Changes

― Այո, այդպես է, ― ասաց Ջոն, ― բայց, գիտե՞ս ինչ, ես այդ մասին երկար չեմ մտածել։ Այժմ, երբ փորձել եմ, նախնտրում նախընտրում եմ ծովահեն լինել, քան ճգնավոր։

Տղաները ճամբար վերադարձան հրաշալիորեն թարմացած, ուրախ և սաստիկ սոված։ Շուտով բոցավառվեց ճամբարային խարույկը։ Հեքը մոտակայքում գտավ վճիտ, սառը ջրի մի աղբյուր, տղաները ընկուզենու և կաղնու լայն տերևներից բաժակներ սարքեցին, զգալով, որ ջուրը, անտառի վրայի վայրի գեղեցկությանը միացած, կարող է շատ լավ փոխարինել սուրճին։ Ջոն նախաճաշի համար սկսեց ապուխտ կտրատել, բայց Թոմը ու Հեքը ասացին, որ մի քիչ սպասի։ Գետափին գտան մի խոստումնալից անկյուն և այնտեղ գցեցին իրենց կարթերը։ Համարյա անմիջապես վարձատրվեցին։ Ջոն համբերությունը դեռ չէր կորցրել, երբ նրանք վերադարձան, հետները բերելով բավական քանակությամբ կարմրախայտ, մի քանի արևաձուկ և մի փոքր կատվաձուկ։ Այդ բոլորը բավական էր մի ամբողջ ընտանիքի։ Ձուկը ապուխտի հետ տապակեցին և զարմացան․ ոչ մի ձուկ, մինչ այդ, այդքան համեղ չէր թվացել։ Չգիտեին, որ ինչքան շուտ է գետի ձուկը կրակի վրա դրվում, այնքան համեղ է լինում, չէին մտածում, թե ինչ լավ համեմունք է բացօթյա կյանքը, լողանալը և մանավանդ քաղցը։

Շատ բաներ գտան, որոնք ուրախացրին նրանց, բայց ոչ մի բան չզարմացրեց։ Գտան, որ կղզին մոտ երեք մղոն երկարություն և քառորդ մղոն լայնություն ունի, որ ամենամոտիկ ափը, կղզուց բաժանված է հազիվ երկու հարյուր յարդ լայնությամբ մի նեղուցով։ Համարյա ժամը մեկ լողանում էին, դրա համար էլ ճամբար վերադարձան հետմիջօրեին։ Սաստիկ սոված էին և չէին կարող ձկնորսություն անել, բայց մեծ ախորժակով սառը ապուխտ կերան, ապա ստվերում պառկեցին զրուցելու։ Շուտով զրույցը դանդաղեց, ապա բոլորովին դադարեց։ Անտառի լռությունը, հանդիսավորությունը և մենակուցյան մենակության զգացումը սկսեցին ներգործել տղաների վրա։ Նրանք մտածմունքի մեջ ընկան։ Մի անբացատրելի թախիծ պատեց նրանց։ Այդ ի վերջո որոշակի դարձավ․ տան կարոտն էր։ Նույնիսկ Արյունոտ Ձեռք Ֆինը երազում էր պատշգամբներ ու դատարկ տակառներ։ Բայց բոլորն էլ ամաչում էին իրենց թուլության համար և ոչ մեկն այնքան քաջ չէր, որ իր մտածածի մասին խոսեր։

― Սիդ, ― Թոմն զգաց ծեր կնոջ աչքերի հայացքը, թեև չէր կարող տեսնել։ ― Ոչ մի խոսք իմ Թոմի մասին, երբ նա արդեն մեկնել գնացել է այս աշխարհից։ Աստված կհոգա նրա մասին, հանգիստ կաց։ Օ՜հ, տիկին Հարպըր, չգիտեմ՝ ինչպե՞ս մոռանամ նրան, չգիտեմ՝ ինչպե՞ս մոռանամ։ Նա այնպիսի մխիթարանք էր ինձ համար, թեև, ընդհանրապես, տանջում էր իմ խեղճ սիրտը։

Նրանք անմիջապես կանգնեցին և շուռ եկան։ Տեղ հասնելով, Թոմը պատմեց իր գաղտնիքները։ Նրանք խոժոռված լսեցին, մինչև հասկացան, թե խոսքը ինչի մասին է։ Հետո ուրախությունից մարտական կանչեր արձակեցին, ասելով, թե «հրաշալի» միտք է, և եթե նախապես ասեր, նրանք ճանապարհ չէին ընկնի։ Թոմը ներողություն խնդրեց, բայց իրականում վախենում էր, որ նույնիսկ այդ գաղտնիքը նրանց իր մոտ երկար չէր պահի և թաքցրել էր ան այն որպես վերջին հրապուրանք։

― Լսեք տղաներ, այս մասին ոչ մի խոսք մի ասեք, և մի անգամ, երբ բոլորը հավաքված լինեն, ես քեզ մոտ կգամ և կասես․ «Ջո, ծխամորճ ունե՞ս, ուզում եմ ծխել»։ Իսկ դու կպատասխանես մի տեսակ անտաեբեր անտարբեր ձևով, իբր դա հասարակ բան լինի․ «Այո, ծխամորճս մոտս է և մի ուրիշն էլ, բայց ծխախոտը լավը չէ»։ Իսկ ես կասեմ․ «Ոչինչ, եթե թունդ է»։ ― Հետո դու կհանես ծխամորճդ, և մենք կվառենք, իբր դա շատ սովորական բան է։ Այդ ժամանակ նայիր նրանց։

