համնընդհանուր Թշնամու աչքը և ճանաչեցիր Նեինան Նեինը իմ մատին... Ասա, նկատե՞լ էիր իմ Մատանին,— հարցրեց տիրուհին ՍամինՏիրուհին, դեպի Սամը շրջվելով:

— Ի՞նչ մատանի,— հարցին հարցով պատասխանեց Սամը: — Անկեղծ ասած, իսկի չհասկացա էլ, թե ինչ մասին եք խոսում: Դու ձեռքով ցույց տվեցիր գշերաստղը, և այն շատ պայծառ քեզ լուսավորեց: Բայց ես ոչ մի մատանի էլ չեմ տեսել և, որ խոստովանեմ, իսկի չհասկացա էլ, թե ինչի մասին եք զրուցում: Բայց դե որ ինքդ թույլ տվեցիր ինձ խոսել, տիրուհի, ապա ես էլ իմ տիրոջ հետ միասին խնդրում եմ, վերցրու նրանից այդ Թշնամու Մատանին... Ախր որ այն քեզ անցներ, էլ ոչ ոք չէր համարձակվի քեզ չլսել... Դու էլ հո կարգուկանոն կգցեիր այս աշխարհում: Չարագործները չէին քանդի կերդվեին չքանդել Պարկուտը և իմ ծերուկին փողոց չէին գցի: Պատասխան կտային իրենց արածի համարԻրենք Չարից կտապալվեին:

— Այո,— պատասխան կտայինես դրանց սանձերը կձգեի,— մտածկոտ հաստատեց Գալադրիելը: — Բայց հետո... ԼավԻ դեպ, այդ մասին չխոսենք. Մատանին մնում է Ֆրոդոյի մոտ, այնպես որ այդ մասին չխոսենք: Գնանք, ձեզ սպասում է Լորիենի տերը:

Երեկոյան Սելեբորնը Ջոկատին կրկին հրավիրեց իր մոտ: Բոլոր Պահապանները հավաքվեցին դահլիճումհավաքվել էին տերերի մոտ: Ողջունելուց հետո Սելեբորնը Սելեբերնը ասաց. — Պահապանների ջոկատի ելույթի ժամն է: Ձեր առջև նորից ընտրություն է: Նրանք, ովքեր կվճռեն շարունակել արշավը, վաղը պետք է հեռանան Լոթլորիենից: Իսկ ով չի ցանկանում գնալ, կարող է առայժմ մնալ մեզ մոտ: Բայց եթե Թշնամին տիրանա Մատանուն, ոչ ոքի հանգիստ ապրել այլևս չի հաջողվի, քանզի մենք մոտեցել ենք ճակատագրական վերջնագծին: Ով ուզում է, կարող է այստեղ սպասել իր ժամին: Մենք կկոչենք նրան վերջին կռվի՝ չէ՞ որ մենք պետք է գրոհով հասնենք ծով: Իսկ այդ մարտում քչերը ողջ կմնան:

Լռություն տիրեց— Պահապանների ջոկատի ելույթի ժամն է: Ձեր առջև նորից ընտրություն է: Նա, ով կվճռի շարունակել արշավը, վաղը պետք է հեռանա Քվեթլորիենից: Իսկ ով չի ցանկանում գնալ Պահապանների հետ, կարող է առայժմ մնալ մեզ մոտ: Բայց եթե Թշնամին տիրանա Մատանուն, էլֆերի հյուրերը կներքաշվեն կռվի մեջ՝ չէ՞ որ մենք պետք է գրոհով հասնենք ծով: Իսկ այդ մարտում քչերն են ողջ մնում:

— ԻհարկեԻսկ դու համոզվա՞ծ ես,— գլխով արեց Սելեբորնըհարցրեց նրան Սելեբերնը,— բայց մի՞թե որ Պահապանները քեզ հետ պատրաստ են Մինաս Թիրիթ են գալիսգնալու:

— Մենք դեռ չգիտենք, թե ինչպես գնանք,— մտահոգ պատասխանեց Արագորնը տիրակալին: — Գանդալֆը ոչ մի անգամ այդ մասին չի խոսել: Իմ կարծիքով նույնիսկ նրան նա չհասցրեց էլ դեռ պարզ չէրմտածել, թե Լոթլորիենից մենք Քվեթլորիենից հետո ուր ենք գնալուկգնանք:

— Հնարավոր Առջևում Անդուինն է,— ասաց Սելեբորնըհիշեցրեց Տիրակալը: — Այնուամենայնիվ, առջևում Անդուինն է, և այն Այն անցնել կարելի է միայն նավակով, քանզի Լորիենից մինչև Գոնդոր ոչ մի կամուրջ չկա: քանի որ Օսգիլիաթում բոլոր կամուրջները քանդված են, և բոլոր անցումները հսկում : Եթե ձեզ հարկավոր է Թշնամին՝ այդպե՞ս է, Բորոմիր: Իսկ եթե որոշեք գնալ հասնել Մինաս Թիրիթ, ապա Գետն անցնելու կարիք չի լինիկարող եք շարժվել աջ ափով, բայց ուղիղ ճանապարհն անցնում ձախ ափով ճանապարհը կարճ է մութ ու վտանգավոր հողերով: Ուրեմն, ո՞ր ճանապարհն եք ընտրելու:

— Եթե ինձ լսեինԳոնդորի միջով ճանապարհն ավելի երկար է, ապա ես կընտրեի այս ափը և ճանապարհը դեպի Գոնդորբայց անվտանգ,— ասաց Բորոմիրը: — Բայց Ջոկատը ես չեմ առաջնորդում:

Արագորնը չպատասխանեց: Մյուսները լուռ էինլռեց:

— Տեսնում եմ ձեր ճանապարհը դեռ պարզ չէ ձեզ համար,— խոսեց Սելեբորնը: ասաց Սելեբերնը, — Ես չեմ կարղ ձեր փոխարեն ընտրելև ես չէ, բայց որ պետք է ընտրեմ այն: Մի քիչ այլ կերպ կօգնեմ, ինչով կարող եմձեզ: Պահապաններից ոմանց համար նավակը նորություն չէ՝ Լեգոլասի, ում ժողովուրդը լավ ծանոթ է անտառային արագահոս գետակին, Բորոմիրի, ով Գոնդորից է և ԱրագորնիԼեգոլասի, ով հմուտ հետքագետ է ու թափառականԱրագորն հետքագետի...

— Եվ հոբիթներից մեկի,— հանկարծ ճչաց Մերին: — Մեր կալվածքով հոսում է Բրենդիդուիմը, և ես գիտեմ, թե ինչ բան է նավակը: Ոչ բոլորն են մեզ մոտ Հոբիթստանում մտածում, թե դա... դա վայրի զամբիկ էչէ, որը որ ձգտում է վայր գցել իր հեծյալին:

— Հիանալի է, բարեկամս,— ասաց ՍելեբորնըՍելեբերնը: — Ուրեմն ես Ես կարող եմ ձեզ լորիենյան նավակներ կտամտալ: Դրանք փոքր են ու թեթև, բայց ամուր, այնպես որ կարող եք անվախ լողալ, սակայն տեղ-տեղ հարկ կլինի տանել ձեռքով՝ Անդուինը սահանքներ էլ ու ծանծաղուտներ շատ ունի: Ստիպված կլինեք հաղթահարել Սեռն Գեբիրի ոլորանը, իսկ գուցե և մեծ Ռաուրոս ջրվեժը: Այլ վտանգներ էլ կլինեն, սակայն նավակով Ոտքով ճանապարհորդելը ավելի լավ հոգնեցուցիչ է, քան ոտքովնավակով, իսկ գլխավորը, Մեծ Գետով իջնելիս հանգիստ կխորհեք՝ ու՞ր գնալ. արևելք՝ Մորդոր, թե՞ արևմուտք՝ Գոնդոր:

Արագորնը նավակների համար շատ ուրախացավ, որովհետև կարելի էր որոշումը որոշ ժամանակ հետաձգելնա դեռ չէր կարողանում որոշել, թե որ ափով տանի Ջոկատը: Մյուս Պահապաններն էլ ոգևորվեցին: Առջևում նրանց սպասում էին բազմաթիվ վտանգներ, դրանում նրանցից ոչ ոք չէր կասկածում, բայց դե այնուամենայնիվ վտանգներին ընդառաջ լողալն ավելի հաճելի է, քան ոտքով քարշ գալը:

Ընդհանուր Համընդհանուր ուրախությանը միայն Սամը չէր մասնակցում. նա համոզված էր, որ նավակները վայրի զամբիկներից էլ վտանգավոր են(որոնք, ինչպես նա էր կարծում, առհասարակ գոյություն չունեին):

— Ամեն ինչ վաղը պատրաստ կլինիՄենք վաղվա համար կպատրաստենք նավակներ ու անհրաժեշտ պիտույքներ,— խոստացավ ՍելեբորնըՍելեբերնը: — Իսկ այժմ արդեն ուշ է, հանգստանալու ժամանակն է: Բարի գիշեր և հաճելի երազներ...

— Բարի գիշեր, բարեկամներՔնեք հանգիստ,— ժպտաց ասաց Գալադրիելը: — Հանգիստ քնեք, մի մտածեք վաղվա մասին— դեռ կհասցնեք ճանապարհ ընտրել: Կարող է պատահել, որ Իսկ գուցեև ձեզանից յուրաքանչյուրն արդեն իր ճանապարհն ունի նախանշված ճակատագրովսկսել է ընտրել, թեև դուք չեք տեսնում առանց այդ դեռևսզգալու, այն միակ ճանապարհը, որը նախանշված է նրա ճակատագրով:

Պահապանները վերադարձան շատրվանի մոտ, իրենց վրանը: Այս անգամ Լեգոլասը մնաց վրանը՝ Լեգոլասն էլ նրանց հետ գիշերելու և խորհրդակցելու: Նրանք երկար ու բուռն քննարկում էին, թե ինչպես հասնել Ճակատագրի Լեռոր խորհուրդ անեն: Շուտով բացարձակապես պարզ դարձավ, որ բոլորին Տիրուհու խոսքը նրանց այնքան էլ վախեցնում է Մորդորը, և շատերն ուզում են գնալ Մինաս Թիրիթ, որ գոնե որոշ ժամանակով հետաձգեն ճամփորդությունը դեպի Սև Տիրակալի սարսափելի որջը: Ոչ ոք, սակայն չէր առարկի և վախը հաղթահարելով կանցներ Անուինը, եթե Ֆրոդոն կոչեր այդ անել: Բայց Ֆրոդոն համառորեն լռում էր, և Արագորնը չգիտեր, թե ինչ վճիռ կայացնիչհանգստացրեց:

Եթե Գանդալֆն առաջվա պես նրանց հետ լիներՃամփորդները երկար ու բուռն քննարկում էին, ապա Արագորնը առանց տատանվելու կթեքվեր Գոնդորթե ինչպես հասնել Ճակատագրի Լեռ: Նա հավատում էրՇուտով բացարձակապես պարզ դարձավ, որ Բորոմիրի ու նրա եղբոր մարգարեական երազը, հաստատելով դունադանների հին ավանդությունը, կոչ համարյա բոլորին վախեցնում է անում իրեն՝ Էլենդիլի ժառանգինՄորդորը, որ եկել է ժամանակը բացվել աշխարհին և մարտի դուրս գալ Թշնամու դեմ: Բայց Գանդալֆը չկար, և Արագորնը հասկանում էրնրանք ուզում են գնալ Մինաս Թիրիթ, որ ինքն է ստիպված լինելու ուղեկցել Ֆրոդոյինգոնե որոշ ժամանակով հետաձգեն ճամփորդությունը դեպի Սև Տիրակալի սարսափելի որջը: Ի դեպ, եթե նա ցանկանա Ֆրոդոն նրանց կոչեր Անուինն անցնել Անդուինը: Եվ, սակայննրանք կհաղթահարեին վախը, ինքը ինչո՞վ կօգնի հոբիթին՝ կուրորեն սուզվելով Խավարի Վարագույրի հետևը...բայց Ֆրոդոն համառորեն լռում էր, և նրանք չգիտեին, թե ինչ վճիռ կայացնեին:

— Ես մենակ էլ կգնամ Մինաս ԹիրիթԵթե Գանդալֆն առաջվա պես նրանց հետ լիներ, դա իմ պարտքն էապա Արագորնը առանց տատանվելու կթեքվեր Գոնդոր՝ հավատալով,— ասաց Բորոմիրը: Հետո նա անքթիթ նայեց Ֆրոդոյինոր Բորոմիրի մարգարեական երազը, ասես փորձելով կարդալ նրա մտքերը: Բայց նկատելովհաստատելով դունադանցիների հին ավանդությունը, որ հոբիթը չի պատրաստվում խոսել, հլուխը կախեց և մտածկոտ շարունակեց. — Եթե անհրաժեշտ կոչ է Մատանին ոչնչացնելանում իրեն՝ Էլենդիլի ժառանգին, ապա զենքի ուժով այս դեպքում ոչ մի բանի չես հասնիմարտի դուրս գալ Համընդհանուր Թշնամու դեմ: Բայց Գանդալֆը չկար, և Պահապանի Գոնդոր գնալը միտք չունի: Իսկ եթե անհրաժեշտ է ոչնչացնել Թշնամուն, ապա մի՞թե խելագարություն չէ հրաժարվել... — Բորոմիրը լռեց, կարծես թե մինչ այդ ինքն իր հետ Արագորնը հասկանում էր խորհում, իսկ հիմա հանկարծ հասկացավ, որ բարձրաձայն ինքն է խոսումստիպված լինելու ուղեկցել Ֆրոդոյին, և վերջացրեց ակնհայտորեն ոչ այնպեսեթե նա ցանկանա անցնել Անդուինը: Եվ, սակայն, ինչպես ուզում էրինքը ինչո՞վ կօգնի հոբիթին՝ կուրորեն սուզվելով Խավարի Վարագույրի հետևը. — ... Մեծ Գոնդորի ռազմական օգնությունից:

Ֆրոդոյին անհագստացրին Բորոմիրի խոսքերը: Հրաժարվելը խելագարություն — Ես մենակ էլ կգնամ Մինաս Թիրիթ, դա իմ պարտքն է,— ասաց գոնդորցին... Ինչի՞ց... Գուցե Համիշխանության Մատանու՞ց... Ֆրոդոն հիշեցԲորոմիրը: Հետո նա անքթիթ նայեց Ֆրոդոյին, ասես փորձելով կարդալ նրա մտքերը: Բայց նկատելով, որ Էլրոնդի մոտ կայացած խորհրդում Բորոմիրն այդ մասին արդեն մի անգամ խոսք հոբիթը չի պատրաստվում խոսել, գլուխը կախեց և մտածկոտ շարունակեց. — Եթե անհրաժեշտ է բաց արելՄատանին ոչնչացնել, բայց Էլրոնդը այն ժամանակ նրան ամեն ինչ բացատրեցապա զենքի ուժով այս դեպքում ոչնչի չես հասնի, և նաՊահապանի Գոնդոր գնալը միտք չունի: Բայց եթե անհրաժեշտ է ոչնչացնել Թշնամուն, ապա հիմարություն է հրաժարվել... — Բորոմիրը լռեց, կարծես թեմինչ այդ ինքն իր հետ էր խորհում, իսկ հիմա հանկարծ հասկացավ բանն ինչ , որ բարձրաձայն է: Հոբիթը հույսով նայեց Արագորնինխոսում, սակայն նա, մտքերի մեջ խորասուզվածև վերջացրեց ակնհայտորեն ոչ այնպես, ըստ երևույթին, պարզապես չէր լսում Բորոմիրին: Դրանով էլ խորհրդակցությունն ավարտվեց: Մերին ու Փինը արդեն քնած էին, Սամը դիմանում ինչպես ուզում էր, բայց թաքուն հորանջում էր: Օդում արդեն վաղորդյան թարմություն էր զգացվում: Ֆրոդոն մտավ վերմակի տակ ու քնեց. — ... Մեծ Գոնդորի ռազմական օգնությունից:

Առավոտյան նրանք սկսեցին ճանապարհի պատրաստություն տեսնելՖրոդոյին անհագստացրին Բորոմիրի խոսքերը: Եկան էլֆերը Հրաժարվելը հիմարություն է,— սկսեց գոնդորցին... Ինչի՞ց... Գուցե Համիշխանության Մատանու՞ց... Ֆրոդոն հիշեց, որ Էլրոնդի մոտ կայացած խորհրդում Բորոմիրն այդ մասին արդեն խոսք բաց արեց, բայց Էլրոնդը այն ժամանակ նրան ամեն ինչ բացատրեց, և իրենց հետ հանդերձանքի ու սննդամթերքի մի քանի պարկ բերեցիննա, կարծես թե, հասկացավ բանն ինչ է: Ջիմլին բացեց պարկերից մեկըՀոբիթը հույսով նայեց Արագորնին, շագանակագույն բարակ մի բլիթ հանեց՝ փաթաթված տերևի սակայն նա, մտքերի մեջխորասուզված, ջարդեց այն՝ միջուկը սպիտակ դուրս եկավըստ երևույթին, ևպարզապես չէր լսում Բորոմիրին: Դրանով էլ խորհրդակցությունն ավարտվեց: Մերին ու Փինը վաղուց քնած էին, դեռ չփորձածՍամը դիմանում էր, հիասթափված ասաց.բայց թաքուն հորանջում էր: Օդում վաղորդյան թարմություն էր զգացվում: Ֆրոդոն մտավ վերմակի տակ ու քնեց:

— Գալեթ... — Սակայն շնորհ արեց համտեսելուԱռավոտյան նրանք սկսեցին ճանապարհի պատրաստություն տեսնել: Թզուկի դեմքի արտահայտությունը իսկույն փոխվեց Էլֆերը նրանց վրանի մոտ հանդերձանքի ու սննդամթերքի մի քանի պարկ բերեցին: Ջիմլին բացեց պարկերից մեկը, շագանակագույն բարակ մի բլիթ հանեց, ջարդեց այն՝ միջուկը կրեմով դուրս եկավ, և նա հաճույքով կերավ մնացածը:, դեռ չփորձած, հիասթափված ասաց.

— Գալեթ... — Սակայն շնորհ արեց համտեսելու: — Կանգ առ... — ծիծաղելով ձայնեցին էլֆերը: — Դու արդեն կերար ցերեկվա բաժինը, Առանց այդ էլ դու միայն երեկոյան կողմ կսովածանաս, այն էլ եթե ամբողջ օրն աշխատես:

— Մեզ մոտ դրանք ոչ թե գալեթ, այլ լեմբաս ''ճանլաշ'' են կոչվում, իսկ համընդհանուր լեզվով՝ ճանապարհի հաց,— բացատրեցին էլֆերը: — Շատ սննդարար են ևԵթե դրանք չջարդվեն, ապա ճանապարհին նույնիսկ մի քանի շաբաթ թարմ կմնան, այնպես որ պահեք սև օրվա համար: Ճամփորդի համար, թեկուզ հսկա մարդու համար, դրա հետ մեկտեղբավական է ընդամենը մեկ ճանլաշ, ավելի համեղոր մի ամբողջ օր ոչ սովածություն զգա, քան քո գալեթներըոչ հոգնածություն:

— Իսկապես համեղ ենՀետո տանտերերը ցույց տվեցին հագուստները՝ լորիենյան երկար կնգուղավոր թիկնոցներ,— չվիճեց Ջիմլինթեթև ու նուրբ,— ավելի համեղբայց ամուր գործվածքից, քան Բեորնինգների մեղրահացերըյուրաքանչյուր Պահապանի չափերով կարված: Իսկ դրանից ավելի մեծ գովասանք չկա՝ ախր Բեորնինգների պես հացթուխներ դեռ պետք է փնտրելԴրանք ասես կլանելով զանազան երանգներ՝ արծաթափայլ էին թվում հսկա հացենիների թափանցիկ ստվերում,արևից ոսկեզօծվում, խոտից կանաչում, անամպ երկնքի ֆոնի վրա երկնագույն էին ընդունում և մթնշաղին դժգույն մոխրագույն դառնում: Թեև այժմ Պահապանները բազմիցս զարմանքով զգացել էին, որ էլֆերին դժվար է նկատել, եթե նրանք ամեն պատահական անցորդի հետ ուզում են, որ իրենց մեղրահացերը չեն կիսումչտեսնեն (քայլում են բացարձակապես անաղմուկ): Ճամփորդները շատ ուրախացան նվեր ստացած թիկնոցների համար: Դուք ավելի հյուրասեր եքԹիկնոցների օձիքներն ու կնգուղները կոճկվում էին մոլոշաքարե ոսկեղջրավոր տերևաձև փոքրիկ զարդով:

— Այնուամենայնիվ խնայեք դրանքԻսկ սա կախարդակա՞ն է,— ասացին էլֆերը: — Լեմբասը եթե չջարդվի, ապա ճանապարհին նույնիսկ մի քանի շաբաթ թարմ կմնա, այնպես որ պահեք սև օրվա համար: Ճամփորդի համար, թեկուզ հսկա մարդու համար, բավական է ընդամենը մեկ Լեմբաս, որ ամբողջ օրը սովածություն չզգա և առանց հանգստանալու քայլիտեղեկացավ Փինը՝ ուրախությամբ նայելով իր նոր թիկնոցին:

Հետո էլֆերը ցույց տվեցին հագուստները՝ լորիենյան երկար գլխանոցով թիկնոցներ— Մենք չենք հասկանում, թեթև ու նուրբի՞նչ է նշանակում «կախարդական», բայց ամուր գործվածքից— հոբիթին պատասխանեց էլֆերից մեկը: — Քո թիկնոցն էլֆական է, յուրաքանչյուր Պահապանի չափերով կարվածկարող ես չկասկածել... Եթե դու այդ նկատի ունես: Ֆրոդոն դժվարանում էր որոշելՕրհնյալ երկրի ջուրն ու օդը, թե ինչ գույն հողն ու իրերը, ծառերն ու խոտերը դրան տվել են դրանքիրենց շողշողուն գույները, փափկությունն ու գեղեցկությունը, ամրությունն ու հավերժությունը, քանզի ամեն ինչ, որ շրջապատում է էլֆերին, կենդանանում է նրանց վարպետների ստեղծածում: Սկզբում արծաթափայլ էին թվում հսկա հացենիների ստվերումԹիկնոցը ռազմիկների և հետախույզների հագուստ է, բայց շրջապատի փոփոխությունից սկսեցին նոր երանգներ ընդունել. արևի տակ ոսկեզօծվեցինհենց հագուստ է, խոտից կանաչեցինոչ թե զինվորական ասպազեն: Նետ ու նիզակից այն չի փրկի, հողից դարչնագույն դարձան և դժգունեցին մթնշաղումբայց կպաշտպանի ցրտից ու անձրևից, շոգին կպատսպարի այրող արևից ու արշավի ժամանակ կթաքցնի թշնամու աչքից: Թիկնոցների օձիգները կոճկվում էին տերևաձև կանաչ ամրակալերովԴուք արժանացել եք տերերի բարեկամական առանձնահատուկ վերաբերմունքին, քանզի ցարդ ոչ մի օտարական լորիենյան թիկնոց նվեր չի ստացել:

— Կախարդակա՞ն էՀասավ մեկնելու պահը: Պահապանները տխրությամբ նայեցին երկար ժամանակ իրենց տանը փոխարինած վրանին (թեպետ չէին կարող հիշել,— տեղեկացավ Փինը՝ ուրախությամբ նայելով իր նոր թիկնոցինթե ինչքան ժամանակ են ապրել այստեղ), վրանի մուտքի մոտի շատրվանին, տիրակալների մելորնին... Շրջվելով՝ նրանք տեսան Հելդարին: Հին ծանոթին տեսնելով, Ֆրոդոն շատ ուրախացավ:

— Մենք չենք հասկանումԵս պահպանում եմ հյուսիսային սահմանը, թե ինչ է նշանակում «կախարդական»— լանջն ի վեր բարձրանալով ասաց էլֆը,— հոբիթին պատասխանեց էլֆերից մեկը: — Քո թիկնոցն էլֆական էբայց ինձ նշանակել են ձեզ ուղեկցող, կարող և ես չկասկածել... Եթե դու այդ նկատի ունեսկարճ ժամանակով վերադարձա Գելեթհեն: Լորիենի ջուրն ու օդըՍևագետքի հովիտը ծխով է ծածկված, հողն ու իրերը, ծառերն ու խոտերը դրան տվել են իրենց շողշողուն գույները, փափկությունն ու գեղեցկությունը, ամրությունն ու հավերժությունը, քանզի էլֆերին շրջապատող ամեն իսկ ընդերքը ահավոր ցնցվում է՝ լեռներում ինչ կենդանանում է նրանց վարպետների ստեղծածում: Թիկնոցը ռազմիկների և հետախույզների հագուստ -որ վատ բան էկատարվում, բայց այն զրահ չէ և նետ ու նիզակից չի փրկիդուք չէիք կարող գնալ արևմուտք: Բայց Անդուինի ճանապարհը դեռևս բաց է: Փոխարենը հիանալի կպաշտպանի ցրտից ու անձրևիցԳնանք, շոգին կպատսպարի այրող արևից ու արշավի ժամանակ կթաքցնի թշնամու աչքից: Դուք արժանացել եք տիրակալների բարեկամական ու առանձնահատուկ վերաբերմունքին, քանզի մինչ այժմ ոչ մի օտարական լորիենյան թիկնոց նվեր կորցնել չի ստացելկարելի:

Հասավ մեկնելու ժամըՄելորնները զրգում էին էլֆերի ձայներից, բայց արահետներում նրանց ոչ ոք չհանդիպեց: Պահապանները տխրությամբ նայեցին երկար ժամանակ իրենց տանը փոխարինած վրանինՆրանք իջան բլրի ստորոտը, շատրվանինանցան դարպասը, տիրակալների մելորնին... Հեռանում էին ծանր սրտերով: Շրջվելով՝ նրանք տեսան Հալդիրին: Հին ծանոթին տեսնելովպատերի միջև ընկած միջանցքը, սպիտակ կամրջով անցան խանդակը և, հետևելով Հելդարին, Ֆրոդոն շատ ուրախացավշրջվեցին արևելք:

— Ես պահպանում եմ հյուսիսային սահմանըԱրահետը պտտվում էր խիտ անտառում. ոսկեզօծ տերևները ծածկում էին երկինքը,— ասաց էլֆը: — Բայց ինձ նշանակել և ճամփորդներն զգում էին, որ թեքությամբ են ձեզ ուղեկցողիջնում: Մի տասը լիգ հետո հացենիների միջից փայլեց կեսօրվա արևը, և ես կարճ ժամանակով վերադարձել եմ Գալադոնճամփորդներն ակամա արագացրին քայլերը, բաց դաշտ դուրս եկան ու հետ նայեցին: Սևագետքի հովիտը ծխով է ծածկվածՆրանցից աջ հոսում էր Կախարդուհին՝ թափանցիկ, քչքչան ու ոչ շատ լայն, իսկ ընդերքը ահավոր ցնցվում է՝ լեռներում ինչ-որ վատ բան է կատարվումառջևում, դեպի արևելք, նրանց ճանապարհը կտրելով, անաղմուկ իր մութ ջրերն էր գլորում աներևակայելի լայն ու մռայլ Անդուինը: Հյուսիսից մարգագետնի նեղ շերտը երիզում էր հսկա հացենիների պատը: Եթե ինչԱնդուինից այն կողմ դարուփոսերով մարգագետիններում տեղ-որ մեկը փոշմանել է և ուզում է վերադառնալտեղ թփեր էին ցցված, ապա կարող եք հրաժեշտ տալ այդ մտքիներևում էին բացատներ: Ձեր ճամփան գնում է հարավ, գնանք, ժամանակ կորցնել չի կարելիԿախարդուհուց մինչև հորիզոնի մութ գիծը ձգվում էին անհրապույր մերկ անտառներ: Գետերը հարավից ու արևելքից սահմանափակում էին Օրհնյալ Երկրի ծաղկուն հողերը՝ Պահապանները մոտեցել էին Խլուտի սահմաններին:

Կանաչ արահետները դատարկ էինՈսկե Կախարդուհու ձախ ափին, բայց մելորնների կատարներից լսվում Անդուին թափվելուց երեսուն քայլի վրա երևում էր սպատակ քարից ցածր կառանատեղը, որտեղ կառանված էին էլֆերի զրնգուն ձայներըտարբեր չափերի ու զանազան գույների մակույկներ: Ճամփորդներն իջան բլրի ստորոտըԷլֆերը Պահապանների պաշարները տեղավորեցին երեք ոչ մեծ մոխրագույն նավակների մեջ: Սամը զգուշորեն մոտեցավ ափին, անցան դարպասըկռացավ, պատերի միջև ընկած միջանցքըբարձրացրեց պարանի կծիկը՝ այն թեթև էր ու մետաքսանման, սպիտակ կամրջով անցան խանդակը և, լքելով գլխավոր ուղին, Հալդիրի հետևից խորացան անտառի թավուտում: Արահետը տանում էր ներքև՝ դեպի Մեծ Գետի ափերը:հարցրեց էլֆերին.

Ոսկեզօծ տերևները ծածկում էին երկինքը, բայց մի տաս լիգ անցնելուց հետո մելորնների միջից փայլեց կեսօրյա արևը: Ճամփորդներն ակամա արագացրին քայլերը և շուտով բաց մարգագետին դուրս եկան: Նրանցից աջ հոսում էր Կախարդուհին՝ թափանցիկ, քչքչան ու ոչ շատ լայն, իսկ նրանցից ձախ, ճամփորդների ճանապարհը կտրելով, անաղմուկ իր մութ ջրերն էր գլորում աներևակայելի լայն ու մռայլ Անդուինը: Հյուսիսից մարգագետնի նեղ շերտը երիզում էր հսկա հացենիների պատը: Անդուինից այն կողմ, ինչքան աչքը կտրեր, անտառը շարունակվում էր: Բայց դա արդեն այլ անտառ էր՝ անհրապույր, տերևազուրկ: Լորիենի սահմաններից դուրս ծառերը մերկ էին— Սա է՞լ է մեզ համար:

Ոսկե Կախարդուհու ձախ ափին— Իհարկե, Անդուին թափվելուց երեսուն քայլի վրա երևում էր սպատակ քարից ցածր կառանատեղը, որտեղ կառանված էին տարբեր չափերի ու զանազան գույների նավակներ— հոբիթին պատասխանեցին էլֆերը: Էլֆերը Պահապանների պաշարները տեղավորեցին երեք ոչ մեծ մոխրագույն նավակների — Մենք ամեն նավակի մեջ: Սամը զգուշորեն մոտեցավ ափիներեք կծիկ ենք դրել, կռացավթող շատ լինի, քիչ չլինի: Երբեք առանց երկար, բարձրացրեց գետնին ընկած պարանի երեք կծիկներից մեկը և սկսեց շոշափել՝ այն թեթև էր, մետաքսանման ու բարակու ամուր պարանի ճամփորդության դուրս չգաս: Իսկ մեր պարանները հենց այդպիսին են: Եվ դրանք բազմիցս պետք կգան ձեզ:

— Սա է՞լ է մեզ համար,Թե չէ ես չգիտեմ... — հարցրեց նա էլֆերինբացականչեց Սամը:— Ա՜յ, մենք Ազատքից առանց պարան դուրս եկանք, դրա համար էլ մինչև Լորիեն ինքս ինձ անիծում էի...

