Changes

— Ամրոցը կոչվում է Էդորաս,— ասաց Գենդալֆը,— իսկ ոսկե ապարանքը՝ Ոսկե Ապարանքը՝ Մեդուսելդ: Այնտեղ ապրում է Թեոդենը՝ Թենգելի որդին, ռոհանցիների առաջնորդը: Լավ է, որ լուսաբացին հասանք այստեղ: Էդորաս տանող ճանապարհն ազատ է, բայց, այնուամենայնիվ, զգույշ եղեք: Ռոհանի սահմաններում պատերազմ է ընթանում, և ինչ էլ որ մեզ հեռվից թվա՝ Ռոհիրրիմները Ռոհիրիմները քնած չեն: Խորհուրդ եմ տալիս շրջահայաց լինել: Ձեզ գոռոզ չպահեք և ոչ մի դեպքում զենք չհանեք, հարկավոր է, որ մեզ ինքնակամ թողնեն Թեոդենի մոտ:

Պարզկա և ջինջ առավոտ էր, և թռչունները երգում էին գլխավերևում, երբ Ճանապարհորդները մոտեցան գետին: Այն լեռներից հարթավայր իջնելով լայն ոլորան էր գծում և ճանապարհը հատելով գնում էր դեպի արևելք՝ միանալու ափերը եղեգներով ծածկված ԷնտվեյինԷնտուոշին: Շուրջն ամեն ինչ կանաչ էր: Գետի կանաչապատ ափերը և ափամերձ խոնավ մարգագետինները բնակեցված էին ուռիներով: Այս հարավային երկրում նրանց ճյուղերի ծայրերը արդեն գարնանային կարմրություն էին ստացել: Ըստ երևույթին, գետը անցնում էին ծանծաղուտով, դատելով ձիերի սմբակների հետքերով ծածկված ափերից: Ճանապարհորդներն անցան գետի մյուս ափը և դուրս եկան դեպի բլուրը տանող լայն ճանապարհը: Քիչ անց ճանապարհը թեքվեց դեպի քարերով պատնեշված բլրի ստորոտը և սկսեց գնալ կանաչապատ գերեզմանաթմբերի կողքով, որոնց արևմտյան լանջերը ասես ձյուապատ լինեին. խոտը ծածկված էր փոքրիկ աստղիկներ հիշեցնող մանր, սպիտակ ծաղիկներով:

— Տեսեք, ինչ պայծառ աչքեր ունի այս խոտը,— ասաց Գենդալֆը ձեռքը մեկնելով դեպի ծաղիկները: — Դրանց Հավերժահուշ են ասում, կամ, այստեղի լեզվով լեզվով՝ Սիմբելմինե: Այս ծաղիկները մշտադալար են, բայց աճում են միայն գերեզմանաթմբերին: Այստեղ հավերժական քնով քնած են Թեոդենի արժանահիշատակ նախնիները:

— Ռոհանի չափանիշներով դա շատ երկար ժամանակ է,— առարկեց Արագորնը: — Այն ժամանակներից, երբ կառուցում էին այս այդ ապարանքը, մնացել են միայն երգեր, իսկ տարիները հեռացել են և կորել անցյալի մշուշում: Այժմ նրանք այս երկիրը համարում են իրենց հայրենիքը և իրենց պապենական հողը, իսկ լեզուն այնքան է փոխվել, որ անհասկանալի է դարձել հյուսիսում ապրող իրենց ազգակիցների համար: — Եվ նա սկսեց ցածրաձայն ինչ որ երգ երգել Լեգոլասին և Ջիմլիին անծանոթ լեզվով, բայց մեղեդին նրանց դուր եկավ:

— Ըստ երևույթին ռոհաներեն ես երգում,— ասաց Լեգոլասը: — Այդ լեզուն նման է այս հողին. մեկ հանգիստ է և ազատ, մեկ կոպիտ ու խիստ խիստ՝ ինչպես լեռները: Բառերը չեմ հասկանում և չգիտեմ ինչի մասին է երգը, բայց դրա մեջ ինչ որ թախիծ կա՝ միայն մահկանացուներին բնորոշ...