Մորաքույր Պոլին, Մերին և Հարպըրները նետվեցին դեպի իրենց հարություն առածները, նրանց համբյուրներով համբույրներով ծածկեցին և գոհություն հայտնեցին արարչին, իսկ խեղճ Հեքը կանգնած էր շփոթված և անհանգիստ, չիմանալով, ինչ անել կամ ուր պահվել այսքան անբարեհաճ հայացքներից։ Նա շարժվեց և ուզեց փախչել, բայց Թոմը բռնեց նրան և ասաց․

Թոմն այդ օրը ավելի շատ համբյուր համբույր ու ապտակ ստացավ, նայած մորաքույր Պոլիի փոփոխվող տրամադրությանը, քան նախկինում կստանար մի տարում։ Տղան չէր կարողանում հասկանալ, թե ինչով է ավելի լավ արտահայտվում գոհությունը աստծո հանդեպ և սերը՝ իր նկատմամբ․ համբյուրներո՞վհամբույրներո՞վ, թե ապտակներով։

― Մորաքույր, դա դեռ ոչինչ, վնաս չունի, ― ասաց Մերին։ Վատը Թոմի գլխապտույտ պատճառող գործերն են։ Նա միշտ այնքան շտապողականության մեջ է, որ երբեմն ոչ մի բանի մասին չի մտածում։

Թոմը որոշեց, որ այժմ կարող է Բեքի Թեչըրից անկախ լինել։ Փառքը բավարար էր։ Նա կարող էր փառքով ապրել։ Այժմ, երբ ինքը հռչակավոր էր, գուցե աղջիկն ուզենար «հաշտվել»։ Թող փորձի։ Կտեսնի, որ Թոմը կարող է այնքան անտարբեր լինել, ինչքան ուրիշները։ Այդ պահին եկավ Բեքին։ Թոմը ձևացրեց, թե չի տեսնում։ Մի կողմ քաշվեց, միացավ տղաների ու աղջիկների մի խմբի և շարունակեց խոսել։ Շուտով նկատեց, որ Բեքին կարմրած դեմքով ու վառվող աչքերով ետ ու առաջ է վազում, ձևացնելով, թե ընկերներին է հալածում։ Նա ծիծաղից պայթում էր, երբ հաջողվում էր որևէ մեկին բռնել։ Բայց Թոմը նկատեց, որ միշտ իր շուրջն է պտտվում և հարմար պահերին իր կողմն է նայում։ Դա շոյում էր Թոմի ինքնասիրությունը, բայց փոխանակ այդ զգացումը հաղթահարելու, տղան շարունակում էր ցույց տալ, թե իբր չի նկատում աղջկա ներկայությունը։ Այդ ժամանակ Բեքին թողեց վազվզելը և անվճռական քայլերով հեռացավ, մի քանի հառաչանք արձակելով և վախեցած ու գաղտնի հայացքներ գցելով Թոմի կողմը։ Հետո նկատեց, որ Թոմը առավել ուշադրությամբ խոսում է Էմի Լաուրենսի հետ, քան ուրիշների։ Նա սուր ցավ զգաց, հանկարծ սկսեց ձանձրանալ ու անհանգստանալ։ Փորձեց հեռանալ, բայց որտքերը ոտքերը դավաճանեցին և նրան տարան դեպի խումբը։ Թոմի կողքին գտնվող աղջիկներից մեկին նա ասաց․

― Օ՜հ, Թոմ, մի ստիր, մի ստիր։ Այդպես հազար անգամ ավելի է մեծանում հանցաքդ։հանցանքդ։

Աղջիկը կանգ առավ և արհամարանքով արհամարհանքով նայեց տղայի դեմքին։

Ուսուցիչ միստր Դոբինսը միջին տարիքի էր հասել չիրագործված երազանքով։ Նրա նվիրական ցանկությունն էր բժիշկ դառնալ, բայց աղքատությունը նրան դատապարտել էր դառնալու ոչ ավելին, քան գյուղական դպրոցի ուսուցիչ։ Ամեն օր նա մի խորհրդավոր քիրք գիրք էր հանում դարակից և զբաղվում դրանով, երբ աշակերտները դաս չէին պատասխանում։ Այդ գիրքը կողպեքի տակ էր պահվում։ Դպրոցում ոչ մի տղա չկար, որ չմեռներ այդ գրքի վրա մի հայացք գցելու ցանկությունից, բայց երբեք առիթ չէր լինում։ Յուրաքանչյուր տղա կամ աղջիկ իր կարծիքն ուներ այդ գրքի էության մասին, բայց ոչ մի կարծիք չէր համնկնում մյուսի հետ, և ոչ մի ճանապարհ չկար, ճշմարտությունը պարզելու։ Երբ Բեքին անցնում էր սեղանի մոտով, որը դռան մոտ էր, նկատեց, որ բանալին կողպեքի վրա է։ Թանկագին առիթ էր։ Աղջիկը շուրջը նայեց։ Մենակ էր։ Հաջորդ վայրկյանին գիրքը նրա ձեռքին էր։ Առաջին էջի ինչ֊որ պրոֆեսորի «Անատոմիա»֊ն նրա ուղեղին անհասկանալի մնաց։ Սկսեց էջերը թերթել։ Անմիջապես հասավ մարդկային դեմքի մի գեղեցիկ ու գունավոր նկարի։ Այդ պահին մի ստվեր ընկավ էջի վրա, և թոմ Սոյերը ներս մտավ ու մի հայացք գցեց նկարին։ Բեքին շտապեց գիրքը փակել և դժբախտություն ունեցավ նկարազարդ էջը մինչև կեսը պատռելու։ Նա գիրքը դրեց դարակի մեջ, բանալին դարձրեց ու բարկությունից լաց եղավ։