— ԻհարկեԿարող եք վարել նավակները,— հոբիթին պատասխանեցին էլֆերըհայտարարեց Հելդարը: — Մենք ամեն նավակի մեջ երեքական կծիկ ենք դրել՝ թող շատ լինի, քիչ չլինի: Երբեք առանց երկար, թեթև, բարակ ու ամուր պարանի ճամփորդության Միայն թե չշտապեք Անդուին դուրս մի արի: Իսկ մեր պարանները հենց այդպիսին են և բազմիցս պետք կգան գալ. սկզբում ձեզհարկավոր է վարժվել մակույկներին:

— Թե չե ես չգիտեմ... — բացականչեց Սամը: — Ա՜յ, մենք Ազատքից առանց պարան դուրս եկանք, դրա համար էլ մինչև Լորիեն ինքս ինձ անիծում էի... — Եկեք այստեղ,— կանչեց Հալդիրը: — Ամեն ինչ պատրաստ է, կարող եք վարել ձեր նավակները: Միայն թե չշտապեք Անդուին դուրս գալ. սկզբում ձեզ հարկավոր է վարժվել մակույկներին: — Այո՛, այո՛, զգույշ եղեք, բարեկամներ,— Հալդիրին Հելդարին ձայնակցեցին մյուս էլֆերը: — Մեր նավակները խորը չեն սուզվում, եթե նույնիսկ չափից ավելի են բեռնված, և դուք դրանց միանգամից վարժվել չեք կարող: Սկզբում ափի մոտ փորձեք, ստուգեք, թե ինչպես են սահում ջրի վրա:

Նավակների հատակին դրված էին տերևաձև բերաններով թիեր: Արագորնը թիով հրվեց կառանատեղից և փորձի համար գնաց հոսանքին հակառակ՝ դեպի վեր: Նա թիավարել գիտեր, բայց գետն արագահոս էր և մակույկը բավական դանդաղ էր շարժվում: Սամը տեղավորվել էր առջևի նստարանին և, երկու ձեռքով նավակի կողերից կառչած, սարսափով նայում էր ջրինհզոր Անդուինին: Կախարդուհին ուրախ փայլփլում էր արևի տակ, երբեմն նավակի կողքով հացենու տերև էր լողում դեպի Անդուին:

Գետը կտրուկ շրջադարձ կատարեց՝ և հեռվում երևաց Արագորնը շրջվեց ու լողաց հոսանքի ուղղությամբ լողացող : Հանկարծ Գետի կտրուկ շրջադարձից դուրս լողաց մի հսկայական կարապ՝ հպարտ, ձյունաճերմակ պարանոցով, սաթե աչքերով, ոսկեզօծ կտուցով և թեթևակիորեն բացված թևերով: Լսվեց ցածր, քնքուշ երաժշտություն: Երբ զարմանալի թռչունը մոտեցավ, ճամփորդները հասկացան, որ դա նավակ մակույկ է, էլֆերի զարմանալի վարպետության արդյունքը: Հեռվից կարապը կենդանի էր թվում, թեև անբնական մեծ էր: Ճերմակ հագուստներով երկու էլֆ Երկու բաց մոխրագույն թիկնոցներով մակույկավարները վարժ աշխատում էին մեծ սև թիերով, որոնց վերևում տարածված էին լայն թևերը:

Նավակում նստած էր Լորիենի տիրակալը, իսկ նրա հետևում կողքը կանգնած էր Գալադրիելը: Տիրուհին քնարով Գալադրիելն ու, ինքն իրեն ցածր նվագակցելով , էլֆական թախծալուր երգ երգեր էր երգում: Նրա տխուր, բայց գեղեցիկ ձայնը մեղմորեն տարածվում էր ձմեռային սառը, մաքուր օդումՏիրակալների նավակը հասավ Պահապաններին:

Տիրակալների նավակը հասավ Պահապաններին— Մենք եկել ենք հաջողություն մաղթելու ձեզ ձեր վտանգավոր ու դժվարին ճանապարհին,— երգն ավարտելով, ասաց Գալադրիելը:

— Մենք եկել ենք հաջողություն մաղթելու ձեզ ձեր վտանգավոր ու դժվարին ճանապարհինԴուք երկար ժամանակ մեր հյուրը եղաք,— ասաց Գալադրիելը: ավելացրեց Սելեբերնը,— Թո՛ղ բայց դե այնպես ստացվեց, որ բոլոր արգելքները վերանան ձեր ճանապարհիցմենք ոչ մի անգամ խրախճանք չարեցինք միասին: Տիրուհին հրավիրում է ձեզ հրաժեշտի ճաշկերույթի Սահմանային Մեծ Գետի ափին:

— Դուք երկար ժամանակ մեր հյուրը եղաքՃաշկերույթին Ֆրոդոն համարյա ոչինչ չկերավ: Նա տխուր նայում էր էլֆերի տիրուհուն այն նախազգացումով,— ավելացրեց Սելեբորնըոր դա իրենց վերջին հանդիպումն է: Տիրուհին հզոր ու ահազդու չէր թվում,— բայց մենք ոչ մի անգամ միասին խնջույք չարեցինքթեպետ գեղեցիկ էր, ինչպես միշտ: Ուստի և խնդրում ենք մասնակցել հրաժեշտի ճաշկերույթին սահմանային գետի ափինՆա հոբիթին հանկարծ թվաց (ինչպես բոլորին, ով հիմա շփվում է էլֆերի հետ) վաղեմի անցյալի հավերժ գեղանի բնակչուհի:

Կարապը դանդաղ լողաց դեպի կառանատեղին: Նավակները շրջելով՝ ճամփորդները հետևեցին նրան: Մարգագետնում, կանաչ խոտի վրա, դրված էին ճաշկերույթի պարագաներըՃաշից հետո Լորիենի Տիրակալը Պահապաններին պատմեց Գետափնյա հողերի մասին:

Ֆրոդոն ճաշկերույթի ընթացքում համարյա ոչինչ չկերավ: Նա տխուր նայում էր էլֆերի տիրուհուն Անդուինը լայն կիրճով հոսում է անտառների ու լսում նրա ձայնըքարքարոտ տափաստանների միջով: Տիրուհին հզոր ու ահազդու չէր թվում այլևսՍկզբում նա կտրուկ թեքվում է դեպի արևելք, բայց ինչ-որ բան նրա մեջ փոխվել էր՝ ասեսիսկ հետո, մոտ լինելովմի քանի վիթխարի ոլորաններից հետո, միաժամանակ հեռացել էր ու անհասանելի դարձել՝ վերածվելով վաղուց ժամանակի ալիքների հետևում մնացած դարաշրջանի կենդանի տեսիլքիաստիճանաբար նեղանալով հոսում է հարավ, կտրում ոչ մեծ ամայի սարահարթը և բավական վտանգավոր սահանքից հետո Թոլ Բրանդիր՝ ձեր լեզվով Ժայռոտ կղզով, բաժանվում է երկու կատաղի վտակի, որպեսզի գահավիժի Բոլոնի, կամ ինչպես էլֆերն են անվանում՝ Նենդալֆի հարթավայրը: Ու մինչ այսօր էլ այդպիսին Ցիցքար՝ էլֆերեն Ռերոս ջրվեժը, իհարկե նավակներով հաղթահարել հնարավոր չէ, ստիպված կլինեք շրջանցել այն: Սակայն նրանք, ովքեր պետք է գնան Մինաս Թիրիթ, ավելի լավ է Անդուինին հրաժեշտ տան մինչև Ռերոս հասնելը, որպեսզի գնան Մուստանգրիմով, խուսափելով Նենդալֆի ճահճուտներից: Միայն թե չշեղվեք հյուսիս-արևմուտք , դեպի Մշուշապատի հարավային ճյուղավորումների անտառները, քանզի այդ հինավուրց անտառների մասին բավական տարօրինակ լեգենդներ են թվում էլֆերը հետագա դարերում ծնված մարդկանցպատմում:

Ճաշն ավարտվեց— Վերջին անգամ Ազատքի ճանապարհին անցա Մուստանգրիմով, բայց դեռ ոչ ոք չէր շտապում վեր կենալ: Սելեբորնը ձեռքը բարձրացրեց և ցույց տվեց հարավ— ասաց Բորոմիրը:— Եվ չնայած գնում էի հարավային հողերով՝ Սպիտակ լեռներից դեպի Մոխրաջուր ու Դիվոտ գետերը, արևելյան Մուստանգրիմն ինձ ծանոթ չէ, բայց ոչինչ, տան ճանապարհն արևելքից էլ կգտնեմ...

— Հոսանքն ի վար անտառը շուտով կնոսրանա ու կվերջանաՏեսնելով,— ասաց նա: — Հետո ամայի տափաստան կսկսվի: Գետը կթեքվի դեպի արևելքոր գոնդորցին էլ չի շարունակելու, իսկ հետո, մի քանի վիթխարի ոլորաններից հետո, աստիճանաբար նեղանալով, կթեքվի հարավ: Ապա, կտրելով ամայի սարահարթը, կհասնեք մի բարձր կղզու, որը կոչվում է Ժայռոտ կամ էլֆերեն՝ Թոլ Բրանդիր: Կղզին գետը բաժանում է երկու կատաղի վտակի, որոնք մեծ աղմուկով ու որոտով, ջրի ամպ բարձրացնելով գահավիժում են Նենդալֆի հովիտը կամ ձեր լեզվով՝ Ցածրահովիտ: Ռաուրոսը՝ այդ ջրվեժը, իհարկե նավակներով հաղթահարել հնարավոր չէ, ստիպված կլինեք շրջանցել այն: Ցածրահովիտը ճահճոտ վայր է, որտեղ Գետը բաժանվում է բազմաթիվ վտակների: Այնտեղ Անդուինին է միանում Էնտուոշ գետը, որը հոսում է արևմուտքից, Ֆենգորնյան անտառից: Էնտուոշի ափերը պատկանում են Ռոհանին: Ռոհանցիների հողերը Գետի մյուս ափին են: Այս ափին Էմին Մուիլի լերկ ժայռերն են: Այդ բարձրավանդակի մյուս կողմում փռված են Մեռյալ Ճահիճները, իսկ դրանցից այն կողմ գտնվում են Քիրիթ Գորգորն ու Մորդորի Սև դարպասը: Սակայն Բորոմիրը և ձեզանից նրանք, ովքեր պետք է գնան Մինաս Թիրիթ, ավելի լավ է Անդուինին հրաժեշտ տան մինչև Ռաուրոս հասնելը և հատեն Էնտուշը նրա ճահճոտ բերանից վերև: Միայն թե Էնտուոշի հոսանքով շատ Գալադրիելը վեր չբարձրանաք և, առավել ևս, պետք չէ խորանալ Ֆենգորնի անտառում, քանզի այդ հինավուրց անտառի մասին բավական տարօրինակ բաներ են պատմում: Այդ երկրամասի մասին քիչ բան է հայտնի՝ հատկապես հիմա: Ձեզ համար այն օտար է և վտանգավոր, բայց Բորոմիրն կացավ ու Արագորնը այդ մասին արդեն գիտեն: հանդիսավոր հայտարարեց.