— Վաղուց մոռացված ռոհանցի աշուղը հնում այդպես է երգել Էորլ Երիտասարդի մասին: Շարունակության մեջ ասվում է, որ երիտասարդ դյուցազունը դյուցազնը այստեղ է արշավել հյուսիսից և որ նրա նժույգը՝ Ֆելարոֆը, թռչնի թևեր ուներ ոտքերին: Մարդիկ մինչև հիմա էլ երեկոները, խարույկի շուրջը նստած, երգում են այս երգը:

— Կա՛նգ առեք օտարականնե՛ր,— գոռացին նրանք իրենց լեզվով: — Ասացե՛ք , ովքե՞ր եք դուք և ի՞նչ գործով եք եկել Էդորաս:

— Ես հասկանում եմ ձեր լեզուն,— ասաց Գենդալֆը ռոհաներեն,— բայց օտարերկրացիները պարտավոր չեն այն հասկանալ: Ինչո՞ւ չեք խոսում համընդհանուր լեզվով, եթե ուզում եք, որ ձեզ պատասխանեն:

–Դա — Դա Թեոդեն արքայի կամքն է,– — պատասխանեց ժամապահներից մեկը: –Այս — Այս դարպասից ներս ոչ ոք իրավունք չունի մտնել, բացառությամբ նրանց, ովքեր գիտեն մեր լեզուն: Պատերազմի օրերին մենք ներս ենք թողնում միայն մեր ազգակիցներին և Մունդբուրգից ուղարկված գոնդորցիներին: Ովքե՞ր եք դուք, տարօրինակ զգեստներով օտարականներ, որ այդպես անվրդով զբոսնում եք մեր հարթավայրում նժույգներով, որոնք ջրի երկու կաթիլի պես նման են մեր ձիերին: Մենք վաղուց ենք այստեղ ժամապահում և երկար ժամանակ է հետևում ենք ձեզ: Առաջին անգամ ենք տեսնում ձեզ պես տարօրինակ հեծյալների և այդ ազնվազարմ նժույգին, որը երկու հեծյալ է տանում: Եթե իմ աչքերը կախարդված չեն ինչ որ հմայախոսքերով և ինձ չեն խաբում, ապա ես կասեմ, որ այդ նժույգը Մեարաս ցեղից է: Պատասխանի՛ր , կախար՞րդ ես դու, թե՞ լրտեսն ես Սարումանի: Իսկ գուցե դուք չար ուրվականնե՞ր եք: Պատասխանի՛ր, արա՛գ:

–Մենք — Մենք ուրվականներ չենք,– — Գենդալֆի փոխարեն պատասխանեց Արագորնը,– — և աչքերդ էլ քեզ չեն խաբում: Սրանք իսկապես ձեր նժույգներն են և դու այդ մասին նախքան հարցդ տալը արդեն գիտեիր: Քո կարծիքով ձիագողերը կվերադարձնե՞ին գողացված ձիերին: Սրանք Խասուֆելն Հասուֆելն ու Արոդն են, որոնց մեզ փոխարինաբար տվել է Էոմերը, Ռոհանի երրորդ զորավարը: Մենք խոստացել էինք հետ վերադարձնել նրանց և, ինչպես տեսնում ես, եկել ենք, որ վերադարձնենք: Էոմերը դեռ չի՞ վերադարձել, թե՞ չի զգուշացրել ձեզ:

–Էոմերի — Էոմերի մասին ես ոչինչ չեմ կարող ասել,– — ասաց նա,– — բայց, եթե դուք ճիշտ եք ասում, ապա , անտարակույս , Թեոդենը գիտի ձեր մասին: Շատ հնարավոր է, որ նա հիմա սպասում է ձեզ: Երկու օր առաջ երեկոյան այստեղ բարեհաճեց Օձի Լեզուն Օձալեզուն և հայտարարեց թագավորի նոր հրամանը. այսուհետ օտարականների մուտքն Էդորաս արգելվում է:

–Օձի Լեզու՞ն— Օձալեզու՞ն,– — խոսեց Գենդալֆը , ոտից գլուխ չափելով ժամապահին: –Այևս — Այևս ոչ մի խո՛սք: Ես եկել եմ խոսելու Ռոհանի թագավորի հետ, ո՛չ թե ինչ որ Օձի լեզվիՕձալեզվի: Իմ գործը չի կարող սպասել. զեկուցիր թագավորին մեր գալստյան մասին, կամ ուղարկիր ինչ որ մեկին: –Գենդալֆի — Գենդալֆի աչքերը փայլատակեցին թավ հոնքերի տակից, և նա խիստ հայացք նետեց ռոհանցու վրա:

–Լավ— Լավ, ես կզեկուցեմ ձեր մասին,– դժկամորեն — դանդաղ ասաց ժամապահը: –Բայց — Բայց, ովքե՞ր եք դուք: Եվ Ինչպե՞ս ներկայացնեմ ձեզ թագավորին: Հոգնած ծերունու տեսք ունես, բայց սակայն, իմ կարծիքով , այդ տեսքի տակ մեծ ուժ և վճռականություն կա թաքնված:

–Դե — Դե ինչ, սուր աչք ունես և ճիշտ ես նկատել,– — ասաց հրաշագործը: –Քանզի — Քանզի ես Գենալֆն եմ: Ես վերադարձել եմ, և , ինչպես տեսնում ես , հետ եմ բերել ձեր նժույգին: Նայի՛ր, սա Լուսաչն է, նժույգներից լավագույնը, և ինձանից բացի ուրիշ ոչ մեկին նա չի ենթարկվում: Ինձանից աջ աջ՝ Արագորնն է՝ է, Արաթհորնի որդին, Գոնդորի արքաների ժառանգորդը: Նա Մունդբուրգ է գնում: Իսկ ինձանից ձախ կանգնած են էլֆ Լեգոլասն ու թզուկ Ջիմլին, մեր բարեկամները: Գնա՛, ասա թագավորին, որ մենք կանգնած ենք դարպասի մոտ և ուզում ենք խոսել իր հետ, եթե նա մեզ թույլ կտա մտնել իր ապարանքը:

–Տարօրինակ — Տարօրինակ են ձեր անունները, բայց եթե դուք պնդում եք, ես կզեկուցեմ ձեր մասին,– — զիջեց ժամապահը: –Սպասեք — Սպասեք դարպասի մոտ, մինչև ես կբերեմ թագավորի պատասխանը: Բայց առանձնակի հույս չտածեք, հիմա մութ ժամանակներ են...

–Հետևեք — Հետևեք ինձ,– — ասաց նա: –Թեոդենը — Թեոդենը թույլ է տալիս ձեզ ներս մտնել, բայց ստիպված եք զենքերը, ներառյալ նաև գավազանը, թողնել մուտքի մոտ , դռնապանների հսկողության տակ:

Անհյուրընկալ դարպասները բացվեցին , և Ճանապարհորդները մեկը մյուսի հետևից ներս մտան: Դարպասի մյուս կողմում լայն, սալարկված, որորապտույտ ճանապարհ էր սկսվում: Մերթ լայն ոլորաններով, մերթ կարճ, քարե աստճաններով այն բարձրանում էր բլրի գագաթը, շրջանցելով փակ դռներով փայտյա մռայլ տները: Ճանապարհի երկայնքով, երկայնքով՝ իր քարե հունի մեջ , քչքչալով վազում էր առվակը: Վերջապես երևաց բլրի գագաթը: Այնտեղ, Այնտեղ՝ կանաչ մարգագետնի վրա , վեր էր բարձրանում մի ընդարձակ թումբ, որի ստորոտին քարե ձիու գլխով աղբուր կար: Ջուրը թափվում էր մեծ քարե ավազանի մեջ, իսկ այնտեղից ճանապարհի երկայքով փորված քարե հունը: Լայն, քարե սանդուղքը տանում էր դեպի դղյակի մուտքը, որի աջ և ձախ կողմում քարե նստարաններ էին դրված: Նստարաններին, մերկացրած սրերը ծնկներին, նստած էին արքայի թիկնապահները: Նրանց ոսկեգույն մազերը հյուսված էին, իսկ կանաչ վահանները և մինչև ծնկները հասնող պողպատյա զրահները փայլում էին արևի տակ: Երբ թիկնապահները ոտքի ելան, հյուրերին թվաց, թե նրանք ավելի բարձրահասակ են, քան սովորական մահկանացուները:

–Հասանք— Հասանք,– — ասաց ուղեկցող ժամապահը: –Դե— Դե, ես պետք է հետ վերադառնամ: Հաջողությու՛ն եմ ցանկանում, և թող Ռոհանի տիրակալը ձեր հանդեպ բարեհաճ գտնվի:

Նա շրջվեց և արագ հեռացավ: Ճանապարհորդները սկսեցին աստիճաններով վեր բարձրանալվեր: Թագավորի թիկնապահները լուռ նայում էին նրանց: Երբ Գենդալֆը ոտքը դրեց վերջին աստիճանին, դռնապանները վեր կացան տեղներից և քաղաքավարությամբ ողջունեցին հյուրերին ռոհանցիներին հատուկ ձևով.

–Խաղաղությո՛ւն — Խաղաղությո՛ւն ձեզ, հեռվից հեռվի՛ց եկած օտարականներ:

–Ես Գայման — Ես համան եմ, Թեոդենի թիկնապահը: Ստիպված եմ խնդրել ձեզ, որ ձեր զենքերը թողնեք այստեղ:

–Լավ — Լավ կհսկես,– — ասաց նա: — Այդ զենքերն ինձ նվիրել է Գալադրիելը, Ոսկե անտառի Անտառի տիրուհին:

Դռնապանի աչքերը զարմանքից կլորացան: Արագ կռանալով , նա էլֆի զենքերը դրեց պատի տակ և անմիջապես հետ ընկրկեց, ասես վախենալով, որ դրանք կխայթեն իրեն:

–Ոչ — Ոչ ոք դրանց չի դիպչի,– — հավաստիացրեց նա:

–Դա — Դա իմ կամքին հակառակ է,– — ասաց նա,– — բաժանվել Անդրիլից և դնել այն օտար ձեռքերի մեջ:

–Բայց — Բայց դա Թեոդենի կամքն է,– — առարկեց ԳայմանՀաման:

–Չեմ — Չեմ կարծում, որ Թեոդենի՝ Թենգելի որդու, թեև նա Ռոհանի տիրակալն է, կամքն օրենք է Արագորնի՝ Արաթհորնի որդու, Էլենդիլի ժառանգի համար,– — գոչեց Արագորնը:

–Այս — Այս դղյակի տերը Թեոդենն է, ո՛չ թե Արագորնը, եթե նույնիսկ նա փոխարիներ Դենեթորին Գոնդորի գահին,– — կտրեց ԳայմանՀաման, փակելով ճանապարհը և սրի շեղբը շրջելով դեպի օտարականները:

–Անիմաստ — Անիմաստ խոսակցություն է,– — նկատեց Գենդալֆը: –Թագավորն — Թագավորն անհանգստանալու ոչինչ չունի, բայց պետք չէ հակառակվել այստեղի օրենքներին: Այս դղյակի տիրակալը Թեոդենն է, և ինչքան էլ որ անգիտակից թվան նրա հրամանները, ստիպված ենք հնազանդվել:

–Դա — Դա այդպես է,– — հաստատեց Արագորնը: –Եվ — Եվ ես կհնազանդվեի տան տիրոջ կամքին, թեկուզ այդ տունը խրճիթ լիներ անտառում, եթե իմ թուրը սուրը Անդրիլը չլիներ:

–Ինչ — Ինչ անուն էլ որ քո թուրը սուրը ունենա, միևնույնն է դու կթողնես այն այստեղ,– — ասաց ԳայմանՀաման,– — եթե չես ուզում միայնակ կռվել Էդորասի բոլոր ռազմիկների դեմ:

–Իսկ — Իսկ ինչո՞ւ միայնակ,– — առաջ գալով խոսեց Ջիմլին, ձեռքով շոյելով տապարի սայրը և մռայլ նայելով թիկնապահին , ասես մի ծառի, որին որոշել էր կտրել: –Նա — Նա միայնա՛կ չէ:

–Հանգի՛ստ— Հանգի՛ստ,– — տիրական ձայնով հրամայեց Գենդալֆը,– — այստեղ թշնամիներ չկան: Մենք ձեր բարեկամներն ու դաշնակիցներն ենք, և վեճը մեր միջև միայն Սաուրոնին է ձեռնտու: –Նա — Նա չարագույժ ծիծաղեց: –Ժամանակը — Ժամանակը թանկ է: Ընդունիր իմ սուրը, քաջարի՛ ԳայմաՀամա, և նրան դրան նույնպես լավ կհսկես: Գլամդրինգ է նրա դրա անունը, և կռել են այն էլֆերը , դեռ առաջին դարաշրջանում: Ճանապա՛րհ տուր ինձ: Հետևիր ինձ, Արագո՛րն:

–Ես — Ես այն թողնում եմ այստեղ,– — ասաց նա,– — բայց արգելու՛մ եմ դիպչել: Տես հա՜, ոչ ոք չդիպչի իմ թրինսրին: Այս էլֆական պատյանի տակ թաքցված է մի թուրսուր, որը կոտրվել և կռվել է նորից: Նրան առաջին անգամ կռել Է Թելչարը դեռևս ավագ դարաշրջանում:

–Դուք — Դուք ասես անցած օրերի հին երգի թևերով եկած լինեք,– — մի քայլ հետ ընկրկելով մրթմրթաց կատարելապես զարմացած դռնապանը: Նա հարգալիր նայեց Արագորնին: –Կարվի — Կարվի այնպես , ինչպես դուք եք կարգադրում, Պարո՛ն:

–Դե — Դե ինչ,– — ասաց Ջիմլին,– — այդ դեպքում ես էլ կթողնեմ իմ տապարն այստեղ: Անդրիլի կողքին նա իրեն հաստատ նսեմացած չի զգա: –Եվ — Եվ նա դրեց իր տապարը պատի տակ՝ տակ, Անդրիլի կողքին: –Մենք — Մենք կատարեցինք քո պահանջը, ուղեկցիր մեզ քո տիրոջ մոտ:

Բայց Սակայն դռնապանը հապաղում էր:

–Գավազանդ — Գավազանդ նույնպես,– — ասաց նա Գենդալֆին: –Ներիր — Ներիր բայց , այն ևս պետք է մնա այստեղ:

–Այ — Այ դա արդեն չեղավ,– — գոչեց Գենդալֆը: –Մի — Մի բան է զգուշությունը՝ զգուշությունը, թեկուզ ավելորդ, բայց մեկ այլ բան է անքաղաքավարությունը: Ես ծեր եմ: Եթե դու ինձ գավազանով ներս չթողնես, ապա ես այնքան կնստեմ այստեղ, մինչև Թեոդենն անձամբ բարեհաճի գալ ինձ մոտ:

Արագորնը ծիծաղեց:.

–Ամենքի — Ամենքի համար էլ դժվար է վստահել օտարին մի բան, որն իր համար թանկ է: Բայց լսիր, միթե՞ դու իսկապես կզրկես կորացած ծերունուն իր միակ հենարանից: Իսկ առանց դրա թույլ չես տա՞ ներս մտնել:

–Հրաշագործի — Հրաշագործի ձեռքին ձեռնափայտը գավազանը կարող է ավելին լինել, քան պարզապես ծերունական ձեռնափայտ,– — առարկեց ԳայմանՀաման, կասկածանքով զննելով հացենու փայտից պատրաստված գավազանը, որի վրա հենված էր Գենդալֆը: –Բայց — Բայց նման դեպքերում իսկական տղամարդը և ռազմիկը պետք է վստահի իր իմաստությանը և իմաստությանն ու ներքին ձայնին, ոչ թե սպասի հրամանի: Ես հավատում եմ, որ դուք բարի նպատակներով եք եկել այստեղ, հավատում եմ որ պատվախնդիր մարդիկ եք և ինձ հուսախաբ չեք անի: Կարող եք ներս մտնել:

Դռնապանները բարձրացրեցին ծանր փականները, հրեցին փեղկերը, և դուռը ճռռալով բացվեց: Հյուրերը ներս մտան: Լեռնային թարմ, մաքուր օդից հետո դղյակի ներսը կիսամութ և տոթ թված թվաց ճամփորդներին: Երկար ու , ընդարձակ դահլիճում, որի առաստաղը պահում էին հզոր սյուները, կիսախավար էր տիրում, և միայն արևմտյան բարձրադիր պատուհաններից էին արևի պայծառ շողերը ներս թափանցում: Որպես ծխնելույզ ծառայող առաստաղին բացված անցքից երևում էր կապույտ երկինքը: Երբ ճամփորդների աչքերը հարմարվեցին կիսախավարին, նրանք նկատեցին, որ հատակը պատված է գույնզգույն քարերով, որոնց վրա , ոտքերի տակից սկսելով , ճյուղավորվում էին ռունագրերն ու միահյուսվում անհասկանալի նախշերը: Փորագրազարդ , ոսկեզօծ սյուները խամրած ոսկու փայլ էին արձակում և երփներանգ ցոլքեր տարածում դահլիճում: Պատերին կախված, ժամանակի ընթացքում խունացած հսկայական գորգերի վրա, որոնք դահլիճի խորքը գնալով կորչում էին կիսախավարում, պատկերված էին հնագույն հերոսների սխրանքները: Բայց Սակայն գորգերից մեկը լուսավորված էր արևի պայծառ լույսով, որի վրա սպիտակ նժույգով երիտասարդ հեծյալ էր պատկերված: Հեծյալը փչում էր իր մեծ եղջերափողը, իսկ նրա խարտյաշ մազերը ծածանվում էին քամուց: Նժույգը գլուխը բարձրացրած խրխնջում էր. նրա ալ կարմիր ռունգերը լայնացել էին ճակատամարտի սպասումից, իսկ սմբակների տակ փոթորկվում էին կանաչ, փրփրաբաշ ալիքները:

–Տեսնու՞մ — Տեսնու՞մ եք, դա Էորլ Երիտասարդն է հյուսիսից արշավում, շտապում է Քելեբրանթի ճակատամարտին,– — ցույց տվեց Արագորնը:

Բարեկամներն անցան սրահի կենտոնում ծխացող օջախի կողքով և կանգ առան: Դահլիճի մյուս ծայրին երեք աստիճաններով բարձր հարթակի գահավորակի վրա դրված ոսկեզօծ գահին նստած էր զառամյալ, ծերությունից թզուկ թվացող մի ծերունի: Բարակ, ադամանդե մեծ քարով ոսկյա թագի տակից ուսերին էին թափվում խիտ, ալեհեր մազերը, իսկ ճերմակ մորուքը իջնում էր մինջև ծնկները: Բայց նրա աչքերը դեռ այրվում էին պայծառ կրակով, և , օտարականներին տեսնելով , ավելի պայծառ բոցավառվեցին: Գահի հետևում կանգնած էր սպիտակ զգեստով մի երիտասարդ կին, իսկ թագավորի ոտքերի տակ՝ աստիճաններին, նստած էր գունատ, բայց իմաստուն դեմքով մի մարդ, որը կիսախուփ կոպերի տակից ուշադիր զննում էր եկվորներին:

–Ողջույն — Ողջույն, Թեոդե՛ն, Թե՛նգելի Թենգելի՛ որդի, ինչպես տեսնում ես, ես վերադարձել եմ, քանզի փոթորիկը մոտենում է, և այս ծանր ժամին բոլոր բարեկամները պետք է համախմբվեն, այլապես մեզ առանձին-առանձին կոչնչացնեն:

–Քեզ — Քեզ էլ ողջույն, Գենդալֆ,– — ասաց նա: –Եթե — Եթե ջերմ ընդունելության էիր սպասում, պետք է ասեմ, որ իզուր էիր սպասում: Դու արժանի չես դրան, քո ներկայությունը ցանկալի չէ այս տանը: Դու միշտ էլ չարագույժ լուրերի բանբեր ես եղել: Դժբախտությունները գալիս են քո հետևից ինչպես ագռավները, և նրանց մթին երամը ավելի ու ավելի է մեծանում: Ես քեզ չեմ խաբի. երբ իմացա, որ Լուսաչը վերադարձել է, շատ ուրախացա, բայց ավելի շատ ուրախացա, որ նա առանց հեծյալի է վերադարձել, և երբ Էոմերը բերեց քո մահվան լուրը ես չսգացի: Բայց խոսակցությունները հազվադեպ են ճշմարիտ լինում: Եվ ահա , դու կրկին բարեհաճել ես, իսկ քո հետևում, ինչպես միշտ, ավելի մեծ դժբախտություններ են, քան նրանք, որոնց միջով մենք հիմա անցնում ենք: Ասա՛ ինձ, Գենդալֆ Չարաբաստիկ Ագռավ, ինչի՞ համար պետք է գրկաբաց ընդունեմ քեզ:

–Արդարացի — Արդարացի են քո խոսքերը, տե՛ր իմ,– — ասաց աստիճաններին նստած գունատ մարդը: –Դեռ — Դեռ հինգ օր էլ չի անցել, ինչ արևելյան սահմաններից ստացել ենք քո որդի Թեոդրեդի, Թեոդրեդի՝ Ռոհանի երկրորդ զորավարի , մահվան ցավալի լուրը: Իսկ Էոմերին վստահել չի կարելի. տվեք նրան ինքնուրույն գործելու հնարավորություն և Ոսկզօծ ապարանքը Ապարանքն անմիջապես կմնա առանց պաշտպանության: Եվ բացի այդ Գոնդորից քիչ առաջ լուր է եկել, որ Սև Տիրակալը պատրաստվում է պատերազմի: Ահա թե ինչպիսի ծանր ժամանակ է ընտրել այս անտուն թափառաշրջիկը այցելության համար: Եվ իսկապես, ինչու՞ պետք է մենք ողջունենք քեզ, Գե՛նդալֆ Չարաբաստիկ Ագռավ: Լա՛թսպել է պետք է քեզ անվանել՝ Չարագո՛ւյժ, և սուրհանդակին էլ , ինչպես գիտես, ընդունում են իր բերած լուրերին համապատասխան: –Նա — Նա մռայլ քմծիծաղ տվեց և բարձրացնելով ծանր կոպերը չարությամբ նայեց հյուրերին:

–Իմ — Իմ բարեկամ Օձի ԼեզուՕձալեզու, դու իմաստուն ես համարվում, և , անտարակույս , հուսալի թիկունք ես ծառայում քո թագավորին,– — հանգիստ պատասխանեց Գենդալֆը,– — բայց ամեն ինչ երկու երես ունի: Պատահում է, որ վատ լուրերի հետ միասին, ձեռք ձեռքի տված գալիս է նաև օգնությունը: Ոմանք անձամբ են չարություն տարածում, իսկ իսկական բարեկամները խաղաղ և բարգավաճ օրերին դեգերում են հեռավոր հողերում, իսկ երբ մոտենում է վտանգը, նրանք հայտնվում են, որ օգնության ձեռք մեկնեն:

–Դա — Դա այդպես է,– — արձագանքեց Օձի ԼեզունՕձալեզուն: –Բայց — Բայց կան նաև երրորդները, որ գալիս են, փորփրում, քիթները խոթում ուրիշների գործերի մեջ: Այդպիսի բարեկամները ոչնչով չեն տարբերվում գիշակերներից, որոնք լեշերով են սնվում: Արդյոք մենք քեզանից օգնություն տեսե՞լ ենք երբևէ, Չարաբաստի՛կ Ագռավ: Եվ ի՞նչ օգնություն ես բերել դու հիմա: Հիշում եմ անցյալ անգամ ինքդ օգնության կարիք ունեիր, և թագավորը քեզ թույլ տվեց նժույգ ընտրել, որ ինչքան հնարավոր է արագ հեռանաս այստեղից: Եվ ի զարմանք բոլորի, դու համարձակվեցիր ընտրել Լուսաչի՛ն: Դրանով դու թագավորին մեծ ցավ պատճառեցիր, բայց երկար մտածելով , շատերը որոշեցին, որ պատրաստ են վճարել ցանկացած գին, միայն թե որքան հնարավոր է արագ ազատվեն քեզանից: Եվ ահա դու նորից այստեղ ես, և հիմա կսկսվի հին երգը. դու նորից կսկսես օգնություն մուրալ, իսկ քեզանից օգնություն մենք այդպես էլ չենք ստանա: Ինչ որ չեմ տեսնում այստեղ քո զորքին: Ու՞ր են հեծյալները, նիզակները, զրահները: Ահա թե ինչն եմ ես անվանում օգնություն: Այդպիսի օգնությունից մենք չէինք հրաժարվի: Իսկ դու երեք մոխրագույն ցնցոտիավոր ես բերել քո հետևից և վե՛րջ: Թեպետ դու ավելի շատ ես մուրացիկի նման քան նրանք...

–Տեսնում — Տեսնում եմ անքաղաքավարի են սկսել դիմավորել քո տանը օտարականներին օ՛ Թեոդեն, Թե՛նգելի որդի,– — Գոչեց Գենդալֆը: –Մի՞թե — Մի՞թե քիչ առաջ դռնապանը չներկայացրեց քեզ իմ բարեկամներին: Ռոհիրիմների տիրակալներն այնքան էլ հաճախ չեն պատիվ ունեցել ընդունելու այսպիսի պատվարժան հյուրերի , և զենքները, որոնք որ նրանք թողեցին քո դռան շեմին, արժանի են բոլոր ժամանակների և բոլոր ժողովուրդների ամենաքաջարի և հզոր դյուցազուններին: Իմ ընկերները մոխրագույն թիկնոցներ են կրում, որովհետև դա է Լոթլորիենի էլֆերի գույնը, որոնք նվիրել են նրանց այդ հագուստները: Այդ թիկնոցները պաշտպանել են նրանց բազմաթիվ վտանգներից և բերել, հասցրել քո տուն:

–Փաստորեն — Փաստորեն Էոմերը չէր ստում, և դուք իսկապես դաշինքի մեջ եք Ոսկե Անտառի Կախարդուհու հետ,– — քմծիծաղեց Օձի ԼեզունՕձալեզուն: –Ահա՜ — Ահա՜ թե ինչ: Զարմանալու ոչինչ չկա, Դուիմորդենում(Լորիենի ռոհաներեն անվանումը) միշտ էլ խաբեյության որոգայթներ են հյուսել:

Այդպես երգեց Գենդալֆը և հանկարծ, ասես ինչ որ կախարդանքով, կերպարանափոխվեց: Նա դեն նետեց հին թիկնոցը, ուղղվեց, գավազանով խփեց հատակին և հստակ, սառը ձայնով գոչեց.

–Իմաստունը — Իմաստունը խուսափում է խոսել այն մասին, ինչը չգիտի, Գրի՛մաօ՛ Գրիմա, Գա՛լմոդի Գալմոդի որդի: Դու վերածվել ես անուղեղ ճիճուիճիճվի, օձի՛, որ ֆշշացնում է տեղի և անտեղի: Դե լռի՛ր և թաքցրո՛ւ փտած լեզուդ: Ես դրա համար չեմ անցել կրակի և մահվան միջով, որ արդարանամ ինչ որ ստոր, քծնող ծառայի առաջ:

Մթության մեջ լսվեց Օձի Լեզվի Օձալեզվի ֆշշոցը.

–Ախր — Ախր ես զգուշացնում էի, չէ՞, տիրակա՛լ, որ անհրաժեշտ է խլել նրա գավազանը: Բթամիտ և դավաճան Գայման Համան խորտակեց մեզ:

Լույսի խուրձ բռնկվեց. բոլորին թվաց, թե կայծակը հարվածեց տանիքին: Հետո լռություն տիրեց: Օձի լեզուն Օձսլեզուն բերանքսիվայր ընկած էր հատակին:

–Իսկ հիմա — Իսկ այժմ լսի՛ր ինձ , Թեոդե՛ն, Թե՛նգելի որդի,– — գոչեց Գենդալֆը,– — դու օգնությո՞ւն էիր փնտրում: –Նա — Նա բարձրացրեց գավազանը և ցույց տվեց առաստաղի անցքը: Խավարը սկսեց ցրվել և ամպերի հետևից երևաց կապույտ երկինքը: –Արիացի՛ր— Արիացի՛ր, Ռոհիրրիմների՛ Ռոհիրիմների՛ տիրակալ, Սև ստվերը դեռ ամենազոր չէ: Լսի՛ր իմ խոսքերը: Ավելի լավ օգնություն քեզ ոչ ոք չի առաջարկի: Ես պատրաստ եմ դառնալ քո խորհրդատուն, իսկ դու պատրա՞ստ ես լսել իմ խորհուրդները: Սակայն իմ խոսքերը բոլորի ականջների համար չեն: Դո՛ւրս արի տանդ շեմքից և շուրջդ նայիր: Չափազանց երկար ես նստել կիսախավարում, լսելով կեղծ զրույցները, որոնցով ուզում էին շեղել քեզ ճիշտ ճանապարհից:

Թեոդենը դանդաղ ոտքի կանգնեց: Դահլիճը աստիճանաբար լուսավորվում էր: Երիտասարդ կինը բռնեց ծերունու ձեռքը , և թագավորը օրիորդի օգնությամբ անվստահ քայլերով իջավ աստիճաններով ու կաղալով քայլեց դեպի ելքը: Օձի լեզուն Օձալեզուն անշարժ պառկած էր: Մոտենալով դռներին Գենդալֆը բարձր թակեց:

–Բացե՛ք— Բացե՛ք,– — բղավեց նա: –Ռոհիրիմների — Ռոհիրիմների տիրակա՛լն է գալիս:

–Կարգադրիր — Կարգադրիր թիկնապահներիդ իջնել ներքև,– — ասաց Գենդալֆը Թեոդենին: –Եվ — Եվ դուք նույնպես հեռացեք կարճ ժամանակով , օրիո՛րդ, թողեք նրան իմ խնամքին:

–Գնա — Գնա, Էովին, դո՛ւստր քրոջ,– — ասաց թագավորը: –Վախի — Վախի և կասկածի ժամանակներն անցան:

Երիտասարդ կինը դանդաղ վարադարձավ դահլիճ: Դռների մոտ նա կանգ առավ և շրջվեց: Նրա հայացքը խիստ էր, մտածկոտ, և լցված Թեոդենի հանդեպ տածած խղճահարությամբ ու տխրությամբ: Նա գեղեցիկ էր, բարեկազմ, բարձրահասակ, սպիտակ զգեստով և արծաթե գոտիով: Փխրուն էր թվում առաջին հայացքից, բայց միևնույն ժամանակ պողպատից էլ ամուր և ուժեղ կամքով, ինչպես վայել է հնագույն ռազմիկների արքայական տոհմի ժառանգին:

–Իսկ — Իսկ հիմա, տիրակալ, շուրջդ նայիր,– — ասաց Գենդալֆը: –Նայիր — Նայիր քո երկրին և շնչիր նրա թարմ օդը: