Changes

― Սատանան տանի, դուքս Ալբան գլխավոր դատախազ Դյուբուայի պնդումով երեք անգամ տասնչորս օր ժամանակ է տվել Օրանժի իշխանին, նրա եղբայր Լյուդվիգին, Հոոգստրաատներին, վան դել Բերգին, Կուլեմբուրգին, Բրեդերոդեին և իշխանի մյուս բարեկամներին՝ ներկայանալ իրեն՝ խոստանալով արդար դատաստան և գթասրտություն։ Լսի՛ր, Լամմե՛․ մի օր, ամստերդամցի մի հրեա ասպարեզ կանչեց իր թշնամիներից մեկին՝ իջնել փողոց․ մարտակոչողը սալահատակի վրա էր, մարտակոչվողը պատուհանում․ «Հապա ցած իջիր, ― ասում էր մարտակոչողը մարտակոչվողին, ― բռունցքի մի այնպիսի հարված իջեցնեմ գլխիդ, որ գլուխդ մտնի կրծքիդ մեջ և դու կողերիդ միջից նայես, ինչպես գողը բանտի ճաղադռան արանքից»։ Մարտակոչվողը պատասխանեց․ «Հարյուրապատիկ ավելի էլ որ խոստանան՝ դարձյալ ցած չեմ գա։ գա»։ Այսպես էլ Օրանժն ու մյուսները կարող են պատասխանել։

― Երբ նա այլևս չէր տեսնում գուգազներին՝ արագոտն վազեց մինչև Օհեն։ Գուգազները թողեցին, որ նա անցնի՝ առանց ուշադրություն դարձնելու, որովհետև նա փայտահատի հագուստով էր և շալակին փայտի բեռ ուներ։ Այդտեղ նա գտավ ձիավորներին, որոնք սպասում էին․ նա լուրը տարածեց, և ամենքն էլ ցրվեցին ու խույս տվին՝ բացի տյար Բոզար դ'Արմանտիերից, որը բռնվեց։ Գալով Բրյուսելից եկող հետևակներին, ապա նրանցից չգտավ և ոչ մեկին։

― Երկիրն իր առանձնաշնորհումները նվաճել էր կարիքավոր իշխաններին տված փողերով։ Այդ առանձնաշնորհումները խլված են։ Երկիրը հույս ուներ վեհապետների հետ կնքած պայմանագրերով վայելել իր հարստությունը՝ իր աշխատանքի պտուղը։ Սխալվել էր․ որմնադիրը կառուցում է հրդեդի հրդեհ համար, արհեստագործը աշխատում է գողի համար։ Ունեցվածքը ժառանգում է արքան։

Slaet op den trwmmele trommele van dirre dom, dom.

Աբբահայրը գիրուկ ու կլորիկ էր՝ խորովելու համար չաղացված հավի պես։ Շատ չանցած Ուլենշպիգելը տեսավ, թե ինչ է ուտում այդ հոգևորականը՝ այդքան ճարպ կապելու համար։ Ըստ զանգահարից իմացածի և իր աչքերի տեսածի՝ աբբահայրը ճաշում էր ժամը իննին, ընթրում՝ չորսին։ Մինչև ժամը ութն անց կեսը նա մնում էր անկողնում, ապա ճաշից առաջ գնում էր մի շրջան կատարելու իր եկեղեցում, տեսնելու, թե աղքատների գանձանակը լա՞վ է լցված։ Եվ պարունակության կեսը գցում էր իր քսակը։ Ժամը իննին ճաշում էր՝ մի գուշ կաթ, ոչխարի մի կես ճուռ, թռչնախյուս և դատարկում էր հինգ գավ Բրյուսելի գինի։ Ժամը տասին մի քանի հատ սալորաչիր ծծելով և դրանք Օռլեանի գինով ողողելով՝ աղոթում էր աստծու որկրամոլության գիրկը չնետել իրեն։ Տասներկուսին, ժամանակ սպանելու համար մի սխտոր ու մի թռչնահետույք էր ճաշակում։ Ժամը մեկին մտածելով ընթրիքի մասին՝ մի մեծ թաս իսպանական գինի էր պարպաումպարպում, ապա պառկելով անկողնի վրա՝ մի քիչ ննջում էր թարմանալու համար։

― Ավա՜ղ, հա՛յր սուրբ, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը։ ― Դուք զուր եք մեղադրում ձեր զանգահարին, որովհետև եթե նա գունատ է, ապա ոչ թե գինի խմելուց է, այլ բավականաչափ չխմելուց է, որից նա այնքան է թուլացել, որ եթե նրան չբռնեն ու չպահեն՝ հոգին առվակի պես կլցվի նրա վարտիքի մեջ։

― Ո՜վ սուրբ Մարտին, Իպո Իպր քաղաքի մեղքերի համա՞ր եք դուք լաց լինում։ Այդ ձեր ազնվազարմ քի՞թն է շարժվում։ Այնուամենայնիվ մենք հետևել ենք Լյուդովիկուս Վիվեսի խորհուրդներին, այնպես որ Իպռի Իպրի աղքատներն աշխատանք էլ կունենան, ուտելիք էլ։ Ա՜խ, այդ խոշոր արցունքնե՜երը։ Մարգարիտներ են դրանք։ Այստեղ է մեր փրկությունը։

Ավագերեցը հրամայեց Ուլենշպիգելին իջնել դամբարանի վրայից և կուզը քսել սալաքարի եզրին։ Այդպես էլ արեց նա՝ շարունակ կրկնելով․ «Mea culpa onfiteorconfiteor,<ref>մեղավոր եմ, խոստովանիմ (լատ․)։</ref> հանի՛ր իմ կուզը»։ Եվ շատ լավ էլ քսում էր՝ ի տես և ի գիտություն ներկաների։

― Փրկվա՜ծ եմ։

― Մի լավ գործ, ― ասացին նրանք, ― ստեցինք թագավորի համար։ Մեր շնորհիվ կապիտաններն ու գուգազները կասկածելով խոսում են իրար մեջ, «Ստոր փառասիրությունից մղված՝ իշխանը դիմադրում է արքային։ Նա հույս ունի այդպիսսովայդպիսով, որ կվախենան իրենից, որով ինքը, ի վարձատրություն հաշտության, կստանա քաղաքներ ու սինյորություններ։ Հինգ հարյուր հազար ֆլորինի համար նա պատրաստ է լքել հայրենյաց համար մարտնչող քաջարի սինյորներին։ Դուքսը նրան առաջարկել է կատարյալ ներումն՝ խոստանալով ու երդվելով, որ թույլ կտա իր, ինչպես և բանակի մյուս բոլոր բարձրաստիճան զորապետների կալվածները և ինչքը վերադարձնել՝ եթե նրանք հնազանդություն հայտնեն արքային։ Օրանժի իշխանը միայնակ է բանակցելու դքսի հետ»։ Իսկ Լռակյացի հավատարիմները պատասխանում են․ «Դքսի առաջարկը մի նենգ ծուղակ է․ Օրանժի իշխանը երբեք չի ընկնի այդ ծուղակի մեջ՝ հիշելով տյարք Էգմոնդին ու Հոորնին։ Նրանք այդ լավ գիտեն, քանի որ կարդինալ Գրանվելան Հռոմում լինելիս ասել է կոմսերին ձերբակալելու առթիվ․ «Երկու խարակաձկներին բռնել են, բայց գայլաձուկը մնացել է․ ուրեմն ոչինչ չի բռնված», քանի դեռ Լռակյացը մնում է»։

Նա լցրեց իր հրահարը և կրակեց սև ստվերի վրա։ Այնժամ նա տեսավ, որ լապտերը մի քանի անգամ իջավ ու բարձրացավ, և ենթադրեց, թե երկուսից մեկը ընկել է, և մյուսը ուզում է տեսնել, թե վերքն ինչպիսին է։ Նա դարձյալ լցրեց հրահարը։ Ապա տեսնլելովտեսնելով, որ լապտերը օրորվելով միայնակ ու արագ գնում է ճամբարի ուղղությամբ՝ նա նորից կրակեց։ Լապտերը երերաց, հետո ընկավ, հանգավ և խավարը պատեց ամեն ինչ։

Ուլենշպիգելը որևէ տաքացնոզ տաքացնող խմիչք էր որոնում։ Աղեղնավոր Ռիզենկրաֆտը՝ Վերին Գերմանիայից, նիհար, դաժան ու վիթխարի մի ռազմիկ, գինօղու հոտ էր արձակում։ Ուելնշպիգելը նիրհած ֆսֆսացնում էր նրա կողքին իր նժույգի վրա և արտաշնչելիս նրա ձիու գավակի վրա որոնեց շիշը, գտավ, բայց տեսնելով, որ թոկով կապված է թրակապին, կտրեց ու սկսեց զցարթագին ումպ֊ումպ խմել։ Նրա աղեղնավոր ընկերներն ասացին․

Այդպես էլ արեց։ Երբ այլևս գինօղի չմնաց՝ նա թոկով շիշը նորից կապեց և ուզեց դնել գուգազի կրծքի վրա։ Բայց երբ նա թևը բարձրացրեց շիշը անցկացնելու համար՝ Ռիզնեկրաֆտը Ռիզենկրաֆտը զարթնեց, վերցրեց շիշը և ուզեց կթե իր սովորական կովը։ Եվ տեսնելով, որ կաթից կտրվել է՝ սաստիկ բարկացավ․

― Վաղը մրցադաշտում միսդ կբրդեմ, ― ասաց Ռիզենշպիգելը։Ռիզենկրաֆտը։

Այդ պատճառով էլ նա սպառնաց Լիեժն ու նրա շրջակայքը արյան ու կրակի մեջ ողողել՝ եթե իշխանի բարեկամներն այնտեղ որևէ շարժում անեն։ Գերհարդ Գրոոսբեկեն՝ եպիսկոպոսական մարդորսը, զինեց իր գուգազներին ըննդեմ ընդդեմ իշխանի, ոըը որը խիստ ուշ հասավ այդտեղ վերին գերմանացիների պատճառով, որոնք վախեցել էին իրենց վարտիկների քիչ֊քիչ թրջվելուց։

Հենց առավոտից Ռիզենկրաֆտը հագավ իր աղեղնավորի համազգեստը, դրեց լանջապանակով սաղավարտը՝ առանց հովարի և հագավ անթև օղակաշապիկ։ Մյուս շապիկը, որ պատառ֊պատառ էր եղել, դրեց սաղավարտի մեջ, որպեսզի կարիքի դեպքում վիրակապ դարձնի։ Նա վերցրեց Արդենյան ընտիր փայտից շինված արբալետը՝ երեսուն նետի մի տրցակով, մի երկար դաշյունդաշույն, և ոչ թե զույգ ձեռքի թուր, որը աղեղնավորի սուրն է։ Եվ եկավ մարտնչելու վայրը՝ հեծած իր նժույգը՝ թամբը մարտական, փետրացցուն գլխապանով, և առհասարակ ձին լանջապանել էր մետաղով։

Ուլենշպիգելը դարձյալ կրկրնեցկրկնեց, թե ուզում է գործածել իր ավելը, չորս վկաներն էլ հայտարարեցին, թե ամեն ինչ տեղին է։

― Ես ժանտախտից, բորոտությունից և մահից ավելի գարշահոտ եմ համարում այն զզվելի ճիճուներին, որոնք իրար լավ ընկեր եղող գուգազների ճամբարում այլ մտահոգություն չունեն, եթե ոչ ամենուրեք պտտեցնել իրենց թթու ռեխը և բարկություն թքող բերանը։ Որտեղ դրանք են կենում՝ ծիծաղը չի համարձակվում երևալ, և երգերը լռում են։ Նրանց մի բան է պետք՝ շարունակ մռմռալ կամ կռվել և, այդպիսով, հայրենիքի համար մղվող օրինական մարտի կողքին մտցնել մասնվոր մասնավոր մարտը, որը բանակի կործանում է և թշնամու հրճվանք։ Ռիզենկրաֆտը, որ ներկա է այստեղ, անմեղ խոսքերի համար սպանել է քսանմեկ մարդ, առանց երբևիցե ճակատամարտում կամ նախամարտում փայլուն քաջության որևէ արարք գոծած լինելու, ո՛չ էլ իր արիությամբ նվազագույն պարգևի արժանանալու։ Արդ, ինձ հաճո է այսօր հակառակ ուղղությամբ խոզանակել այս կծան շան լերկ կաշին։

― Այս հարբեցողը լավ բաներ է երազել մասնավոր մարտի ի չար գործադրումից․ ուստի հաճո է ինձ այսօր ճմլել նրա գլուխը՝ ցույց տալու համար ամեն ոքի, որ նրա ուղեղում միայն հարդ կա։

― Ահա՛, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը։

― Ինչո՞վ են բռնում առնետներին, մկներին ու խլուրդներին,<ref>Բնութագրում Բնագրում mulot, որ նշանակում է շեկ մուկ․ մենք պայմանական կերպով թարգմանում ենք խլուրդ։ Պանդոկապանը այդ բառով բառախաղ է անում Օրանժի իշխանի անվան հետ, որ ինչպես հայտնի է՝ նշանակում է նարինջ, նարնջագույն․ հետևաբար՝ շեկ (մուկ), կրակի գույն։</ref> ― թակարդներով, ծուղակներով։ Ո՞վ է խլուրդը, ― մեծ հերետիկոս նարինջն է՝ դժոխքի կրակի գույն։ Աստված մեզ հետ է։ Նրանք գալու են։ Հե՜յ֊հե՜յ։ Գինի եմ ուզում․ լցրո՛ւ, խաշվում եմ, այրվում եմ․ լրցրո՛ւ։ Երեք փոքրիկ, սիրունիկ ռեֆորմիստական քարոզիչներ, այսինքն ուզում էի ասել՝ փոքրիկ․․․ սիրունիկ կտրիճներ, ամրակազմ գուգազներ, ասես կաղնու ծառեր․․․ Լցրո՛ւ։ Չե՞ք գնա նրանց հետ մեծ հերետիկոսի ճամբարը։ Անցաթղթեր ունեմ՝ նրա կողմից ստորագրված․․․ Կտեսնեք նրանց գործը։

― Վիրավորվա՜ծ է նա, անուշիկ բարեկամս, վիրավորվա՜ծ այս անպիտան մարդասպանի ձեռքով, ― գոչեց նա։ Եվ կրունկի մի հարվածով փշրելով ամենամոտիկ քարոզչի ատամները՝ ասաց․ ― Չե՞ս պատասխանում Ուլենշպի՛գել։ Մեռնո՞ւմ ես, Ի՞նչ է, որդյա՛կ իմ։ Ո՞ւր է այն բալասանը։ Հա՜, որսապարկի հատակո՜ւմն է, երշիկների տակ։ Ուլենշպի՛գել, ինձ չե՞ս լսում։ Ավա՜ղ, գոլ ջուր էլ չունեմ, որ վերքերդ լվանամ, ոչ էլ ճարելու նվազագույն միջոց։ Բայց Սամբրի ջուրն էլ հերիք է։ Խոսի՛ր, ասա՛ բարեկամս։ Այնուամենայնիվ այնքան ծանր չես վիրավորվել։ Մի քիչ ջուր, սառը ջուր, լա՞վ։ Սթափվում է։ Ես եմ, որդյա՛կ իմ, բարեկամդ․ նրանք սպանված են՝ ամենքն էլ։ Սպիտակ լա՜թ, սպտակ սպիտակ լա՜թ՝ նրա վերքերը կապելու համար։ Չկա՜։ Ոիրեմն՝ իմ շապիկը։ ― Եվ Լամմեն հանվեց, շարունակելով իր խոսքը, ― կտոր֊կտոր անե՛նք շապիկը։ Արյունը դադարում է։ Բարեկամս չի՛ մեռնի։ Պա՜հ, ինչ ցուրտ է․ տկլոր մեջքը դեմ անես այս օդին։ Չէ՛, հագնվենք։ Նա չի՛ մեռնի։ Ե՛ս եմ, Ուլենշպիգել, ես եմ՝ բարեկամդ Լամմեն։ Օհո՛, նա ժպտում է։ Հիմա կկապոտեմ այդ մարդասպաններին։ Դրանց փորը ֆլորին է։ Ոսկե ընդերք՝ կառոլուս, ֆլորին, դիլդեր, պատար ու նամակնե՜ր։ Հարստացա՜նք։ Երեք հարյուրից ավելի կառոլուս կա բաժանելու։ Վերցնենք զենքերն ու փողը։ Պողպատի քամին այլևս չի փչի իշխանի համար։

― Ո՞ւր ենք գնում հիմա, ― հարցրեց Լամմեն։

― Ես բնավ վարձատրության համար չեմ աշխատում, ― պատասխանեց Թոմաս Ուտենհովեն։

― Դե հիմա խմենք։ Ուրեմն մի կին կճարեք ինձ՝ հարուստ կամ աղքատ։ Ես նրա հետ կգնամ եկեղեցի և քահանային օրհնել կտամ ամուսնությունը։ Նա էլ մեզ կտա պսակի վկայայան՝ վկայաkան՝ անվավեր, որովհետև ինկվիզիտոր պապիստի տրվածն է։ Մենք դրա մեջ նշել կտանք, որ երկուսս էլ լավ քրիստոնյաներ ենք՝ խոստովանած ու հաղորդված, ապրում ենք առաքելաբար՝ հետևելով մեր սրբազան կաթոլիկ մայր եկեղեցու պատվիրաններին, եկեղեցու, որ վառում է իր զավակներին, և, այդպիսով, մեր վրա կհրավիրենք օրհնությունը մեր սուրբ հոր՝ պապի, երկնային ու երկրային բանակների, սրբերի ու սրբուհիների, աբբահայրերի, ավագերեցների, վանականների, գուգազների, մարդորսների և այլ ապիրատ մարդկանց։ Զինված վերոհիշյալ վկայականներով, մենք կպատրաստվենք հարսանեկան ճանապարհորդության սովորական ծիսակատարության և քեֆին։

Երբ սայլերի մեջ այլևս գինի չմնաց՝ գեղջուկներն ու գեղջկուհիները ճանապարհ ընկան թմբուկների, փողերի ու պարկապզուկների հնչյունների ներքո․ գնում էին ազատ ու համարձակ․համարձակ։

― Լռիր է՜, ― ասաց Լամմեն։

Եվ գետափին խռնված մարդիկ ու կանայք, տղաներն ու աղջիկները որքան ուժ ունեին ծափահարում էին՝ ասելով․ « Կեցցե «Կեցցե Ստերկե Պիրին հաղթողը, երկաթե մարդ է դա։ Տեսա՞ք ինչպես բռունցքով դնգստեց նրան, ինչպես գլխի հարվածով գցեց մեջքի վրա։ Հիմա արդեն կնստեն խմելու՝ ի նշան հաշտության։ Ստերկե Պիրն ահա նավամբարից դուրս է գալիս՝ գինի ու երշիկ վերցրած»։

Եվ նրանք շարունակեցին խմել։ Լամմեն ապուշ կտրած չգիտեր, թե իրոք ի՞նքն էր՝ Դամմեի բնակիչը, որ ծեծլ ծեծнլ էր այդ հուժկու մարդուն, և այլևս չէր համարձակվում նայել նրան, եթե ոչ գաղտագողի, առանց որևէ հաղթական հայացքի ու վախենալով, թե չլինի հանկարծ այդ մարդը ցանկություն ունենա բռնելու իրեն՝ ինչպես էշերին էր բռնել, և ողջ֊ողջ շպրտի Մաասը՝ ի գոհացումն պարտության ոխի։

― Նիմեգ, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը, ― ուր կմտնես քո նավով՝ էլ ավելի բարձած իսկական բանջարեղենով, որ քեզ կբերեն գյուղացիները, որոնց կվերցնես Էտսենում, Ստեֆանսվերտում և Ռուրմոնդեում։ Սրանք էլ կդայլայլեն արտույտի՝ ազատ մարդկանց թռչունի պես․ դու էլ կպատասխանես աքաղաղի մարտական ծուղրուծուով։ Կերթաս դոկտոր Պոնտուսի մոտ, որ ապրում է Նյուվե֊Վաալի մոտ․ կասես նրան, որ բանջարեղենով հանդերձ ես ժամանել և վախենում ես չորանան։ Երբ գյուղացիները կգնան շուկա՝ ծախելու բանջարեղենն այնքան թանկ, որ ոչ ոք չի գնի՝ նա քեզ կասի, թե ինչ պետք է անես զենքդ։ Այնուամենայնիվ ես կարծում եմ, որ նա կհրամայի անցնել, ոչ առանց վտանգի, Վահալով, Մաասով կամ Հռենոսով՝ բանջարեղենը փոխանակելով ծախու ուռկանների հետ, որպեսզի նավարկես Հառլինգենի ձկնորսական նավերի հետ, ուր արտույտի դայլայլը ճանաչող նավաստիներ շատ կան․ հետո նավարակելով նավարկելով գետափից Վադենի մոտով, կհասնես Լաուվերզեե, ուռկանները կփոխանակես երկաթի ու արճճի հետ, Մարկենի, Վլիլանդի կամ Ամելանդի տարազներ կտաս գյուղացիներին, մի քիչ կանգ կառնես ափերին՝ ձուկ որսալու համար, իսկ ձուկը ոչ թե կծախես, այլ աղ կդնես , որովհետև օրինական է՝ թարմ բան խմել, աղի բանով պատերազմել։

― Որդյա՛կ իմ, ― ասաց Լամմեն ճանապարհը շարունակելով հանդերձ, ― ինչպե՞ս այդ մարդը, որ այդքա՜ն ուժեղ է, թողեց, որ այնքան սաստիկ դնգստեմ նրան։

― Եվ ճիշտ եմ խոսում, ― վրա բերեց Ուլենշպիգելը։ ― Տեսնո՞ւմ ես այս հետաքրքրասեր դեմքերը գյուղի հենց առաջին տներում։ Մատնացույց են անում Լամմեին՝ ահազդեցիկ հաղթողին։ Տեսնո՞ւմ ես այս մարդկանց, որ նախանձով նայում են քեզ, և այդ վտիտ վախկոտներին, որ հանում են իրենց գդակները։ Պատասխանի՛ր նրանց ողջյունին, Լամմե՛, գողտրի՛կս․ մի արհամարիր արհամարհիր թույլ ժողովրդին։ Տե՛ս, երեխաները գիտեն քո անունը և ահով են կրկնում այն։

― Հիմա կգնամ այդտեղ կնոջդ փնտրելու։ Ե՛կ։

― Կորչի փողն այսօր․ մեզ սեր է այժմ պետք, սեր՝ մեր ընտրությամբ, ― ասում էին սիրուն աղջիկները, ― տղայի, պատանու և մեր հավանած մարդու սեր՝ անվճար։ ― Թո՛ղ նրանք, ում մեջ բնությունը դնում է այն առնական ուժը, որ արուներ է ծնեցնում, թո՛ղ գան մեզ մոտ, այստեղ, ի սեր աստծուն և մեզ։ ― Երեկ վճարովի օր էր, այսօր սիրելու օր է։ ― Ո՞վ է ուզում խմել մեր շրթներից․ նրանք գինուց դեռ թաց են։ Գինի ու համբույր՝ կատարյալ խրախճանք։ ― Գրո՜ղը տանի միայնակ ննջող այրիներին։ Մենք աղջիկ ենք։ Այսօր ողորմածության օր է։ Երիտասարդներին, ուժեղներին ու գեղեցիկներին կբացենք մենք մեր գիրկը։ Գինի լցրե՛ք։ ― Անուշի՛կս, սիրո ճակատամարտի համա՞ր է սիրտդ թմբկահարում կրծքիդ տակ։ Ինչպիսի՜ ճոճանակ․ համբուրյների համբույրների ժամացույցն է դա։ Ե՞րբ կգան նրանք՝ լեցուն սրտերով, դատարկ քսակներով։ Մի՞թե չեն առնում փառավոր սիրահարվածների հոտը։ Ի՜նչ տարբերություն երիտասարդ գյոզի և պարոն մարկգրաֆի միջև։ Այն, որ պարոնը վճարում է ֆլորինով, իսկ ջահել գյոզը՝ գուրգուրանքով։ Կեցցե՜ն գյոզերը։ Ո՞վ է ուզում գնալ արթնացնել մեռյալներին։

― Շատ անսիրտ բան է հրաժարվել վճարից այս հոգնեցուցիչ արհեստը բանեցնելով՝ ի սեր այդ անհեթեթ քմահաճույքների, որ դուրս են տալիս տղամարդկանց սիրահար այդ աղջիկները։ Եթե դրանք քմայքներ ունեն, մենք ամենևին չունենք և գերադասում ենք ծերության օրերը դրանց պես քարշ չգալ ցնցոտիներով, առուների մեջ, և ուզում ենք մեր վարձը, քանի որ ծախու ենք։ ― Գրողի ծո՛ցը ձրին։ Տղամարդիկ տգեղ են, գարշահոտ, կռվարար, շատակեր ու հարբեցող; հարբեցող։ Հենց նրանք են, որ վատ ճանապարհի են մղում խեղճ կանանց։

― Հասե՛ք, ― գոչում էր Լամմեն, ― հասե՛ք․ Ուլենշպիգե՛լ, արի սրբիր֊ավելիր այս ամբողջ ոմնակը։ ոհմակը։ Թողեք․ պետք չունեմ ձեր համբույրենրին։ Ես ամուսնացած մարդ եմ, աստվա՛ծ վկա, և ամեն ինչ պահում եմ կնոջս համար։

― Չեմ ընտրի։

― Այ աղջիկնե՛ր, երդվում եմ իմ մեծ սատանայով, որ եթե մեկ րոպեի մեջ ծիծաղով ու քաղցրությամբ այս մարդուն բարի վախճանի չհասցնեք, այսինքն ձեր անկողինը չտանեք՝ ես կերթամ գիշերապահներին կանչելու, որպեսզի ամենքիդ էլ մի լավ մտրակի քաշեն նրա փոխարեն։ Դուք ամենևին արժանի չեք սիրատարփ աղջիկների անվան՝ եթե զուրն զուր տեղն եք բերնի լրբություն անում, ձեռքի սանձարձակություն և հրացայտ հայացքներ արձակում արուներին զայրացնելու համար միայն, ինչպես լուսատիտիկների էգերն են անում, որոնք լապտեր ունեն սոսկ այդ գործի համար։ Եվ դուք անողոքաբար մտրակահար կարվեք ձեր տխմարության համար։

― Թռչունը, որ սավառնում է մեր գլխավերևում, երգում է իր երգը ու անցնում։ Այդպես էլ ես, քացրի՛կս․ քաղցրի՛կս․ ուզո՞ւմ ես միասին երգենք։

Երբ Ուլենշպիգելն ու Լամմեն հաճույքից նվաղում էին իրենց անուշիկների գրկում՝ հանկարծ սրինգի ու թմբուկի նվագակցությամբ իրար հրելով, շտապելով, երգելով, սուլելով, աղաղակելով, ոռնալով, գոռգոռալով տուն մտան meesevanger-ների մի ուրախ ընկերություն․ այդպես են Անտվերպենում անվանում երաժշտահավեր երաշտահավեր բռնողներին։ Նրանք շալակել էին այդ փոքրիկ թռչուններով լեցուն պարկեր ու վանդակներ, ինչպես և նրանց այդ գործում օգնող բուերին, որոնք քթթում էին իրենց ոսկեգույն աչքերը լույսի տակ։

― Իշխանը վտարված է Հոլանդիայից՝ իր բանակի հետ, վարձկան զորքի ստորության պատճառով, որոնք գոռում են Geld, Geld! (Փո՜ղ, փո՜ղ), երբ պետք է կռվել։ Այդտեղից էլ գնաց Ֆրանսիայի կողմերը՝ հավատարիմ գուգազների, իր եղբոր՝ կոմս Լյուդվիգի և Զույգ֊կամուրջների<ref>Deux-Ponts, որի գերմանական ձևը Ցվալ Ցվայ Բրոկեն։</ref> օգնելու Նավարայի թագավորին<ref>Հետագայում Հենրի IV, թագավոր Ֆրանսիայի (թագ․ 1589―1610), որ այդ ժամանակ հուգենոտ (բողոքական) էր։</ref> և հուգենոտներին․ այդտեղից անցավ Գերմանիա՝ Դիլենբուրգ, ուր բազմաթիվ հոլանդական փախստականներ միացել են նրան։ Դու պետք է ուղարկես նրան զենք ու հավաքած փողը, մենք էլ այդ միջոցին ծովի վրա կկատարենք ազատ մարդկանց գործը։

― Դե հիմա եկեք իմ հետևից․ ահա ձեզ արդեն շինված վանդակներ ու թակարդներ․ սա էլ գործիքներ ու պղնձե լար ու ցանց՝ հները նորոգլեու նորոգելու և նորեր շինելու համար։ Իմ լրտեսներից մեկն է բերել դրանք։ Սա քեզ համար, Ուլենշպի՛գել։ Իսկ քեզ, Լամմե՛, ահա այս փոքրիկ կրակարանը և փուքսը․ ես քեզ կտամ ալյուր, յուղ ու ձեթ՝ heetekoek֊ներ ևoliekoek֊ներ և oliekoek֊ներ պատրաստելու համար։

― Գարեջուր կան կամ գինի չունե՞ս, ― հարցրեց Ուլենշպիգելը։

― Այո, ― ասաց Լամմեն խեղճ֊խեղճ՝ խմիչքից ու կերածից գլորվերլով։գլորվելով։

― Բարձրացրու շրջազգեստս մի կողմից, մյուս կողմից էլ ինքս կբարձրացնեմ, և վազենք։

― Այսինքն ֆլանդրիական վեց ցեց,<ref>Դրամական մանր միավորների ժողովրդական անուններ։</ref> երկու ցեց էլ կավելանա։ Ինչ որ է, լցրո՛ւ։

Ամենից առաջ նա ձեռք զարկեց Միխելկինին։ Ֆլորինի ծարավ սրիկաներ՝ կեղծ վկաներ հայտարարեցին, թե Միխելկինը հերետիկոս է, կեղտոտ խոսքեր է ասել աստվածածնի մասին և բազմիցս նշավակել աստծու անունը ու սրբորեն Valek գինետամ գինետան մեջ, և ի միջի այլոց, երեք հարյուր ֆլորին ունի մի սնդուկում։

«Բազե» պանդոկն այլևս այնպես չէր լցվում, ինչպես այն օրերին, երբ գյուղաքաղքն գյուղաքաղաքն ապրում էր ուրախ, պաշտում էր աստծուն, կաթոլիկաբար և դա նկատվում էր բազմաթիվ դատարկ կամ փակված տներից, ամայի փողոցներից, ուր թափառում էին մի քանի լղար շներ և աղբակույտերում նեխած սնունդ որոնում։

― Պարանի կենացը, ֊ ― ասաց Ուլենշպիգելը։ Հետո պանդոկապանի հետ վերադարձավ սրահ, ուր խմում էին մի քանի հնավաճառ գենտցիներ, որոնք վերադարձել էին Բրյուգգեի շաբաթօրյա տոնավաճառից, ուր թանկ֊թանկ ծախել էին թավշե բաճկոնակներ, ոսկեճամուկ, արծաթահուռ թիկնոցներ, որ չնչին գնով գնել էին իսպանացիների պերճանքն ընդօրինակել ցանկացող և դրանից էլ կործանված մեր ազնվականներից։

― Ի՞նչ պիտի անեք նրան, ― հարցրեց Ուլենշպիգելը։

― Վերքդ աննշան բան է։ Մեկ հատ oliekoek (կարկանդակ) դիր վրան և, դա կլինի անուշեղենի մահլամ, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը։ ― Իսկ գիտե՞ս դու ինչ անուն են տալիս լյուվենցիներին։ Չգիտես, խե՜ղճ բարեկամս։ Դե լավ, ես քեզ հիմա կասեմ՝ քո տնքոցը դադարեցնելու համար։ Նրանց անվանում են koeye-schieter֊ներ (կովասպաններ), որովհետև մի անգամ այնքան տխմար են լինում, որ կրակում են կովերի վրա, որոնց թշնամու գուգազների տեղն էին դրել։ Իսկ մե՞նք, մենք կրակում ենք իսպանական այծերի<ref>Իսպանացիրներն այդ դարաշրջանում իրոք որ այծամորուք էին թողնում։</ref> վրա․ դրանց միսը թեև գարշահոտ է, բայց մորթը շատ լավ է թմբուկի համար։ Իսկ տիռլըմոնցիների մականո՞ւնը։ Գիտե՞ս։ Նույնպես չգիտես։ Նրանք կրում են kweker պանծալի մականունը։ Պատճառն այն է, որ հոգեգալստի տոնին նրանց մեծ եկեղեցում մի բադ միջնաբեմից թռչում է խորանը, և դա էլ նրանց սուրբ հոգու պատկերն է։ Մեկ հատ koekebakke դիր վերքիդ վրա։ Առանց ձայն հանելու հավաքում ես եղջերուի շուռ տված ամաններն ու տապակածները։ Խոհանոցային քաջությունդ բռնել է։ Նորից ես վառում կրակը, բարձրացնում ես ապուրի կաթսան եռոտանու վրա․ խիստ ուշադիր հետևում ես եփելուն։ Գիտե՞ս թե ինչու չորս հրաշալիք կա Լուվենում։ Չէ։ Հիմա քեզ ասեմ։ Նախ՝ որովհետև կենդանի մարդիկ այնտեղ անցնում են մեռելների տակից, քանի որ սուրբ Միքայելի եկեղեցին շինված է քաղաքի դարպասի մոտ, իսկ նրա գերեզմանատունը վերևն է։ Երկրորդ՝ որովհետև զանգակներն այնտեղ աշտարակներից դուրս են, ինչպես այն տեսնում ես սուրբ Հակոբի եկեղեցում, ուր կա մի խոշոր և մի փոքրիկ զանգ․ և քանի որ փոքրիկը չի տեղավորվել զանգակատանը, ուստի դուրսն են հաստատել։ Երրորդ հրաշալիքը եկեղեցուց դուրս գտնվող խորանն է․ որովհետև սուրբ Հակոբի եկեղեցու ճակատամուտքը նման է խորանի։ Չորրորդը․ Անգամ անգամ աշտարակն է, որովհետև սուրբ Գերտրուդի եկեղեցու սլաքաձև գմբեթը կառուցված է քարից, փոխանակ փայտից լինելու, իսկ քարերը երբևէ չեն գամում, բացի արնախում արքայի սրտից, որ ես շատ կուզենայի գամել Բրյուսելի մեծ դարպասին։ Բայց դու ինձ չես լսում։ Սոուսների մեջ աղ չկա՞, ի՞նչ է։ Իսկ գիտե՞ս, թե ինչու Տերմոնդի բնակիչները կոչվում են ջեռակ՝ de vierpann֊ներ։ Որովհետև մի երիտասարդ իշխան ձմեռ ժամանակ պիտի գար գիշերելու «Ֆլանդրիայի զինանշան» պանդոկում, իսկ պանդոկապանը չգիտեր ինչպես տաքացներ անկողինը, քանի որ ջեռակ չուներ։ Ուստի անկողինը տաքացրեց իր դեռահաս աղջկա միջոցով, որը լսելով իշխանի գալը՝ դուրս եկավ ու փախավ, իսկ իշխանը հարցրեց, թե ինչո՞ւ ջեռակը չեն թողել անկողնի մեջ։ Տա՜ աստված, որ Ֆիլիպ արքան մի շիկացած երկաթե սնդուկի մեջ դրած՝ ջեռակ լինի տիկին Աստարտեի անկողնի համար։

― Այլևս հնարավորություն չկա ցամաքի վրա մարտնչելու դահճի դեմ։ Հիմա ծովի վրա պետք է խորտակել նրա հզորությունը։ Գնացեք Զելամդական Զելանդական կղզիների կողմերը՝ Բրյուգգեի, Հեյստի և Կնոկեի վրայով։

Հառլեբեկեում Լամմեն լրացրեց oliekoek֊ների իր պաշարը, կերավ դրանցից քսանյոթ հատ և երկուսն էլ դրեց զամբյուղը։ Ուլենշպիգելն էլ իր վանդակներն էր բռնած տանում։ Երեկոյան կողմ նրանք հասան Կուրտրե և in de Bie` «Մեղու «Մեղու» պանդոկը՝ Ժիլիս վան դեն Էնդեի մոտ, որն արտույտի դայլայլը լսելուն պես եկավ դուռը բանալու։

― Երբ Մարտին վան դեն Էնդեին հարցրի, թե չի՞ տեսել իմ կնոջ նման մեկին՝ նկարագրեցի նրա գողտրիկ պատկերը, ինձ ասաց, որ Բրյուգգեի խճուղու վրա, քաղաքից դուրս, «Ծիածանում», տիկին Ստեվենի մոտ բազմաթիվ կանայք կան և երեկոները բոլորն էլ ի մի են հավաքվում։ Հիմա այնտեղ եմ գնում։

― Յոթ հոգի քեզ․․․ պինդ մարդիկ, մասգործ․․․ մսագործ․․․ Գնում եմ․․․ խիստ եմ ճանաչված քաղաքում․․․ երբ գնամ՝ կգոռաս «T si van te beven de klinkaert... » ամեն ինչ փշրեցեք․․․

Խելահեղ,աննըման՝

― Ահա այսպես են թռչուններին գցում վանդակ։

Կանգնած մնացի այդտեղ՝ զնգզնգացնելով ձեռքիս մեջ երկու կառոլուսը, և մառախուղի պատճառով դողդողալով ու փետացած՝ երբ տեսա, թե ինչպես ջրանցքի դարպասից մագլցելով զառիվայրը՝ երևաց մի գայլ, որի դեմքը կանաչ էր և նրա սպիտակ ստևի մեջ երկար եղեգներ կային։ «Ա՜ղ, ա՜ղ, ա՜ղ», ― գոչեցի ես ու խաչակնքեցի․ բայց նա կարծես ամենևին չվախեցավ դրանից։ Ես սկսեցի ամենայն ուժով վազել․ ես ճչում էի, նա ոռնում էր․ ապա լսեցի նրա ատամների չոր կափկափումը այնքան մոտիկ, որ կարծեցի, թե ինձ կբռնի։ Բայց ես նրանից ավելի արագ էի վազում։ Բարեբախտաբար Արագիլի փողոցի անկյունում հանդիպեցի գիշերապահին՝ իր լապտերով․ «Գա՜յլը, գա՜յլը», ― գոռացի ես։ «Մի՛ վախենա, ― ասաց գիշերապահը, ― հիմա քեզ կտանեմ տունդ, գի՛ժ Կատլին»։ Եվ ես զգացի, որ այն ձեռքը, որով բռնել էր ինձ, դոդում դողում էր։ Նա նմանապես վախենում էր։

― Ավա՜ղ, ― ասաց Լամմեն, ― ի՞նչ կլինի հայսմհետև հայսուհետև իմ նիհար վիճակը։ Քաղցած եմ, որդյա՛կ իմ, ուզում եմ ընթրել։

Եվ Նելեն առանց որևէ բան ասելու փաթաթվեց նրա վզին։ Նա էլ կարծես խելագար լիներ․ լալիս էր, ծիծաղում և մեծ ու քաղցր հրճվանքից կարմրած՝ կրկնում էր միայն՝ Թի՛լ, Թի՛լ։ Ուլենշպիգելը նայում էր նրան երջանիկ․ հետո Նելեն թողեց նրան, գնաց կանգնեց քիչ հեռու և ուրախ զննում էր նրան ու այդտեղից դարձյալ խոյնում խոյանում նրա վրա, փաթաթվում վզին․ և այդպես շատ անգամ։ Ուլենշպիգելը երջանիկ՝ պահում էր նրան՝ չկարողանալով բաժանվել նրանից, մինչև որ նա ընկավ մի աթոռի վրա՝ նվաղուն ու կարծես անզգա։ Եվ առանց ամաչելու ասում էր․

Եվ իր մարդու ու երկու եղբայրների հետ, որոնք լավ զինված էին, նա գնաց փնտրելու գայլին ծովփի ծովափի ավազաբլուրների վրա, հովիտների մեջ, բայց չգտավ։ Եվ մարդն ստիպված էր վերադարձնել նրան տուն, որովհետև գիշերվա ցրտից հիվանդացել էր տենդով։ Նրանք հսկում էին նրան և նորոգում ուռկանները մոտակա ձկնորսության համար։

― Դու քաջասիրտ մարդ ես․ այնուամենայնիվ իմացիր, ով էլ որ երեկոյան միայնակ անցնի ավազաբլուրների մոտով, մանավանդ շաբաթ օրը, նրան կծոտված ու անշնչացած գտնում են ավազի վրա։ Ամբարտակների վրա աշխատող բանվորները և մյուսները խումբ֊խումբ են միայն գնում այդտեղ։ Երեկոն իջնում է։ Լսո՞ւմ ես մարդագելի ոռնոցը հովտից։ Գուցե և գա, ինչպես անցած գիշեր, զարհուրիկ ոռնալու գերեզմանատանը մինչև լուսաբաց։ Աստված քեզ հետ, զավա՛կս, բայց մի՛ գնա այնտեղ։ ― Եվ քահանան խաչակնքեց երեսը։

― Այդտեղ էլ կսպասեմ, ― ասաց Ուլենշպիգելը։ ― Իս Իսկ դուք, պարո՛ն արիասիրտ ավագերեց, ազատագրման աջակից, հրամայեցեք ու կարգադրեցեք աղջկա մորը, նրա ամուսնուն ու եղբայրներին, որ լինեն եկեղեցում, լավ զինված, լույսերը հանգցնելու ժամից առաջ։ Եթե լսեն, որ սուլում եմ ամարի պես, նշանակում է տեսել եմ մարդագելին։ Այնժամ նրանք պետք է Wacharm` ահազանգ տան և շտապեն ինձ օգնության։ Իսկ եթե կան մի քանի ուրիշ քաջասիրտ մարդիկ․․․

― Լանսաամը պատասխանեց․

― Իսկ Տորիան ասում էր․

Եվ աճյունը բախեց նրա սրտին․սրտին։

Երբ նրանք անցնում էին դատավորի տան առջևից, սա էլ աղմուկը լսելով դուրս եկավ և ասաց Ուլենշպիգելին։Ուլենշպիգելին.

― Հաղթական ես դու․ դու։ Փա՜ռք քեզ։

― Ո՛չ ոք, ոչ ոք չի տեսել, ― գոռաց Տորիան։ ― Կրակին հանձնեցեք այդ գազանին։ Մեռնելուց առաջ մի անմեղ զոհ էլ է ցանկանում կրակին մատնել։ Թո՛ղ հատուցի։ Սուտ է ասում։ Եթե արել ես՝ մի՛ խոստովանիր, Ուլենշպիգե՛լ։ Ոչ մի վկա չկա։ Թող հատուցի մարմանդ կրակի վրա, շիկացած աքցաններով։

― Հատուցո՜ւմ է, հատուցո՜ւմ է։ Գալրվում Գալարվում են մարդասպանության շտապող նրա ձեռքերն ու ոտքերը։ Ճերմակ մազերը՝ բորենու մազերը վառվում են նրա գունատ դնչի վրա։ Հատոցո՜ւմ է նա, հատուցո՜ւմ է։