Changes

Հեքլբերի Ֆիննի արկածները

Ավելացվել է 40 853 բայտ, 05:06, 28 Դեկտեմբերի 2015
/* Գլուխ տասնյոթերորդ */
Ես արդեն պատմել եմ հյուրասենյակի մասին։ Այնտեղ պատուհաններից կախված էին գեղեցիկ վարագույրներ՝ սպիտակ, նկարազարդ։ Նկարներում դղյակների պատերն ի վեր էր բարձրանում բաղեղը։ Ոչ հեռու առջառներն իջնում էին ջուր խմելու։ Այնտեղ դրված էր մի հին, փոքրիկ դաշնամուր՝ վրան թիթեղյա սկավառակներ։ Ինձ համար ոչ մի բան այնքան դուրեկան չէր, որքան դեռատի լեդիների երգը։ Երգում էին «Վերջին կապը խզված է» երգը կամ նվագում «Պրագայի ճակատամարտը»։ Բոլոր սենյակների պատերը ծեփված էին և հատակին մեծ մասամբ փռված էին կապերտներ։ Դրսի կողմից ամբողջ տունը սպիտակեցրած էր։ Տունը երկու մասից էր կազմված։ Դրանց միջև ընկած բաց տարածությունը վերևից ծածկված էր և հատակը լավ պատրաստած։ Ցերեկվա կեսին հաճախ այնտեղ էին ճաշում։ Դա զով, հանգստավետ տեղ էր։ Դրանից ավելի լավ տեղ չէր կարող լինել։ Համեղ ճաշեր էին պատրաստում ու անչափ առատ մատուցում։
 
 
==Գլուխ տասնութերորդ==
 
 
Գնդապետ Գրենջերֆորդը ջենտլմեն էր։ Նա ոտքից֊գլուխ ջենտլմեն էր, ինչպես և նրա ընտանիքը։ Նա, ինչպես ասում են, ազնվազարմ անձնավորություն էր, և այդ հատկանիշը նույնքան արժեք ունի մարդու համար, որքան ձիու։ Այրի Դուգլասն էր այդ ասում, և ոչ ոք չէր հերքում, որ նա մեր քաղաքի առաջին ազնվականներից էր։ Հայրս էլ նույն բանն ասում էր իր մասին, թեև իր էությամբ քոսոտ կատու էլ չէր լինի։ Գնդապետ Գրենջերֆորդը շատ բարձրահասակ էր, նիհար, ուներ թուխ, բայց գունատ դեմք, որի ոչ մի մասում կարմրության հետք չկար։ Ամեն առավոտ մաքուր սափրում էր իր ամբողջ բարալիկ դեմքը։ Չափազանց նուրբ շրթունքներ ուներ, մեծ քիթ՝ նեղ անցքերով, խիտ հոնքեր, չափազանց սև աչքեր, այնքան խորը թաղված, որ կարծես մարդկանց նայում էին քարանձավի խորքից։ Ճակատը լայն էր, մազերը՝ ալեխառն, ուղիղ և կախված ուսերին։ Ուներ երկար, բարակ ձեռքեր, հագնում էր մաքուր վերնաշապիկ և ոտքից֊գլուխ՝ քաթանե կոստյում, այնքան սպիտակ, որ նայելիս մարդու աչքերը ցավում էին։ Կիրակի օրերը հագնում էր կապույտ ֆրակ՝ արույրե կոճակներով։ Կրում էր բալատրենու փայտից պատրաստված, արծաթյա գլխիկով գավազան։ Թեթևսոլիկության ոչ մի նշան, նույնիսկ ամենաչնչին չափով։ Երբեք բարձրաձայն չէր խոսում։ Բարի էր այնքան, որ հնարավոր չէ ասել։ Դա կարելի էր անմիջապես զգալ, և մարդիկ վստահություն էին տածում նրա նկատմամբ։ Երբեմն ժպտում էր, և հաճելի էր տեսնել նրա ժպիտը, բայց երբ ուղղում էր մարմինը, ինչպես ազատության դրոշաձող և կայծակն սկսում էր փայլատակել նրա հոնքերի տակից, մարդիկ կցանկանային նախ մագլցել ծառը, հետո պարզել, թե բանն ինչ է։ Երբեք ստիպված չէր լինում որևէ մեկին ասելու, թե պետք է պատշաճ վարք ունենալ, որովհետև նրա ներկայությամբ բոլորն էլ իրենց լավ էին պահում։ Բայց և նրա ներկայությունը ցանկալի էր բոլորի համար։ Նա միշտ էլ կարծես արևի շող էր․ լավ եղանակի տպավորություն էր թողնում։ Երբ խոժոռվում էր, կես րոպե սարսափելի մթնում էր, և դա բավական էր, որպեսզի մեկ շաբաթ ամեն ինչ խաղաղ ընթանար։
 
Երբ առավոտյան նա ու ծեր լեդին ներքև էին իջնում, ամբողջ ընտանիքը աթոռներից վեր էր կենում, բարի լույս մաղթում և չէր նստում, մինչև նրանք նստեին։ Ապա Թոմն ու Բոբը մոտնենում էին կողքի դարակին, որտեղ ջրամանն էր դրված լինում, մի բաժակ դառն օղի էին պատրաստում, մատուցում նրան։ Նա բաժակը բռնած այնքան էր սպասում, մինչև Թոմն ու Բոբը լցնեին իրենց և խոնարհվելով ասեին․ «Ձեր կենացը, տեր և տիկին»։ Նրանք մի փոքր խոնարհվում էին, շնորհակալություն հայտնում և ապա խմում։ Բոբն ու Թոմը մեկակական գդալ ջուր էին լցնում իրենց բաժակների մեջ, մի քիչ վիսկի կամ խնձորօղի շաքարի վրա, տալիս ինձ ու Բաքին, մենք էլ մեր կողմից խմում էինք ծերերի կենացը։
 