Թոմը ծեծ կերավ ու տեղը վերադարձավ առանց վիրավորանք զգալու․ մտածում էր, թե երևի խաղի ժամանակ, առանց իմանալու, ինքը շուռ տված լինի թանաքը ընթերցանության գրքի վրա։ Նա ուրացավ ձևի համար, որովհետև այդպես էր ընդունված, ռ և համառեց իր խոսքի վրա՝ ի սեր սկզբունքի։

Արձակուրդները մոտենում էին։ Միշտ խստապահանջ ուսուցիչը ավելի խստացավ և ավելի պահանջկոտ դարձավ, որովհետև ցանկանում էր, որ աշակերտները հաջող հանդես գային քննությունների օրը։ Նրա փայտն ու քանոնը այժմ շատ քիչ էին անգործ մնում, հատկապես փոքր աշակերտների շրջանակում։ Միայն ամենամեծ տղաները և տասնութ֊քսան տարեկան օրիորդներն էին զերծ մնում պատժից։ Միստր Դոբինսի պատիժները շատ խիստ էին։ Թեև նա կեղծամի տակ կրում էր բոլորովին ճաղատ ու փայլուն գլուխ, հազիվ միջին տարիքի էր և մկաններում թուլության նշան անգամ չուներ։ Նշանավոր օրվա մոտենալու հետ նրա մեջ եղած ամբողջ բռնակալությունը երևան էր գալիս։ Թվում էր, թե նա հաճույք էր զգում ամենափոքր հանցանքի համար իսկ պատժելուց։ Հետևանքը լինում էր այն, որ փոքր տղաները իրենց օրն անց էին կացնում սարսափի մեջ, իսկ գիշերները վրեժխնդրություն ծրագրելով։ Նրանք ոչ մի առիթ բաց չէին թողնում ուսուցչին գլխացավանք պատճառելու համար։ Բայց առավելությունը միշտ մնում էր ուսուցչի կողմը։ Վրեժխնդրության յուրաքանչյուր հաջող արարքին հետևող ճնշումը այնքան հիմնական ու արքայական էր լինում, որ տղաները ռազմադաշտից հեռանում էին մեծ կորուստներով։ Ի վերջո նրանք միասնաբար դավադրեցին, մի ծրագիր մշակեցին, որ փայլուն հաղթանակ էր խոստանում։ Խոսեցին ցուցանակներ գրողի տղայի հետ, իրենց ծրագիրը հայտնեցին և նրանից օգնություն խնդրեցին։ Այդ տղան իր ուրույն պատճառներն ուներ ուրախանալու, որովհետև ուսուցիչն ապրում էր իրենց ընտանիքի հետ և բազմաթիվ առիթներ էր ստեղծել՝ իրեն ատելու։ Ուսուցչի կինը մի քանի օրից գյուղ էր մեկնելու, և ծրագրի իրագործմանը խանգարող ոչ մի արգելք չկար։ Նման կարևոր իրադարձություններին ուսուցիչը միշտ լավ էր պատրաստվում՝ հարբելով։ Ցուցանակ գրողի տղան ասաց, որ երբ նա քննության երեկոյին հասնի հարմար բարձրության և ննջի իր աթռի աթոռի վրա, ինքը «գործը գլուխ կբերի»։ Հետո ճիշտ ժամանակին կարթնացնի և կշտապեցնի դպրոց։

Այնուհետև արտասանվեցին «Տղան կանգնեց իր այրվող տախտակամածին», «Ասորիները գնում էին» և այլ ոտանավորներ։ Հետո ընթերցանության քննություններ եղան։ Անցան երեկոյի ամենակարևոր իրադարձությանը՝ երիտասարդ աղջիկների «ինքնատիպ» շարադրություններին։ Աղջիկները հերթով գալիս էին բեմի ծայրը, կոկորդները մաքրում, բարձրացնում ձեռագիրը (որը կապված էր սիրուն ժապավենով) և սկսում կարդալ, մեծ ուշադրություն դարձնելով հնչյուններին ու կետադրությանը։ Թեմաները նույնն էին, ինչ եղել էին նման առիթներով նրանց մայրերի, տատիկների թեմաները և, անկասկած, իգական գծով բոլոր նախորդների թեմաները, մինչև խաչակիրները։ «Բարեկամություն», «Անցած օրերի հիշողություն», «Կրոնը պատմության մեջ», «Երազների աշխարհ», «Կուլտուրայի առավելությունները», «Քաղաքական կառավարության ձևերը՝ համեմատվված համեմատված և հակադրված», «Տխրություն», «Որդիական սեր», «Սրտի երազանքներ» և այլն, և այլն։

Այս շարադրությունների գլխավոր հատկությունը ընդգծված և մաշված թախիծն էր, անօգուտ և առատ «գեղեցիկ լեզուն», բացի դրանից, ինչ֊որ ձևով ախորժալուր բառեր և նախադասություններ գործածելու, դրանք հոգեհան անելու մեծ ճիգը։ Մի հատկանիշ էլ կար, որ շեշտված էր և ամեն ինչ խճողում էր։ Դա բարոյախոսությունն էր, որը բոլոր ելույթների վերջում իր պոչն էր ցցում։ Անկախ նրանից, թե ինչ էր թեման, մեծ ճիգ էր թափված, որպեսզի այն հարմարվեր բարոյական ու կրոնական մտքին։ Հակառակ քարոզների բացահայտ անլրրջությանըանլրջությանը, դրանք ոչ մի կերպ չես կարող դեն նետել։ Մինչև այսօր էլ դրանք իշխում են մեր դպրոցներում և չեն համարվում բավարար չափով մատուցված։ Գուցե երբեք էլ բավարար չհամարվեն, քանի դեռ աշխարհը գոյություն ունի։ Մեր ամբողջ երկրում չկա մի դպրոց, որտեղ երիտասարդ աղջիկները ստիպված չլինեն իրենց շարադրությունները եզրափակել բարոյախոսությամբ։ Կարող է պատահել, որ դպրոցի ամենաթեթևամիտ ու ամենաանստված աղջկա բարոյախոսությունը ամենաերկարը և ամենաաստվածավախը լինի։ Բայց բավական է այս մասին։ Ճշմարտությունը ոչ ոքի ճաշակով չէ։ Վերադառնանք «քննություններին»։ Ընթերցված առաջին շարադրությունը վերնագրված էր․ «Ա՛յս է ուրեմն կյանքը»։ Գուցե ընթերցողը դիմանա դրա մի հատվածին։