— ԻսկապեսԹող բոլորը խմեն հրաժեշտի թասը՝ սկսած ճանապարհի հաջող ավարտի համար: — Երբ բոլորը դատարկեցին թասերը, Մինաս Թիրիթում Ֆենգորնի մասին տարօրինակ առասպելներ են շրջում,— համաձայնեց Բորոմիրըտանտիրուհին առաջարկեց նորից նստել: — Սակայն դրանց մեծ մասը ծեր շաղակրատների հնարանքներ են: Մենք այդ հեքիաթները երեխաներին ենք պատմում: Ռոհանից դեպի հյուսիս ընկած այդ հողերը այնքան են ժամանակի ընթացքում հեռացել մեզանիցհրաժեշտ տվեցինք իրար, որ մարդկանց երևակայությունը ինչով ասես բնակեցնում և մեզ արդեն անջրպետում է դրանք: Հինավուրց Ֆենգորնը գտնվում է մեր թագավորության սահմանների մոտկայանալիք բաժանման անտեսանելի ստվերը, բայց արդեն շատ սերունդներ գոնդորցիներն այնտեղ չեն եղել, ուստի և ժամանակի խորքերից եկած այդ առասպելները հերքել ոչ ոք չի կարող, սակայն հաստատել էլ ոչ ոք չի կարող: Ես անցել եմ Ռոհանով, բայց նրա հյուսիսային սահմաններին չեմ մոտեցել: Երբ ինձ ուղարկեցին Իմլադրիս, ես ընտրեցի Լեռնանցքով գնացող ուղին և, հետևում թողնելով Սպիտակ Լեռները, Իզենն ու Մոխրաջուրը, հասա հյուսիսային հողեր: Դա շատ երկար ու հյուծիչ արշավ էր. ես հաղթահարեցի առնվազն չորս հարյուր լիգ և ամսից ավելի անցկացրի ճանապարհներին, քանզի Թարբադում Մոխրաջուրը հատելիս կորցրի ձիուս— երկարատև դադարից հետո ասաց նա: — Բայց այժմ, հաղթահարելով այդ ուղին և այն, որն անցա Ջոկատի հետ, կարծում եմ, որ հեշտությամբ կգտնեմ տան ճանապարհը Ռոհանի հարթավայրերով և, եթե կարիք լինի, նաև Ֆենգորնով կանցնեմԼորիենից հեռանալուց առաջ ընդունեք էլֆերի հրաժեշտի նվերները:

Տեսնելով— Քեզ համար, որ գոնդորցին էլ Պահապանների Ջոկատի առաջնորդ, մեր վարպետները պատրաստել են փառապանծ Էլենդիլի սրին վայել պատյան: Այդ պատյանից հանվող թուրը չի շարունակելուկարող կոտրվել, Գալադրիելը վեր կացավբթանալ... Սակայն շուտով մեր միջև կբարձրանա անթափանց ու սև Խավարի Վարագույրը: Ուրեմն չունե՞ս արդյոք որևէ նվիրական իղձ, վերցրեց սպիտակ մեղրով լի գավաթը ևոր կարող եմ իրականացնել միայն ես, մեկնելով Սելեբորնին, հանդիսավոր հայտարարեց.էլֆերի Օրհնյալ Երկրի տիրուհին:

Հետո նա գավաթը ձեռքին հերթով մոտեցավ հյուրերին— Տիրուհի, առաջարկեց նրանց կում անել մեղրից իմ իղձերի կատարմանը ինձ կհասցնի միայն իմ սեփական ճանապարհը՝ ճանապարհ խավարի միջով մինչ հաղթանակ կամ կործանում: Ապագա կյանքի վերաբերյալ իմ բոլոր խոհերը կապված են Ազատքի և հաջողություն ցանկացավ ամենքին առանձին: Երբ բոլորը խմեցինԼորիենի էլֆերի հետ, տիրուհին առաջարկեց նորից նստել:բայց իրականացնել իղձը վեր է քո կամ Էլրոնդի ուժերից...

— Մենք հրաժեշտ տվեցինք միմյանցՍտույդ չես ասի,առարկեց նրան տիրուհին և ավելացրեց.— երկար լռությունից հետո խոսեց նաընդունիր ևս մեկ ընծա: — Նա Արագորնին մեկնեց թափանցիկ կանաչ թանկարժեք քարից պատրաստված մի կրծքազարդ: Կրծքազարդը՝ բացված թևերով արծիվը,մեղմ լույս էր ճառագում, ասես տերևներով ծածկված արև էր: — Ես այս քարն ստացել եմ իմ մայրիկից և մեզ արդեն անջրպետում նվիրել եմ իմ աղջկան՝ Սելեբրայնին, նա՝ իր աղջկան, բայց այժմվանից այն քոնն է կայանալիք բաժանման անտեսանելի ստվերը: Բայց Լորիենից հեռանալուց առաջ ընդունեք էլֆերի հրաժեշտի նվերները, քանզի ահա թե ինչ է կանխագուշակված. Քո ժամին կկոչեն քեզ Էլեսար՝ էլֆական բյուրեղ Էլենդիլի տոհմից:

Սկզբում նա դիմեց ԱրագորնինԱրագորնը խոնարհվեց, ընդունեց կրծքազարդն ու ամրացրեց կրծքին.հանկարծ բոլորը տեսան նրա իսկական արքայական դեմքը, և ասես ուսերից թոթափեց կործանարար հողերում դեգերելու իր բազմամյա լուծը:

— Քեզ համարԵրախտապարտ եմ քեզ, Պահապանների Ջոկատի առաջնորդօ՜ Լորիենի տիրուհի, մեր վարպետները պատրաստել են փառապանծ Էլենդիլի սրին վայել պատյանոր կյանք ես տվել Սելեբրայնին ու Արվենին,— ասաց նա:

Պատյանը ծածկված էր խորամանկորեն իրար միահյուսված ոսկե և արծաթե ծաղիկներով ու տերևներով, իսկ տերևների արանքում թանկարժեք քարերով էլֆական ռունագրեր էին, որոնք կազմում էին սրի անունը՝ Անդրիլ, և պատմում նրա պատմությունըՏիրուհին լուռ գլուխը խոնարհեց:

— Այդ պատյանից հանվող թուրը չի կարող կոտրվել կամ բթանալԵրկու պատանի հոբիթներին՝ Փինի ու Մերիին, նույնիսկ եթե պարտություն կրի... Սակայն շուտով մեր միջև կփռվի անթափանց Գալադրիելը խոշոր ծաղկաձև ճարմանդներով արծաթե գոտիներ նվիրեց, Բորոմիրին՝ տպազիոնով դրվագված ոսկե գոտի, Լեգոլասը լորիենյան աղեղ ստացավ, որն ավելի ձիգ ու սև Խավարի Վարագույրը: Ուրեմն չունե՞ս արդյոք որևէ նվիրականք իղձհզոր էր, քան չարքանտառցիներինը, և նուրբ, որ կարող եմ իրականացնել միայն եսբայց ծանր նետերով լի կապարճ:

— Դե, իսկ քեզ համար, սիրելիդ իմ այգեպան,— տիրուհին քնքուշ ասաց Սամին,— հատուկ նվեր եմ պատրաստել, համեստ, սակայն հուսով եմ, օգտակար: — Նա հոբիթին մեկնեց մի տուփ, որի կափարիչի վրա մեկ տառ կար միայն փորագրված «Գ»: — Սա «Գ» գաղտնագիրն է,— բացատրեց տիրուհին: — Այդ տուփիկում ես մի քիչ հող եմ դրել, որ օրհնել եմ բերքառատությամբ Միջերկիր աշխարհի բոլոր մասերում: Այն քեզ չի պաշտպանի ճանապարհի վտանգներից, չի փրկի թշնամու նետից ու թրից, բայց եթե դու երբևէ վերադառնաս տուն և այս հողով պարարտեցնես նույնիսկ ավերված ու լքված այգիդ, ապա այն չտեսնված փարթամորեն կծաղկի: Եվ Արագորնը պատասխանեց նրան.այն ժամանակ գուցե հիշես Լորիենը, որը տեսար, ցավոք, միայն ձմռանը, քանզի մեր ամառը վաղուց վերջացել է:

— ՏիրուհիՍամը մինչև ականջների ծայրը կարմրեց և, իմ երազանքը քեզ հայտնի է: Դու երկար ժամանակ պահպանել ես քո մոտ այն միակ գանձըշփոթված շնորհակալական խոսքեր քրթմնջալով, որին ես տենչում եմ: Բայց նույնիսկ եթե ցանկանաս էլ, քո ուժերից վեր է տալ այն ինձ: Միայն անցնելով Խավարի միջով, ես կգտնեմ այնխոնարհվեց էլֆերի տիրուհուն:

— ԼավՄնաց իմանանք, — ասաց տիրուհինԳալադրիելը,— բայց գուցե այն, ինչ կտամ փոխարենը, մխիթարանք դառնա քեզ համար: Այս իրը թողնված է է ինձ մոտ, որպեսզի ես պահպանեմ այն ու փոխանցեմ քեզ այն դեպքում, երբ դու անցնես մեր հողերովթե թզուկը ի՞նչ հիշատակ կուզենար ստանալ էլֆերից:

Նա Արագորնին մեկնեց թափանցիկ կանաչ քարից պատրաստված — Ո՛չ մի կրծքազարդ, տիրուհի՛,— ասաց Ջիմլին: Այն նման էր բացված թևերով արծվի ու մեղմ լույս էր ճառագում— Ինձ համար բավական է, որ սեփական աչքերով տեսել եմ Օրհնյալ երկրի հրաշագեղ տիրուհուն:

— Ժամանակին Լսեցի՞ք,— էլֆերին դիմեց Գալադրիելը: — Հիմա, ես այս զարդը նվիրել կարծում եմ իմ աղջկան՝ Սելեբրայնին, իսկ նա՝ իր դստերըձեզ այևս չի թվա, որ թզուկները տաղտկալի շահախնդիրներ են: Սակայն այժմվանից այն քոնն է, քանզի ահա թե ինչ է կանխագուշակված. Կգա ժամանակը և կկոչեն առանց նվեր մենք քեզ Էլեսար՝ էլֆական բյուրեղ Էլենդիլի տոհմիցբաց չենք թողնի, թանկագինդ իմ Ջիմլի,— ավելացրեց նա: — Ասա ինձ, ի՞նչ հիշատակ կուզեիր ստանալ Օրհնյալ Երկրի էլֆերից:

Արագորնը խոնարհվեց— Ոչինչ չեմ խնդրում, ընդունեց կրծքազարդն տիրուհի,— պատասխանեց թզուկը... Եվ երկար ժամանակ լռեց: Բայց հետո սիրտ արեց ու ամրացրեց կրծքինասաց. հանկարծ նա ասես աճեց— Եթե խոսենք անիրականալի երազների մասին... ապա ես կուզեի որպես ընծա ստանալ Լորիենի տիրուհու մազափունջը: Թզուկները թանկարժեք իրերի հարկը լավ գիտեն, և բոլորը տեսան նրա իսկական արքայական դեմքըքո վարսերի համեմատությամբ, և ասես ուսերն ազատվեցին կործանարար հողերում դեգերելու բազմամյա լուծիցտիրուհի, ոսկին ժանգոտ երկաթ է թվում: Մի բարկացիր, որ ուրիշ ոչինչ չեմ խնդրում... — Այս անգամ նա վերջնականապես լռեց:

— Երախտապարտ եմ քեզԼսվեց էլֆերի վախեցած փսփսոցը, օ՜ Լորիենի տիրուհի, որ կյանք ես տվել Սելեբրայնին իսկ Սելեբերնը զարմացած նայեց թզուկին: Բայց տիրուհին ժպտաց ու Արվենին,— գոչեց նա:մեղմ հարցրեց.

