Changes

Երկու պլատ այն կողմ համառորեն, սրտոտ ճարպկությամբ բալալայկա էին նվագում, և «Լուսինն է շողում»֊ի հնարամիտ վարիացիաները Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի գլխում թղթակցության բառերի հետ նողկալի շփոթ էր դարձել։ Կարդալով-ավարտելով, նա չոր թքեց ուսի վրայից և մեքենայաբար երգեց ատամների արանքից.

Նա զանգ զարկեց։ Զինայի դեմքը երևաց թանձր վարագույրի արանքներից։

Ֆիլիպ Ֆիլպովիչը նստած էր բազկաթոռին, սեղանի մոտ։ Ջախ ձեռքի մատների արանքում սիգարի դարչնագույն մնացորդ կար։ Վարագույրի մոտ, կողափայտին հենված, ոտքը ոտքին դրած մի կարճլիկ մարդ էր կանգնած, անբարետես արտաքինով։ Գլխի մազերը կոշտ էին, փունջ-փունջ, ինչպես արմատահան հողում, դեմքին՝ չսափրած բուրդ։ Ճակատը զարմացնում էր իր նեղությամբ։ Համարյա բաժան հոնքերի սև փնջից սկսվում էր գլխի խիտ խոզանակը։

Խստադեմ նայեց.

Լռություն։

– «Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ»,– բորբոքված բացականչեց պրոֆեսորը,— ես ձեզ համար ընկեր չեմ։ Սա հրեշավոր է։– «Մղձավանջ է, մղձավանջ»,— անցավ նրա մտքով։

Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, գունատվելով, լսում էր մարդուկի դատողությունները։ Սա ընդհատեց խոսքն ու ցուցադրաբար քայլերն ուղղեց դեպի մոխրամանը, ծամծմեց գլանակը ձեռքին։ Ճոճաքայլ էր գնում։ Երկար ժամանակ ճմլում էր քնթուկը մոխրամանի մեջ, մի արտահայտությամբ, որն ասում էր՝ «Առ քեզ, առ, առ»։ Գլանակը հանգցնելով, քայլելիս նա հանկարծ շրխկացրեց ատամներն ու քիթը մտցրեց կռնատակը։

Թունալի քմծիծաղից ծռվեցին մարդուկի բեղերը։

Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը կարմրատակեց, և ջուրը լցնելիս կոտրեց բաժակը։ Մյուսից խմելով, մտածեց. «Մի քիչ Էլ մնա, նա կսկսի ինձ սովորեցնել, և կատարելապես իրավացի կլինի։ Չեմ կարողանում ինձ տիրապետել»։

Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, կարմրատակելով, բղավեց.

Նա մի թերթ պոկեց ծոցատետրից, մի քանի բառ գրեց, հետո բորբոքված սկսեց բարձրաձայն կարդալ.

— Պրոֆեսոր, բավական տարօրինակ է,— նեղացավ Շվոնդերը,— որ փաստաթղթերը դուք համարում եք տխմար։ Ես չեմ կարող թույլ տալ տան մեջ անփաստաթուղթ կենվորի ներկայություն, այն էլ հաշվառման չվերցված միլիցիայի կողմից: Իսկ որ հանկարծ պատերազմ լինի՞ իմպերիալիստական գիշատիչների դեմ։

Շվոնդերը շփոթվեց, բայց արագ տիրապետեց իրեն և քազաքավարի նկատեց.

— Ես ծանր վիրավորված եմ վիրահատության ժամանակ,— խոժոռված վնգստում էր Շարիկովը,- տես, ի~նչ են արել,– և ցույց տվեց գլուխը։

— Ինձ սպիտակ տոմս է հասնում,— դրան պատասխանեց Շարիկովը։

Դեղնավուն կայծեր հայտնվեցին Շվոնդերի խաժ աչքերում։

Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը սեղմեց շրթունքները ու ոչինչ չասաց։ Կրկին խելագարի պես զնգզնգաց հեռախոսը։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, ոչինչ չհարցնելով, լուռ շպրտեց լսափողը պոզիկների վրայից այնպես, որ սարքը, մի քիչ պտտվելով, կախվեց երկնագույն լարից։ Բոլորը ցնցվեցին։

Հեռվում խլաձայն ճաքեց ապակին, ապա կնջ խուլ ճիչ լսվեց ու իսկույն մարեց։ Մի չար ուժ շպրտվեց միջանցքի պաստառների վրայով, ղննարանի ուղղությամբ, այնտեղ ինչ-որ բան դրխկաց և ակնթարթորեն ետ սուրաց։ Դռներ շխկշխկացին, և խոհանոցից արձագանքեց Դարյա Պետրովնայի խուլ ճիչը։ Ապա վնգստաց Շարիկովը։

— Կատու է,— կռահեց Բորմենտալը և դուրս թռավ նրա ետեից։ Նրանք միջանցքով սլացան նախասենյակ, թափով մտան այնտեղ, այնտեղից միջանցքով դեպի զուգարան և լողասենյակ։ Խոհանոցից դուրս պրծավ Զինան և բախվեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչին։

— Քանի՞ անգամ եմ հրամայել, որ կատու-մատու չլինի,— կատաղությամբ բղավեց Ֆիլիպ ֆիլիպովիչը։— Նա որտե՞ղ է։ Իվան Առնոլդովիչ, ի սեր Աստծո, այցելուներին հանգստացրեք ընդունարանում։

Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը վրա ըկավ լողասենյակի դռանը, բայց դուռը չբացվեց։

Ի պատասխան, փակ լողասենյակի պատերին ինչ֊որ բաներ շարժվեցին, կոնքեր րնկան, Շարիկովի վայրի ձայնը խուլ թափանցեց փակ դռնից.

Ջուրն աղմկեց խողովակներում և հոսեց։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչն ընկավ դռան վրա և սկսեց պոկել տեղից։ Քրտնամխած Դարյա Պետրովնան այլայլված դեմքով հայտնվեց խոհանոցի շեմին։ Հետո լոգասենյակից խոհանոց ելնող, առաստաղի տակի բարձր ապակին ճաքեց, ապակու կտորտանք թափվեց, որից հետո ցած թրմփաց վիթխարի չափերի մի կատու, վագրի պես զոլավոր և երկնագույն վարգակապը վզին, նման գորոդովոյի։ Նա ընկավ սեղանին դրված երկար մատուցարանի վրա, կոտրելով երկարությամբ, մատուցարանից հատակին, հետո շուռ եկավ երեք թաթերի վրա, չորորդը թափ տվեց, ասես պարելով, և իսկույն սողոսկեց նեղ անցքից դեպի ետնասանդուղք։ Ճեղքը լայնացավ, և կատուն փոխարինվեց գլխաշորով պառավի։ Պառավի՝ սպիտակ պուտերով շրջազգեստը հայտնվեց խոհանոցում։ Պառավը բթամատով և ցուցամատով սրբեց ներս ընկտծ բերանը, ուռած ու ծակող աչքերով հայացքը պտտեց խոհանոցով և հետաքրքրությամբ արտաբերեց.

Գունատված Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը հատեց խոհանոցը և խստաձայն հարցրեց պառավին.

Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչն ավելի գունատվեց, ընդհուպ մոտեցավ պառավին և թշշացրեց.

Պառավը ետ֊ետ գնաց դեպի դուռը և նեղացած ասաց.

— Դուրս, ասացի,– կրկնեց ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, և նրա աչբերը կլորացան՝ բվի աչքերի պես։ Նա իր ձեռքով շրխկացրեց ետնամուտքի դուռը պառավի ետևից,— Դարյա Պետրովնա, ախր, ես ձեզ խնդրել եմ, չէ՞։

Լոգասենյակում ջուրը խշշում էր խուլ ու վտանգավոր, բայց ձայներ չէին լսվում այլևս։ Ներս մտավ դոկտոր Բորմենտալը։

— Տասնմեկ,— պատասխանեց Բորմենտալը։

— Սատանան տանի... Չեմ լսում։ Փակեք ծորակը։

— Փակեք ջուրը։ Ինչ է արել, չեմ հասկանում,— մոլեգնության հասած, բացականչեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։ Զինան և Դարյա Պետրովնան, բերանները բաց արած, հուսահատ նայում էին դռանը։ Ջրի աղմուկին ավելացավ կասկածելի ճողփյուն։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը բռունցքներով մի անգամ էլ խփեց դռանը։

— Ո՞ւր է նա,— հարցրեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը և անիծելով բարձրացրեց մի ոտքը։

— Տխմար,— կարճ արձագանքեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։

— Այսօր ընդունելություն չի լինելու, պրոֆեսորը վատառողջ է։ Բարի եղեք, հեռացեք դռնից, խողովակ է պայթել մեզ մոտ։

— Լաթերը չեն չորանում։

Կապտավուն ուրվագծեր էին հայտնվում դռան ետևում։

— Ես գրանցված եմ...

Միջանցքից ճռնչոցով դուրս սղղաց նստարանը, և դրա վրա ձգված, հավասարակշռությունը պահպանելով, պառկած էր Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, կապույտ շերտավոր գուլպաներով։

— Ոչինչ, Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ, դատարկ բան է։

— Ձեզ պետք է դաս տալ,– պատասխանեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։— Դուք ձեր կերպարանքը նայեք հայելու մեջ։

Երբ խոնավությունից մգած մանրահատակը քիչ չորացավ և բոլոր հայելիներին բաղնիքի շոգի կապեց ու դադարեցին զանգերը, ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը կարմիր սեկե կոշիկներով կանգնած էր նախասենյակում։

— Սա՝ ձեզ, Ֆյոդոր...

Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը երեք փայլուն հիսուննոց հանեց ու տվեց Ֆյոդորին։

Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը շրջվեց, շրթունքը կծեց և լուռ հրելով Շարիկովին, տարավ ընդունարան ու դուռը կողպեց բանալիով։ Շարիկովը ներսից անմիջապես սկսեց բռնցքահարել դուռը։

Բորմենտալն ասես գետնի տակից բսնեց։

— Ողորմած եղեք, Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ, Դուք եք մեղք։

==7==