Անդրանիկ որդին Բոբն էր, Թոմը նրանից փոքր էր։ Երկուսն էլ բարձրահասակ, գեղեցիկ տղամարդիկ էին, լայնաթիկունք, թխադեմ, երկար, սև մազերով և սև աչքերով։ Նրանք ոտից֊գլուխ հագնում էին սպիտակ քաթան, ինչպես ծեր ջենտլմենը, գլխներին դնում լայնեզր գլխարկներ։
 
Կար և միսս Շառլոտը՝ քսանհիգամյա բարձրահասակ, հպարտ, վեհատեսիլ մի աղջիկ, բայց անչափ բարի, երբ չէին վրդովում նրան։ Երբ հուզվում էր, այնպիսի տեսք էր ստանում, որ մարդկանց թառամեցնում էր, ինչպես հայրը։ Գեղեցի՜կ էր։
 
Նույնը կարելի էր ասել և նրա քույր միսս Սոֆիայի մասին, միայն որոշ տարբերությամբ։ Սա մեղմ էր և քաղցրաբարո, ինչպես աղավնի։ Ընդամենը քսան տարեկան էր։
 
Ահա բոլորը, ինչ մնացել էր այդ ընտանիքից։ Բայց նրանք ավելի շատ են եղել․ երեք որդի սպանվել էին, իսկ Էմմելինը մեռել։
 
Ծերունի ջենտլմենն ուներ բազմաթիվ ագարակներ և ավելի քան հարյուր նեգր։ Շրջակայքից, տասը, տասնհինգ մղոն հեռավորությունից, մարդիկ, ձիեր հեծած՝ խմբերով այցելում էին այս տունը և մնում հինգ֊վեց օր, ցերեկը ուտում, խմում, զբոսնում գետի վրա, անտառում խնջույքներ սարքում, խաղում, իսկ երեկոյան տանը պարահանդեսներ կազմակերպում։ Այդ մարդիկ մեծ մասամբ ընտանիքի ազգականներն էին լինում։ Տղամարդիկ հետները բերում էին իրենց հրացանները։ Կարելի է ասել, բոլորն էլ վայելուչ, գեղեցիկ մարդիկ էին։
 
Նրանց շրջակայքում կար ազնվական մի այլ տոհմ ― հինգ֊վեց ընտանիք ― մեծ մասամբ Շեփերդսոն ազգանունով։ Նրանք նույնքան բարձրաստիճան, ազնվազարմ, հարուստ ու պատվարժան էին, որքան Գրենջերֆորդների տոհմը։ Շեփերդստոնները և Գրենջերֆորդները ցամաք էին դուրս գալիս նույն նավակայանում, որը մեր տնից երկու մղոն վերև էր։ Եվ երբ ես երբեմն այնտեղ էի գնում յուրայինների հետ, տեսնում էի Շեփերդսոններին՝ իրենց սքանչելի ձիերը հեծած։
 
Մի օր Բաքն ու ես գնացինք անտառ որսի։ Հանկարծ լսեցինք ձիու դոփյուն։ Ուզում էինք կտրել֊անցնել ճանապարհը, երբ Բաքն ասաց․
 
― Շո՛ւտ, փախի՛ր անտառ։
 
Թաքնվեցինք անտառում։ Ես գաղտագողի նայում էի սաղարթների արանքից։ Շուտով ճանապարհին երևաց փառահեղ մի երիտասարդ, զինվորականի տեսքով։ Ձիով սլանում էր, սանձը թույլ թողած։ Նա հրացանը կապել էր թամբագնդից։ Ես նրան մինչ այդ տեսել էի։ Դա Հարնի Շեփերդսոնն էր։ Շուտով լսեցի Բաքի հրացանի ձայնը, որ նա կրակեց ականջիս տակ, և Հարնիի գլխարկը գլխից վայր ընկավ։ Հարնին ձեռքը գցեց հրացանին, և ձին ուղիղ քշեց այն կողմը, ուր մենք թաքնվել էինք։ Բայց մենք այնտեղ չսպասեցինք։ Վազելով հեռացանք անտառով։ Անտառը խիտ չէր, և ես ուսերիս վրայով ետ էի նայում՝ գնդակից խույս տալու համար։ Երկու անգամ տեսա Հարնիին՝ հրացանը Բաքին ուղղած։ Ապա նա շուռ եկավ դեպի իր եկած ճանապարհը, իմ կարծիքով, գլխարկը վերցնելու, բայց ես նրան տեսնել չէի կարող։ Մենք այլևս կանգ չառանք, մինչև հասանք տուն։ Ծերունի ջենտլմենի աչքերը մի պահ ցոլացին, երևի ուրախությունից, ապա նա վերականգնեց դեմքի խաղաղ արտահայտությունն ու մի տեսակ մեղմ եղանակով ասաց․
 
― Ես չեմ սիրում, երբ մարդիկ թաքնվում են մացառի հետևում ու կրակում, ինչո՞ւ դու դուրս չեկար ճանապարհի վրա, տղաս։
 
― Շեփերդսոնները այդպես չեն անում, հայր։ Նրանք միշտ օգտվում են հարմար դիրքից։
 
Միսս Շառլոտը, ինչպես թագուհի, գլուխը բարձրացրեց, երբ Բաքը ռունգերը լայնացրած, զայրույթը աչքերում՝ պատմում էր այդ դեպքը։ Երկու երիտասարդներն էլ մռայլվել էին, բայց ոչինչ չասացին։ Միսս Սոֆիան գունատվել էր, բայց նրա դեմքը պայծառացավ, երբ իմացավ, որ Հարնին չի վնասվել։
 
Այնուհետև, երբ կարողացա Բաքին դուրս բերել ծառի տակ, մսուրի մոտ, և մենք մենակ էինք, հարցրի․
 
― Իսկապե՞ս ուզում էիր նրան սպանել, Բաք։
 
― Երդվում եմ, որ այո։
 
― Իսկ ի՞նչ է արել նա քեզ։
 
― Նա՞։ Ինձ երբեք ոչինչ չի արել։
 
― Լավ, ուրեմն, ինչո՞ւ էիր ուզում սպանել։
 
― Հենց այնպես, միայն տոհմական վրեժից դրդված։
 
― Տոհմական վրեժն ի՞նչ բան է։
 
― Վա՛հ, ո՞րտեղ ես մեծացել։ Չգիտե՞ս, թե ինչ է տոհմական վրեժ։
 
― Ես ոչինչ չեմ լսել այդ մասին, պատմիր․ ի՞նչ բան է դա։
 
― Լավ, ― ասաց Բաքը, ― տոհմական վրեժն սկսվում է այսպես։ Մեկը կռվում է մի ուրիշի հետ և սպանում նրան, սպանվողի եղբայրը սպանում է սպանողին, ապա մյուս եղբայրները կամ երկու կողմն էլ գալիս են իրար դեմ։ Այնուհետև մեջտեղ են գալիս հորեղբոր որդիները, քեռորդիները, ժամանակի ընթացքում բոլորն սպանվում են, և տոհմական վրեժն ավարտվում է։ Բայց դա դանդաղ է կատարվում և երկար տևում։
 
― Իսկ ձեր այդ թշնամանքը վաղո՞ւց է սկսվել, Բաք։
 
― Է՛հ, կարծում եմ։ Պետք է որ սկսված լինի երեսուն տարի առաջ կամ մոտավորապես այդքան։ Ինչ֊որ վեճ է առաջանում մի բանի շուրջ, ապա դատ՝ հարցը լուծելու համար։ Տանուլ տվողը սպանում է շահողներից մեկին, և բնական է, որ այդպես էլ պիտի լիներ, ով ասեք այդպես կվարվեր, իհարկե։
 
― Վեճը ինչի՞ համար է եղել, Բաք, հողի՞։
 
― Կարծում եմ․ հաստատ չգիտեմ։
 
― Լավ, ո՞ր կողմն է առաջինը կատարել սպանությունը, Գրենջերֆորդների՞ց, թե՞ Շեփերդսոններից մեկը։
 
― Էհ, ի՞նչ իմանամ։ Դա շատ վաղուց է եղել։
 
― Ոչ ոք չգիտե՞։
 
― Կարծում եմ, հարյս գիտե, ինչպես և մեծերից մի քանիսը, բայց նրանք չգիտեն, թե ամենից առաջ ինչպես է սկսվել վեճը։
 
― Շա՞տ մարդիկ են սպանվել, Բաք։
 
― Այո, միշտ մեկին թաղում են։ Բայց միշտ չէ, որ սպանվում են։ Հորս մարմնի մեջ մի քանի գնդակ կա․ նա դրան ուշադրություն չի դարձնում, չի մտահոգվում։ Բոբը գնդակի մի քանի հարված է ստացել, Թոմը նույնպես մեկ֊երկու անգամ վիրավորվել է։
 
― Այս տարի որևէ մեկը սպանվե՞լ է, Բաք։
 
― Այո, մեկը մեզնից, մեկն էլ նրանցից։ Մոտ երեք ամիս առաջ իմ հորեղբորորդի Բադը՝ տասնչորս տարեկան մի տղա, ձիով անցնում էր անտառով, գետի մյուս ափը։ Անզեն է լինում, մի բան, որ մեղադրելի հիմարություն է։ Ամայի տեղում իր հետևից լսում է ձիու դոփյուն, ապա տեսնում է ծերուկ, ճաղատ Շեփերդսոնին իր հետևից արշավելիս՝ հրացանը ձեռքին, սպիտակ մազերը քամուն տված։ Փոխանակ փախչելու, թաքնվելու թփերի հետևը, մտածում է, որ ծերուկը երբեք չի հասնի իրեն, և նրանք այդպես սլանում են հինգ թե վեց մղոն։ Ծերունին անընդհատ մոտենում է, մինչև վերջապես Բադը տեսնելով, որ ճար չկա, կանգ է առնում ու դեմքը դարձնում ծերունուն, որպեսզի գնդակը դիմացից գա։ Եվ ծերուկը ձին քշում է մոտ ու գնդակահարում նրան։ Բայց նա հաջողությունը վայելելու շատ ժամանակ չունեցավ․ մի շաբաթ չանցած մերոնք նրա հաշիվը մաքրեցին։
 
― Իմ կարծիքով այդ ծերուկը վախկոտն է եղել, Բաք։
 
― Իսկ իմ կարծիքով՝ ոչ։ Այդ չի երևում։ Շեփերդսոնների մեջ վախկոտ չկա, ոչ մեկը։ Գրենջերֆորդների մեջ էլ չկա։ Հենց այդ ծերունին մի անգամ կես ժամ պատվով կռվել է երեք Գրենջերդֆորդների դեմ և հաղթող դուրս եկել։ Նրանք բոլորը ձիերով են եղել։ Նա իջել է ձիուց ու նստել փայտի կույտի հետևում, ձին պահելով առջևում, գնդակներից պաշտպանվելու համար։ Բայց Գրենջերֆորդները մնացել են իրենց ձիերի վրա, ինքն էլ՝ նրանց վրա։ Նա և իր ձին տուն են հասել արնաշաղախ վիճակում, կաղալով, բայց Գրենջերֆորդներին ուրիշներն են տուն բերել, մեկը մեռած, իսկ երկրորդն էլ մեռել է հաջորդ օրը։ Ոչ, սըր։ Եթե մեկը վախկոտներ է որոնում, ապա զուր տեղը թող ժամանակ չկորցնի Շեփերդսոնների մոտ, որովհետև նրանք վախկոտներ չեն ծնում։
 
Հաջորդ կիրակի բոլորս գնացինք եկեղեցի, երեք մղոն հեռավորության վրա։ Բոլորը ձի էին հեծնել։ Տղամարդիկ իրենց հետ վերցրել էին հրացաններ, Բաքը նույնպես։ Նրանք հրացանները պահում էին ծնկների միջև կամ հենում կողքի պատին, որպեսզի պատրաստ լինեն։
 
Նույնը արել էին և Շեփերդսոնները։ Քարոզը շատ սովորական էր, ամբողջովին եղբայրական սիրո և նման ձանձրալի բաների մասին։ Բայց բոլորն ասում էին, թե լավ քարոզ է և նրանք տուն գնալիս շատ բան ունեին ասելու հավատքի, բարի գործերի, ամենքին հավասարապես տրվող աստծո շնորհի, նախախնամության մասին և չգիտես էլ ինչ։ Այնպես որ ինձ թվում էր, թե դա իմ կյաքի ամենաայլանդակ կիրակին է։
 
Ճաշից մեկ ժամ հետո բոլորը մրափում էին, ոմանք իրենց աթոռների վրա, ոմանք սենյակներում։ Շատ էր ձանձրալի։ Բաքն ու շունը տարածվել էին կանաչ խոտի վրա, արևի տակ ու խորը քնել։ Ես գնացի մեր սենյակը, որ մի քիչ քնեմ։ Տեսա անուշիկ միսս Սոֆիային մեր սենյակի կողքին, իր դռան շեմքին կանգնած։ Նա ինձ տարավ իր սենյակը, կամացուկ փակեց դուռն ու հարցրեց, թե ես սիրո՞ւմ եմ իրեն։ Ես ասացի՝ այո, և ապա հարցրեց, թե կարո՞ղ եմ իր համար մի բան անել և այդ մասին ոչ ոքի չասել։ Ասացի, որ կարող եմ։ Այնուհետև ասաց, որ ինքը կտակարանը մոռացել է եկեղեցում իր նստարանի վրա, երկու գրքերի կողքին։ Խնդրեց, որ սուսուփուս գնամ բերեմ և ոչ ոքի չասեմ։ Խոստացա գնալ։ Լուռ դուրս թռա տնից ու վազեցի եկեղեցի։ Եկեղեցում ոչ ոք չկար, բացի մեկ֊երկու խոզից, որովհետև դուռը կողպեք չուներ, իսկ խոզերը ամռանը սիրում են նուրբ տախտակե հատակ, որովհետև այնտեղ զով է լինում։ Եթե նկատել եք, շատ մարդիկ եկեղեցի են գնում միայն ըստ անհրաժեշտության, բայց խոզերի գնալն ուրիշ է։
 
Ես ինքս ինձ ասացի, որ այստեղ մի բան կա։ Բնական չէ, որ մի աղջիկ այսքան անհանգստանա Կտակարանի համար։ Ուստի Կտակարանը թափ տվեցի և միջից մի թուղթ ընկավ։ Վրան մատիտով գրված էր․ «Ժամը երկուսն անց կեսին»։ Ես երկար փնտրեցի, բայց ուրիշ ոչինչ չգտա, բայց քանի որ դրանից ոչինչ չկարողացա հասկանալ, թուղթը նորից դրեցի գրքի մեջ։ Երբ հասա տուն և բարձրացա վերևի հարկը, միսս Սոֆիան, դեռևս կանգնած էր դռան շեմքին և ինձ էր սպասում։ Նա ինձ ներս քաշեց ու դուռը փակեց։ Ապա թերթեց կտակարանը, թուղթը գտավ, կարդաց։ Դեմքն անմիջապես պայծառացավ։ Ժամանակ չտալով մտածեու, գրկեց ինձ ու սեղմեց իր կրծքին, ասելով, որ ես աշխարհի ամենալավ տղան եմ, շառագունեց, աչքերը փայլեցին և նա զարմանալիորեն գեղեցկացավ։ Ես մի տեսակ ապշել էի։ Երբ շունչս տեղը եկավ, հարցրի, թե ինչ թուղթ էր այդ։ Նա հարցրեց․ մի՞թե չես կարդացել։ Ասացի որ ոչ, կարդում եմ միայն տպագիր տառեր։ Այնուհետև ասաց, որ այդ թուղթը իրենից ոչ մի բան չի ներկայացնում, միայն կարդացած էջը չկորցնելու համար է։ Այժմ ես կարող եմ գնալ խաղալու։
 
Գնացի գետափ, շարունակ մտածելով կատարվածի մասին։ Շուտով նկատեցի, որ իմ նեգրը հետևում է ինձ։ Երբ այնքան էինք հեռացել, որ այլևս տունը չէր երևում, նա մի վայրկյան նայեց ետ, իր շուրջը և ապա, վազելով ինձ մոտ, ասաց․
 
― Միստր Ջորջ, եթե գաք ինձ հետ մորուտը, ես ձեզ ցույց կտամ ջրային Մոքքասինների<ref>Մոքքասինը թունավոր օձերի մի տեսակ է։</ref> մի ամբողջ վտառ։
 
Իմ կարծիքով, դա տարօրինակ առաջարկություն էր։ Նույն բանը նա ասել էր նաև երեկ։ Պետք է իմանար, որ ոչ բոլոր մարդիկ կարող են հետաքրքրվել մոքքասիններով, վազվզել դրանց հետևից։ Բայց հետաքրքիր էր իմանալ, թե ինչ նրա նպատակը։ Ուստի ասացի․
 
― Շատ լավ, առաջ անցիր։
 
Ես հետևեցի նրան մոտ կես մղոն։ Նա մտավ ճահիճը, անցավ ևս կես մղոն՝ մինչև կոճերը ջրի մեջ։ Մենք հասանք մի կղզյակ, որը հարթ, չոր տեղ էր, ծածկված խիտ աճած ծառերով, թփերով ու բաղեղով։ Նա այստեղ ասաց․
 
― Դուք անցեք առաջ, ընդամենը մի քանի քայլ է, միստր Ջորջ, հենց այստեղ են մոքքասինները լինում, ես այդտեղ եմ հանդիպել և հիմա այնքան էլ չեմ ուզում տեսնել։
 
Շուռ եկավ, հեռացավ և անմիջապես անհետացավ ծառերի հետևում։ Ես առաջ մղվեցի և դուրս եկա ննջասենյակի մեծության մի բաց տեղ, բոլոր կողմերից շրջապատված բաղեղով։ Այդտեղ գտա մի քնած մարդու, և ի՜նչ․ դա իմ Ջիմն էր։
 
Արթնացրի։ Կարծում էի, թե նա երբ ինձ նորից տեսնի, շատ կզարմանա, բայց այդպես չեղավ։ Նա ուրախությունից գրեթե արտասվեց, բայց զարմացած չէր։ Նա պատմեց, թե այն գիշերը լողալով հետևել է ինձ և ամեն անգամ լսել իմ կանչը, բայց չի պատասխանել․ չի ուզել, որ բռնեն ու նորից վաճառեն ստրկության։
 
― Ես մի փոքր վնասվել էի, ― ասաց նա, ― և արագ լող տալ չէի կարող, դրա համար էլ բավական ետ ընկա։ Երբ դու ափ դուրս եկար, հույս ունեի, թե կհասնեմ քեզ առանց բղավելու, բայց երբ տեսա այդ տունը, լողալը դանդաղեցրի։ Արդեն շատ հեռու էի և չէի կարող լսել, թե ինչ են ասում քեզ․ վախենում էի շներից։ Բայց երբ ամեն ինչ խաղաղվեց, հասկացա, որ այդ տանն ես։ Եվ մտա անտառ, սպասեցի լուսանալուն։ Վաղ առավոտյան մի քանի նեգր տեսա, որոնք դաշտ էին գնում աշխատելու։ Նրանք ինձ բերեցին այստեղ, ուր շները չեն կարող իմ հետքը գտնել, որովհետև շրջապատված եմ ջրով։ Նրանք ամեն գիշեր ինձ ուտելու բան էին բերում և պատմում, թե ինչպես ես դու ապրում։
 
― Ինչո՞ւ իմ Ջեքին ավելի շուտ չասացիր, որ ինձ այստեղ բերի, Ջիմ։
 
― Դե, միտք չուներ քեզ անհանգստացնել, Հեք և հույս էլ չունեի, թե մենք կարող ենք մի բան անել, բայց այժմ ամեն ինչ կարգին է։ Երբ հնարավոր է եղել, ես գնել եմ ամաններ, տապակ և այլ բաներ, իսկ գիշերը լաստն եմ նորոգել, երբ․․․
 
― Ի՞նչ լաստ, Ջիմ։
 
― Մեր հին լաստը։
 
― Մի՞թե մեր լաստը ջարդուփշուր չեղավ։
 
― Ոչ։ Ճիշտ է, բավական քանդվել էր, հատկապես օղակը։ Բայց վնասը շատ մեծ չէր։ Միայն մեր իրերն էին ջուրն ընկել, համարյա բոլորը։ Եթե շատ խորը չսուզվեինք, հեռու չլողայինք, գիշերն այդքան մութ չլիներ, մենք էլ վախեցած չլինեինք, այդ աստիճան դդումգլուխ չլինեինք, ինչպես ասում են, կտեսնեինք լաստը։ Բայց ոչինչ, արդեն լրիվ կարգի է բերված և նույնքան լավ է, որքան նոր լաստը, բավական էլ նոր իրեր եմ հավաքել կորցրածի փոխարեն։
 
― Բայց ինչպե՞ս նորից ձեռք գցեցիր լաստը, Ջիմ, լողալի՞ս բռնեցիր։
 
― Ինչպե՞ս կարող էի բռնել, երբ ես անտառում էի։ Ոչ, այստեղից մի փոքր հեռու դեմ էր առել ջրասույզ մի ծառի, ինչ֊որ նեգրեր գտել էին ու թաքցրել ուռենիների մի խորշիկում, ուր թափվում է գետակը։ Հետո այդ նեգրերը լաստի համար այնպիսի աղմուկ բարձրացրին, որ ձայնն ինձ հասավ։ Ես վերջ տվի նրանց վեճին, ասելով, որ դա նրանցից ոչ մեկին չի պատկանում․ դա քոնն ու իմն է և հարցրի, թե իրենք ուզո՞ւմ են մի սպիտակ ջենտլմենի սեփականությունը զավթել, ընկնել փորձանքի մեջ։ Ես նրանցից ամեն մեկին տասը ցենտ տվեցի, և նրանք անչափ գոհ մնացին։ Ուզում էին, որ ուրիշ լաստեր էլ այդպես գան իրենց կողմերը, իրենց հարստացնեն։ Այդ նեգրերը շատ բարի էին իմ հադեպ, և ինչ֊որ ուզում էի, կարիք չէի ունենում երկրորդ անգամ ասելու, որդիս։ Այդ Ջեքը լավ նեգր է և բավական խելացի։
 
― Այո, ճիշտ է։ Նա երբեք ինձ չի ասել, որ դու այստեղ ես։ Նա ինձ ասաց, որ գամ այստեղ, և ինքը ինձ ցույց կտա ջրային մոքքասիններ։ Եթե մի բան պատահի, նա մեղք չունի, հասկանո՞ւմ ես։
 
― Չեմ ուզում հաջորդ օրվա մասին խոսել, ուզում եմ կարճ կապել։ Արթնացա, երբ լույսը բացվել էր, և ուզում էի շուռ գալ մյուս կողքիս վրա ու նորից քնել, երբ զգացի, թե որքան խաղաղ է տունը։ Թվում էր, թե ոչ ոք չի շարժվում։ Դա արտասովոր բան էր։ Այնուհետև նկատեցի, որ Բաքը վեր կացավ ու դուրս գնաց։ Ես էլ զարմացած՝ վեր կացա ու գնացի ներքև։ Ոչ ոք չկար։ Ամեն ինչ նույնքան խաղաղ էր, որքան մուկը իր բնում։ Դուրսը նույնպես խաղաղ էր։ Սկսեցի մտածել, թե դա ինչ է նշանակում։ Ներքևում փայտի կույտի մոտ հանդիպեցի իմ Ջեքին ու հարցրի․
 
― Ի՞նչ է պատահել։
 
Նա թե՝
 
― Չգիտե՞ք, միստր Ջորջ։
 
― Ոչ, չգիտեմ, ― պատասխանեցի ես։
 
― Միսս Սոֆիան փախել է, իսկապես փախել է։ Գիշերն է գնացել, թե ո՛ր ժամին, ոչ ոք չգիտե։ Փախել է, որ ամուսնանա երիտասարդ Հարնի Շեփերդսոնի հետ։ Գոնե այդպես են մտածում բոլորը։ Ընտանիքի անդամներն այդ բանը հայտնաբերեցին մոտ կես ժամ առաջ, գուցե մի քիչ ավելի շուտ։ Ժամանակ չկար կորցնելու։ Այնպես շտապ վազեցին դեպի հրացանները և ձիերը, որ նման բան ոչ ոք չէր տեսել։ Կանայք գնացին ազգականներին արթնացնելու, իսկ ծերունի միստր Սաուլն ու որդիները վերցրին հրացանները և սլացան դեպի գետը տանող ճանապարհը, որպեսզի բռնեն այդ երիտասարդ Շեփերդսոնին ու սպանեն։ Այլապես նա կարող է միսս Սոֆիայի հետ գետն անցնել։ Աղմուկը շատ մեծ կլինի։
 
― Բաքը գնաց առանց ինձ արթնացնելո՞ւ։
 
― Այո, չարթնացրեց։ Նրանք չէին ուզում ձեզ այդ գործին խառնել։ Միստր Բաքը լցրեց հրացանը և ասաց, որ ինքը տրաքի էլ, Շեփերդսոններից մեկի հաշիվը կփակի։ Կարծում եմ, որ նրանց թիվը այնտեղ մեծ է։ Եթե առիթ լինի, Բաքը մեկին կսպանի։
 
Ես կարողացածիս չափ արագ քայլեցի դեպի գետը։ Շուտով լսեցի հրացանային հեռավոր կրակոց։ Երբ երևաց անտառանյութի պահեստը և փայտի դեզը, որտեղ կանգ են առնում շոգենավերը, սկսեցի շարժվել ծառերի ու թփերի տակով, մինչև հասա մի լավ տեղ։ Տեսա մի կաղամախի։ Մագլցելով բարձրացա, թաքնվեցի ճյուղերի մեջ ու սկսեցի դիտել։ Այնքան հեռու էի, որ գնդակն ինձ չէր հասնի։ Կար փայտի չորս ոտնաչափ բարձրությամբ մի կույտ, ծառից քիչ առաջ, և սկզբում ուզում էի դրա հետևում թաքնվել, բայց գուցե իմ բախտից էր, որ այդպես չարեցի։
 
Փայտի պահեստի առաջ, բաց տարածության վրա, ձիերը հեծած շրջում էին չորս֊հինգ մարդ, հայհոյում, գոռգոռում և աշխատում բռնել երկու ջահել տղաներին, որոնք նավակայանի դիմաց շարված փայտերի հետևում էին։ Չէին կարողանում։ Հենց որ այդ ձիավորներից մեկնումեկը երևում էր գետափին, կրակում էին նրա վրա։ Երկու տղաները մեջք֊մեջքի տված՝ կուչ էին եկել փայտի հետևը և երկու կողմերի վրա էլ կարող էին հսկել։
 
Շուտով մարդիկ այս ու այն կողմ նետվելուց ու բղավելուց դադարեցին։ Նրանք ձիերը քշեցին փայտի պահեստի կողմը։ Տղաներից մեկը վեր կացավ, փայտի շարվածքի վրայից նշան բռնեց և վայր գցեց ձիավորներից մեկին։ Մյուսները ցած թռան ձիերից, վերցրին վիրավորին ու տարան դեպի պահեստը։ Այդ ժամանակ երկու տղաները փախան։ Մինչև իմ ծառը, ճանապարհի կեսը, եկել էին, երբ նրանց նկատեցին։ Տեսնելով տղաներին, բոլորը թռան իրենց ձիերի վրա և սկսեցին հետապնդել։ Գրեթե հասնում էին տղաներին, բայց ի՞նչ օգուտ․ տղաները լավ էին վազում։ Նրանք հասան փայտի դեզին, որը իմ ծառի դիմացն էր։ Թաքնվեցին դրա հետևում, չնայած առավելություն ունեին նրանց նկատմամբ։ Այդ տղաներից մեկը Բաքն էր, մյուսը՝ Ալիմը, մոտ տասնինը տարեկան մի տղա։
 
Ձիավորները որոշ ժամանակ շրջեցին այս ու այն կողմ և ապա քշեցին ձիերը, գնացին։ Երբ նրանք այլևս չէին երևում, ես ձայն տվեցի Բաքին և պատմեցի այդ մասին։ Նա սկզբում, երբ լսեց իմ ձայնը, որ գալիս էր ծառի վրայից, չգիտեր ինչ անել, և չափազանց զարմացել էր։ Նա ասաց ինձ, որ ուշադիր նայեմ և հայտնեմ իրեն, երբ այդ մարդիկ նորից երևան։ Իհարկե, նրանք որոշ սատանություն մտածում էին և երկար ժամանակով չէին գնացել։ Լավ կլիներ, որ հեռացած լինեի ծառից, բայց չիջա։ Բաքն սկսեց լաց լինել ու գոռալ և ասելով, որ ինքն ու իր հորեղբոր որդի Ջոնը (վերջինս մյուս երիտասարդն էր) այդ օրվա համար դեռ կհատուցեն, ասաց, որ իր հայրը և երկու եղբայրներն սպանվել են, իսկ թշնամիների կողմից սպանվել են ընդամենը երկու֊երեք հոգի, որ Շեփերդսոնները նրանց համար դարան են պատրաստել։ Նա ասաց, որ հայրը և եղբայրները պետք է սպասեին ազգականների գալուն։ Շեփերդսոնները շատ ուժեղ էին և մենակ չէր կարելի դուրս գալ նրանց դեմ։ Ես հարցրի, թե ի՛նչ եղան երիտասարդ Հարնին և միսս Սոֆիան։ Ասաց, որ նրանք գետն անցել են և ապահով են։ Ես ուրախ էի դրա համար։ Բայց որքա՜ն զայրացած էր Բաքը, որ այն օրը անտառում չէր հաջողվել Հարնիին սպանել․ ես նման բան երբեք չէի լսել։
 
Հանկարծ բո՜ւմ, բո՜ւմ, բո՜ւմ, լսվեց երեք թե չորս կրակոց։ Շեփերդսոններն առանց ձիերի դուրս էին սողոսկել անտառից և թիկունքից մոտեցել տղաներին։ Տղաները նետվեցին գետը՝ երկուսն էլ վիրավորված։ Մինչ սրանք օրորվելով իջնում էին հոսանքն ի վար, այդ մարդիկ վազեցին գետափ։ Կրակում ու բղավում էին․ «Սպանեցե՛ք դրանց, սպանեցե՛ք դրանց»։ Դա այնպես վատ ազդեց ինձ վրա, որ քիչ էր մնում ծառից ցած գլորվեի։
 
Մտադիր չեմ պատմելու այն ամենը, ինչ տեղի ունեցավ։ Եթե այդպիսի բան անեմ, նորից հիվանդանալու չափ կզարհուրեմ։ Լավ կլիներ, որ այդ գիշեր ես բոլորովին գետափ չգայի և չտեսնեի այդ բաները։ Մինչև այժմ աչքերիս առջևից չեն հեռանում այդ տեսարանները։ Քանի՜ անգամ եմ դրանք տեսել երազում։
 
Ես ծառի վրա այնքան մնացի, մինչև մթնեց․ վախենում էի իջնել։ Երբեմն լսում էի հեռավոր անտառից եկող կրակոցներ և երկու անգամ տեսա մարդկանց փոքր խմբեր, որոնք հրացաններն ուսներին, ձիերը քարատրոփ քշելով անցան փայտի պահեստի մոտով։ Եզրակացրի, որ արյունահեղությունը դեռ շարունակվում է։ Հոգեպես անչափ ընկճված էի և որոշեցի այլևս չանցնել այդ տան մոտով։ Զգում էի, որ որոշ չափով մեղավոր էի այդ գործում։ Հավատացած էի, որ այն թղթի կտորի նպատակն էր, որ միսս Սոֆիան ժամը երկուսն անց կեսին մի տեղ հանդիպի Հարնիին և փախչի նրա հետ։ Մտածում էի, որ ես պարտավոր էի հորը հայտնել այդ թղթի, ինչպես նաև աղջկա տարօրինակ վարմունքի մասին։ Այդ դեպքում գուցե միսս Սոֆիային փակեին մի սենյակում, և այս ահավոր իրարանցումը երբեք տեղի չէր ունենա։
 
Ես ցած իջա ծառից և զգույշ քայլեցի գետափով։ Շուտով գտա երկու դիակ։ Մեծ դժվարությամբ նրանց քաշեցի գետափ։ Ծածկեցի նրանց դեմքերը և ինչքան կարող էի, արագ հեռացա։ Բաքի դեմքը ծածկելիս, նույնիսկ մի փոքր լաց եղա․ նա իմ նկատմամբ շատ բարի էր։
 
Խավարը թանձրացավ։ Ես չգնացի տան մոտերքը․ անտառով շրջանցեցի այն և շարժվեցի դեպի ճահիճը։ Ջիմը իր կղզում չէր։ Արագ քայլեցի դեպի խորշը, խճճվելով ուռենիների մեջ, շտապում էի բարձրանալ լաստը և հեռանալ այդ ահավոր տեղից։ Լաստը չկար։ Ա՜խ, ինչպե՜ս վախեցա։ Մի րոպե շունչս կտրվեց։ Ձայն տվի։ Ինձնից քսանհինգ ոտնաչափ հեռու լսվեց պատասխանը․
 
― Աստվա՛ծ իմ, այդ դո՞ւ ես, անուշիկս։ Մի՛ աղմկիր։
 
Դա Ջիմի ձայնն էր, մինչ այդ ոչ մի բան այդքան դուրեկան չէր հնչել ականջիս։ Ափով քիչ վազեցի և բարձրացա լաստը։ Ջիմը գրկեց ինձ ու սեղմեց կրծքին։ Այնքա՜ն ուրախացավ, երբ ինձ տեսավ։ Նա ասաց․
 
― Տերն օրհնի քեզ, որդի։ Ես արդեն նորից մտածում էի, թե դու մեռած ես։ Ջեքն այստեղ էր։ Նա ասաց, որ իր կարծիքով դու սպանված պիտի լինես, որովհետև այլևս չես վերադարձել տուն։ Ես հենց հիմա պատրաստվում էի լաստը տանել խորշիկով ներքև և հեռանալ այստեղից, եթե Ջեքը վերադառնար և որոշակիորեն ասեր, որ դու մեռած ես։ Աստվա՛ծ իմ, որքա՜ն ուրախ եմ, որ նորից հանդիպեցինք, անուշիկս։
 
Ես ասացի․
 
― Շատ լավ։ Այդ բոլորը լավ է։ Նրանք էլ ինձ չեն գտնի և կկարծեն, թե սպանված եմ կամ գետը քշել֊տարել է։ Որոշ հիմք կա, որ այդպես մտածեն։ Ժամանակ մի՛ կորցնի, Ջիմ, և որքան կարող ես, գետի հոսանքով լաստն արագ առաջ տար։
 
Ես ինձ հանգիստ զգացի միայն այն ժամանակ, երբ լաստը երկու մղոն հեռացավ և արդեն Միսսիսիպիի մեջտեղում էր։ Կախեցինք մեր ազդանշանային լապտերը և կարող էինք ասել, թե նորից ազատ ու ապահով ենք։ Երեկվանից բերանս բան չէի դրել։ Ջիմը տվեց եգիպտացորենի բլիթներ, անսեր կաթ, խոզի միս, կաղամբ և կանաչեղեն։ Աշխարհում դրանից լավ բան չկա, մանավանդ երբ լավ է եփած։ Մինչ ես ընթրում էի, մենք զրուցում էինք, հաճելի ժամանակ անցկացնում։ Անչափ ուրախ էի, որ ազատվեցի այդ տոհմակռվից, ինչպես և Ջիմը, որ վերջապես հեռացավ ճահճից։ Գտնում էինք, որ վերջին հաշվով լաստից ավելի լավ տուն չկա։ Ուրիշ տեղերն այնպես ճնշող ու խեղդող էին մեզ համար։ Բայց այդպես չէ լաստը։ Լաստի վրա դուք կարող եք ձեզ բոլորովին ազատ, հանգիստ ու անհոգ զգալ։
Ադմին, Վստահելի
1876
edits