Տիրուհին լուռ գլուխը խոնարհեց— Իսկ ի՞նչ կանեիր այդ ընծան:

Երկու հոբիթներին՝ Փինի ու Մերիին, Գալադրիելը խոշոր ծաղկաձև ճարմանդներով արծաթե գոտիներ նվիրեց, Բորոմիրին՝ մեծ ոսկե գոտի, Լեգոլասը լորիենյան աղեղ ստացավ, որն ավելի ձիգ ու հզոր էր, քան չարքանտառի — Կպահպանեի որպես էլֆերի աղեղներըհետ բարեկամության անգին հիշատակ, և նետերով լի կապարճ— առանց մտածելու Տիրուհուն պատասխանեց թզուկը:

— Իսկ քեզ, փոքրկ իմ այգեպան,— Եվ տիրուհին քնքուշ ասաց Սամին,— հատուկ նվեր եմ պատրաստելմազափունջը կտրելով, համեստ, սակայն հուսով եմ, օգտակար: — Նա հոբիթին մեկնեց մի փոքրիկ տուփ, որի վրա ոչինչ չկար, բացի կափարիչին փորագրված ռունագիր «Գ» տառից: — «Գ» նշանակում է Գալադրել,— բացատրեց տիրուհին: — Այդ տուփիկում ես մի քիչ հող եմ դրել իմ այգուց և օրհնել եմ բերքառատությամբ: Այն քեզ չի պաշտպանի ճանապարհի վտանգներից, չի փրկի թշնամու նետից տվեց թզուկին ու թրից, բայց եթե դու երբևէ վերադառնաս տուն և այս հողով պարարտեցնես նույնիսկ ավերված ու լքված այգիդ, ապա այն չտեսնված փարթամորեն կծաղկի: Եվ այն ժամանակ գուցե հիշես Լորիենը ու տեսնես նրա պայծառ լույսը, թեև հանդիպեցիր մեզ մեր ձմեռվա օրերին: Գարունն ու աշունը վաղուց հեռացել են, դարձել հիշողություն և այլևս չեն վերադառնա այս աշխարհ:մտախոհ ասաց.

Սամը մինչև ականջների ծայրը կարմրեց — Ես ոչինչ կանխագուշակել չեմ ուզում, քանզի Միջերկրի վրա Մութն է իջնում, ևմենք չգիտենք, թե ինչ է սպասում մեզ ապագայում: Բայց եթե վիճակված է, որ Մութը ցրվի, շփոթված շնորհակալական խոսքեր քրթմնջալովապա դու կկարողանաս շատ ոսկի ունենալ, խոնարհվեց էլֆերի տիրուհունսակայն դրա ստրուկը չես դառնա:

— Իսկ ի՞նչ հիշատակ կուզենար ստանալ էլֆերից թզուկըՔեզ, Պահապան, վերջում եմ ընծա տալիս,— հարցրեց Ֆրոդոյին նայելով ասաց Գալադրիելը Ջիմլիին,— հենց այն պատճառով, որ վաղուց եմ վճռել, թե ինչպես գոնե մի քիչ թեթևացնեմ քո ճանապարհը: — Տիրուհին վեր կացավ և հոբիթին մեկնեց ներսից լուսավորվող մի բյուրեղապակե անոթ: — Այս թասի մեջ,— բացատրեց նա,— Հայելու լճախորշից երկու կաթիլ ջուր է Գիշերաստղի շողերով թափանցված: Որքան սև է խավարը, այնքան ավելի պայծառ է սա լուսավորվում: Հույս ունեմ, որ եթե քո ճանապարհին խավարեն լույսի մյուս աղբյուրները, ապա քեզ կօգնի էլֆական Լուսատուն, այնժամ հիշի՛ր Գալադրիելին ու նրա Հայելին:

— Ոչ միՏիրուհին թասի լույսով լուսավորված հզոր էր, տիրուհիհրաշագեղ ու վեհասքանչ,— ասաց Ջիմլին: — Ինձ համար բավակն էբայց ոչ երբեք ահարկու, որ սեփական աչքերով տեսել եմ Լորիենի հրաշագեղ տիրուհունինչպես այն ժամանակ Հայելու մոտ: Ֆրոդոն անխոս խոնարհվեց:

— Լսեցի՞ք,— էլֆերին դիմեց ԳալադրիելըՍելեբերնը Պահապաններին ուղեկցեց մինչև կառանատեղ: — ՀիմաՄայր մտնող արևի ճառագայթները ոսկեզօծել էին Կախարդուհու ալիքները. երկինքը զրնգում էր արտույտների դայլայլներից: Ճամփորդները խմբերի բաժանվեցին, ես կարծում եմինչպես առաջին անգամ, ձեզ այևս չի թվա, որ թզուկները ագահ են ու շահախնդիրներերբ փորձում էին նավակները: Սակայն առանց նվեր մենք քեզ բաց չենք թողնիԷլֆերը ձողերով հրեցին նրանց ափից, Ջիմլիբարձրագոչ բարի ճանապարհ մաղթեցին, որդի Գլոյնի,— ավելացրեց նաև Պահապանները լողացին դեպի Մեծ Անդուին: Ասա ինձԿախարդուհու Անդուին թափվելու տեղում լուռ կանգնած էր Լորիենի տիրուհին: Թեթևագլոր ալիքները մակույկները հանեցին գետի մեջտեղը, ի՞նչ հիշատակ կուզեիր ստանալ գալադրիմներիցև Լորիենը դանդաղ սկսեց հեռանալ, ասես մի մի ոսկեառագաստ նավ, որ Պահապաններից հեռանալով լողում էր դեպի անդառնալի անցյալ:

— Ոչինչ չեմ խնդրումՎեհորեն մռայլ Անդուինը մթագնում էր Կախարդուհու ջինջ ջրերը: Նավակներն արագ լողացին հարավ, տիրուհիև շուտով Գալադրիելի լուսավոր կերպարանքը դարձավ փոքրիկ,— պատասխանեց թզուկըհազիվ նկատելի կետ,— եթե միսյն... — և հանկարծ լռեցորը փայլում էր հեռվում: Բայց հետո սիրտ արեց Ֆրոդոյին թվաց, թե մի կայծ բռնկվեց: Այդ Գալադրիելը բարձրացավ ոտքերի ծայրերին ու խոսեց. — Եթե խոսենք անիրականալի երազների մասին... ապա ես կուզեի որպես ընծա ստանալ Լորիենի տիրուհու մազափունջը: Թզուկները թանկարժեք իրերի հարկը լավ գիտենձեռքերը տարածեց վերջին հրաժեշտի համար, տիրուհիիսկ հետո ուղեկցող քամու խշշոցի հետ հեռվից եկող երգի ձայն լսվեց, մեղմ, հազիվ լսելի, բայց քո վարսերի համեմատությամբ ոսկին ժանգոտ երկաթ է թվում: Մի բարկացիր, որ ուրիշ ոչինչ չեմ խնդրումայնուամենայնիվ զրնգուն... — թզուկը խոնարհվեց և լռեց:

Լսվեց էլֆերի վախեցած փսփսոցըԱնդուինը անսպասելիորեն շրջվեց դեպի արևելք, իսկ Սելեբորնը զարմացած նայեց թզուկինև բարձր, ծառապատ ափը Ֆրոդոյից ծածկեց Օրհնյալ Երկիրը: Այլևս երբեք նա այնտեղ չեղավ: Բայց տիրուհին ժպտաց ու մեղմ հարցրեց.

— Իսկ ի՞նչ կանեիր այդ ընծանՆրանց դադարը հրաշալի երազի պես ընդհատվեց: Ճամփորդները լողում էին հարավ արևելք: Իրիկնային արևը գետում արտացոլվելով կուրացնում էր նրանց արցունքալի աչքերը: Ջիմլին, բոլորովին չթաքցնելով, լաց էր լինում:

— Կպահպանեի այդ գանձըՀիմա, տիրուհիՕրհնյալ երկիրը տեսնելուց հետո, ի հիշատակ այն խոսքերի— տխուր ասաց իր ուղեկցին թզուկը, որոնք արտասանեցիր մեր առաջին հանդիպման ժամանակ— ես ոչ մի բան հրաշագեղ չեմ անվանի... բացի նրա հրաժեշտի ընծայից: Եվ եթե երբևէ վերադառնամ հարազատ դարբնոցներ— Նա գրպանում շոշափեց տուփիկը, կտեղադրեմ քո ընծան ամենաամուր բյուրեղի որի մեջ, որը ոչ ոք չի կարողանա կոտրել և կկտակեմ իմ սերունդներին որպես անտառների ու լեռների ժողովուրդների բարեկամության հավերժ հիշատակպահված էր Գալադրիելի ոսկեհեր խոպոպը:

Եվ տիրուհին արձակեց իր մազափնջերից մեկը— Ես դժվարությամբ որոշեցի Մորդոր գնալ, կտրեց այն— արցունքները սրբելով, տվեց թզուկին նորից խոսեց նա,— բայց գլխավոր վտանգների մասին, պարզվում է, որ չգիտեի: Ախր Էլրոնդը մեզ զգուշացրեց, որ ոչ ոք չգիտե, թե ինչ փորձություններ կհանդիպեն ճանապարհին: Ես վախենում էի փորձանքներից ու ասացզրկանքներից խավարում, բայց այդ վախն ինձ հետ չպահեց: Բայց եթե իմանայի, թե ինչ ահավոր եմ տանջվելու Լորիենից հեռանալիս, ապա դեռևս Ազատքից տուն կվերադառնայի: Որովհետև եթե հենց վաղը Թշնամին ինձ բռնի, ավելի դառը ցավ, քան այսօրվա հրաժեշտն էր, չի կարող հնարել... Խեղճ ես, դժբախտս...

— Ես ոչինչ կանխագուշակել չեմ ուզում, քանզի Միջերկրի վրա Մութն Բոլորիս համար էլ ծանր է իջնում, և մենք չգիտենք— ասաց Լեգոլասը: — Բոլորիս, թե ինչ ով ապրում է սպասում մեզ ապագայումմեր խառը ժամանակներում: Մեզնից յուրաքանչյուրը կորուստների է դատապարտված: Բայց եթե վիճակված դե քեզ խեղճ ու դժբախտ չես կոչի՝ դու ինքդ չես կորցրել, իսկ դա ամենածանր կորուստն է: Ծանր պահին դու մնացել ես բարեկամներիդ հետ, որ Մութը ցրվի, ապա ոսկին ինքը կհոսի քո ձեռքերի մեջ, սակայն վրադ իշխանություն չի ունենաև երջանկության ոչնչով չխաթարված հիշողությունը քեզ համար ցմահ պարգև կլինի:

— Քեզ, Պահապան, վերջում եմ ընծա տալիսՀիշողությու՞նը,— Ֆրոդոյին նայելով ասաց Գալադրիելը,վարանումով հարցրեց Ջիմլին: — թեև դու վերջինը չես իմ մտքերի շղթայումՇնորհակալություն քեզ բարի խոսքերի համար, բայց հիշողությունը չափազանց դառը մխիթարություն է: Ահա թե ինչով եմ ուզում թեթևացնել քո ճանապարհը գոնե մի փոքրԱխր դա միայն անցած կյանքի հայելին է: — Նա վեր կացավ և հոբիթին մեկնեց ներսից լուսավորվող մի բյուրեղապակե անոթԲոլոր դեպքերում այդպես են մտածում թզուկները: — Այս անոթում Էարենդիլի աստղի (Գիշերաստղի) շողերով թափանցված մի քանի կաթիլ ջուր Էլֆերի համար անցյալը հավետ շարունակվում է իմ Հայելու լճախորշից,և նրանց համար հիշողությունը կենդանի կյանքի նման է, Իսկ մենք հիշում ենք միայն անցածի մասին, և մեր հիշողությունը դառնության երանգ ունի... — բացատրեց նա: Ջիմլին լռեց, իսկ հետո բացականչեց. — Որքան սև լինի խավարըԼավ, այնքան ավելի պայծառ սա կվառվիինքներս մեզ չքայքայենք: Թող որ այն լուսավորի քո ճանապարհըԽոսելով, երբ լույսի մյուս բոլոր աղբյուրները խավարեն: միևնույնն է, վշտին չես օգնի... Եվ այնժամ հիշի՛ր Գալադրիելին սառը լոգանքով, մեր մեջ ասած, նույնպես: Իսկ մենք արդեն ընկել ենք հորձանուտը: — Նա հարմար նստեց, թիերը վերցրեց ու նրա Հայելինսկսեց թիավարել դեպի արևմտյան ափ, որտեղ երևում էր Արագորնի նավակը:

Տիրուհին թասի լույսով լուսավորված մի պահ կրկին Անդուինի հզոր, հրաշագեղ ու վեհասքանչ տեսք ընդունեցմթին ջրերը Պահապաններին արագ տանում էին դեպի հարավ-արևելք: Այստեղ ձմռան լիակատար իշխանություն էր: Ափերին մերկ ծառեր էին, ինչպես այն ժամանակորոնք ճամփորդների աչքից ծածկում էին գետամերձ հողերը: Լորիենից եկող տաք քամին դադարել էր, բայց այդ գեղեցկություն ու վեհությունն այլևս ահարկու չէր թվումև Անդուինը պատված էր պաղ լռությամբ: Ֆրոդոն անխոս խոնարհվեցՆույնիսկ թռչունների ծլվլոց չէր լսվում:

Սելեբորնը Պահապաններին ուղեկցեց մինչև կառանատեղ: Մայր մտնող արևի ճառագայթները ոսկեզօծել էին Կախարդուհու ալիքները. երկինքը զրնգում էր արտույտների դայլայլներից: Ամեն ինչ պատրաստ էր: Ճամփորդները խմբերի բաժանվեցին, ինչպես առաջին անգամ, երբ փորձում էին նավակներըԽավարած արևը մտավ անտառի հետևը, և զբաղեցրին իրենց տեղերը: Էլֆերը ձողերով հրեցին նրանց ափիցգետի վրա իջավ սառնամած աղջամուղջ, բարձրագոչ բարի ճանապարհ մաղթեցին, և Պահապանները լողացին դեպի Մեծ Անդուին: Կանաչ ափին լուռ կանգնած էր Լորիենի տիրուհինորը շուտով փոխվեց անաստղ գիշերվա: Ճամփորդները երկար ժամանակ նայում լողում էինձախ ափին մոտ, թե ինչպես է աստիճանաբար հեռանում ու փոքրանում նրա ճերմակ կերպարանքըմերկ ծառերը գորշ ուրվականների պես խթավոր արմատներն ագահորեն մեկնում էին դեպի սև, խուլ ճողփյունով ջուրը: Թեթևագլոր ալիքները մակույկները հանեցին գետի մեջտեղըՖրոդոն հոգնած փակեց աչքերը, և նրանց թվաց, թե Լորիենը դանդաղ հեռանում է, ասես նրան մի մի ոսկեառագաստ նավ, ու լողում է դեպի անդառնալի անցյալանհանգիստ նինջ պարուրեց:

Վեհորեն մռայլ Անդուինը մթագնում էր Կախարդուհու ջինջ ջրերը: Նավակներն արագ լողացին հարավ, և շուտով Գալադրիելի լուսավոր կերպարանքը դարձավ հեռվում առկայծող փոքրիկ, հազիվ նկատելի կետ: Ֆրոդոյին թվաց, թե մի կայծ բռնկվեց: Այդ Գալադրիելը բարձրացրեց ձեռքերը վերջին հրաժեշտի համար, իսկ հետո ուղեկցող քամու խշշոցի հետ հեռվից եկող երգի ձայն լսվեց, մեղմ, հազիվ լսելի, բայց այնուամենայնիվ զրնգուն..=== Գլուխ իներորդ.Մեծ Գետը ===

Երգը հնագույն էլֆերենով Ֆրոդոն արթնացավ անտառի բացատում: Նա խնամքով փաթաթված էրվերմակով, որով խոսում էին ծովի այն կողմում ապրող էլֆերը, և Ֆրոդոն բառերը չէր հասկանում. հասկանում բայց զգում էր միայն, որ մեղեդին սփոփանք չի բերումայնուամենայնիվ քիչ մրսած է: Դա էլֆերեն երգ Սկսվում էրպաղ, և Միջերկրի բնակչի համար դժվար գորշ առավոտը: Բացատը շրջապատված էր հասկանալբարձր ծառերով, թե ինչի մասին է այնտեղ երգվումիսկ ինչ-որ տեղ ներքևում աղմկում էր գետը: Քիչ հեռու Ջիմլին օջախ էր վառել:

<poem>Ա՛յՆախաճաշելուց հետո ճամփորդներն իսկույն շարունակեցին ճանապարհը, լաուրիէ լենտար լասսի սուրինենսակայն ոչ ոք թիավարելու տրամադիր չէր,Յենի ունոտիմէ վէ լամար ալդերոնև մակույկները հանգիստ շարժվում էին հոսանքով: Առջևում,Յենի վէ լնգտէ յուլդար ավանիերմի օրոմարդի լիսսէ-միրուվորէվաԱնդունէ փելլադեպի ուր էլ որ շրջվեին, Վարդո թելլումարնու լույնի յասսէն տինթիլար ի էլենիօմայրո այրեթարի-լարինեննրանց մեծ վտանգ էր սպառնում:Սի՞ ման ի յուլմա նին էնկվանտուվաԱն սի Տինտալլէ Վարդա Օյոլոսսէովե ֆանիար մարիատ Էլենտարի օրտանէար իլյէ թիեր ուդուլավէ լումբուլէ.ար սինդանորիէլլո կաիտա մորնիէի ֆալմալիննար իմբէ մեթՆրանք ուրախ էին, ար հիսիէունտուպա Քալաքիրիո միրի օյալէոր Ժայռոտը հեռու է և չէին էլ շտապում հասնել:Սի վանուա նաԱյդպիսով նրանք ուժեր չէին ծախսում, Ռոմելլո վանուա Վալիմար,Նամարիէ՛ Նաի հուրուվալիէ ՎալիմարՆաի էլիէ հիրուվաև Արագորնը որոշեց չշտապեցնել նրանց: Նամարիէ՛Միայն հետևում էր, որ լողան ամբողջ օրը՝ վաղ առավոտից մինչև ուշ երեկո, որովհետև վախենում էր, որ մինչ իրենք հանգստանում էին, Սև Տիրակալը ձեռքերը ծալած նստած չէր լինի: </poem>

Եվ այնուամենայնիվ բառերը հավերժ մնացին նրա հիշողությունումՄերձափնյա անտառներն աստիճանաբար նոսրանում էին, ինչպես լինում է էլֆերի երգերը լսելիսիսկ երրորդ օրն առհասարակ չքացան: Արևելյան ափը ծածկվեց բլուրներով, և շատ-շատ ժամանակ անց նա թարգմանեց դրանքորոնք տարածվում էին ընդհուպ մինչև հորիզոն՝ տձև, ինչպես կարողացավգորշ ու բացարձակապես մեռյալ.ոչ թռչուն ու գազան, ոչ ծառ կամ թուփ, կամ գոնե ժայռեր, որ աչքդ հանգստանա: Ճամփորդները մոտեցան Գորշ հարթավայրին, որը ձգվում էր Անդուինի երկայնքով Չարքանտառի հարավից մինչև գետամերձ բարձրավանդակն ու Մեռյալ Ճահիճները: Թշնամի՞ն էր թունավորել դրանք ինչ-որ կախարդանքով, ստորգետնյա բոսոր կրա՞կն էր խանձել, թե սև մորեխն էր սրբել, չգիտեր նույնիսկ Արագորնը: Դրանք ի սկզբանե անտի մեռյալ ու ամայի են եղել:

«Ա՛հԱրևմտյան ափը, քամին ցրում է ոսկեզօծ տերևներընույնպես անծառ, անթիվծածկված էր խիտ եղեգնուտով, ինչպես անցած տարիները: Երկարորի մանուշակագույն-երկար տարիներն անցան, հեռացան, ինչպես մեղրաքաղցր թարմությունը Անդրծովյան մարգագետիններից, որտեղ աստղերը դողում են՝ լսելով Նրա երգերը, և Նա՝ Վարդան, ասղազարդ երկնքի տիրուհին, հանգցրեց աստղերը: Ծովը պատվեց խավարով սև ավելները տխուր ու բաժանեց մեզ մեր ծննդավայրիցխուլ խշշում էին քամուց: Ու Կորավ այն հավերժ մշուշի մեջ: Վալիմարը մեզ համար կորած է ընդմիշտԵրբ եղեգնի պատն ընհատվում էր, սգացեք, արևելքում ապրողներ: Մնաս բարո՛վ, Վալիմա՛ր: Բայց քեզ գտնելու հույսից մենք երբեք չենք բաժանվի»Ֆրոդոն տեսնում էր դրանց հետևում հեռավոր անտառի շերտը և Մշուշապատ Լեռնաշղթայի սանդղաձև ուրվագծերը:

Վարդան աստղերի տիրուհին էԵղեգնուտում դայլայլում էին թռչունները, հավերժական Անդրծովյան Երկրի տիրակալուհիներբեմն գետի վրայով բադեր էին թռչում, որին Միջերկրի էլֆերն անվանում են Էլբերեթիսկ մեկ անգամ ճամփորդները նույնիսկ կարապներ նկատեցին:

Անդուինը անսպասելիորեն շրջվեց դեպի արևելք— Կարապնե՜ր, և բարձր— բացականչեց Սամը, ծառապատ ափը ծածկեց Լորիենը: Այլևս երբեք Ֆրոդոն այնտեղ չեղավ:— ինչ մեծ են...

Նրանց դադարը հրաշալի երազի պես ընդհատվեց: Ճամփորդները շրջվեցին ու հայացքները հառեցին առաջ: Իրիկնային արևը գետում արտացոլվելով կուրացնում էր նրանց արցունքալի աչքերը: Ջիմլին— Ու սև, բոլորովին չթաքցնելով, լաց էր լինում— մռայլ ավելացրեց Արագորնը:

— Այժմ, այս երանելի երկիրը տեսնելուց հետոԻ՜նչ պաղ ու մռայլ երկիր է,— տխուր ասաց նա Լեգոլասին,— ես ոչ մի բան հրաշագեղ չեմ անվանի... բացի նրա հրաժեշտի ընծայից: — Նա գռպանում շոշափեց տուփիկը, որի մեջ պահված էր Գալադրիելի ոսկեհեր խոպոպըդողալով ու կծկվելով քրթմնջաց Ֆրոդոն: — Ես դժվարությամբ որոշեցի Մորդոր գնալ,— արցունքները սրբելով, նորից խոսեց նա,— բայց գլխավոր վտանգների մասին, պարզվում կարծում էի հարավում ուրախ է, չգիտեի: Էլրոնդը ճիշտ էր ասում, որ ոչ ոք չգիտե, թե ինչ փորձություններ կհանդիպեն ճանապարհին: Ես վախենում էի փորձանքներից ու զրկանքներից խավարումտաք, բայց այդ վախն ինձ հետ չպահեց: Իսկ եթե իմանայի, թե ամեն ինչ ահավոր եմ տանջվելու Լորիենից հեռանալիսծաղկում է, ապա դեռևս Ազատքից տուն կվերադառնայիձմեռ էլ չի լինում: Որովհետև եթե հենց վաղը Թշնամին ինձ բռնի, ավելի դառը ցավ, քան այսօրվա հրաժեշտն էր, չի կարող հնարել... Խեղճ Ջիմլի, որդի Գլոյնի...

— Բոլորիս համար էլ ծանր Մի՞թե սա հարավ է,— ասաց Լեգոլասըարձագանքեց Արագորնը: — ԲոլորիսԱնդուինի ստորին հոսանքի շրջակայքում ու ծովափին արդեն ծառերը ծաղկելու ժամանակն է, ով ապրում իմ կարծիքով, այնտեղ տաք է այս մայրամուտի ժամանակներում... Մեզանից յուրաքանչյուրը կորուստների է դատապարտվածև ուրախ, եթե, իհարկե, հարավային երկրները խավարած չեն: Բայց ես կարծում եմԻսկ մենք դեռևս միջին գոտում ենք՝ Մուստանգրիմի դքսության հյուսիսային սահմանի մոտ, որ դու նաև գտել ես Ջիմլիորն անցնում է Բյուրեղիկ գետով, և ընդամենը մի հարյուր լիգ է Հոբիթստանից հարավ: Դու բաժանվել ես քո սրտին թանկ բանից սեփական ցանկությամբ՝ չէ՞ որ քո ընտրությունը Այստեղ հիմա ձյուն էլ կարող էր այլ լինելէ գալ: Սակայն ծանր պահին դու մնացիր բարեկամներիդ հետ, Մուստանգրիմի հողերը հռչակված են իրենց բերրիությամբ և Լորիենի մասին երջանիկ հիշողությունըառաջներում խիստ բնակեցված էին, իսկ այժմ Անդուինի մոտ ոչ ոք չի ապրում, քանի որ ձեռք ես բերելնրա արևելյան ափերին նորից սկսել են գայլդարձյակներ երևալ: Իսկ նրանք թափառում են վիթխարի հորդաներով՝ իրենց ճանապարհին ոչնչացնելով ամեն կենդանի շունչ և, ասում են, թող քեզ համար ցմահ պարգև լինիներխուժում են նույնիսկ մուստանգրիմցիների մոտ:

— Հիշողությու՞նը,— վարանումով հարցրեց ՋիմլինՍամն անհանգիստ նայեց շուրջը: — Շնորհակալ եմ քեզ բարի խոսքերի համարԱռաջ, բայց հիշողությունը չափազանց դառը մխիթարություն է: Ախր դա միայն անցած կյանքի հայելին էերբ նրանք լողում էին անտառի միջով, ու թեկուզ մաքուրթվում էր, ինչպես Քելեդ Զարամը, բայց այնուամենայնիվ հայելի է: Բոլոր դեպքերում այդպես թե ափամերձ թավուտներից իրենց հետևում են մտածում թզուկները: Էլֆերի համար երևի այլ կերպ է, ասում են նրանց համար հիշողությունը ավելի շատ նման է իրականության, քան երազի: Իսկ մենք հիշում ենք երազի պես, և այդ երազը դառնության երանգ ունի... — Ջիմլին լռեցԹշնամու լրտեսները, դե իսկ հետո բացականչեց. — Լավ, չխոսենք այլևս այդ մասին: Խոսելով, միևնույնն է, վշտին չես օգնի... Նայի՛րհիմա, արդյոք շատ խորը չե՞նք ջրի մեջ նստածբաց տարածությունում իրեն բացարձակապես անպաշտպան էր զգում:

Նա հարմար նստեցԱնդուինը կտրուկ թեքվեց հարավ: Ափերը դանդաղ հետ լողացին: Արևելքում բլուրներն ասես տափակեցին, թիերը վերցրեց արևմտյան ափը փոխվեց կոշտ խոտի փնջերով ծածկված հարթավայրի: Անդուինը լայնահուն ու սկսեց թիավարել դեպի աջ ափ, որտեղ երևում ծանծաղ դարձավ: Արևելյան քամին չոր էր Արագորնի նավակըու պաղ:

Անդուինի մթին ջրերը Պահապաններին արագ տանում էին դեպի հարավՃամփորդները համարյա իրար հետ չէին խոսում՝ յուրաքանչյուրն իր սեփական խոհերով էր տարված: Այստեղ ձմռան լիակատար իշխանություն Ֆրոդոն ծաղկուն Լորիենն էրհիշում՝ պայծառ արևն ու թափանցիկ հորդառատ անձրևները, ոսկի անտառներն ու արծաթե գետերը: Ափերին մերկ ծառեր էինԼեգոլասը մտքով հյուսիս էր տեղափոխվել, որոնք ճամփորդների աչքից ծածկում նա տեսնում էր ամառվա գիշեր, երկնագույն եղևնիների ստվերով պատված դաշտեր, լսում աստղերի շողերից փայլփլող աղբյուրների քչքչոց և Չարքանտառի էլֆերի զրնգուն ձայները: Ջիմլին մտածում էր, թե որտեղից ալմաստ գտնի, մեծ, բայց ջրի կաթիլի պես թափանցիկ, որ Գալադրիելի ընծայի համար զարդատուփ պատրաստի: Մերին ու Փինը ջանում էին գետամերձ հողերըհասկանալ, թե իրենց ուղեկիցն ինչ մտահոգություն ունի՝ Բորոմիրը եղունգներն էր կրծոտում, ինչ-որ բան էր քրթմնջում, իսկ երբեմն թիավարում էր Արագորնի մակույկի մոտ ու շատ տարօրինակ նայում Ֆրոդոյին: Լորիենից եկող տաք քամին դադարել Սամը մտածում էր, և Անդուինը պատված որ բարեբախտաբար անվտանգ այս նավարկության ընթացքում խիստ կհոգնի պարապությունից: Մակույկում կծկված ու վհատ նայում էր պաղ լռությամբմիօրինակ ու տաղտկալի ափերին: Նույնիսկ թռչունների ծլվլոց Արագորնը թիերը նրան չէր լսվումվստահում, երբ ստիպված էին լինում ծանծաղուտներով անցնել:

Խավարած արևը մտավ անտառի հետևը, և գետի վրա իջավ սառնամած աղջամուղջՎերջանում էր նրանց նավարկության չորորդ օրը, որը շուտով փոխվեց անաստղ գիշերվաթանձրանում էր երեկոյան մշուշը: Մերկ ծառերը գորշ ուրվականների պես խթավոր արմատներն ագահորեն մեկնում էին դեպի սևՍամը հոգնած, խուլ ճողփացող ջուրըսովորականի պես մեջքը ճկած նստել էր մակույկի քթին ու մեկ-մեկ հետ էր նայում: Ֆրոդոն երկար ժամանակ ականջ Նա անհամբերությամբ տենչում էր դնում ջրի ճողփյունին մակույկից դուրս գալ ու բլթբլթոցին, բայց հետո նրա գլուխը կախվեց կրծքինոտքի տակ ամուր գետինն զգալ: Հանկարծ նա ուղղվեց, աչքերը փակվեցին, և հոբիթին մի անհանգիստ նինջ պարուրեցտրորեց ու երկար նայեց մակույկների հետևից լողացող մեծ գերանին: Հետո նրա հայացքը սահեց ափով ու նորից սկսեց ննջել: