Changes
/* Երգ տասնհինգերորդ։ Հալածումն նավերից */
== Երգ տասնհինգերորդ։ Հալածումն նավերից ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Փախչող տրոյանք անց կենալով շերտափակից ու խոր փոսից,
Որտեղ շատերն աքայեցոց ձեռքով ընկան գետնատարած,
Նահանջեցին դեպի կառքերն՝ ահաբեկված ու դալկադեմ:
Իսկ Արամազդն, որ Իդայի բարձըր ծայրին քընած էր խոր
Հերային իր գիրկը առած, զարթնեց քընից և նըկատեց,
Որ տըրոյանց ետևն ընկած հալածում են աքայեցիք,
Որոնց մեջ նա տեսավ հըզոր թագապաճույճ Պոսեյդոնին
Եվ Հեկտորին՝ ընկած դաշտում, ընկերներով շըրջապատված:
Հևում էր նա ուշագընաց, և արյուն էր ժայթքում բերնից,
{{տող|10}}Քանզի նըրան զարկել էր մի ո՛չ անարի աքայեցի,
Այդ տեսնելով՝ խըղճաց արքան աստվածների ու ողջ մարդկանց
Եվ Հերային խեթ նայելով՝ այսպես ասաց խոժոռադեմ.
«Չարահընար քո նենգությունն, անշուշտ, Հերա, անուղղելի,
Հանեց մարտից քաջ Հեկտորին ու փախուստի մատնեց տրոյանց:
Բայց չըգիտեմ, թե քեզ ինչո՞ւ չեմ բըռնում ես ու չեմ տա քե՛զ
Նախ ճաշակել պըտուղը դառն՝ եղեռնավոր խարդավանքիդ
Ու չեմ ջարդում կողերըդ ես հարվածներիս տակ անխընա
Մոռացե՞լ ես միթե, որ քեզ ցած կախեցի ես երկընքից՝
Երկու մեծ սալ քո ոտքերին ու ձեռքերիդ ոսկե շըղթա.
{{տող|20}}Եվ դու այդպես կախ մընացիր օդում, մըթին ամպերի մեջ։
Ու վըրդովված էին թեպետ ողջ աստվածներն Ոլիմպոսում,
Թևածելով քո շուրջ-բոլոր, սակայն ոչ ոք սիրտ չէր անում
Կապանքները քո արձակել, քանզի ում էլ որ բըռնեի,
Նըրան ես ցած կընետեի Ոլիմպոսի բարձըր շեմից,
Այնպես որ նա կիսակենդան հազիվ հասներ մինչև երկիր:
Այսուհանդերձ սըրտիս սաստիկ ցավը դարձյալ չէր փարատվում,
Որ պատճառեց վիճակը դառն՝ աստվածային Հերակլեսի,
Որին չարիք նյութելով դու գըցեցիր ծովն ալեկոծյալ
Եվ հանեցիր վերջիվերջո նըրան Կովը բարեբընակ:
{{տող|30}}Այնտեղ բազում չարչարանքներ կըրեց որդիս, ու նո՛ր միայն
Ազատելով նըրան նորից դեպի Արգոս դարձըրի ես։
Հիշեցնում եմ սըրանք ես քեզ, որ դու վերջ տաս քո դավերին
Եվ հասկանաս, որ չի՛ օգնի քեզ անկողինն ամուսնական,
Որի համար, թողած կաճառն աստվածների, եկար այստեղ
Եվ խորամանկ քո այդ խաղով ինձ խաբեցիր դու նենգաբար»:
Այսպես ասաց, ու սարսափեց շըքեղաշուք, աչեղ Հերան
Եվ զայրացած իր ամուսնուն այս սըրաթև խոսքերն ասաց,
«Երդվում եմ ես ահա՛ երկրով և երկընքով ամենավեհ,
Եվ ջըրերով անդընդաբուխ Ստիքյանի, որ ահավոր
{{տող|40}}Երդումն է մեծ հավերժ անմահ երանելի աստվածների,
Եվ խընկելի գըլխով քո թանկ, և կուսության մեր անկողնով,
Որի վըրա դատարկ բանի համար երբեք չեմ երդվում ես,
Որ Պոսեյդոնն երկրասասան իմ խորհըրդով չի վընասում
Տըրոյացոց և Հեկտորին և սատարում աքայեցոց,
Այլ իր սըրտի թելադրանքո՛վ, ինքնակամ է այդ բանն անում՝
Հուզված ի տես աքայեցոց կորուստների՝ նավերի մոտ։
Բայց ես նըրան կըհորդորեմ, այժըմևեթ գընալ այնտեղ,
Որտեղ ինքդ ես, ամպրոպային, հըրամայում, որ նա գընա»։
Այսպես ասաց Հերան հուզված, և ժըպտալով հայրը մարդկանց
{{տող|50}}Եվ համորեն անմահների՝ պատասխանեց իր ամուսնուն.
«Եթե, Հերա՛ դու աչագեղ և մեծարո, այսուհետև
Աստվածների միջև նըստած խորհես այնպես, ինչպես որ ես,
Այն ժամանակ Պոսեյդոնը ունենա իսկ այլ ցանկություն,
Փոխի՛ պիտի մըտադրությունն ու մըտածի ինձ ու քեզ պես։
Եվ արդ, եթե ինչ որ ասիր, ճըշմարիտ է և ի սըրտե,
Աստվածների մոտ գընա շուտ և Իրիսին կանչիր այստեղ։
Ինչպես նաև չըմոռանաս Ապոլլոնին աղեղնավոր։
Իրիսը թող գընա իսկույն դեպի բանակն աքայեցոց
Եվ Պոսեյդոն թագավորին հըրամայի իմ անունից,
{{տող|60}}Որ նա կըռվից հեռանալով՝ իր պալատը վերադառնա:
Իսկ Ապոլլոն գուշակը թող շընչի նոր ուժ ու նոր կորով
Քաջ Հեկտորին ու գըրգըռի նըրան դարձյալ պատերազմի,
Մոռացության տալով նըրան՝ հոգին տանջող ցավերը խոր,
Եվ հալածի՛ աքայեցոց, որոնք թող որ ամոթալի
Խուճապումով գըցեն իրենց Պելիսածնի նավերի մոտ:
Աքիլլն այնժամ ոտքի հանի թող իր ընկեր Պատրոկլեսին,
Եվ հոյակապ Հեկտորը թող Իլիոնի դեմ-հանդիման
Զարկի նըրան իր նիզակով, երբ նա ջարդի շատ քաջերի
Եվ նըրանց հետ նաև որդուս՝ Սարպեդոնին աստվածային.
{{տող|70}}Ապա Աքիլլը զայրացած թող ըսպանի Հեկտորին քաջ։
Այնուհետև չեմ դադարի տըրոյացոց հալածելուց
Աքայական նավատորմից, մինչև որ քաջ աքայեցիք
Աթենասի վեհ խորհըրդով առնեն Իլիոնն ամրապարիսպ:
Բայց նախքան այդ, ոչ ես սաստիկ իմ ցասումից կըդադարեմ,
Եվ ոչ էլ թույլ կըտամ մեկին՝ թիկունք կանգնել դանայեցոց,
Մինչև հասնի Պելիսածին Աքիլլը իր նըպատակին,
Ինչպես որ ես խոստացել եմ գըլխիս վըրա ակնարկելով,
Երբ որ Թետիս աստվածուհին իմ ծընկներին փարած այն օր
Ինձ աղաչեց, որ ես պատվեմ քաղաքավեր Աքիլլեսին»։
{{տող|80}}Այսպես ասաց, անսաց նըրան լուսածըղի աստվածուհին
Եվ մեկնելով Իդա լեռնից գընաց ուղիղ դեպի Ոլիմպ
Արագ, ինչպես միտքը մարդու, որ շըրջելով շատ աշխարհներ,
Միտք է անում իմաստնաբար, խորհըրդածում ինքն իրեն հետ՝
Եղա այստեղ, այնտեղ եղա, ասում է նա իր մըտքի մեջ,—
Այսպես արագ, սըրաթըռիչ սուրաց արգո Հերան շըքեղ
Եվ հասնելով բարձըր Ոլիմպ՝ մըտավ կաճառն աստվածների,
Որոնք բազմել էին շըքեղ ապարանքում Արամազդի:
Ոտքի ելան բոլորն իսկույն և ամեն ոք բաժակն իր լի
Պարզեց նըրան, իսկ նա թողեց մյուս բոլորին և գեղատես
{{տող|90}}Թեմիսի լի բաժակն առավ, որը նըրան ընդառաջեց
Եվ մեծարո աստվածուհուն այս սըրաթև հարցումն արավ.
«Հերա՛, ինչո՞ւ եկար այստեղ, վախեցած ես թըվում դու ինձ,
Ահեղամռունչ ամուսինըդ վախեցրել է քեզ երևի»:
Լուսածըղի աստվածուհին նըրան այսպես պատասխանեց.
«Մի հարցընիր, չըքնաղ Թեմիս, քանզի ինքըդ շատ լավ գիտես,
Թե ինչպիսի անբարեհաճ ն անողոք սիրտ ունի նա:
Սակայն տարի, նըստիր բոլոր աստվածների հետ հավասար
Հաղորդակից այս խընջույքին և դու ինքըդ բոլորի հետ
Պիտի լըսես Արամազդի առաջարկը եղեռնավոր,
{{տող|100}}Որի համար ես չեմ կարծում՝ ուրախանան բոլորովին
Ո՛չ ատվածներն հավերժ անմահ և ո՛չ մարդիկ մահկանացու»:
Այս ասելով՝ գընաց Հերան ու բազմեց իր գահի վըրա.
Եվ աստվածներն Արամազդի ապարանքում գըժդըմնեցին,
Բայց նա հազիվ շուրթի ծայրով ժըպտաց, և այդ ժըպիտը թույլ
Թուխ հոնքերից վերև չանցավ, չըշողացրեց ճակատը լայն:
Եվ դառնալով աստվածներին այսպես ասաց Հերան ցասկոտ.
«Իզո՜ւր ենք մենք թըշնամանում Արամազդի հետ, աստվածներ,
Եվ ընդունա՜յն ձըգտում սանձել նըրան խոսքով և կամ ուժով։
Նըստած մեզնից նա մեկուսի՝ իր հանգիստն է նայում միայն
{{տող|110}}Եվ հոգն էլ չէ բոլորովին, զի պարծենում է, որ բոլոր
Աստվածներից գերազանց է նա իր ուժով և զորությամբ:
Պետք է տանել՝ ինչ չարիք էլ որ հըղելու լինի նա ձեզ,
Վախենում եմ, թե Արեսին դըժբախտություն հասած լինի,
Նըրա որդին՝ Ասկալափոսը՝ մարդկանց մեջ գերսիրելին
Մեռավ մարտում, որի համար Արեսն «իմն է» ասում էր միշտ»։
Այսպես ասաց, և Արեսը երկու ձեռքի ափերով իր
Առույգ ազդրերը ծեծելով՝ հառաչագին բացականչեց.
«Չըմեղադրե՛ք դուք ինձ երբեք, բընակիչնե՛րդ Ոլիմպոսի,
Եթե իջնեմ նավերն աքյանց և իմ որդու վըրեժն առնեմ,
{{տող|120}}Թեկուզ գըրված լինի ճակտիս, որ ես Զևսից կայծակնահար
Ընկնեմ խառըն մեռելներին՝ փոշեթավալ, արյունլըվա»:
Այս ասելով նա Սարսափին ու Եղեռնին հըրամայեց
Լըծել ձիերն և ինքն հագավ փայլակնացայտ զենքերն իր պերճ:
Արամազդի ցասումն այնժամ սարսափելի պիտի լիներ
Անմահների վրրա, եթե Աթենասը գահնիր թողած,
Որի վըրա նըստել էր նա, գավթից իրեն դուրս չընետեր,
Ի մեծ սարսափ և ի զարմանս բոլոր անմահ աստվածների,
Որ խըլելով գըլխից կորդակն և ուսերից ասպարը հաղթ,
Եվ նիզակը պըղընձակուռ դուրս կորզելով նըրա ձեռքից
{{տող|130}}Այս սաստալից, խըրատական խոսքերն ասաց բուռն Արեսին.
«Հիմարըդ դու, խելացընո՛ր, կորցըրե՞լ ես խելքըդ, ի՛նչ է,
Չըլըսելո՞ւ համար են քո ականջները, ինչ ես անում.
Չըլըսեցի՞ր, թե ինչ ասաց լուսածըղի աստվածուհին,
Որը դեռ նո՛ր ամենահաղթ Արամազդից եկավ մեզ մոտ։
Մի՞թե դարձյալ ուզում ես դու խոշտանգահար և գանակոծ
Դեպ Ոլիմպոս վերադառնալ տառապալից ու ցավատանջ,
Եվ բոլորիս գըլխին նորից բերել փորձանք ու պատուհաս:
Որովհետև թողնելով Զևսն աքայեցոց և տըրոյանց
Այստեղ, մեզ մոտ, դեպ Ոլիմպոս պիտի վազի անմիջապես
{{տող|140}}Եվ խըռովի, իրար խառնի մեզ բոլորիս և անխըտիր
Բըռնի մեկ-մեկ, պատուհասի մեղավորին և անմեղին:
Ուստի ես քեզ, ահավասիկ, պատվիրում եմ՝ խոհեմաբար
Սանձե՛ս որդուդ մահվան առթիվ քո մեջ եղած զայրույթը բարկ,
Զի նըրանից շատ ավելի կորովասիրտ, ուժեղ մարդիկ
Ընկած են ցարդ ու տակավին պիտի ընկնեն այսուհետև.
Դըժվար է խիստ և անհընար փըրկել բոլոր մարդկանց մահից»:
Այսպես ասաց ու նըստեցրեց գահի վըրա բուռն Արեսին:
Մինչդեռ Հերան Ապոլլոնին դուրս կանչելով արքունիքից,
Եվ Իրիսին՝ ոլիմպական աստվածների պատգամատար
{{տող|150}}Սուրհանդակին արագահաս՝ այս թևավոր խոսքը ասաց.
«Հըրամայեց Զևսը, որ դուք անմիջապես Իդա երթաք,
Եվ երբ որ տեղ ժամանելով տեսնեք երեսն աստվածահոր,
Կատարեցեք դուք անհապաղ, ինչ հըրաման որ նա ձեզ տա»:
Այս պատվերը տալով Հերան՝ դարձավ նորից բազմեց գահին,
Իսկ Ապոլլոնն ու սըրընթաց Իրիսն իսկույն թըռան թեթև
Ու հասնելով աղբյուրաշատ Իդա՝ մայրը գազանների,
Զըրվանյանին գըտան նըստած Գարգարոնի վեհ կատարին,
Որի շուրջը ամպ էր կապել, ոսկի մի ամպ անուշաբույր.
Ու կանգնեցին դեմ-հանդիման ամպրոպային Արամազդի:
{{տող|160}}Տեսնելով, որ անսացել են իր սիրելի կընոջ խոսքին՝
Աստվածահայրն ամենևին չըբարկացավ նըրանց վըրա,
Ու դառնալով նախ Իրիսին՝ նըրան այսպես հըրամայեց.
«Գընա՛ իսկույն, թեթև՛ Իրիս, սուրհանդա՛կ իմ ճըշտապատում,
Եվ տար պատգամ դու ինձանից Պոսեյդոն մեծ թագավորին,
Հըրամայիր, որ դադարի անմիջապես մարտ մըղելուց
Եվ երթա դասն աստվածների կամ դեպի ծովն աստվածային։
Իսկ եթե նա անհընազանդ գըտընվի իմ հըրամանին,
Թո՛ղ մըտածի իր սըրտի մեջ և իր մըտքում, թող հասկանա,
Որ երբ վըրան հարձակվեմ ես, նա չի կարող դեմ դընել ինձ
{{տող|170}}Հակառակ իր հըսկա ուժին, որովհետև կարծում եմ ես,
Որ նըրանից շատ ավելի գերազանց եմ իմ զորությամբ,
Տարիքով էլ ավագ եմ ես, բայց դընում է հանդըգնաբար
Անձն իր՝ անձին իմ հավասար, որից բոլորն են վախենում»:
Այսպես ասաց, հընազանդեց հողմոտն Իրիսն արագաթև
Եվ Իդայի կատարներից սուրաց դեպի Իլիոնը սուրբ։
Ինչպես ձյունը տեղատարափ և կամ կարկուտը ամպերից
Բորեասի բուռըն շընչով ուժգընորեն թափվում է ցած,
Այդպես թեթև ու սըրընթաց սուրաց Իրիսն արագահաս
Եվ մոտ գալով այսպես ասաց վըսեմափառ Պոսեյդոնին.
{{տող|180}}«Բանբեր եկա, ով Պոսեյդոն, կապուտավարս աշխարհակալ,
Որ քեզ բերեմ պատգամը մեծ ասպարակիր Արամազդի,
Հըրաման է տալիս նա քեզ պատերազմից մեկնել իսկույն
Եվ գընալ դասն աստվածների կամ դեպի ծովն աստվածային:
Իսկ եթե դու անհընազանդ՝ չանսաս նըրա հըրամանին,
Նա ըսպառնաց, որ ինքն անձամբ կըգա այստեղ կըռվի քո դեմ
Եվ խորհուրդ է տալիս նա քեզ, որ իր բազկից ըզգուշանաս,
Զի նա իրեն քեզանից շատ գերիվերո է համարում,
Տարիքով էլ մեծ է քեզնից, մինչ դու անսաստ, հավակնում ես
Քեզ հավասար դընել նըրան, որից բոլորն են վախենում»։
{{տող|190}}Եվ Պոսեյդոն արքան սըրտմիտ նըրան այսպես պատասխանեց.
«Այո՛, թեև հըզոր է նա, բայց թող այդպես չըխըրոխտա
Եվ չըփորձի բըռնի ուժով արգելել ինձ՝ հավասարիս։
Երեք եղբայր ենք ծընվել մենք Զըրվանից և Ռեայից՝
Զևսը ահեղ, ես և ինքը դըժոխապետ Հադես արքան:
Աշխարհն երեք մասի բաժնած՝ ամենքըս մեր բաժինն ունենք:
Բաժին ընկավ ճերմակափառ ծո՛վն ինձ հավերժ բընակավայր,
Եվ Հադեսին՝ իրեն բախտից բաժին ընկավ դըժոխքը մութ,
Եվ երկինքը լայնատարած, ամպն ու եթերն՝ Արամազդին.
Իսկ երկիրը և բարձրաբերձ Ոլիւմպոսը երեքիս են:
{{տող|200}}Ուստի և ես Արամազդի քիմքին գերի չեմ լինելու.
Թեև հըզոր, բայց թող խաղաղ մընա նա իր երրորդ բաժնում
Եվ թող որ ինձ նա չըփորձի ահաբեկել իր ձեռքերով։
Աղջիկներին և իր որդոց, որոնց ինքը ծընեց, թող որ
Հըղի պատգամ և վախեցնի ըսպառնալից իր խոսքերով,
Որոնք նըրա պատվերներին պետք է հարկավ հընազանդեն»:
Հողմոտն Իրիսն՝ Արամազդի բանբերն այսպես ասաց կըրկին.
«Ուրեմն հիմա, ո՛վ մեծափառ, կապուտավարս աշխարհակալ,
Ա՞յդ պատասխանն Արամազդին պիտի տանեմ ես քեզանից,
Այդպես սաստիկ և խըստամբե՞ր, թե՞ փոխելու մի բան ունես,
{{տող|210}}Զի ճըկուն են և դյուրադարձ խոհեմ մարդկանց մըտքերը միշտ:
Չէ՞ որ ինքըդ շատ լավ գիտես, թե դահիճները դըժոխքի
Ինչպես են միշտ օժանդակում ու հետևում հըզորներին»:
Պոսեյդոնը երկրասասան նըրան այսպես պատասխանեց.
«Այդ խոսքդ, Իրիս աստվածուհի, շատ ճըշմարիտ ասացիր դու.
Հաճելի է, երբ բանբերը տեղին, խելոք բան է ասում:
Բայց դառնագույն մի ցավ ահա՛ ճըմլում է իմ սիրտը սաստիկ,
Երբ Արամազդն անարգական իր խոսքերով նախատալից
Անպատվել է ուզում իրեն վիճակակից հավասարին:
Բայց հակառակ վըրդովմունքիս՝ հեռանում եմ պատերազմից
{{տող|220}}Եվ ի սըրտե ըսպառնալով, ասում եմ ես ահավասիկ,
Որ եթե նա ի հեճուկս ինձ, ավարառու Աթենասի
Եվ Հերայի, ու Հերմեսի, և Հեփեստոս թագավորի՝
Խընայելով բարձր Իլիոնին, չըկամենա կործանել այն
Եվ պարգևել արգիացոց մեծ հաղթանակ այս գուպարում,
Թող իմանա, որ մեր միջև մի մեծ կըռիվ պիտի ծագի»։
Այսպես ասաց Երկրատատանն, ու թողնելով աքայեցոց
Կարոտ աչքերն իր ետևից՝ գընաց ու խոր ծովը սուզվեց։
Եվ Արամազդն այն ժամանակ այսպես ասաց Ապոլլոնին.
«Սիրելիդ իմ Գուշակ, գընա պըղընձազեն Հեկտորի մոտ,
{{տող|230}}Քանզի արդեն Երկրատատան Պոսեյդոնը տեղի տալով՝
Գընաց դեպ ծովն աստվածային, որ ազատվի իմ ցասումից,
Ապաթե ոչ մեր կըռվի ձայնն ամեն աստված պիտի լըսեր,
Մինչև անգամ Զըրվանի շուրջ եղողները դըժոխքի մեջ։
Բայց շահավետ եղավ այսպես թե՛ ինձ համար և թե՛ իրեն,
Որ ինձ անսաց և ըշտապեց ըզգուշանալ իմ ցասումից,
Թե չէ սաստիկ կըռիվը մեր հեշտ ու հանգիստ չէր վերջանա:
Արի հիմա, ձեռքըդ առած քըղանցավոր ասպարը քո
Ցընցի՛ր ուժգին ու վախեցրու աքայեցի դյուցազներին:
Քեզ եմ հանձնում ես, հեռաձի՛գ, հոգսն ու խընամքը Հեկտորի,
{{տող|240}}Տուր այնպիսի կորով նըրան և զորություն, որ աքայանք
Խուճապահար փախչեն դեպի նավատորմիղն ու Հելլեսպոնտ։
Այնուհետև ինքըս արդեն կըմըտածեմ և կըհոգամ,
Թե ինչ կերպով աքայեցիք առնեն նորից ուժ ու կորով»։
Այսպես ասաց, և Ապոլլոնն անսաց իր հոր հըրամանին,
Եվ Իդայի բարձունքներից մեծաշառաչ վար սըլացավ
Աղավնեսպան բազեի պես, որ սըրաթևն է ամենեն,
Եվ գըտավ ծեր Պրիամոսի դյուցազն որդուն՝ վեհ Հեկտորին,
Որ նըստած էր, ոչ թե պառկած, և դեռ նոր էր ուշքի եկել,
Ճանաչում էր իրեն սիրով շըրջապատած ընկերներին:
{{տող|250}}Դադարել էր քըրտինքն առատ ու չէր այլևս ուշաթափվում,
Զըրվանյանի միտքը ըզգոն կազդուրել էր նըրան արագ.
Կորովաձիգ Ապոլլոնը մոտենալով նըրան՝ ասաց.
«Հեկտո՛ր, որդիդ Պրիամոսի, ինչո՞ւ ես քո ընկերներից
Հեռու՝ այդպես նըստել տըրտում, ի՞նչ վիշտ արդյոք քեզ հարվածեց»։
Կորդակաճոճ Հեկտորն այսպես պատասխանեց հիվանդագին.
«Իսկ ո՞վ ես դու, երկնաբընակ, որ իմ մասին ես հարցընում.
Դեռ չըգիտե՞ս, որ աքայանց նավերի մոտ, այն ժամանակ,
Երբ ես գետին էի փըռում աքայեցի կըտրիճներին,
Ահեղագոռ Այաքսը քաջ հըսկա մի քար ամբողջ ուժով
{{տող|260}}Զարկեց կըրծքիս և ջըլատեց կորովն իմ ողջ, կարծում էի,
Թե կըտեսնեմ ըստորերկրյա ուրուներին մինչև անգամ.
Քիչ էր մընում, որ տեղնուտեղ վերջին շունչըս ես փըչեի»։
Եվ Ապոլլոն աղեղնաձիգ արքան այսպես ասաց նըրան.
«Սիրտ առ ահա՛, զի Զըրվանյանը Իդայից առաքեց քեզ
Մի այնպիսի մեծ զորավիգ, որ քեզ օգնի և պահպանի,
Ինձ՝ Գուշակիս ոսկեսուսեր, Ապոլլոնիս, որ առա՛ջ էլ
Պահապանեմ եղել միշտ քեզ և քաղաքին քո բարձրաբերձ:
Վեր կաց, հորդոր կարդա բազում հեծելազոր քո գընդերին,
Որ դեպ նավեր ասպատակեն երիվարներն արագավազ:
{{տող|270}}Իսկ ես նըրանց առաջն ընկած՝ փառքիդ ճամփան պիտի հարթեմ
Ու փախուստի մատնեմ բոլոր աքայեցոց որդիներին»։
Այսպես ասաց և Հեկտորի սիրտը լըցրեց մեծ ավյունով։
Ինչպես նըժույգ մի ամեհի, որ մըսուրում գարի կերած,
Սանձակոտոր, դըռույթ տալով արշավում է դաշտի միջով
Լողանալու համար դեպի հունը գետի գեղեցկահոս,
Ահիպարան, ուսերն ի վար ծածանելով բաշը շըքեղ՝
Վայելչագեղ իր հասակով հըպարտ՝ ճախրում է սիգաճեմ,
Դեպի ծանոթ արոտավայրն է ըշտապում զամբիկների։-
Այսպես և քաջ Հեկտորն էր իր սըրունքները շարժում արագ,
{{տող|280}}Հորդորելով հեծելազորն՝ աստըծու ձայնն առնելուց ետ։
Եվ ինչպես մի եղջերագեղ եղջերուի կամ այծյամի
Հալածում են արագավազ բարակներն ու որսորդ մարդիկ,
Բայց կենդանուն բարձըր մի ժայռ և կամ անտառ մի ծառախիտ
Ազատում են, քանզի նըրանց չէր վիճակվել բըռնել նըրան,
Եվ նըրանց մեծ աղաղակից հանկարծ առյուծ մի սիգաբաշ
Երևում է ճամփի վըրա և հալածում է բոլորին,
Այսպես մինչև այդ ժամանակ դանայեցիք միահամուռ
Վանում էին տըրոյացոց նիզակներով և սըրերով.
Իսկ երբ տեսան քաջ Հեկտորին, որ վազում էր գընդից ի գունդ,
{{տող|290}}Զարհուրեցին, ու փուլ եկավ նըրանց ամբողջ կորովն իսկույն:
Անդրեմոնյան Թոասն այնժամ, ամենաքաջ էտոլացին,
Որ անվանի էր կըռվի մեջ որպես կըտրիճ նիզակավոր,
Իսկ ժողովում աքայանցից քըչերն էին հաղթում նըրան,
Երբ ջահելներն իրարու հետ խոսքով մըրցման մեջ մըտնեին, —
Աքայեցոց լավն ուզելով՝ այսպես ասաց խոհեմաբար.
«Ով աստվածներ, զարմանալի մի հըրաշք եմ տեսնում ահա,
Հարություն է առել Հեկտորն, ազատվել է մահվան ձեռքից.
Չէ՞ որ բոլորս հույս ունեինք, թե նա հոգին իր վերջապես
Փըչեց, ընկավ Տելամոնյան Այաքսի հաղթ ձեռքով հըզոր:
{{տող|300}}Բայց մի աստված անտարակույս փըրկեց դաժան մահից նըրան,
Որ դանայանց կըտրիճներից շատ-շատերի ծունկը ծալեց,
Եվ տակավին պիտի ծալի, քանզի առանց Արամազդի
Չի մոլեգնի առաջամարտ գընդի գըլուխն անցած այդպես:
Բայց ես խորհուրդ պիտի տամ ձեզ, և անսացեք իմ խորհըրդին,
Տանք հըրաման մենք ամբոխին՝ դառնալ դեպի նավատորմիղ,
Իսկ մենք կանգնենք հաստատակամ, որ քաջերն ենք բանակի մեջ
Եվ դեմ դընենք տըրոյացոց այդ գըրոհին մեր տեգերով,
Եվ որքան էլ, կարծում եմ ես, նա բոցարշավ առաջ խաղա՝
Կըվախենա ինքն իր սըրտում քաջերիս մեջ մըխըրճվելուց»:
{{տող|310}}Այսպես ասաց, և անսացին նըրան բոլորն հոժարակամ:
Այաքսն այնժամ, Տևկրոսը քաջ և Իդոմեն արի արքան,
Մերիոնեսն ու Արեսի հավասարորդ Մեգեսը հաղթ,
Յուրաքանչյուրն իր քաջընտիր մարտիկներին հավաքելով
Պատրաստվեցին ընդդիմադրել տըրոյացոց և Հեկտորին,
Իսկ ամբոխը խառնիճաղանջ դարձավ դեպի նավատորմիղ:
Նախ տըրոյանք գըրոհեցին միահամուռ ու խուռնամբոխ,
Առաջն ընկած հըսկայաքայլ ընթանում էր Հեկտորը քաջ,
Եվ նըրա հետ Ապոլլոնը՝ ուսերն ամպով պարածածուկ,
Ձեռքին ասպար մի ահարկու, հրաշանըշան և ծոպազարդ,
{{տող|320}}Որը տըվավՀեփեստոսը՝ ճարտարագործն Արամազդի,
Որ նըրանով սարսափազդի մահկանացու մարդկանց սըրտին։
Վահանն այդ մեծ ձեռքին բըռնած՝ տանում էր նա տըրոյացոց:
Արգիացիք միահամուռ ելան ընդդեմ այդ գըրոհի,
Եվ երկուստեք, ահագնագոչ, փըրթավ աղմուկ մի խառնաձայն:
Սուլում էին ու սըլանում նետերն անդուլ՝ աղեղներից
Եվ ձեռքերից դյուցազնական թըռչում էին տեգեր սուրսայր,
Ոմանք մըխվում էին թափով մարտիկների մարմիններում,
Եվ ոմանք էլ դեռ ըսպիտակ մարմինների համը չառած՝
Ընկնում գետին, խըրվում հողում, կարոտ մըսի և տաք արյան:
{{տող|330}}Քանի գուշակ Ապոլլոնը բըռնել էր իր վահանն անշարժ՝
Խոցում էին նետերն անդուլ, և երկուստեք ընկնում էին,
Իսկ երբ նայեց արագաձի դանայեցոց երեսն ի վեր
Եվ ցընցելով վահանն իր մեծ, գոչեց ահեղ որոտյունով՝
Սարսափն առավ աքայեցոց և մոռացան կորովն իրենց:
Ինչպես երկու ահեղ գազան մութ գիշերով հարձակվելով,
Ընկնեն հանկարծ մեծ հոտի մեջ կամ եզների նախրի վըրա
Եվ խուճապի մատնեն նըրանց, երբ տավարածն է բացակա,-
Այդպես փախան աքայեցիք ահաբեկված, խուճապահար,
Զի Ապոլլոնն աղեղնավոր սարսափ գըցեց սիրտը նըրանց
{{տող|340}}Եվ ընձեռեց փառք ու պատիվ տըրոյացոց և Հեկտորին:
Այնժամ շատերն ընկան այդտեղ՝ ըսպանելով մեկ-մյուսին։
Զարկեց Հեկտորն Արկեսլասին, Ստիքիոսին փըռեց տապաստ,—
Առաջինը պըղընձազեն բիովտացոց զորագըլուխ,
Մյուսը ընկերն հավատարիմ՝ մեծահոգի Մենեսթեսի:
Եվ Էնիասը Մեդոնին ու Յասոնին զարկեց գետին:
Մեդոնն եղբայրն էր Այաքսի և հարճորդին Ոյիլևսի,
Որ տարագիր հայրենիքից՝ բընակվում էր Փիլակեում,
Զի իր խորթ մոր՝ Ոյիլևսի կընոջ եղբորն էր ըսպանել։
Իսկ Յասոնը աթենացոց ըսպարապետ իշխանն էր քաջ,
{{տող|350}}Եվ որդին էր հորջորջվում նա Բուկոլեսնյան Սփիլոսի:
Պուլիդամասը ըսպանեց Մեկիստեսին նախամարտիկ,
Պոլիդեսը՝ Եքիոսին, և Ադենորն՝ Կլոնիոսին,
Իսկ Պարիսը առաջամարտ քաջերի մեջ զարկեց ուսից
Դեիոքին, երբ փախչում էր. պըղինձը սուր ծակեց անցավ:
Մինչ տըրոյանք զինազերծում էին մարտում ընկածներին՝
Աքայեցիք տագնապահար, շերտափակից ու լայն փոսից
Այս ու այն կողմ փախուստ տալով խուժում էին պարըսպից ներս:
Իսկ Հեկտորը տըրոյացոց խըրախուսում էր բարձրաձայն
Թողնել ավարն արյունազանգ և գըրոհել դեպ նավատորմ.
{{տող|360}}«Ում նավերից հեռու տեսնեմ՝ ըսպանելու եմ տեղնուտեղ,
Եվ դիակը չայրեն պիտի խարույկի սուրբ բոցի վըրա
Ո՛չ քույրերը նըրա, և ո՛չ եղբայրները, այլ անտերունչ
Մարմինն անթաղ պիտ հոշոտեն շըները մեր քաղաքի դեմ»։
Այսպես ասաց Հեկտորն ահեղ և ձիերին մըտրակելով
Առաջ անցավ ու շարքառշարք խըրախուսեց տըրոյացոց,
Որոնք նըրա հետ միասին ահեղագոչ աղաղակով
Գըրոհեցին միահամուռ, և Ապոլլոնն առաջն ընկած
Խորունկ փոսի ափերն իսկույն փուլ բերելով իր ոտքերով՝
Փոսը լըցրեց և կամըրջեց, բանալով լայն մի ճանապարհ-
{{տող|370}}Տեգընկեցի երկարությամբ, երբ որ մեկը, փորձի համար,
Չափելով ուժն իր հաղթ բազկի՝ արձակի այն ուժգընորեն:
Եվ խուռնամբոխ խուժում էին նըրանք այդ նոր ճանապարհով,
Իսկ Ապոլլոնը առջևից, ձեռքին ասպարն իր ահարկու՝
Քարուքանդ էր անում հեշտիվ պատ ու պատնեշն աքայեցոց։
Ինչպես փոքրիկ մի երեխա նըստած անհոգ՝ ծովի ափին
Ավազներից իրեն համար խաղալիքներ շինի պես-պես,
Ապա վերջում ոտ ու ձեռքով ցըրիվ բերի հեշտ ու հանգիստ,
Այդպես և դո՛ւ, ո՛վ Ապոլլոն, բազում վաստակն աքայեցոց
Փուլ բերեցիր ու ձըգեցիր նըրանց սըրտում ահ ու տագնապ:
{{տող|380}}Եվ վերջապես, նավերի մոտ կանգ առնելով աքայեցիք,
Ըսկըսեցին սիրտ տալ իրար, և ամեն ոք բազկատարած
Աղոթում էր աստվածներից մեկնումեկին բարձըր ձայնով։
Մինչ պահապանն աքայեցոց Նեստոր ասպետն աղերսագին
Աղոթք արավ դեպ աստղազարդ երկինք ձեռքերն իր տարածած
«Հա՛յր Արամազդ, թե մեկնումեկն Արգոսի մեջ ցորենաշատ
Քեզ ճենճերեց պարարտ ազդրեր ոչխարների կամ եզների,
Աղերսելով, որ ետ դառնա, և դու նըրան այդ խոստացար,
Հիշի՛ր նըրան, ո՛վ Ոլիմպյան, և հեռացրու օրն այս դըժնի,
Եվ մի մատնիր աքայեցոց ի պարտություն անփառունակ»:
{{տող|390}}Այսպես ասաց աղոթելով, և Արամազդն իմաստնագույն
Ի պատասխան ալևորի այդ աղոթքին՝ թունդ որոտաց.
Իսկ տըրոյանք Արամազդի ահեղ որոտն այդ լըսելով,
Է՛լ ավելի ուժգին թափով գըրոհեցին դեպ աքայանք:
Լեռնանըման ալիքն ինչպես լայնածավալ ծովի վըրա
Նավի կողքից վեր է խուժում մըրըրկաշունչ հողմի ուժով,
Որ շարունակ կուտակ-կուտակ կոհակներ է մըղում առաջ, —
Այսպես տըրոյանք մեծ աղմուկով պարըսպից ներս էին խուժում
Եվ վարելով ձիերն առաջ՝ կըռվում էին նավերին մոտ։
Սըրանք երկսայր աշտեներով` նըժույգների վըրա նըստած,
{{տող|400}}Նըրանք իրենց սև նավերի բարձրությունից, ուր որ ելան,
Երկայնաձիգ մըկունդներով՝ ծարերը կուռ պըղընձապատ
Նավամարտի համար հարմար կըռվում էին իրարու դեմ:
Քանի դեռևս աքայեցիք և տըրոյանք դեմ-հանդիման
Պարըսպի շուրջ էին կըռվում, հեռու արագ սև նավերից:
Պատրոկլեսը նըստած էր քաջ Եվրիպիլի վըրանի մեջ
Զըվարճացնում էր խոսքերով և տանջալից վերքի վըրա
Ցանում էր նա ցավափարատ և ամոքիչ ըսպեղանի:
Իսկ երբ տեսավ, որ տըրոյանք հըրոսեցին պարըսպից ներս
Ու բարձրացավ դանայեցոց տագնապալից աղմուկը մեծ՝
{{տող|410}}Ճիչ արձակեց, երկու ձեռքով ծեծեց ազդրերն ու ցավագին
Հառաչելով հոգու խորքից՝ այսպես ասաց վիրավորին.
«Էլ չեմ կարող մընալ այստեղ, Եվրիպիլե, թեպետև դեռ
Կարոտ ես դու իմ խընամքին. ահեղ կըռիվ պայթեց ահա,
Քեզ ըսպասյակդ ըսփոփի թող, իսկ ես վազեմ անմիջապես
Աքիլլեսի մոտ, որպեսզի նըրան մարտի հորդոր կարդամ.
Թերևըս ես կարողանամ շարժել նըրա սիրտն աստուծով,
Որովհետև բարեկամի հորդորն ազդու, բարի է միշտ»:
Այսպես ասաց ու վազ տրվեց վըրանն Աքիլլեսի,
Իսկ աքայանք կանգնած ամուր տըրոյացոց գըրոհի դեմ՝
{{տող|420}}Չէին կարող վանել նըրանց, թեպետև քիչ էին նըրանք.
Տըրոյանք էլ անզոր էին խորտակել ուժն աքայեցոց
Եվ խորանալ դեպի նավերն ու վըրաններն արգիական:
Կարկինն ինչպես որ կոկում է նավափայտը հարթ-հավասար
Հըմուտ հյուսնի ձեռքերի մեջ, հըրահանգված Աթենասից,
Որ արվեստի գաղտնիքներին քաջատեղյակ է մըշտապես, —
Այսպես, նըրանց մարտն ու գուպարն էր ընթանում հարթ-հավասար.
Եվ երկուստեք արիաբարկըռվում էին նավերիշուրջ:
Հեկտորը քաջ և հոյակապ Այաքսն իրար դեմ-հանդիման
Կըռվում էին մի նավի շուրջ, սակայն չէին կարող ընկճել
{{տող|430}}Ոչ Հեկտորը հաղթ Այաքսին, որ նավատորմը հըրդեհեր,
Ոչ էլ Այաքսը Հեկտորին, որին աստված էր զորավիգ:
Շըքեղաճոխ Այաքսն այնժամ Կլիդիոսյան Կալեդորին,
Որ կըրակ էր տալիս նավին, զարկեց կըրծքին իր նիզակով
Խանձողն ընկավ նըրա ձեռքից և նա թընդմամբ գետին փըռվեց:
Եվ երբ Հեկտորն իր հորեղբոր որդուն տեսավ նիզակահար,
Փոշեթավալ գետինն ընկած սևաթույր այդ նավի առաջ՝
Խըրախույս կարդաց բարձըր ձայնով լիկիացոց և տըրոյանց.
«Տըրոյացի՛ք, լիկյանք և դուք դարդանյաններ ձեռամարտիկ
Մի՛ հեռանաք, մի՛ ընկըրկեք տագնապալից այս գուպարում.
{{տող|440}}Դո՛ւրս հանեցեք Կալեդորին, որ նավերի առաջն ընկավ,
Եվ մի՛ թողնեք, որ կողոպտեն նըրա զենքերն աքայեցիք»:
Այսպես ասաց, և Այաքսին նետեց աշտեն փայլակնացայտ,
Բայց ըրիպեց և Մաստորի որդուն դիպավ` կիթերացի
Լիկոփրոնին, որ Այաքսի ըսպասակն էր հավատարիմ
Եվ Այաքսի տանն էր ապրում, հայրենիքից վըտարանդի,
Քանզի մարդ էր ըսպանել նա աստվածային Կիթերայում:
Սուր սըղընձով՝ ականջից վեր զարկեց գըլխին Կալեդորի,
Որ կանգնած էր Այաքսի մոտ նավախելից գըլորվելով՝
Մեջքի վըրա գետինն ընկավ ու տեղնուտեղ շունչը փըչեց:
{{տող|450}}Փըշաքաղվեց Այաքսը քաջ և իր եղբորն այսպես ասաց.
«Քաղցր իմ Տևկրե, ընկա՛վ ահա ընկերը մեր հավատարիմ՝
Մաստորյանը, որը վաղուց մեզ մոտ եկավ Կիթերայից,
Պատվում էինք մեր պալատում՝ ծընողներին մեր հավասար:
Զարկեց նըրան Հեկտորը քաջ, իսկ ո՞ւր են քո օրհասաբեր:
Լայնալիճն ու նետերը սուր, որ Ապոլլոնն ընծայեց քեզ»։
Այսպես ասաց, նա հասկացավ և նըրա մոտ գընաց կանգնեց,
Եվ ձեռքն առած ճըկուն աղեղն ու նետընկալ կապարճը իր՝
Տըրոյացոց վըրա թափեց նետերի սուր տեղատարափ:
Նետահարեց Կլիտոսին՝ Պիսենորի պարթև որդուն՝
{{տող|460}}Վըսեմապանծ Պանթեոսյան Պուլիդամի թիկնապահին,
Որը բըռնած երասաններն՝ նըժույգներին հոգ էր տանում
Եվ ի պատիվ տըրոյացոց ու Հեկտորի՝ վարում այնտեղ,
Ուր խուռնախիտ գունդ-գընդի դեմ կանգնած կըռիվ էին մղում:
Աղետն արագ վըրա հասավ, որն արգելել չըկարեցան,
Մըխվեց սըլաքը մահաբեր՝ պարանոցին, իր ետսից,
Եվ նա կառքից ցած տապալվեց, երիվարներն ընկըրկեցին
Ու զարկվելով դատարկ կառքին` ցընցեցին այն դըղըրդյունով։
Գըլխի ընկավ Պուլիդամասն ու ձիերի առաջ վազեց,
Որոնց հանձնեց Աստինոսին, նըրան խըստիվ պատվիրելով,
{{տող|470}}Որ լավ հըսկի նըույգներին և նըրանց միշտ մոտիկ պահի.
Իսկ նա նորից գընաց դեպի գումարտակներն առաջամարտ։
Տևկրոսն այնժամ ուրիշ մի նետ էլ արձակեց դեպի Հեկտորն
Ու վերջ կըտար պատերազմին՝ աքայեցոց նավերի մոտ,
Թե այդ նետով կարողանար առնել գոռոզ քաջի հոգին:
Բայց միտքն ըզգոն Արամազդի հասու եղավ դըրան իսկույն,
Որ Հեկտորին պահպանելով՝ փառազըրկեց քաջ Տևկրոսին.
Կըտրեց հանկարծ նըրա չըքնաղ աղեղի լարը պընդոլոր,
Երբ այն դեպի գիրկն էր ձըգում, թըռավ պըղինձ նետը մի կողմ,
Որը գընաց այլ ուղղությամբ, և լայնալիճն ընկավ ձեռքից։
{{տող|480}}Սարսափահար Տևկրոսն այնժամ դառնալով իր եղբորն՝ ասաց.
«Աստվածն, ավա՜ղ, փըշրում է մեր հույսերը այս գոտեմարտում,
Գըցեց ձեռքիցս աղեղը նա և քաջոլոր լարը կըտրեց,
Որը դեռ նո՛ր, այս առավոտ անցկացրի լավ ոլորելով,
Որ կարենար երկար տոկալ թանձրատարափ իմ նետերին»:
Տելամոնյան Այաքսը մեծ նրան այսպես պատասխանեց.
«Դե՛հ, սիրելիս, դու էլ թողած աղեղը և նետերդ անթիվ,-
Զի դանայանց դեմ թըշնամի աստված էր, որ խանգարեց այն, -
Վերցըրու տեգ երկայնաձիգ, ծածկիր ուսերըդ ասպարով
Ու մարտ մըտիր տըրոյանց դեմ, սըրտապընդիր նաև այլոց,
{{տող|490}}Որ թըշնամին թեկուզ հաղթի, սակայն անվիշտ չըտիրանա
Գեղեցկատախտ մեր նավերին. օն, մարտընչենք արիաբար»:
Այսպես ասաց. Տևկրոսն իսկույն վազեց դեպի վըրանն արագ,
Լայնալիճը դըրեց այնտեղ և ուսերը ծածկեց՝ ամուր,
Բոլորաձև, չորս տակ թիթեղ պատած ահեղ իր ասպարով,
Առավ և իր գըլխին դըրեց գեղապաճույճ մի սաղավարտ՝
Վերից շըքեղ տարուբերվող ահեղակերպ գարգմանակով,
Եվ առնելով պըղընձասայր, հուժկու մի տեգ երկայնաձիգ՝
Արագ վազքով վերադարձավ Այաքսի մոտ անմիջապես։
Հեկտորն ահեղ, երբ նըկատեց, որ Տևկրոսի աղեղն ընկավ,
{{տող|500}}Տըրոյացոց և լիկեցոց խրախույս կարդաց բարձըր ձայնով.
«Տըրոյացի՛ք, լիկյանք և դուք դարդանյաններ ձեռնամարտիկ,
Բարեկամնե՛րս, արի եղեք նավատորմի մոտ խորափոր.
Ամո՛ւր կացեք, միշտ անվըկանդ, քանզի ես իմ աչքով տեսա,
Որ Արամազդն ինքը փըշրեց փըքինները մի քաջազնի։
Ջորությունը հըզոր Զևսի հեշտ է հայտնի լինում մարդկանց
Թե՛ գերագույն վաոք ու պարծանք ընձեռելիս, և թե՛, երբ որ
Տըկարացնի և չուզենա լինել սատար և զորավիգ,
Ինչպես որ արդ թուլացնելով արգիացոց՝ մեզ է օգնում։
Եղեք արի և կրռվեցեք նավերի մոտ միահամուռ,
{{տող|510}}Եվ ով ձեզնից ընկնի մարտում նետահարված կամ տիգախոց,
Մեռնի՛ թող որ, քանզի փառք է մեռնել հանուն հայրենիքի,
Որովհետև ազատ պիտի ապրեն նըրա կինն ու որդիք,
Եվ անվընաս մընան նըրա կալվածքն ու տունն, անձեռնամուխ,
Երբ նավերով աքայեցիք վերադառնան երկիրն իրենց»:
Այսպես ասաց ու բոլորին բոցավառեց մի նոր ուժով։
Մյուս կողմից էլ Այաքսն էր իր մարտիկներին հորդոր կարդում.
«Ամո՛թ է մեզ, արգիացիք, կամ պետք է մենք մեռնենք այսօր
Եվ կամ ապրենք ու չարիքը հեռու վանենք մեր նավերից:
Կորդակաճոճ Հեկտորն եթե մեր նավատորմը գըրավի,
{{տող|520}}Ի՛նչ է, ոտքո՞վ պիտի դառնաք ձեր հայրենի երկիրը դուք:
Չե՞ք լըսում, թե Հեկտորն ինչպես խըրախույս է կարդում զորքին
Ու վառվում է նավատորմը հըրդեհելու բուռըն տենչով
Եվ նա նըրանց պարի՛չէ որ կանչում է արդ, այլ կըռվելու:
Իսկ մեզ համար չըկա այլ միտք ու որոշում ավելի լավ,
Քան թե շարժել մեր ձեռն ու ոտն ու մարտընչել թշնամու դեմ։
Լավ է մեռնել միանգամից և կամ ապրել ազատ կյանքով,
Քան թե երկար հալվել–մաշվել աղետավորպատերազմում
Այսպես իզուր, նավերի մոտ, վատթարագույն մարդկանց ձեռքից»։
Այս ասելով բոցավառեց բոլորի մեջ կամք ու կորով:
{{տող|530}}Հեկտորն այնտեղ տիգահարեց Պերիմեդյան Աքեդիոսին՝
Զորավարին փոկեացոց, իսկ Այաքսը՝ հետևակաց
Հրամանատար Լավոդամին՝ Անտենորի շըքեղ որդուն։
Պուլիդամասը ըսպանեց Կիյենյան քաջ Ովդիոսին՝
Զորավարին Եպիացոց, որ համհարզն էր Փիլեսյանի:
Վըրա պըրծավ Մեգեսն այնժամ, Պուլիդամասը հարվածից
Խուսափելով քաշվեց մեկդի, Ապոլլոնը թույլ չըտըվեց,
Որ Պանթոյանն ընկնի այդտեղ՝ նախամարտիկ քաջերի մեջ:
Եվ նիզակը նըրա գընաց, խըրվեց կուրծքը Կրիզմոսի,
Որ տեղնուտեղ փոշեթավալ գետին փըռվեց մեծ թընդյունով:
{{տող|540}}Մեգեսն իսկույն վըրա վազեց և զինազերծ արավ նըրան։
Այնժամ նըրա դեմ դուրս եկավ Դոլոփսը քաջ նիզակաձիգ՝
Լամպեդյանը, որ հզոր էր մըրցության մեջ ու փորձառու,
Որին ծընեց Լավմեդոնյան Լամպոսը՝ այրն ազնըվագուլն:
Զարկեց տեգով Փիլեսյանի կուռ վահանի ճիշտ մեջտեղին,
Բայց պաշտպանեց զըրահը հաստ, զոդված գոգյալ թիթեղներով,
Որ բերել էր մի ժամանակ Սելլեիսի վըտակներից
Եփետեսը- արանց արքան և իր հյուրին էր նըվիրել,
Որ այն հագնի պատերազմում պաշտանվելու ոսոխներից.
Որ և ահա՛ հեռու վանեց որդուց օրհասն այդ ժամանակ։
{{տող|550}}Սըլաքասուր իր գեղարդով զարկեց Մեգեսը Դոլոփիսի
Պըղընձաձույլ ու թավաբաշ սաղավարտի ճիշտ գագաթին,
Եվ ձիագես գարգմանակը, որ փայլում էր ծիրանեգույն,
Կըտրեց իսկույն ու գըլորեց փոշիներում ջարդուփըշուր:
Ոգորում էր Մեգեսն այդես հաղթանակի հույսով անդուլ,
Երբ օգնության հասավնըրանՄենելաւկոսն արիական,
Եվ Դոլոփսի ետև կանգնած՝ զարկեց նըրա թիկնամեջքին։
Սըլաքն անցավ հուժկու թափով ու դուրս եկավ նըրա կրծքից,
Եվ Դոլոփսը բերանքսիվայր թավալգըլոր ընկավ գետին.
Եվ երկուսով հարձակվեցին կողոպտելու զենքերն ուսից:
{{տող|560}}Իսկ Հեկտորը հորդորելով իր ազգական բոլոր մարդկանց,
Հանդիմանեց արիասիրտ Մելանիպպոս Հեկտավնյանին,
Որ հովիվ էր մի ժամանակ, և ծանրաքայլ եզներ էր նա
Արածացնում Պերկոտեում, երբ թըշնամին դեռ չէր եկել:
Իսկ երբ եկան դանայեցոց ճոճճեմական նավերն, հասան,
Իլիոն դարձավ և քաջությամբ անուն հանեց տըրոյանց մեջ.
Պրիամոսի մոտ էր ապրում ու սիրվում էր որդու նըման:
Նըրան էր, որ Հեկտորն ահա խիստ կըշտամբեց այս խոսքերով,
« Մելանիպպե՛, մի՞թե այսպես մենք անտարբեր պիտի մընանք
Չի՞ մորմոքվում սիրտըդ միթե մեր հորեղբոր որդու համար.
{{տող|570}}Դու չե՞ս տեսնում, թե ինչպես են ուզում նըրան զինազերծել։
Ինձ հետ արի՛, պետք չէ այլևս հեռվից կըռվել աքայանց դեմ,
Մինչև նըրանց մենք չըսպանենք, և կամ նըրանք հիմնահատակ
Ձըկործանեն Իլիոնը բարձր ու կոտորեն բնակիչներին»:
Այս ասելով՝ առաջ անցավ աստվածատիպ դյուցազնի հետ:
Իսկ Այաքսը Տելամոնյան սըրտապընդում էր աքայանց.
«Արի՛ եղեք, սիրելիներ, ամաչեցեք մեկըդ մյուսից,
Պատերազմում պետք է որ մարդ ընկերներից իր պատկառի։
Ավելի շուտ՝ պատկառողներն են ողջ մընում պատերազմում,
Իսկ փախչողներն՝ անփառունակ, անարգ մահով են կորչելու»:
{{տող|580}}Այսպես ասաց, և նըրանք որ արդեն պատրաստ էին կըռվի,
Ազդու խոսքերը դյուցազնի դըրոշմեցին իրենց սըրտում,
Եվ նավերը պարըսպեցին պըղընձակուռ մի պատնեշով,
Մինչ Արամազդը նըրանց դեմ էր դըրդում գոռ տըրոյացոց:
Մենելավոսն ահեղագոռ գըրգըռեց քաջ Անտիլոքին.
«Անտիլոքե՛, չըկա քեզնից կըրտսերագույն աքայանց մեջ,
Ոչ էլ քեզ պես արագավազ և կորովի պատերազմում.
Չե՞ս խոյանա մի որևէ տըրոյացի ըսպանելու»:
Այս ասելով նա ետ դարձավ, բորբոքելով Անտիլոքին,
Որը իսկույն դուրս խոյացավ առաջամիտ գընդի միջից
{{տող|590}}Եվ շուրջ-բոլոր աչք ածելով՝ արձակեց իր փայլուն աշտեն
Տըրոյացիք ընկըրկեցին, սակայն նիզակն իզուր չանցավ,
Այլ Հեկտավնի խիզախ որդու Մելանիպպի կուրծքը խոցեց.
Ընկավ թընդմամբ, և խավարը ծածկեց նըրա աչքերն ընդմիշտ։
Ինչպես բարակն արագավազ, որ հարձակվում է է եղնիկի
Ձագի վըրա վիրավորված, որին, որջից դուրս ցատկելիս
Զարկեց որսորդն իր սուր նետով ու շընչասպառ արավ նըրան, —
Ատիլոքոսն այդպես ընդոստ վըրադ վազեց, Մելանիպպե՛,
Որ կողոպտի զենքերը քո, սակայն Հեկտորն այդ նըկատեց
Եվ խոյացավ արշավակի նըրա վրրա անմիջապես:
{{տող|600}}Անտիլոքոսն այդ տեսնելով, թեպետև ժիր պատերազմող,
Չըդիմացավ ու փախավ ետ սարսափահար գազանի պես,
Որը գամփռին հոշոտելով և կամ հովվին` եզների մոտ,
Թողնում փախչում է հապըշտապ, քանի դեռ չեն հասել մարդիկ:
Փախավ այդպես ծեր Նեստորի որդին տրոյաց և Հեկտորի
Գոչյունների ու նետերի սարսափելի տարափի տակ,
Բայց հասնելով ընկերներին կանգնեց ու ետ դարձավ դեմքով։
Այդ ժամանակ տըրոյացիք առյուծների պես արնառուշտ
Դեպի նավերը խուժեցին Արամազդի թելադրանքով,
Որ մեծ ուժ էր տալիս նըրանց ու դըրդում էր խիզախ կըռվի,
{{տող|610}}Իսկ աքայանց թուլացնելով` փառքը խըլում էր նըրանցից,
Որովհետև ուզում էր նա փառք ու պարծանք տալ Հեկտորին,
Որ նավատորմը հըրդեհի սաստկատոչոր հըրով անշեջ,
Եվ Թետիսի խընդրանքը մեծ ի գլուխ հանի ամբողջապես։
Ըսպասում էր ըզգոնամիտ Զևսը այնքան, մինչև տեսներ
Գեթ մի նավի բոցավառվելն իր աչքերով, որից հետո
Պիտ պատրաստեր տըրոյացոց փախուստը նա` նավատորմից,
Դանայեցոց պարգևելով հաղթության փառքն այնուհետև:
Այս մըտքով էր նա Հեկտորին մըղում դեպի նավատորմիղ,
Որին Հեկտորն ինքն էր արդեն ձըգտում իր ողջ հանդըգնությամբ:
{{տող|620}}Մոլեգնում էր նիզակաճոճ Արեսի պես կամ հըրաբորբ
Ինչպես կըրակ, որ վառվում է կատաղորեն լեռան վըրա,
Ուր անտառը խիտ է՝ անթիվ թըփուտներով ու ծառերով։
Բերանն ամբողջ փըրփուրի մեջ, և աչքերը կըրակով լի
Ահագնատես հոնքերի տակ շանթեր էին փայլատակում։
Շըքեղ կորդակն ահեղորեն տատանվում էր Պըրիամյանի
Խըրոխտապանծ գըլխի վըրա, երբ մարտընչում էր մոլեգին
Քանզի հըզոր Զևսն էր նըրան հովանավոր և զորավիգ,
Որ բազմաթիվ քաջերի մեջ նըրան էր լոկ փառավորում,
Որի կյանքը կարճ էր այնպես, զի Աթենաս Պալլասն արդեն
{{տող|630}}Փութացնում էր նըրա օրհասն Աքիլլեսի հուժկու ձեռքով:
Ջանում էր նախըրվել այնտեղ, խորտակելու շարքերը խիտ,
Ուր տեսնում էր խիզախ գընդեր ու շողշողուն զենքեր ընտիր:
Բայց և այնպես չէր կարող նա, թեպետև շատ էր ըշտապում,
Ճեղքել գընդերը բազմամարդ՝ շարակարգված բուրգի ձևով,
Ինչպես ժայռը ճերմակ ծովի ափին ցըցված երկնակարկառ,
Որ անսասան դեմ է դընում փըչող սաստիկ քամիներին,
Ալիքներին, որ բախվելով`խորտակվում են նըրա վըրա:
Դանայեցիք այդպես անահ տոկում էին տըրոյացոց:
Բայց Հեկտորը հըրաբորբոք, փայլակնացայտ նետվեց առաջ
{{տող|640}}Եվ ամբոխի վըրա ընկավ հողմից ուռած ալիքի պես,
Որ խուժում է նավի վըրա ու փըրփուրով ծածկում է այն,
Ու մեծաշունչ մըրրիկը ժանտ մըռընչում է առագաստում՝
Դող հանելով ահաբեկված նավազների միտքն ու հոգին,
Զի հազիվ փոքր-ինչ անջըրպետ բաժանում է նըրանց մահից,—
Սասանում էր այսպես և սիրտն աքայեցոց իրենց կըրծքում։
Ինչպես առյուծ մի ամեհի, որ հարձակվում է բազմաթիվ
Երինջների նախրի վըրա՝ փըռված անծայր մարգագետնում,
Ուր տավարածն անփորձ է դեռ գազանի հետ մարտընչելու
Եվ երինջի համար անվերջ վազվըզում է ետ ու առաջ,
{{տող|650}}Մինչ առյուծը ոստնում թափով ու լափում է մի երինջի,
Եվ մյուսներն ահաբեկված խույս են տալիս խառնիճաղանջ,-
Այդպես նաև աքայեցիք աստվածային ահով լըցված՝
Փախչում էին քաջ Հեկտորի և Արամազդ հոր առջևից:
Փախան բոլորն ու ըսպանեց Հեկտորն այնտեղ միայն մեկին՝
Պերիփետես միկենացուն՝ սիրուն որդուն Կոպրեոսի,
Որ Եվրիսթես թագավորի սուրհանդակն էր և նըրանից
Հըրամաններ ու պատգամներ էր տանում հաղթ Հերակլեսին:
Պերիփետեսն ընտիր զավակ՝ վատ, անպիտան հորից ծընված,
Ուներ պես-պես արժանիքներ, թեթևոտըն, մարտի մեջ քաջ
{{տող|660}}Եվ իր խելքով առաջինն էր միկեանց մեջ ճոխապաճույճ,
Որը այնտեղ Պրիամյանին շընորհեց փառք մի գերագույն։
Ետ դառնալիս նա զարնըվեց իր ասպարի սուր պըռընկին,
Որը մինչև ոտքն էր իջնում, իբըր պատնեշ տեգերի դեմ։
Սայթաքելով ցած գըլորվեց անմիջապես մեջքի վըրա,
Եվ սաղավարտն ահեղորեն հընչեց նըրա քունքի բոլոր։
Հեկտորն իսկույն այդ նըկատեց և վազելով հասավ նըրան,
Աշտեն նըրա կուրծքը մըխեց և ըսպանեց յուրայնոց մոտ,
Որոնք թեև շատ ցավեցին, սակայն օգնել չըկարեցան,
Իրենք նույնպես վախենալով քաջ Հեկտորից աստվածային։
{{տող|670}}Աքայեցիք փախուստ տալով նավատորմի դիմացն հասան,
Անցան նավերն առաջնաշարք ու պահեցին նըրանց ետև։
Այսպես, թողին արգիացիք առաջին շարքը նավերի
Ու կանգ առան միահամուռ՝ վըրանների առաջ իրենց,
Չըցըրվելով ճամբարի մեջ. այն ու սարսափն առավ նըրանց.
Եվ իրարու ըսկըսեցին բարձըր ձայնով խըրախուսել։
Իսկ Գերենյան Նեստորը ծեր՝ նահապետը աքայեցոց,
Պաղատում էր ամեն մեկին հանուն իրենց ծընողների.
«Արի եղեք, սիրելիներս, ու մարդկանցից ամաչեցեք,
Հիշեցեք ձեր ծընողներին, զավակներին ու ձեր կանանց՝
{{տող|680}}Մեռած լինեն, թե կենդանի, որոնք թեպետև այստեղ չեն,
Բայց ես նըրանց անունից ձեզ աղաչում եմ ահավասիկ,
Ամո՛ւր կացեք և մի՛ դիմեք դեպի փախուստ ամոթալից»։
Այսպես ասաց ու թունդ հանեց նա բոլորի սիրտն ու հոգին։
Աթենասը աստվածառաք մեգը ցըրեց նըրանց աչքից
Ու մեծ մի լույս ծագեց նըրանց. լուսավորեց առհավասար
Երկու կողմից՝ թե՛ նավերից, և թե՛ մարտից արյունազանգ:
Եվ Հեկտորի տեսան նըրանք՝ համհարզների հետ միասին,
Նըրանք, որոնք նավաշարքի ետև մըտած չէին կըռվում,
Ինչպես նաև նըրանք, ովքեր կըռվում էին նավերի շուրջ:
{{տող|690}}Իսկ մեծասիրտ Այաքսը քաջ չուզեց կանգնած մընալ այնտեղ,
Որտեղ քաշված կանգնել էին մյուս որդիներն աքայեցոց,
Այլ մեծաքայլ վազվըզում էր նավից ի նավ` ձեռքերի մեջ
Ճոճելով բիր մի անհեթեթ՝ նավամարտի համար հարմար,
Քըսաներկու կանգունաչափ երկարությամբ, երկաթագամ:
Ինչպես մի վարժ ձիախաղաց երամակի միջից ըստվար
Ջոկելով չորս ընտիր ձիեր, դաշտամիջյան ճանապարհով
Անօրինակ արագությամբ դեպի ոստանն է արշավում,
Ու նայում են ըսքանչացած հանդիսատես կին, տղամարդ,
Իսկ ինքը վարժ՝ սըլանալիս մեկից մյուսի վրա է ցատկում, —
{{տող|700}}Այաքսն այդպես նավից ի նավ ցատկում էր ժիր, հըսկայաքայլ,
Եվ նըրա ձայնն ահագնագոչ մինչև երկինքն էր բարձրանում.
Ամենուրեք հուժկու ձայնով հորդորում էր աքայեցոց,
Որ պաշտպանեն նավատորմիղն ու վըրանները թըշնամուց:
Մյուս կողմից էլ Հեկտորն էր քաջ տըրոյացոց խըրախուսում:
Ինչպես մի մեծ, հըզոր արծիվ, խարտիշագեղ ու գիշատիչ,
Որ հարձակվում է սըրաթև՝ թըռչունների տարմի վըրա —
Երկարավիզ կարապների, կըռունկների կամ սագերի,
Որոնք անհոգ իրենց համար արածում են գետեզերքում,
Խոյանում էր Հեկտորն այդպես արշավասույր ու շեշտակի
{{տող|710}}Դեպ նավերի առաջին շարքն՝ Արամազդի բուռըն դըրդմամբ,
Որ առաջ էր մըղում նըրան և նըրա հետ՝ տըրոյացոց:
Նավերի մոտ փըրթավ այնժամ մի այնպիսի սոսկալի մարտ,
Որ ասես թե դեռևըս թարմ երկու բանակ իրարու դեմ
Կըռիվը նո՛ր ըսկըսեին, այնպես սաստիկ էին կըռվում:
Ամեն կըռվող իր մըտածումն ուներ այդ գոռ գոտեմարտում։-
Աքայեցիք ազատվելու հույս չունեին բոլորովին
Եվ հուսահատ, օրհասական կըռիվ էին մըղում, այնինչ
Յուրաքանչյուր տըրոյացի խիզախում էր այն հավատով,
Որ նավերը կըհըրկիզեն և կըջընջեն աքայեցոց։
{{տող|720}}Այ մըտածմամ բէին նըրանք գոտեմարտում ահեղորեն:
Հեկտորն այնտեղ բըռնեց ամուր մի գեղեցիկ և ծովաչու
Նավի գըլխից, որը իր հետ Պրոտեսլավն էր բերել Տրոյա
Եվ որ այլևս չըդարձըրեց նա հայրենի երկիրը իր։
Այդ նավի շուրջ, դեմ-հանդիման աքայեցիք և տըրոյանք
Կըռվում էին խելակորույս կոտորելով մեկ-մյուսին,
Չըպասելով հեռվից-հեռու կըռվել նետով կամ նիզակով,
Այլ կուրծք կըրծքի, ձեռքը ձեռքի և միևնույն ոգով վառված
Կըռվում էին, զարկում իրար հեսանասուր տապարներով,
Փայտատներով և թըրերով ու երկսայրի տեգերուվ սուր:
{{տող|730}}Բազում ընտիր սըրեր ահեղ և սևագամ դաստապանով
Ջարդուփըշուր՝ գետին ընկան նըրանց ձեռքից և ուսերից,
Եվ արյունը հեղեղի պես հոսում էր սև հողի վըրա:
Հեկտորն ամուր բըռնած նավից՝ էլ չէր ուզում բաց թողնել այն
Եվ գոռում էր տըրոյացոց ահագնաձայն աղաղակով.
«Կըրակ բերեք, կըրա՛կ բերեք, ու կըռվեցե՛ք կորովակամ,
Արամազդը տալիս է մեզ ամենալավ օրը այսօր՝
Տիրանալու նավատորմին, որ ի հեճուկս աստվածների
Այստեղ բերին աքայեցիք ու մեծ վընաս հասցըրին մեզ՝
Սեր ծերերի վատությունից, որոնք չէին թույլ տալիս ինձ
{{տող|740}}Եվ բանակին արգելելով նավատորմին մոտիկ կըռվել։
Սակայն եթե Արամազդը կուրացրեց մեր միտքը այնժամ,
Հի նույն ի՛նքն է մեզ, քաջե՛ր, տալիս հորդոր և հըրաման»։
Այսպես ասաց Հեկտորն ահեղ, և տըրոյանք միահամուռ
Եվս առավել բուռըն թափով արգիացոց վըրա ընկան:
Չըդիմացավ Այաքսն այլևս սըլաքների սուր տարափին
Եվ, որպեսզի զուր չըկորչել, թողեց նավի հարթակը նա
Ու ահանջեց փոքր-ինչ հեռու, դեպի տախտակ մի յոթոտնյա:
Այնտեղ կանգնած դիտում էր նա և նիզակով իր անդադար
Հեռու վանում տըրոյացոց, ով կըրակ էր բերում հըրձիգ,
{{տող|750}}Եվ իր ահեղ ձայնով անվերջ հորդորում էր դանայեցոց.
«Դանայեցի՛ դյուցազուններ, պաշտոնյաներ դուք Արեսի,
Արի՛ եղեք, սիրելիներս, հիշեցեք ձեր ուժն ահագին։
Կարծում եք դուք, որ մեր ետև պաշտպանողնե՞ր ունենք կանգնած,
Կամ թե պար՞սիպ կա հաստապինդ, որ պահպանի մեզ կորըստից:
Չունենք մոտիկ ոչ մի ամրոց, քաղաք, որի ապավինենք,
Որ լինեին մեզ զորավիգ փոխարինող պատրստ գընդեր,
Ո՛չ, գըտընվում ենք քաջազեն տըրոյացոց բաց դաշտի մեջ.
Մեր ետև ծովն է թավալվում, ու հեռու ենք մենք մեր երկրից։
Մեր կյանքը մեր ձեռքի՛ մեջ է, և ո՛չ կըռվից փախչելու մեջ»:
{{տող|760}}Այսպես ասաց, մոլեգնաբար հալածելով բոլոր նըրանց,
Որոնք Հեկտոր Պրիամյանի հորդորանքով, նըրա դըրդմամբ
Բոցավառվող խանձողներով դեպ նավատորմն էին խուժում։
Բոլորին է խոցում էր նա երկայնաստվեր իր նիզակով
Ել տասներկու մարդ ըսպանեց Այաքսն այնտեղ, նավերի մոտ:
</poem>
== Երգ տասնվեցերորդ։ Պատրոկլյան դրվագ ==