Եվ այսպես շարունակ։ Ընթերցանության ժամանակ լսվում էին համաձայնության մրմունջներ, շշուկով արված դիտողություններ․ «որքան լավ է» է, «որքան գեղեցիկ է ասված», «ինչ ճշմարտություն» և այլն։ Երբ շարադրությունն ավարտվեց չափազանց ձանրանլի ձանձրալի բարոյախոսությամբ, ոգևորված ծափահարեցին։

Այդտեղ գտնվողներից շատ քչերն էին հասկանում tete բառի իմաստը, բայց այնուամենայնիվ բանաստեղծությունը շատ գոհացուցիչ քտան։գտան։

«Մութ ու փոթորկալից գիշեր էր։ Երկնային գահի շուրջը ոչ մի աստղ չէր փայլփլում, բայց մարդու ականջին շարունակ հասնում էին ինչ֊որ որոտներ։ Սարաափելի Սարսափելի կայծակը մարդկանց ցույց էր տալիս երկնքի սենյակները, կարծես արհամարելով արհամարհելով այն իշխանությունը, որ ձեռք էր բերել նշանավոր Ֆրանկլինը նրանց սարսափելի ուժի նկատմամբ։ Նույնիսկ կատաղի քամիները միահամուռ դուրս էին գալիս իրենց խորհրդավոր ապաստարաններից և մրրկում, կարծես իրենց օգնությամբ ավելի ահավոր դարձնելով այդ վայրի տեսարանը։ Այդ պահին այնքան մութն էր, որ իմ տխուր սիրտը մարդկային հոգու համար հառաչում էր։ Բայց․․․

Նա քայլում էր նման այն պայծառ արարածներին, որոնց Եդեմի արևոտ ուղիներում նկարել են երիտասարդ մարդիկ։ Դա գեղեցկության մի թագուհի էր, որ պաշտվում է իրենից բխող գեղեցկության համար։ Այնքան մեղմ էին նրա քայլերը, որ նույնիսկ ձայն չէր լսվում, բացի մոգական մի հնչյունից, որ ուղեկցում էր նրա շփումին, ինչպես ուրիշ անշոշափելի գեղեցկություններ, նա կարող էր սահել֊հեռանալ, անտեսանելի, անհպելի։ Մի տարօրինակ տխրություն իջել էր նրա դեմքին, ինչպես սառը արցունքներ՝ դեկտեմբերի շորերի վրա, երբ նա ցույց տվեց դրսի տարերքը և երկու ներկայացված արարծներին»։արարածներին»։

Ի վերջո, ուսուցիչը հարբածության համարյա գագաթնակետին, աթոռը մի կողմ դրեց, մեջքը ունկնդիրներին դարձրեց և սկսեց գրատախտակի վրա գծել Ամերիկայի քարտեզը՝ աշխարհագրության քննության համար։ Բայց ձեռքը դողում էր, և տխուր բան ստացվեց։ Սենյակում մեղմ ծիծաղ լսվեց։ Նա կռահեց, թե ինչը ինչոց է և փորձեց ուղղել այն։ Գծերը ջնջեց և նորից գծեծ։ Բայց ավելի վատթարացրեց դրանք, իսկ ծիծաղը ավելի շեշտված հնչեց։ Նա իր ամբողջ ուշադրությունը նվիրեց իր աշխատանքին, վճռեց գինու ազդեցությանը չենթարկվել։ Զգում էր, որ բոլոր աչքերը իրեն են ուղղված, թվաց, թե գործը հաջողվում է, բայց ծիծաղը շարունակվում էր, նույնիսկ որոշակիորեն սաստկացավ։ Եվ դա զարմանալի չէր։ Ուսուցչի գլխավերևում, առաստաղում մի ճեղք կար։ Այդ ճեղքից ցած էր կախվում ետևի ոտքերից կապված մի կատու։ Գլուխը փալասով փաթաթել էին, որ չմլավի։ Ներքև կախվելիս կատուն վեր էր ձգտում և աշխատում պարանը բռնել, բայց ցած էր կախվում, կառչում օդից։ Ծիծաղը գնալով ավելի սաստկացավ։ Կատուն վեց դյույում դյույմ էր հեռու իր գործով տարված ուսուցչի գլխից։ Ցած, ցած, մի քիչ էլ, և կատուն հուսահատ ճանկերը խրեց ուսուցչի կեղծամի մեջ, կառչեց և իր ավարի հետ մի ակնթարթում քաշվեց վերև, առաստաղի ճեղքից դուրս։ Եվ ինչպես էր լույսը փայլեցնում ուսուցչի ճաղատ գլուխը․ ցուցանակ գրողի տղան ոսկեգույն էր ներկել այն։

Եկավ կրկեսը։ Դրանից հետո տղաները երեք օր հնացած կարպետներից սարքված վրանների տակ կրկես֊կրկես խաղացին՝ մուտքը տղաների համար երեք գնդասեղ, ազջիկների աղջիկների համար՝ երկու։ Հետո կրկեսը թողնվեց երեսի վրա։

Սպանության տարօրինակ գաղտնիքը մի խրոնիկ դժբախտություն էր տևականության իմաստով և ցավ պատճառելու տեսակետից պարզապես իսկական քաղցքեղ քաղցկեղ էր։

― Ի՞նչ ես ասում․ ազատել չենք կարող, Թոմ։ Բացի դրանից, դա ոչ մի օգուտ չի տա․ նրան նորից կբռնեն։

Պարգևներ խոստացվեցին, ամբողջ շրջանում փնտրեցին, բայց ոչ մի Հնդկացի Ջո չգտնվեց։ Սենտ֊Լուիսից բերել տվեցին ամենատես և ամեն ինչ գտնող հրաշքներից մեկին, խուզարկու ոստիկանին, որը այս ու այն կողմ ընկավ, գլուխն օրորեց, խելոք ձևացավ և հասավ զարմանալի հաջողության, որ նրա արհեստի մարդիկ սովորաբար հասնում են։ Այսինքն «հետքեր գտավ»։ Բայց հո չես կարող «հետքերը» կախել որպես մարդասպան․ և խուզրկուի խուզարկուի վերադառնալուց հետո Թոմն իրեն նույնքան անապահով զգաց, ինչպես առաջ։

― Թոմ, մենք նրան երբեք չենք գտնի։ Այդպիսի գումար գտնելու համար մարդու բախտը մի անգամ է բանում։ Այդ առիթը մենք բաց թողինք։ Սարաափելի Սարսափելի կվախենամ, եթե նորից տեսնեմ նրան։

Այբի Այրի Դուգլասի հրաշալի հյուրասիրությունը գայթակղիչ էր։ Դա և Թոմի հավաստիացումները գործը տեսան։ Որոշվեց գիշերային ծրագրի մասին ոչ ոքի չասել։

Հանկարծ Թոմը հիշեց, որ գուցե այդ գիշեր Հեքը կգա և ազդանշան կտա։ Այդ մտածումից նրա ոգևորության մի մասը սառեց։ Բայց նա չէր կարողանում հրաժարվել այրի Դուգլասի տանն սպասող ուրախությունից։ Եվ ինչո՞ւ պետք է հրաժարվեր, տրամաբանեց նա․ անցյալ գիշեր ազդանշան չեղավ, ինչո՞ւ պետք է այս գիշեր լիներ։ Գիշերայյին Գիշերային ապահով ուրախությունը մի կողմ մղեց անապահով գանձը և, ինչպես բնական է երեխայի համար, նա որոշեց տեղի տալ ավելի ուժեղ ցանկությանը, իրեն թույլ չտալ գանձի մասին այդ օրը մի անգամ էլ մտածել։

― Ձեռք քաշե՞լ, երբ այս երկրից ընդմիշտ հեռանում եմ։ Ձեռք քաշե՞լ։ Գուցե մի ուրիշ առիթ այլևս չունենամ։ Քեզ նորից ասում եմ, ինչպես նախօրոք ասել եմ։ Նրա փողն ինձ պետք չէ․ կարող ես ինքդ վերցնել։ Բայց ամուսինը վիրավորել է ինձ, շատ է վիրավորել, հատկապես, երբ հաշտարար դատավոր էր։ Նա ինձ, որպես շրջմոլիկի դատել է։ Եվ դա դեռ բոլորը չէ։ Դա միլիոներրորդն միլիոներորդն էլ չէ։ Նա ինձ մտրակել է տվել, մտրակել է տվել բանտի առաջ, հասկանո՞ւմ ես։ Բախտ ունեցավ մեռնելու։ Բայց ես տեղը կնոջից կհանեմ։

― Այո, խեղճ երեխա, երևում է, որ ծանր գիշեր ես անցկացրել։ Այստեղ մի անկողին կա քեզ համար, որտեղ կարող ես քնել նախաճաշից հետո։ Ինչ վերաբերում է նրանց, ոչ, նրանք չեն մահացել, և դրա համար մենք բավական ցավում ենք։ Քո նկարագրածով մենք լավ գիտեինք, թե որտեղ կարող էինք բռնել նրանց։ Զգուշությամբ մոտեցանք։ Նրանցից հեռու էինք տասնհինգ ոտնաչափ միայն։ Թփթուտի Թփուտի միջով անցնող արահետը շատ մութն էր։ Հենց այդ պահին զգացի, որ պետք է փռշտամ։ Ամենավատ բախտն էր դա։ Ես փորձեցի ինձ զսպել, բայց անօգուտ․ փռշտոցը գալու վրա էր և նա եկավ։ Հրացանը ձեռքիս ես առջևումն էի, և երբ փռշտոցը սկսվեց, այդ սրիկաները դուրս թռան ու ճանապարհով փախան։ Ես բղավեցի․ «Կրակեցեք տղաներ»։ Կրակեցի այն տեղի վրա, որտեղից նրանց ձայնը լսվեց։ Նույնն արեցին տղաները։ Բայց սրիկաները փախան, և մենք վազեցինք նրանց ետևից մինչև անտառ։ Կարծում եմ, որ մենք վրիպեցինք։ Երբեմն նրանք էլ էին կրակում փախչելիս, բայց գնդակները սուլելով անցնում էին մեր կողքով և մեզ ոչ մի վնաս չպատճառեցին։ Երբ ոտնաձայները լռեցին, հետապնդումը դադարեցրինք, իջանք ներքև, ոստիկաններին ոտքի հանեցինք։ Նրանք մի խումբ ուղարկեցին գետափը հսկելու։ Լույսը բացվելուն պես շերիֆն ու նրա խումբը գնալու են անտառները խուզարկելու։ Իմ տղաները նրանց հետ են լինելու։ Ես կցանկանայի այդ աղվվեսների աղվեսների նկարագրությունն ունենալ։ Դա շատ կօգներ, բայց կարծում եմ, որ մթան մեջ նրանց դեմքը տեսած չես լինի, հա՞։

Հեքը ավելին չբացատըեց։ չբացատրեց։ Նա ասաց միայն, որ դրանցից մեկի մասին ինքն արդեն շատ բան գիտե։ Թող այդ մարդը չիմանա, որ ինքը նրա մասին բան գիտե։ Նա դրա համար անպայման կսպանի իրեն։

― Գիտե՞ք ինչ․ ես թափառաշրջիկ եմ, գոնե բոլորն այդպես են ասում, և ես առարկել չեմ կարող։ Շատ անգամ քուն ու դադար մոռացած՝ մտածում եմ, թե ինչ հնարքով դուրս գամ այդ վիճակից ու նոր ձևով ապրեմ։ Այդպես էլ անցյալ գիշեր։ Քնել չէի կարողանում։ Կեսգիշեր էր։ Փողոցներում թափառում էի, երբ հասա հյուրանոցի մոտ գտնվող աղյուսի պահեստին, հենվեցի պատին նորից մտածելու համար։ Ճիշտ այդ պահին իմ կողքով անցան երկու մարդ՝ թևների տակ մի բան, որ ինձ թվաց գողացված։ Մեկը ծխում էր, իսկ մյուսը կրակ ուզեց։ Հենց իմ կողքին կանգնեցին։ Սիգարեթները լուղավորեցին նրանց դեմքերը, և ես տեսա, որ հաղթանդամը խուլ ու համր իսպանացին էր․ ճանաչեցի ճերմակ մորուքից և աչքի վիրակապից։ Իսյ Իսկ մյուսը կեղտոտ, գզգզված տեսքով մի սատանա էր։

― Վերջին անգամ ե՞րբ տեսար նրան։

Այժմ վերադառնանք Թոմին ու Բեքիին, տեսնենք, թե ինչպես անցկացրին պիկնիկը։ Մյուսների հետ նրանք շրջեցին մռայլ միջանցքներում, դիտելով քարանձավի ծանոթ հրաշալիքները, որոնք բավական զարմանալի անուններ ունեին՝ «Հյուրասենյակ», «Տաճար», «Ալադինի պալատ» և այլն։ Ապա սկսեցին պահմտոցի խաղալ, և հետզհետե Թոմն ու Բեքին այնքան տարվեցին, այնքան եռանդով ու ոգևորությամբ խաղացին, մինչև հոգնեցին։ Մոմերը բարձր բռնած, քայլեցին ծուռումուռ միջանցքներով՝ կարդալով պատերին, մոմի ծխով ժայռոտ պատերին գրոտած խառնիխուռն անունները, թվականները, հասցեները և իմաստալից նշանները։ Զրուցելով առաջ գնացին, չնկատելով, որ հասել են մի տեղ, ուր պատերի վրա մակագրություններ չկան։ Նրանք իրենց անունները մոմի ծխով գրեցին պատից կախվված կախված մի ժայռի վրա և շարունակեցին առաջ գնալ։ Հասան մի տեղ, ուր մի փոքր վտակ ժայռից դուրս գալով և իր հետ տիղմ բերելով՝ դարերի ընթացքում փայլուն քարից կազմել էր Նիագարայի պես մի բան։ Թոմը խցկվեց ջրվեժի ետևի մի նեղ անցքը, որպեսզի իր մոմով լուսավորի այն և ուրախացնի Բեկիին։ Նա տեսավ, որ ջրվեժը ծածկում է երկու քարե պատերի նեղ ճեղքում խրված մի բնական, դիք սանդուխք։ Հանկարծ նրանց տիրեց գյուտ անելու սնափառությունը և նրանք քարի վրա ծխով նշան անելուց հետո գնացին որոնումներ կատարելու։ Քայլեցին պատահական ճանապարհով, խորացան քարանձավի գաղտնի ուղիներում, մի ուրիշ նշան արեցին, շարունակեցին նորություններ որոնել, որպեսզի պատմեն վերևի աշխարհին։ Մի տեղ գտան ընդարձակ քարայր, որի առաստաղից կախված էին բազմաթիվ փայլուն կավաելուստներ՝ ստալակտիտներ՝ մարդու ոտքի երկարությամբ և հաստությամբ։ Նրանք հիացած ու զարմացած շրջեցին ամբողջ քարայրում և դուրս եկան բազմաթիվ անցքերից մեկով։ Շուտով հասան մի ուրիշ աղբյուրի, որի ավազանը ծածկված էր փայլուն բյուրեղազարդերով։ Դա գտնվում էր մի ուրիշ քարայրում, որի պատերը հենված էին զարմանալի սյուների վրա՝ կազմված ստալակտիտներից ու ստալակմիտներից։ Դա արդյունք էր դարեր շարունակ կաթեթող ջրի։ Քարանձավի կամարի տակ բույն էին դրել և իրար գլխի հավաքվել հազարավոր չղջիկներ։ Մոմերի լույսը անհանգստացրեց նրանց և դրանք հարյուրներով դեսուդեն ընկան զզվելի ծվծվոցներ արձակելով և դեպի մոմերը նետվելով։ Թոմը գիտեր նրանց բնավորությունը և հասկանում էր, թե ինչ վտանգ է սպառնում նրանց այդ վարմունքը։ Նա բռնեց Բեքիի ձեռքը և շտապ քաշեց առաջին իսկ պատահած միջանցքը։ Այդ շարժումն այնքան էլ արագ չստացվեց, և մի չղջիկ կպավ Բեքիի լույսին ու թևով հանգցրեց այն, երբ աղջիկը քարանձավից դուրս էր փախչում։ Չղջիկները բավական երկար հալածեցին երեխաներին, բայց փախստականները մտնում էին հանդիպած յուրաքանչյուր անցքի մեջ։ Նրանք ի վերջո ազատվեցին այդ վտանգավոր արարածներից։ Թոմը գտավ ստորերկրյա մի լիճ, որի աղոտ ուրվագծերը կորչում էին խավարում։ Նա ուզեց հետազոտել նրա ափերը, բայց եզրակացրեց, որ ավելի լավ կլինի նախ նստել և մի փոքր հանգստանալ։ Այդ ժամանակ առաջին անգամ խորունկ լռությունն իր ճնշող թաթը դրեց երեխաների տրամադրության վրա։ Բեքին ասաց․

― Է՛հ, ոչինչ, սա էլ մեր անցածը չէ, բայց շուտով դրան կհասնենք։

Նորից լռություն։ Լռությունն այնքան խորն էր, որ նույնիսկ իրենց շնչառությունը վախ էր ազդում։ Թոմը գոռաց։ Գոռոցը արձաքանքելով գնաց կամարների տակ և մարեց հեռվում մեղմ ձայնով, որը նման էր ծաղրոր ծաղրող ծիծաղի։

Հանկարծ նրա մտքում մի միտք ծագեց։ Մոտիկ տեղում կողմնակի անցքեր կային։ Ավելի լավ էր դրանցից մի քանիսը հետախուզել, քան պարապ նստած կրել անցնող ժամանակի ծանրությունը։ Նա գրպանից հանեց թռուցիկ կպցնելու թելը, կապեց ժայռի մի դուրս ընկած մասից, և երկուսով ճանապարհ ընկան։ Թոմը գնում էր առջևից, թելը քանդելով։ Քսան քայլ հետո միջանցը ավարտվեց մի փոսով։ Թոմը ծնկի եկավ, շոշափեց ներքևը, հետո և շուրջը, ինչքան կարող էր ձեռքով հասնել։ Փորձեց դեպի աջ մի փոքր էլ ձգվել և այդ պահին, հազիվ քսան յարդ հեռվում, ժայռի ետևից երևաց մարդկային մի ձեռք՝ մի մոմ բռնած։ Թոմը հաղթական մի ճիչ արձակեց, իսկ այդ պահին ձեռքին հետևեց մարմինը․․․ Հնդկացի Ջոյի մարմինը։ Թոմը քարացավ․ շարժվել չէր կարող։ Շատ ուրախացավ, երբ հնդկացին հաջորդ րոպեին թիկունքը դարձրեց և անհետացավ։ Թոմը զարմացավ, որ Ջոն չճանաչեց իր ձայնը, չեկավ իրեն սպանելու դատարանում վկայություն տալու համար։ Ըստ երևույթին արձագանքները կեղծել էին ձայնը։ Անկասկած այդպես եղած կլինի, եզրակացրեց նա։ Վախը թուլացրել էր Թոմի բոլոր նյարդերը։ Նա ինքն իրեն ասաց, որ եթե մինչև աղբյուրը վերադառնալու ուժ ունենա, այնտեղ էլ կմնա, այլևս ոչինչ չի կարող նրան գայթակղել այնպես, որ Հնդկացի Ջոյին հանդիպելու վտանգին ենթարկվի։ Զգուշությունից Բեքիին չհայտնեց իր տեսածը։ Նրան ասաց, որ բղավել էր «բախտը փորձեկու» փորձելու» համար միայն։

Բայց ի վերջո քաղցն ու անելանելի դրությունը վախից ավելի զորեղ դուրս եկան։ Աղբյուրի մոտ սպասելուց և քնելուց հետո, նրանց տրամադրությունը փոխվեց։ Երեխաներն արթնացան քաղցից տանջվելով։ Թոմը կարծում էր, որ արդեն չորեքշաբթի կամ հինգշաբթի է, կամ նույնիսկ ուրբաթ կամ շաբաթ, և որոնումը ավարտված կլինի։ Նա առաջարկեց հետախուզել մի ուրիշ միջանց։ միջանցք։ Տղան արդեն պատրաստ էր Հնդկացի Ջոյին հանդիպելու վտանգին և բոլոր մյուս սարսափներին։ Բայց Բեքին շատ թույլ էր։ Նա ընկել էր ծանր հուսահատության մեջ և տեղից բարձրանալ չէր ուզում։ Աղջիկն ասաց, որ այդտեղ էլ կսպասի և շատ չանցած կմահանա։ Նա Թոմին ասեց, որ թելով գնա ու հետախուզի, եթե ցանկանում է, բայց խնդրեց, որ շուտ վերադառնա և հետը խոսի։ Թոմին խոստանալ տվեց, որ երբ սարսափելի ժամը գա, կողքին կնստի և մինջև մինչև վերջ ձեռքը կբռնի։ Թոմը համբուրեց նրան ինչ֊որ վատ նախազգացումով և ցույց տվեց, թե իբր թե վստահ է, որ կգտնի որոնողներին կամ քարանձավից դուրս գալու մի ճանապարհ։ Հետո վերցրեց թելը և խարխափելով ու չորեքթաթ գնաց միջանցքով ցած, քաղցից տանջվելով և մոտալուտ վախճանի նախազգացումը սրտում։

Հնդկացի Ջոյի կեռ դանակն ընկած էր կողքին, երկու կտոր եղած։ Նա դռան ետևի տախտակը տաշել էր երկար, բայց ապարդյուն, որովհետև դրսից անցքը փակում էր բնական ժայռը, որի վրա դանակը ոչ մի ազդեցություն գործել չէր կարող։ Միակ վնասը դանակին էր հասել։ Եթե նույնիսկ քարը չխանգարեր, այդ աշխատանքը դարձյալ ապարդյուն էր լինելու, որովհետև ամբողջ տախտակի կտրվելու դեպքում իսկ Հնդկացի Ջոն իր մարմինը չէր կարողանա դռան տակով անցկացնել, և նա այդ գիտեր։ Նա այղ փայտը կտրել էր պարզապես որևէ բան անելու, ձանձրալի, մաշող ժամանակը սպանելու, իր կարողությունները որևէ կերպ գործադրելու համար։ Սովորաբար, քարանձավի առաջին նախասենյակի ճեղքերում մոմի բազմաթիվ կտորներ էին լինում տուրիստների կողմից թողնված, այժմ դրանցից ոչ մեկը չկար։ Բանտարկյալը փնտրել և կերել էր դրանք։ Նա փորձել էր նաև մի քանի չղջիկ բռնել։ Դրանք էլ կերել էր, թողնելով միայն ոսկորները։ Թշվառը սովամահ էր եղել։ Մոտակա մի վայրում դարերի ընթացքում դանդաղորեն գոյանում էր մի ստալակմիտ, գոյանում էր վերևի ստալակտիտից կաթող ջրերրից։ Բանտարկյալը ստալակմիտը ջարդել էր և վրան տեղավորել մի քար, դրա կենտրոնում մի փոքր փոս էր գոյացել, հավաքելու համար թանկագին կաթիլը, որ ժամացույցի կանոնավորությամբ քսան րոպեն մեկ կաթում էր, քսանչորս ժամում կազմելով շատ փոքր քանակություն։ Այդ կաթիլը կաթում էր, երբ բուրգերը նոր էին, երբ Տրոյան ընկավ, երբ Հռոմի հիմքերը դրվեցին, երբ Քրիստոսը խաչվեց, երբ Ուիլյամ աշխարհակալը ստեղծում էր Քրիստոնեական կայսրությունը, երբ Կոլոմբոսը ճանապարհ էր ընկնում, երբ Լեքսինգտոնի մոտի ճակատամարտի լուրերը «նորություն» էին։ Այն կաթում է այժմ, այն պիտի շարունակի կաթել, երբ բոլոր այս բաները պիտի է խորասուզվեն պատմության և տրադիցիայի խորքերում, կուլ գնան մոռացության խավար գիշերվա մեջ։ Մի՞թր Մի՞թե ամեն ինչ նպատակ և միսիա ունի։ Արդյո՞ք այս կաթիլը հինգ հազար տարի շարունակվեց կաթել, որպեսզի բավարարի այս մարդկային արարածի կարիքները և արդո՞ք կատարելու մի ուրիշ նպատակ ունի տասը հազար տարի հետո։ Ինևէ։ Ինչևէ։ Այդ օրվանից անցել են բազմաթիվ տարիներ, երբ դժբախտ խառնածինը ջարդեց քարի ծայրը՝ պահելու համար անգին կաթիլը, բայց մինչև այսօր տուրիստները ամենից երկար դիտում են այդ սրտառուչ քարը և դանդաղ կաթող ջուրը, երբ գալիս են Մակ֊Դուգալի քարանձավի հրաշքները դիտելու։ Հնդկացի Ջոյի բաժակը քարանձավի հրաշալիքների մեջ առաջիններից է։ Նույնիսկ «Ալադինի պալատը» չի կարող մրցել դրա հետ։

― Ա՛խ, այո, ինձ թվում է, թե մի տարի է անցել։ Դա հենց նույն գիշերն էր, որ ես հետևեցի Հնդկացի Ջոյին մինչև այրու տունը։

― Այո, բայց այդ մասին լռիր։ Ես կարծում եմ, որ Հնդկացի Ջոն իր ետևում թողած ընկերներ ունի։ Չեմ ուզում, որ նրանք ինձ նեղություն պատճառեն։ Եթե ես չլինեի, նա այժմ ողջ֊առողջ Տեքսասաում Տեքսասում կլիներ։

― Անշուշր կգամ, կգամ, եթե կարողանանք մտենլ մտնել և չկորչել։

― Այստեղից այնտեղ ճանապարհը հինգ մղոն է ուրիշների համար, բացի ինձնից։ Հեք։ Մի կարճ ճանապարհ կա, որ բացի ինձնից ուրիշ ոչ ոք չգիտե։ Հեք, ես քեզ ուղիղ այդտեղ նավակաով նավակով կտանեմ։ Մինչև այդտեղ և վերադարձին ես կթիավարեմ։ Դու նույնիսկ գլուխդ շուռ մի տուր։

Տղաները շուտով մացառուտներից դուրս եկան, զգուշությամբ նայեցին իրենց շուրջը։ Ափը դատարկ գտնելով, արագ մտան նավակ և սկսեցին ուտել, ապա՝ խմել։ Արևը դեպի հորիղոնը հորիզոնը թեքվեց։ Նրանք ճանապարհ ընկան։ Թոմը թիավարում էր ցամաքի մոտով և ուրախ շատախոսում Հեքի հետ։ Մթնելուց մի քիչ հետո ափ դուրս եկան։

― Հեք, ես այդ չեմ ուզենա և այժմ էլ չեմ ուզում, բայց մարդիկ ի՞նչ կմտածեն։ Նրանք կասեն․ «Ֆի, Թոն Թոմ Սոյերի ավազակախումբ, բավական ցածր մարդիկ կան նրա մեջ»։ Նրանք քեզ նկատի կունենան, Հեք։ Դա քեզ դուր չի գա, ոչ էլ ինձ։

― Երդվելու ենք, որ իրար թև ու թիկունէ թիկունք ենք լինելու և ավազակախմբի գաղտնիքները երբեք չենք հայտնելու, եթե նույնիսկ մեզ կտոր֊կտոր անեն, իսկ եթե մեկը խմբի անդամներից մեկին վիրավորի, մենք նրան ամբողջ ընտանիքով կսպանենք։