Ու կոմոդորը նորից ինքն իրեն հարցրեց․ այնուամենայնիվ, ո՞վ է այդ միստր Հարդինգը, որը լոկ մի անփույթ ու միևնույն ժամանակ խորամանկ հարցով հասավ այդպիսի էֆեկտի։ Ոչ, իրավաբանի համար նա վատ չէր գլուխ հանում գործից։ Հետաքրքիր կլինի նրան տեսնել մեղադրավկայի դերում, երբ հարց տալու հերթը Շաստերին կհասնի․․․
==Գլուխ տասնմեկերորդ==
Վերջապես ինչ֊որ մի բան խախտեց Ծարավի ծովի տափակ միապաղաղությունը։ Հորիզոնի ետևից երևաց փոքրիկ, բայց կուրացնելու աստիճան պայծառ լույսի բեկորը։ Փոշեսահնակները ինչքան առաջ էին սուրում, նա այնքան վեր էր բարձրանում դեպի աստղերը։ Ահա էլի մեկը, էլի․․․ Լուսնի եզերքին դեպի երկինք էին ձգվում Անմատչելիության լեռների բարձունքները։
Աչքաչափով չես կարող որոշել հեռավորությունը, կթվա, որ դրանք ոչ մեծ ժայռեր են, ձեռքդ մեկնես՝ կհասնի, կամ որ այդ հզոր լեռնագագաթները մի այլ աշխարհում են, Լուսնից միլիոնավոր կիլոմետր հեռու։ Իրականում ընդամենը հիսուն կիլոմետր էր մինչև այնտեղ, կես ժամվա ճանապարհ փոշեսահնակներով։
Թոմ Լոուսոնին ուրախացնում էին լեռները․ նրանք լցնում էին դատարկությունը, որը կլանում էր մարդու հայացքն ու բանականությունը։ Մի փոքր էլ, ու նա կգժվեր արտաքուստ անծայր այդ հարթությունից։ Իհարկե, հիմարություն է։ Թոմը շատ լավ էր հասկանում, որ հորիզոնը շատ մոտ է, որ Ծարավի ծովը՝ Լուսնի միայն մի մասն է, որի մակերեսը ամենևին էլ անվերջ չէ։ Սակայն քանի դեռ նրան թվում էր, որ փոշեսահնակը տեղում կանգնած է, նա իրեն զգում էր ինչպես մղձավանջային երազում, երբ չարչարվում, տանջվում ես՝ ջանալով խույս տալ փորձանքից, բայց չես կարողանում, ոտքերդ չեն տանում։ Նա այդպիսի երազներ շատ էր տեսնում, նույնիսկ ավելի սարսափելիները։
Բայց այժմ նա պարզ տեսնում է, որ իրենք շարժվում են, փոշեսահնակի երկար ու սև ստվերը սառած չէր փոշու վրա։ Թոմը տեղարկուն ուղղեց դեպի լեռնագագաթները․ սարքը անմիջապես արձագանքեց։ Հասկանալի է, արևի ճառագայթներից նրանք համարյա շիկացել են։ Լուսնային առավոտը նոր֊նոր է սկսում, բայց լեռնագագաթները ասես բոցեղեն լեզուներ լինեն։ Այստեղ, «ծովի» մակարդակի վրա, շատ ավելի զով է։ Փոշու վերին շերտը առավելագույն աստիճանի տաքանում է միայն կեսօրին, իսկ մինչև կեսօր դեռ յոթ օր կա։ Այդ հանգամանքը առանձնապես կարևոր էր Լոուսոնի համար։ Թեև արդեն օրն սկսվել է, դեռևս հույս կա գտնելու ջերմային թույլ օջախներ, քանի հզոր լուսատուն չի ջնջել դրանք։ Քսան րոպե անց լեռները զբաղեցրին երկնքի կեսը, և փոշեսահնակները դանդաղեցրին ընթացքը։
― Որպեսզի չանցնենք վթարի վայրը, ― բացատրեց Լոուրենսը։ ― Նայեցե՛ք, այ այնտեղ, աջ կողմում, կրկնակի գագաթ կա, իսկ ավելի ցած՝ ուղղահայաց սև գիծ։ Գտա՞ք։
― Այո՛։
― Այդ կիրճը տանում է դեպի Խառնարանային լիճը։ Ձեր նկարի վրա եղած ջերմային բիծը գտնվում է կիրճից երեք կիլոմետր արևմուտք։ Այն դեռևս չի երևում, հորիզոնի ետևում է։ Ո՞ր կողմից պետք է մոտենալ։
Լոուսոնը մտովի հաշվեց։ Թերևս, ամենից լավ է հյուսիսից կամ հարավից։ Եթե արևմուտքից մոտենանք, տեսադաշտում կլինեն այդ բոցավառվող ժայռերը։ Իսկ արևելքից բոլորովին չի կարելի՝ դեմ֊հանդիման ծագող արևն է։
― Հյուսիսից մտնենք, ― ասաց Լոուսոնը։ ― Եվ երբ երկու կիլոմետր մնա, ինձ զգուշացրեք։
Փոշեսահնակները նորից ավելացրին արագությունը։ Թեև դեռ շուտ էր, Թոմը սկսեց տեղարկուով զննել Ծավի մակերեսը։ Ջերմաորոնման հիմքում ընկած է այն ենթադրությունը, որ սովորաբար վերին շերտի ջերմաստիճանը միատեսակ է լինում, և միայն մարդը կարող է խախտել այն։ Իսկ եթե այդ ճիշտ չէ․․․
Ենթադրությունը ճիշտ չէր։ Թոմ Լոուսոնը կոպիտ կերպով սխալվել էր իր հաշվումներում։ Տարադիտակի էկրանի վրա Ծարավի ծովը իրենից ներկայացնում էր լույսի ու ստվերի, ավելի ճիշտ, տաքի ու ցրտի մի ցանց։ Թեև ջերմային շեղումները շատ չնչին էին, դա բավական էր, որպեսզի քաոս ստացվեր։ Ջերմային այդ լաբիրինթոսում որևէ առանձին աղբյուր տարբերելը անհնարին էր․․․
Թոմի սրտի թելը կտրվեց։ Նա հայացքը պոկեց էկրանից ու տարակուսալի աչքերը հառեց փոշուն։ Անզեն աչքի համար նրա մակերեսը խիստ հարթ էր՝ համատարած մի գորշ դաշտ։ Իսկ ինֆրակարմիր ճառագայթներում նա նույնքան խայտաբղետ էր, ինչպես երկրային ծովերը ամպամած օրը, երբ լույսն ու ստվերը ջրերի վրա անընդհատ փոփոխվող նախշեր են ստեղծում։
Բայց այս անջուր ծովի վրա ամպեր չկան, մի ինչ֊որ այլ պատճառ ունի այդ խայտաբղետությունը։ Թոմը խորապես ցնցված էր, և գիտական բացատրություն փնտրելու ժամանակը չէր։ Քանի֊քանի հազար կիլոմետր կտրել֊անցել էր, եկել Լուսին, վտանգի ենթարկելով կյանքը, որպեսզի մասնակցի այս հիմար որոնումներին, ― ու հանկարծ, բնության մի քմահաճույքով, մանրամսն մտածված փորձը տապալվում է։ Այստեղ են ասել, թե բախտդ չբերեց․․․ Ներքուստ Թոմ Լոուսոնը խղճաց ինքն իրեն։
Մի քանի րոպե անց նա մտաբերեց «Սելենի» մեջ գտնվողներին։
― Եվ այսպես, ― շեշտված հանդարտությամբ ասաց «Աուրիգայի» նավապետը, ― դուք ուզում եք իջնել Անմատչելիության լեռների վրա։ Հրապուրիչ միտք է․․․
Դե, իհարկե, Անսոնը նրա խոսքերը լուրջ չընդունեց։ Ըստ երևույթին մտածեց, որ այս խելագար ռեպորտյորը պարզապես չի պատկերացնում բոլոր բարդությունները։ Թերևս դա արդարացի լիներ տասներկու ժամ առաջ, երբ Սպենսերը նոր֊նոր միայն հղանում էր իր պլանը։ Իսկ այժմ նա արդեն ձեռք է գցել ամեն տեսակի տեղեկություններ ու հիանալի գիտի իր անելիքը։
― Նավապետ, ես լսում էի, դուք գլուխ էիք գովում, թե իբր կարող եք իջեցնել ձեր տիեզերանավը ուզածդ վայրում՝ մինչև մեկ մետրի ճշտությամբ։ Ճի՞շտ էիք ասում։
― Հըմ․․․ կարող եմ, եթե հաշվիչ մեքենա լինի։
― Հրաշալի է։ Իսկ հիմա նայեցեք այ այս լուսանկարին։
― Ի՞նչ է սա։ Գլազգոն կիրակնամուտին զբոսամոլի աչերո՞վ։
― Իհարկե, ձեր ասածի մեջ ճշմարտության հատիկ կա, լավ չի մեծացված, բայց կարելի է գլուխ հանել։ Այստեղ երևում է հենց այն տեղամասը, որը գտնվում է Անմատչելիության լեռների արևմտյան գագաթի դիմաց։ Մի քանի ժամ անց իմ ձեռքի տակ կլինի այլ լուսանկար, շատ ավելի պարզը, և մի քարտեզ հորիզոնագծերով։ Տեղագրության վարչությունն արդեն գծագրում է այն, նրանք նկարել են ամբողջ շրջանը։ Ահա այստեղ մի լայն ելուստ կա՝ բավականին լայն, որպեսզի տիեզերանավերը իջնեն, և հարթ, համենայն դեպս, այ այստեղ․․․ ու այստեղ։ Այնպես որ ձեզ համար վայրէջք կատարելը պրոբլեմ չի։
― Տեխնիկապես հնարավոր է։ Բայց դուք թեկուզ մոտավորապես պատկերացնո՞ւմ եք, թե ինչ կնստի այդ։
― Դա արդեն իմ գործն է, նավապետ, ավելի ճիշտ իմ գործակալության։ Մենք գտնում ենք, որ չարչարանքն արժե, եթե միայն իմ նախազգացումը ինձ չխաբի։
Սպենսերը էլի բաներ կարող էր ասել, բայց երբ հող ես նախապատրաստում գործարքի համար, ավելի լավ է դիմացինիդ ցույց չտաս, որ քեզ չափազանց հարկավոր է նրա ապրանքը։ Նա մեծ սենսացիայի ակնկալություններ ուներ․ փրկարար աշխատանքներ տիեզերքում հեռուստաապարատների օբյեկտիվների առջև, ― այդպիսի բան դեռևս չէր եղել երբեք։ Աստված գիտի, տիեզերական աղետներ պատահել են նաև առաջներում, սակայն անհայտության դրամատիկ տարրը բացակայել է։ Մարդիկ զոհվում էին մի ակնթարթում, իսկ եթե չէին էլ զոհվում՝ միևնույն է չէր կարելի նրանց օգնել։ Դժբախտ պատահարների մասին հաղորդումները տպագրվում էին աչքի ընկնող տեղում, բայց նրանց անմիջապես դուրս էին մղում այլ նորությունները։
― Բանը փողի մեջ չէ, ― ասաց նավապետը, թեև նրա տոնից զգացվում էր, որը փողը այնուամենայնիվ վճռական դեր է խաղում։ ― Նույնիսկ, եթե ընկերությունն էլ համաձայնի, ձեզ դեռևս հարկ կլինի ունենալ Ըրթսայդի տիեզերական ծառայության թույլտվությունը։
― Գիտեմ, այդ հարցն արդեն լուծվում է։
― Իսկ Լլոյդի մասին ի՞նչ կասեք։ Մեր ապահովագրությունը նման զբոսանքների վրա չի տարածվում։
Սպենսերը հակվեց սեղանին․ ժամանակն էր մեջ բերել հաղթաթուղթը։
― Նավապետ, ― շեշտված արտասանեց նա։ ― «Ինտեր֊փլանիթ նյուսը» համաձայն է առաջարկել ապահովագրական գումարին հավասար գրավական։ Որքան ինձ հայտնի է, այդ (մի փոքր ավելացրած) գումարը կազմում է վեց միլիոն չորս հարյուր քսանհինգ հազար հիսուն ստեռլինգ֊դոլլար։
Նավապետ Անսոնը աչքը մեկ թարթեց, երկու թարթեց, ու կերպարանափոխվեց բոլորովին։ Մտախոհ նա մի գավաթ ևս լցրեց։
― Երբեք մտքովս չէր անցնի, որ ծերության օրերում կզբաղվեմ ալպինիզմով, ― ասաց նա։ ― Բայց եթե դուք չեք ափսոսում վեց միլիոն դալլարը՝ կեցցե՜ն լեռները։
Միսսիս Շաստերի ամուսինը թեթևացած շունչ քաշեց, երբ հարցաքննություն ընդհատվեց ճաշի պատճառով։ Լինելով ասող֊խոսող անձնավորություն, Մայրա Շաստերը չէր թաքցնում իր ուրախությունը, որ երկար տարիներ ի վեր առաջին անգամ սիրտը բանալու առիթ էր ստեղծվել։ Նրա կարիերան, եթե կարելի է այդպես ասել, առանձնապես փառավոր չէր, երբ ճակատագիրն ու Չիկագոյի ոստիկանությունը վերջ տվին նրան․ բայց Մայրան որոշ բան հասցրեց տեսնել ու ճանաչում էր անցյալ դարավերջի շատ ականավոր արտիստների։ Նրան լսելով, մեծահասակ ուղևորներից շատերը հիշեցին իրենց երիտասարդությունն ու իննուսանական թվականների երգերը։ Իսկ երբ միսիս Շաստերը երգեց անթառամ «Կոսմոբլյուզը», բոլորը խմբով ձայնակցեցին նրան, ու դատարանը չառարկեց։ Կոմոդորի կարծիքով, նման մասսովիկին պետք էր գնահատել ոսկու քաշով։ Իսկ այդ մի բան արժեր, եթե նկատի ունենանք Մայրա Շաստերի կազմվածքը։
Ճաշից հետո (դանդաղ ուտողները հաջողացրին այն մի կես ժամով ձգձգել, քանի որ յուրաքանչյուր պատառը ծամում էին ամենայն խնամքով) նորից ձեռքն առան գրքերը, ընդ որում այժմ արդեն հաղթեցին «Նարինջ ու խնձորի» կողմնակիցները։ Քանի որ նյութը անգլիական կյանքից էր, որոշեցին, որ միստր Բարրետը պիտի կարդա։ Նա ամեն կերպ ուզում էր օձիքն ազատել, բայց ուժերն անհավասար էին։
― Դե, ինչ արած, ― դժկամությամբ համաձայնեց նա։ ― Սկսենք։ Եվ այսպես, գլուխ առաջին։ Դրարի լեյն։ Հազար վեց հարյուր վաթսունհինգ թիվ․․․
Հեղինակը իզուր ժամանակ չէր վատնում։ Արդեն երրորդ էջում սըր Իսահակ Նյուտոնը ձգողականության օրենքն էր բացատրում միսսիս Գվինին, որը հասկացնել էր տվել, որ պատրաստ է վարձահատույց լինել նրան։ Պաթ Հարրիսը գլխի էր ընկնում, թե նրա (միսսիս Գվինի) միտքը ինչ է, բայց պաշտոնական պարտականությունները մղեցին ուշադրությունը այլ բանի վրա կենտրոնացնելու։ Զվարճությունը ուղևորների համար է․ անձնակազմին սպասում է աշխատանքը։
― Վթարային պաշարի մի արկղին դեռ ձեռք չեմ տվել, ― օդասահանքի խցիկի դուռը հազիվ բացած՝ ասաց միսս Ուիլքինզը, ընդհատելով միստր Բարրետի արտահայտիչ ձայնը։ ― Թխվածքն ու ջեմը վերջանալու վրա են, իսկ մսի խտածուն դեռ կբավականացնի։
― Զարմանալի ոչինչ չկա, ― պատասխանեց Պաթը։ ― Ոչ ոքի բկից կուլ չի գնում։ Ապա, մի եկեք ստուգենք մեր պարենամթերքի պաշարները։
Ստուարդուհին նրան տվեց մեքենագիր էջեր, որոնք լի էին մատիտով արված նշաններով։
― Այսպես, սկսենք այս արկղից։ Ի՞նչ կա այնտեղ։
― Օճառ և թղթե սրբիչներ։
― Ըմմ․․․ դրանք չես ուտի։ Իսկ այստե՞ղ։
― Սառնաշաքար։ Ես դրանք պահել եմ, որպեսզի․․․ երբ մեզ գտնեն, տոնելու մի բան ունենանք։
― Վատ միտք չէ, բայց, կարծում եմ, կարելի է մի քիչ բաժանել այս երեկո։ Յուրաքանչյուրին մի կոնֆետ՝ թեյի փոխարեն։ Այստեղ ի՞նչ է։
― Սիգարետներ, հազար հատ։
― Հետևեք, որպեսզի ոչ ոք չտեսնի դրանք։ Լավ կլիներ ինձ էլ չասեիք։
Պաթը թեթևակի ժպտաց Սյուին ու շարունակեց հաշվառումը։ Պարզ էր, որ ուտելիքը գլխավոր խնդիրը չէր, բայց խնայողությունը չի խանգարի։ Պաթ Հարրիսը լավ գիտեր իր պետերին․ փրկվելուց հետո վաղ թե ուշ կգտնվի մի չինովնիկ՝ կենդանի էակ կամ էլեկտրոնային, որը հաշիվ կպահանջի ծախսված մթերքների համար։
Փրկվելուց հետո․․․ Իսկ հավատա՞լ, որ կփրկեն իրենց։ Երկու օր է անցել, ու դեռ չի երևում, որ իրենց փնտրում են։ Պաթը ստույգ չգիտեր, թե փրկության ինչ նշաններ է սպասում, բայց ինչ֊որ բան գոնե պետք է լինի։
Սյուի մտահոգված ձայնը ընդհատեց նրա մտորումները։
― Ի՞նչ է պատահել, Պաթ։ Որևէ անախորժությո՞ւն։
― Ի՞նչ եք ասում, ― ժպտալով պատասխանեց նա։ ― Հինգ րոպե հետո մենք խարսխակայանում կլինենք։ Հիանալի զբոսանք էր, այնպես չէ՞։
Սյուն վարանած նայեց նրան, ապա կարմրեց ու նրա աչքերը լցվեցին արցունքով։
― Ներեցեք, ― զղջալով ասաց նա։ ― Ես ձեզ չէի ուզում վիրավորել։ Մեզ երկուսիս էլ հեշտ չէ, բայց դուք լավ եք պահում ձեզ։ Ես չգիտեմ, թե ինչ կանեինք առանց ձեզ, Սյու։
Նա թաշկինակով սրբեց արցունքները, ժպտաց ու ասաց․
― Ես ոչինչ չեմ հասկանում։
Մի պահ երկուսն էլ լռեցին, ապա Սյուն շարունակեց․
― Ի՞նչ եք կարծում, մենք դուրս կպրծնե՞նք այստեղից։
Նա ուսերը թոթվեց։
― Ո՞վ գիտի․․․ Բայց ուղևորների առաջ պետք է ցույց տալ, որ մենք չենք կասկածում դրանում։ Ինչ խոսք, ամբողջ Լուսինն է փնտրում մեզ։ Արդեն շատ չմնաց։
― Լավ, ասենք նրանք գտան «Սելենը», ― իսկ ինչպե՞ս կազատեն մեզ այստեղից։
Պաթը նայեց ելքի դռանը, որից նրան ընդամենը մի քանի սանտիմետր էր բաժանում։ Բավական է ձեռքը պարզի, որպեսզի հասնի նրան։ Ավելին, եթե անջատի ինքնաուղեփակումը, դուռը կարելի է բանալ։ Բարակ մետաղաթերթից այն կողմ՝ անթիվ տոննաներով փոշին է, որը ներս կխուժի, ինչպես ջուրը խորտակված նավը, եթե փոքր֊ինչ ճեղք գտնի։ Քանի՞ մետր է մինչև մակերեսը։ Այդ հարցը խորտակվելուց ի վեր մտատանջում էր նրան, բայց ինչպե՞ս իմանալ․․․
Ու չգիտեր, ինչ պատասխաներ Սյուին։ Այժմ նրա մտքերը մի բանի շուրջն էին պտտվում․ կգտնե՞ն, թե չեն գտնի։ Միայն թե գտնեն, իսկ այնտեղ մի բան կմտածեն։ Մարդկությունը թույլ չի տա, որպեսզի նրանք կործանվեն, եթե համոզվի, որ կենդանի են։
Ինքնախաբեություն է այս, և ուրիշ ոչինչ։ Անցյալ դարում հարյուրավոր անգամ մարդիկ ընկել են նման թակարդներ և նույնիսկ ամենազորեղ պետությունները անզոր են գտնվել փրկելու նրանց։ Նույնիսկ հնարավոր չի եղել ազատել փլված հանքում մնացած հանքափորին, խորտակված սուզանավերի ծովայիններին, էլ չենք խոսում հաշվարկային ուղեծրից դուրս եկած տիեզերանավերի անձնակզմերի մասին։ Հաճախ այդ մարդիկ մինչև վերջին շունչը կարողացել են խոսել իրենց ընկերների ու հարազատների հետ։ Այդպես պատահեց երկու տարի առաջ, երբ «Կասիոպեայի» կառավարումը խափանվեց ու հզոր շարժիչները տիեզերանավը արեգակնային համակարգությունից դուրս տարան։ Նա հիմա էլ թռչում է Կոնոպուսի կողմը, նրա ուղեծիրը նույնպես հայտնի է։ Աստղագետները կարող էին «Կասիոպեայի» կոորդինատները հաշվել առաջիկա միլիոն տարվա համար՝ մի քանի հազար կիլոմետրի ճշտությամբ։ Ինչպիսի՞ մխիթարություն դամբարանում թաղված աձնակազմի համար, դամբարան, որն իր հարատևությամբ կարող է մրցել ուզածդ բուրգի հետ։
Լարելով կամքը, Պաթը կարողացավ ցրել այդ միանգամայն անպետք մտքերը։ Իրենց ճակատագիրը դեռ հայտնի չէ, ու ավելի լավ է չմտածել դժբախտության մասին, որպեսզի իրենց գլխին չգա։
― Եկեք արագ վերջացնենք հաշվառումը։ Ուզում եմ լսել թե Նելլը ինչպես է լեզու գտնում Իսահակի հետ։
Ինչ խոսք, մտածմունքի համար դա շատ ավելի ախորժելի առարկա է, մանավանդ, երբ կանգնած ես դուրեկան աղջկա կողքին։ Նման դեպքերում կանայք մի խոշոր առավելություն ունեն տղամարդկանց նկատմամբ, մտածեց Պաթը։ Հիմա էլ էր հաճելի Սյուին նայելը, թեև արևադարձային տոթը նրան ստիպել էր հրաժարվել համազգեստից։ Պաթը, ինչպես և «Սելենի» բոլոր տղամարդիկ, սրտնեղում էին, որ երրորդ օրն է, ինչ չէին սափրվել, ու ոչինչ էլ չէին կարող անել։
Ինքն էլ չնկատելով, թե ինչպես՝ Պաթը Հարրիսը այնքան մոտեցավ միսս Ուիլքինզին, որ նրա երեսի մազերը ծակեցին Սյուի այտը։ Նա անմիջապես ընկրկեց, բայց ստուարդուհին այնպիսի կեցվածքով էր կանգանած, ասես սպասում էր դրան ու ամենևին էլ զարմացած չէր։
― Դուք, իհարկե, անպատկառ կնամոլ եք համարում ինձ, ― հուզմունքը զսպելով ասաց Պաթը։
― Ոչինչ, ― հոգնած ժպիտը դեմքին պատասխանեց Սյուն։ ― Նույնիսկ հաճելի է իմանալ, որ ես դեռ դուր եմ գալիս։ Ոչ մի աղջիկ չի նեղանում, երբ սկսում են սիրահետել իրեն։ Այլ բան է, երբ տղամարդը չափը չի ճանաչում։
― Ժամանակն է, որպեսզի ես զսպե՞մ ինձ։
― Եթե միայն մենք սիրեինք միմյանց, Պաթ․․․ Դա շատ կարևոր է ինձ համար։ Ինչ խոսք, ես շատ ուրախ եմ, որ աշխատում եմ ձեզ հետ։ Ես կարող էի այլ տեղ ընտրել։
― Եվ իզուր չընտրեցիք, ― պատասխանեց Պաթը։
― Դե, դե, նորից մռայլությունը պատեց ձեզ, ― ասաց Սյուն։ ― Ձեր դժբախտությունը դրանում է․ շատ շուտ եք հուսահատվում։ Ու հաստատակամություն չունեք, ամեն մարդ կարող է հրամայել ձեզ։
Պաթը նրան նայեց՝ ավելի շուտ զարմանքով, քան վիրավորված։
― Իսկ ես չէի էլ կասկածում, որ դուք ուսումնասիրում եք իմ հոգեբանությունը։
― Ես չեմ ուսումնասիրել։ Բայց եթե աշխատում ես մեկի հետ, որը քեզ հետաքրքրում է, ակամա որոշ բաներ նկատում ես։
― Լավ, բայց ես չեմ կարող համաձայնել, որ ինձ հրամայում են։
― Չե՞ք կարող։ Իսկ ո՞վ է այժմ տեր ու տնօրինություն անում նավում։
― Եթե դուք կոմոդորին նկատի ունեք, դա բոլորովին այլ բան է։ Նա հազար անգամ ավելի հարմար է հրամանատարի համար։ Ու բացի այդ, նա շատ տակտով մարդ է, ամեն ինչում թույլտվություն է խնդրում ինձանից։
― Արդեն չի խնդրում։ Իսկ որ գլխավորն է․ դուք ուրախ եք, որ հրամանատարությունը նա վերցրել է իր վրա։
Պաթը մի պահ մտածեց, ապա անսքող հարգանքով նայեց Սյուին։
― Թերևս դու ճիշտ ես։ Ես երբեք չեմ ձգտել հաստատելու իմ եսը, իմ հեղինակությունը։ Գուցե այդ է պատճառը, որ ես լուսագնացի վարորդ եմ, և ոչ թե տիեզերանավի նավապետ։ Բայց թե արդեն ուշ է ուղղվել։
― Դուք դեռևս երեսուն էլ չկաք։
― Շնորհակալ եմ հաճոյախոսության համար։ Ես երեսուներկու տարեկան եմ։ Մենք, Հարրիսներս, մինչ ի ծերություն երիտասարդ ենք երևում։ Հենց միայն դրանով էլ կարող ենք պարծենալ։
― Երեսուներկու՝ ու դեռ սիրած աղջիկ չունեք։
«Էհե՜, ― մտածեց Պաթը։ ― Դու դեռ ամեն ինչ չէ, որ գիտես իմ մասին։ Բայց և այնպես․․․ Թերևս, Սյուն ճիշտ է, սիրած աղջիկ չունեմ։ Արդեն հինգ տարի է՝ Իվոնից հետո։ Ինչ հինգ՝ յոթ տարի առաջ էր»։
― Իսկ ինչո՞ւ շտապեմ, ― ասաց նա արդեն բարձրաձայն։ ― Ոչինչ, շուտով ընտանիք կկազմեմ։
― Դուք այդպես կխոսեք նաև քառասուն, հիսուն տարեկան հասակում։ Դե տիեզերագնացների բանն այդպես է։ Ժամանակին ընտանիք չեն ստեղծում, իսկ հետո ուշ է լինում։ Վերցնենք թեկուզ նույն կոմոդորին։
― Նորի՞ց կոմոդորը։ Ինչքա՞ն կարելի է նրա մասին խոսել։
― Նա ողջ կյանքը տիեզերքում է անցկացրել։ Ոչ ընտանիք ունի, ոչ երեխաներ։ Երկիրը նրա համար ոչինչ չարժե, շատ քիչ է ապրել այնտեղ։ Երբ ծառայության ժամկետն ավարտվեց, նա, հավանաբար, չգիտեր ինչ անի։ Այնպես որ, այս եղելությունը նրա համար երկնային պարգև էր, նա հիմա պարզապես երջանիկ է։
― Թող այդպես լինի, նա արժանի է դրան։ Ես շատ ուրախ կլինեի, եթե նրա արածի տասներորդ մասն անեի։ Բայց թե․․․
Պաթը նոր միայն նկատեց, որ ցուցակները դեռևս ձեռքում է պահում։ Նա արդեն մոռացել էր այդ չարաբաստիկ թղթերը, որոնք մի ավելորդ անգամ ընդգծում էին, թե որքան սահմանափակ են իրենց հնարավորությունները։ Նավապետը հոնքերը կիտեց։
― Գործն սպասում է, ― ասաց նա։ ― Մենք պարտավոր ենք հոգալ ուղևորների մասին։
― Եթե երկար մնանք այստեղ, ― պատասխանեց Սյուն, ― ուղևորները կսկսեն վատ մտածել մեր մասին։
Նա նույնիսկ չէր էլ կասկածում, թե նրա խոսքերը որքան մոտ էին ճշմարտությանը։