Changes

:   Յուրաքանչյուր ուսանող պարտավոր է սովորել որեւէ օտար լեզու։ Ֆրանսերենն ամբողջությամբ անտեսված է․ նրանք ավելի շուտ կարող են իմանալ անգրեծենանգրերեն, հատկապես գերմաներեն։ Ես զամրանում եմ, երբ տեսնում եմ, որ այդքան վատ են խոսում այդ լեզուներով․ մեր երկրորդ դասարանի աշակերտներն ավելի լավ գիտեն դրենք։դրանք։

:   Ասենք, եթե նրանք, այնուամենայնիվ։ անհանգստացում այնուամենայնիվ, անհանգստանում են նրանով, ինչ կատարվում է արտասահմանում, ապա դա ավելի շուտ մտահոգություն է, թե ինյ ինչ է մտածում արտասահմանանն իրենց մասին։ Նրանց պետք է միայն իմանալ, թե արդյոք մենք բավականաչավ հիանո՞ւմ ենք իրենցով։ Նրանք վախենում են, որ մենք պետք եղածին չափ տեղյակ չենք իրենց արժանիքներին։ Նրանք ուզում են, որ մենք ոչ թե սովորեցնենք, այլ հաճոյախոսություններ անենք իրենց։

:   Ծովային սպաների հասարակության մեջ, մի հածանավի վրա, որն ինձ նոր էին ներկայացրել, եւ որով ես հիացել էի («այս մեկն ամբողջությամբ պատրաստված է ԽՍՀՄ֊ում»), ես համարձակվեցի ասել, թե վախենում եմ, որ ԽՍՀՄ֊ում ավելի քիչ են տեղյակ, թե ինչ է կատարվում Ֆրանսիայում, քան Ֆրանսիայում են տեղյակ, թե ինչ է կատարվում ԽՍՀՄ֊ում։ Բարձրացավ անհամաձայնության մի շշուկ․ «Պրավդան» ամեն ինչի մասին բավականաչափ տեղեկացնում է։ Հենկարծ ինչ֊որ մեկը, հավանաբար սենտիմենտալ մի անձնավորություն տեղից վեր թռչելով, գոչում է․ «ԽՍՀՄ֊ում կատարվող ամբողջ նորը, վեհն ու գեղեցիկը պատմելու համար ողջ աշխարհում չի գտնվի բավականաչափ թուղթ»։ Այդ նույն Արտեկ մոդել֊ճամբարում՝ մոդել երեխաների, հրաշամանուկների, մրցանակակիր պատանիների դրախտում (որի համար էլ ես այն գերադասում եմ բազմաթիվ այլ, ավելի համեստ եւ պակաս բարձրաշխարհիկ ճամբարներից) մի տասներեքամյա պատանի, որը, եթե ես ճիշտ եմ հասկացել, եկել է Գերմանիայից, սակայն Միությունն արդեն հասցրել է ձեւավորել նրան, ինձ ուղեկցում է զբոսանքի՝ ուշադրությունս հրավիրելով այգու գեղեցկությունների վրա, եւ արտասանում է․ «Նայեցե՛ք, այստեղ դեռ վերջերս ոչինչ չկար… եւ հանկարծ, ահա այս աստիճանը։ Ես Եվ այսպես ողջ ԽՍՀՄ֊ում։ Երեկ ոչինչ, վաղն՝ ամեն ինչ։ Նայեք այնտեղ, այն բանվորներին։ Ինչպե՜ս են նրանք աշխատում։ Եվ ամբողջ ԽՍՀՄ֊ում այսպիսի դպրոցներ ու ճամբարներ կան։ Բնականաբար, ոչ բոլորն են այսքան գեղեցիկ, որովհետեւ Արտեկ ճամբարն իր նմանը չունի ողջ աշխարհում։ Ստալինը հատուկ հետաքրքրվում է նրանով։ Այստեղ եկող բոլոր երեխաներն առանձնահատուկ են»։

:   Ամենահիանալին Սոչիում քաղաքի շուրջը կառուցված մեծ թվով առողջարանների, հանգստյան տների առկայությունն է։ Եվ հրաշալի է, որ այդ ամենը կառուցված է աշխատավորների համար։ Սակայն նույնքան ցավալի է տեսնել, թե ինչպես են դրա կողքին բանվորներն աշխատում նոր թատրոնի շինարարության վրա՝ չնչին վճառով վճարով եւ գիշերելով սարսափելի կեղտոտ ճամբարներում։

:&nbsp;&nbsp;&nbsp;Ես չեմ բողոքում աշխատավարձի անհավասարության դեմ, համաձայն եմ, որ այն անհրաժեշտ է։ Սակայն սոցիալական տարբերությունները կրճատելու միջոցներ կան, թեպետ վախենում եմ, որ այդ տարբերությունները մեղմանալոո մեղմանալու փոխարեն, գնալով ցայտուն են դառնում։ Վախենում եմ, որ շուտով ստեղծվի բանվորական հագեցած (եւ պահպանողական, գրողը տանի) բուրժուազիայի մի նոր տեսակ, հար եւ նման մեր մանր բուրժուազիային։ Ամենուր տեսնում եմ դրա խոսուն նշանները<ref>Վերջերս հրապարակված արհեստական վիժեցման դեմ օրենքը շփոթության մեջ է գցել բոլոր նրանց, ովքեր անբավարար աշխատավարձի պատճառով ի վիճակի չեն ընտանիք կազմել եւ երեխաներ մեծացնել։ Միեւնույն ժամանակ այն շփոթույան մեջ է գցել նաեւ այլ մարդկանց, եւ բոլորովին այլ պատճառներով․ չէ՞ որ այդ օրենքի կապակցությամբ խոստացել էին կազմակերպել մի փոքրիկ հանրաքվե, ժողովրդական հարցում, որը պիտի որոշեր նրա ընդունումն ու գործադրումը։ Զգալի մեծամասնությունը (ճիշտ է, քիչ թե շատ բացահայտորեն) դեմ է արտահայտվել այդ օրենքին։ Սակայն հասարակական կարծիքը շրջանցվել է, եւ օրենքն, այնուամենայնիվ, ընդունվել է, ի զարմանս համարյա բոլորի։ Թերթերը, հասկանալի է, տպագրել են միայն հավանություններ։ Այս թեմայով ես որոշ բանվորների հետ զրույցներ եմ ունեցել, որոնց ընթացքում լսել եմ միայն զուսպ կշտամբանքներ, հաշտվողական գանգատ։:&nbsp;&nbsp;&nbsp;Բայցեւայնպես, արդյոք ինչ֊որ իմաստով արդարացված չէ՞։ Այն հրապարակվել է ի պատասխան բազմաթիվ ցավագին չարաշահումների։ Բայց ի՞նչ ասել, մարքսիստական տեսանկյունից մի փոքր ավելի առաջ համասեռամոլների դեպ հրապարակված օրենքի մասին, որը նրանց հավասարեցնելով հակահեղափոխականներին (քանզի ոչհարմարվողականությունը ոչ հարմարվողականությունը հետապնդվում է նաեւ սեռական հարցերում), դատապարտում է հինգ տարվա աքսորի, պատճի պատժի կրկնության սպառնալիքով, եթե նրանք չուղղվեն աքսորի ընթացքում։</ref>։ Եվ քանի որ, ավա՜ղ, այլեւս կասկած չկա, որ քաղքենիական այդ թուլամորթ, վայելքի հակված, ուրիշի նկատմամբ անտարբեր բնազդները ննջում են շատերի սրտում՝ հակառակ ամենայն հեղափոխության (քանզի մարդու վերափոխումը չի կարող կատարվել միայն արտաքին աշխարհի միջոցով), շատ եմ անհանգստանում, տեսնելով, որ այսօրվա ԽՍՀՄ֊ում այդ բնազդներն անուղղակիորեն շոյվում եւ քաջալերվում են վերջերս ընդունված մի շարք որոշումներով, որոնք, ցավոք, հավանության են արժանանում մեզանում։ Ընտանիքի, ժառանգության (որպես հասարակական օղակ) վերականգնումից հետո շահությի շահույթի եւ սեփական ունեցվածքի ձգտումը սկսում է դուրս մղել ընկերության, կիսվելու եւ համատեղ կյանքի պահանջը, ոչ բոլորի, իհարկե, բայց շատերի համար։ Եվ նորից կազմվում են հասարակական շերտեր, եթե ոչ արդեն դասակարգեր, մի ինչ֊որ արիստոկրատիա․ խոսքն այստեղ արժանիքի եւ անձնական արժեքի արիստոկրատիայի մասին չէ, այլ ճիշտ մտածելու, հարմարվողականության արիստոկրատիայի մասին, որը հաջորդ սերնդի ժամանակ կդառնա փողի արիստոկրատիա։

:&nbsp;&nbsp;&nbsp;Ինչպե՞ս չապշես այն արհամարհանքից կամ առնվազն անտարբերությունից, որ «վերեւում» գտնվողները եւ իրենց այդպիսին զգացողները ցուցաբերում են «ստորին խավի», ծառաների<ref>Եվ ասես ի արտացոլումն դրա, ինչպիսի ստրկամտություն, ինչպիսի ստորաքարշություն կա ծառաների մեջ․ ոչ հյուրանոցների ծառաների, որոնք շատ հաճախ ունեն կատարյալ արժանապատվության զգացում (թեեւ շատ սրտակից են), այլ նրանց մեջ, ովքեր գործ ունեն ղեկավարների, «պատասխանատուների» հետ։</ref>, աշխատավորների, «օրավարձով» ապրող տղամարդկանց ու կանանց նկատմամբ (ուզում էի ասել «աղքատների»)։ ԽՍՀՄ֊ում այլեւս դասակարգեր չկան, դա անվիճելի է։ Բայց կան աղքաթներաղքատներ, չափազանց շատ աղքաթներ։ աղքատներ։ Իսկ ես հուսով էի, որ այլեւս նրանց չեմ գտնի, կամ ավելի ճիշտ՝ այլեւս նրանց չտեսնելում չտեսնելու համար է, որ եկել էի ԽՍՀՄ։

:&nbsp;&nbsp;&nbsp;Ոգին, որն այսօր անվանվում է «հակահեղափոխական», այն նույն հեղափոխական ոգին է, նույն խմորիչը, որը սկզբում հօդս ցնդեցրեց հին ցարական աշխարհի կիսով չափ նեխած խրամատային ջրափոսերը։ Շատ ցանկալի կլիներ, որ հնարավորություն ունենայինք մտածելու, թե նրանց սիրտը լցված է մարդկանց նկատմամբ անսահման սիրով կամ գոնե արդարության տիրական պահանջով։ Բայց հենց որ հեղափոխությունը կատարվեց, հաղթանակեց եւ ամրապնդվեց, մոռացվեցին այդ բոլորը եւ այն զգացմունքները, որոնք առաջնորդում էին նախկին հեղափոխականներին, դարձան անհանդուրժելի, կաշկանդող, ինչպես գործածությունից դուրս եկած իրեր։ Այդ զգացմունքներն, իմ կարծիքով, նման էին այն հենակներին, որոնցից օգտվում են կամարներ կառուցելիս, եւ որոնք հանում են կամարի ամրանալուց հետո։ Հիմա, երբ հեղափոխությունը հաղթանակել է, երբ կայունանում, հաստատվում եւ գործում է, ոմանց կարծիքով ավելի խելամիտ է դարնում։ դառնում։ Բոլոր նրանք, ովքեր դեռ պահպանել են հեղափոխական այդ խմորիչը եւ փոխհամաձայնություն են համարում հերթական ջիզումներըզիջումները, նրանք դարձել են անհարմար տարրեր, դուրս են մղվել, օտարվել։ Եվ արդյոք ավելի լավ չէ՞ր լինի բառախաղերի փոխարեն ընդունել, որ հեղափոխական (կամ պարզապես քննադատական) ոգին արդեն ապրել է իր դարը եւ որ այլեւս պետք չէ։ Այն ամենը, ինչ պահանջվում է ներկայումս, համաձայնություն է, հաշտվողականություն։ Այն, ինչ կամենում եւ պարտադրում են, ԽՍՀՄ֊ում կատարվող ամեն ինչին հավանություն տալն է, այն, ինչի ուզում են հասնել, այն է, որ հավանությունը չլինի ստիպողական, այլ անկեղծ, նույնիսկ խանդավառ։ Եվ ամենազարմանալին այն է, որ նրանք հասնում են դրան։ Բայց դրա հետ միասին ամենաչնչին հակաճառությունը, նվազագույն իսկ քննադատությունը հղի է վատթարագույն հետեւանքներով եւ, ի դեպ, անմիջապես ճնշվում է։ Եվ ես կարծում եմ, որ աշխարհի ոչ մի այլ երկրում, նույնիսկ հիտլերյան Գրեմանիայում, հնարավոր չէ պատկերացնել ավելի կաշկանդված, ճնշված, սարսափած ու ստրկացված ոգի։