Changes
/* Գլուխ տասնիններորդ */
Խլուրդն հենց որ այս խոսքերը կարդաց, եռանդով սկսեց բոլոր կողմերի վրա գետնուղիներ փորել։ Աշխատելիս լսում էր, թե ինչպես վերևում, գետնի վրա անընդհատ քայլում էին մարդիկ կամ մեկ֊մեկ, կամ ամբողջ ջոկատներով։ Բայց նրանք այնքան արագ էին գնում, որ Խլուրդը երբ գետնի երես էր դուրս գալիս, ոչ ոքի չէր գտնում։ Միայն գայլերի ձայնը այդ երեկո չէր լսվում։ Գայլերը կարծում էին, թե մարդիկ իրենց են շրջապատում և թաքնվել էին անտառի խորքում։
==Գլուխ քսաներորդ==
Հերցոգ Մանդարինը և դեղին շիշը
Երբ կոմսուհիները իշխանի հետ արդեն գնացել էին, բարոն Նարիջն ու հերցոգ Մանդարինը դարձան ամրոցի լիիրավ տերերը։ Այդ միանգամայն հարգելի անձնավորություններից բացի, սենյակներում ոչ մի շունչ արարած չկար, չհաշված, իհարկե, ծառաներին։
Հերցոգն առաջինը նկատեց, որ ամրոցի բոլոր բնակիչները լքել են իրենց։ Նա, իր սովորության համաձայն, բարձրացավ պատուհանի գոգը և սկսեց սպառնալ, թե իրեն ցած կնետի, ջարդ ու փշուր կլինի, եթե․․․ Բայց ոչ ոք չկար, որ նրա սպառնալիքները լսեր։
«Տարօրինակ է, ― մատը ճակատին դնելով մտածեց հերցոգը, ― երկու կոմսուհին էլ վաղուց պետք է ձայնս լսած լինեին և վազեին օգնության։ Ինչո՞ւ ոչ ոք չի գալիս։ Գուցե այնքան էլ բարձր չե՞մ ճչում։
Հերցոգը մի քանի անգամ էլ ճղճղաց, հետո զգուշությամբ լուսամուտի գոգից իջնելով, գնաց բարոնի մոտ։
― Թանկագին ազգակից․․․ ― ներս մտնելով ասաց նա։
― Բը՜֊ը՜֊ը՜․․․ կոկորդին դեմ առած հավի ճտի թևը բերանից դուրս հանելով, բառաչեց բարոնը։
― Նորություն գիտե՞ք։
― Հավանոցը նոր հավե՞ր են բերել, ― հարցրեց բարոն Նարինջը, նա միայն այդ օրը համոզվեց, որ ամրոցի և գյուղի բոլոր թևավորներին արդեն ոչնչացրել է և ահա վերջին նիհար ճուտն էր ուտոմ։
― Է, ի՞նչ հավեր, ― պատասխանեց հերցոգը, ― մենք մենակ ենք մնացել, մենա՛կ․․․ մեզ լքել են․ ամրոցից բոլորը հեռացել են։
Բարոնն անհանգստացավ։
― Իսկ ո՞վ մեզ համար ընթրիք կպատրաստի։
― Դուք հենց միայն ընթրիքի համար եք անհանգստանում։ Իսկ ի՞նչ կլինի, եթե մենք օգտվենք մեր թանկագին տանտիրուհիների բացակայությունից և ուսումնասիրենք ամրոցի նկուղները։ Ես լսել եմ, որ այնտեղ շատ ընտիր գինիներ կան։
― Չի՛ կարող պատահել, ― բացականչեց բարոնը, ճաշին միշտ մեզ մատուցում են անպետք գինիներ, որոնցից կոկորդս միշտ կսկծում է, ստամոքսս խանգարվում։
― Բանն էլ հենց այդ է, ― ասաց հերցոգը, ― նրանք վատ գինին մեզ են տալիս, իսկ լավը թաքցնում են իրենց նկուղներում։ Հենց որ այստեղից գնանք, լավ գինին մենակ կխմեն։
Ճիշտն ասած, հերցոգի համար գինին այնքան էլ կարևոր չէր։ Նա ուզում էր, քանի մարդ չկար, նկուղները մի լավ ուսումնասիրել․ լսել էր, որ նկուղի պատերից մեկի մեջ կոմսուհիները թաքցրել են ծերունի կոմս Բալից ժառանգություն ստացած գանձերը։
― Եթե բանն այնպես է, ինչպես դուք հավատացնում եք, ― վճռեց բարոնը, ― մնում է, որ իջնենք նկուղ և համոզվելու համար սեփական աչքերով ստուգենք։ Մեր ազգականուհիները լավ գինին մեզանից թաքցնելով ծանր մեղք են գործում։ Մեր պարտքն է՝ գինու տակառները բացել, որպեսզի նրանց հոգիները փրկվեն։
― Բայց, ― բարոնի ականջին շշնջաց հերցոգը, ― լավ կլինի այսօր ձեր այդ․․․ ինչպե՞ս էր անունը, Լոբի է, ինչ է․․․ ավելի լավ է նկուղ իջնենք առանց նրա։ Ես ինքս քո սայլակը կքաշեմ։
Բարոնն անմիջապես համաձայնեց, և Լոբին մի ամբողջ երեկո արձակուրդ ստացավ։
Բայց դուք կհարցնեք, թե ինչո՞ւ հերցոգը մենակ չէր գնում նկուղ, եթե ուզում էր գտնել այնտեղ թաքցրած գանձերը։ Պատճառն այն էր, որ եթե հանկարծ վրա հասնեին, ամբողջ մեղքը կգցեր բարոնի վրա։ Նա իսկույն նախապես արդեն պատասխան էր հնարել․ «Ես իմ կամքից անկախ ստիպված էի բարոնին ուղեկցել։ Նա իր ծարավն հագեցնելու համար ուզում էր մի շիշ գինի ճարել»։
Այս բոլորը հերցոգը նախապես մտածել էր, բայց նկուղ իջնել այնքան էլ հեշտ չէր ոչ իր, ոչ էլ բարոնի համար։ Բարոնը ծանր էր շնչում, իսկ հերցոգը քրտինքի մեջ կորած հրում էր սայլակը, որի վրա դրված էր բարոնի փորը։ Սայլակը ծանր էր․ դեռ լավ էր, որ պիտի իջնեին ցած, ոչ թե վեր բարձրանային, և աստիճաններն էլ այնքան շատ չէին։ Իսկ նկուղից վերադառնալու մասին առայժմ հերցոգը չէր մտածում։ «Մի կերպ դուրս կգամ», ― մտածում էր նա։
Բարոնի փորի ծանրությունից սայլակն աստիճաններով այնպես արագ սլացավ ցած, որ եթե նկուղի պղնձապատ դուռը փակ լիներ, բարոնն ու հերցոգը հարվածից լավաշի նման կտափակեին։ Բայց նրանց բախտից ներսի դուռը բաց էր։ Սայլակը ցած քաշեց հերցոգին ու բարոնին, որոնք սանդուղքից դուրս թռան և շարունակեցին առաջ մղվել լայն միջանցքով, երկշարք դրված հսկայական տակառների արանքով, որոնց վրա փոշոտ պիտակներով հազարավոր շշեր կային։
― Սպասեցե՜ք, սպասեցե՜ք, ― ճչում էր բարոնը, ― տեսեք թե այստեղ ինչքան կա այդ աստվածային շնորհից։
― Առա՛ջ, առա՛ջ, գնանք, ― պատասխանում էր հերցոգը, ― ներսի գինին ավելի լավն է։
Բարոնը տեսնելով թե ինչպես են իր կողքով տակառների ամբողջ բանակներ, տակառիկների, շշերի, տափաշշերի ամբողջ գումարտակներ սլանում, անցնում, ծանր հառաչում էր։
― Մնաք բարո՛վ, մնաք բարո՛վ, խեղճեր, ― շշերին աչքերով ուղեկցելով ասում էր նա, ― մնաք բարով, ինձ վիճակված չէ ձեր խցանները հանել։
Վերջապես հերցոգն զգաց, որ սայլակն ավելի դանդաղ է գլորվում, և վերջապես կարելի է կանգ առնել։ Հենց այդ րոպեին էլ նա տակառների ձախ շարքի մեջ մի նեղ անցք տեսավ, իսկ այդ անցքի խորքում՝ մի փոքրիկ դռնակ։
Բարոնը գետնին հարմար նստած, ձեռքը մեկ աջ, մեկ ձախ էր մեկնում, և ոչ մի րոպե իզուր չկորցնելով, երկուական, երեքական շիշ էր վերցնում ու մարզված, երկաթից էլ ամուր դարձած ատամներով հանում էր խցաններն ու շշերի պարունակությունը լցնում բերանը։ Նա այդ զբաղմունքն ընդհատում էր միայն նրա համար, որպեսզի բավականության ու հաճույքի ձայներ արձակի։ Հերցոգը երկար նայում էր նրան, իսկ հետո ձեռքը թափահարեց և անցքի խորքը մտավ։
Թանկագին ազգականս, ո՞ւր եք գնում, ինչո՞ւ դուք էլ չեք օգտվում այս աստվածային շնորհից։
― Ես մի հազվագյուտ տեսակի գինի եմ փնտրում, կարծես թե այնտեղ՝ խորքում տեսնում եմ այդ գինու շիշը։
― Երկինքը ձեր հոգատարության համար ձեզ կվարձատրի, ― խմելը չընդհատելով ու բխկացնելով ասում էր բարոնը, ― դուք հագեցրիք մի ծարավածի, դրա համար էլ ինքներդ երբեք ծարավից չեք մեռնի։
Բայց հերցոգը նրա խոսելը չէր լսում, շատ անհանգիստ էր։
Դռան վրա ոչ փական կար, ոչ սողնակ և ոչ էլ բանալու անցք։
― Տարօրինակ է․․․ ― քթի տակ փնթփնթում էր հերցոգը։ ― Գուցե այստեղ մի գաղտնի զսպանակ կա։
Նա գաղտնի փականը գտնելու հույսով սկսեց մատներով շոշափել դռան յուրաքանչյուր սանտիմետրը։ Բայց ինչքան էլ շոշափում էր, ինչքան էլ սեղմում էր, դռնակը մնում էր փակ։
Այդ ժամանակ բարոնը մոտերքում եղած շշերի հետ հաշիվը մաքրելով, մտավ տակառների միջանցը և հայտնվեց հերցոգի կողքին, որը եղունգներով մեկ ճանկռոտում էր դռնակը, մեկ բռունցքներով հարվածում՝ ավելի ու ավելի կատաղելով։
― Այդ ի՞նչ եք անում, ամենաթանկագին ազգականս։
― Ուզում եմ այս դռնակը բացել, ինձ թվում է, թե սրա հետևում ամենաթանկագին գինիներն են պահված։ Այդ գինիները եթե խմեք, շատ գոհ կմնաք։
― Արժե՞ արդյոք անհանգստանալ, ― պատասխանեց հարբած բարոնը։ ― Ավելի լավ է ինձ տվեք այդ դեղին պիտակով շիշը։ Դա երևի չինական գինի է, որից ես երբեք չեմ խմել։
Հերցոգն սկսեց շուրջը նայել, որպեսզի բարոնի ցույց տված շիշը գտնի։ Վերջապես տեսավ։ Դա մի սովորական չափի շիշ էր և մյուսներից տարբերվում էր միայն պիտակով։ Մնացած շշերի պիտակները կարմիր էին, իսկ այդ մեկինը՝ դեղին։ Հերցոգը բարոնի ագահությունն անիծելով, անփութորեն ձեռքը մեկնեց, որպեսզի շիշը վերցնի։
Ա՜յ քեզ զարմանք, շիշը կարծես թե կպել էր թարեքին․ հերցոգը ոչ մի կերպ չէր կարողանում այն տեղից շարժել։
― Կարծես թե մեջը արճիճ է լցված, ― զարմացած ասաց նա և ամբողջ ուժով շիշը ձգեց։
Բայց նա նոր էր շիշը տեղից պոկել, երբ խորհրդավոր դռնակն սկսեց կամաց ու անաղմուկ բացվել։ Բարոնն ապշած նայում էր դռնակին։
― Ազգակա՛նս, թանկագին ազգակա՜նս, ― ճչաց նա, ― այդ շիշ չէ, դա բանալի է, նայեցեք, դուք դռնակը բացեցիք։
«Ահա թե որտեղ էր փականի գաղտնիքը, իսկ ես չէի էլ գլխի ընկնում», ― ինքն իրեն հանդիմանում էր հերցոգը։
Բայց նա դեռ այդքանը չէր մտածել, երբ դռնակը կրկնկի վրա բացվեց, շեմքին հայտնվեց մի տղա, որը քաղաքավարի գլուխ տվեց հերցոգին ու բարոնին և բարակ, արծաթահունչ ձայնով բացականչեց․
― Բարի օր, սինյորներ։ Ես շատ շնորհակալ եմ ձեզնից, որ այս լավությունն արեցիք։ Արդեն երեք ժամ է ինչ չարչարվում էի դռնակը բացելու համար։ Այդ ինչպե՞ս գլխի ընկաք, որ ես հենց այստեղից կգամ։
― Բալուկ, ― միաբերան բացականչեցին հերցոգն ու բարոնը։
― Իմ թանկագին Բալուկ․․․ ավելացրեց բարոնը, որ գինուց շատ բարի ու քնքուշ էր դարձել, ― արի ինձ մոտ, ես ուզում եմ քեզ համբուրել։
Հերցոգը հրճվանքի ոչ մի նշան ցույց չէր տալիս։
«Ի՞նչ է անում այստեղ այս փոքրիկ դատարկապորտը» ― տհաճությամբ մտածում էր նա։ Բայց չուզենալով ցույց տալ, թե դժգոհ է հանդիպման համար, բարձրաձայն ասաց․
― Թանկագին Բալուկ, մեզ համար մեծ ուրախություն է քո բոլոր ցանկությունները։
Բայց Բալուկն հանկարծ հոնքերը կիտեց և սառն ու կտրուկ ասաց․
― Քանի որ, թանկագին ազգականներ, ես ձեզ չէի զգուշացրել, թե այս գաղտնի դռնով պիտի գամ, և ամրոցում հիմա բացի ձեզանից ուրիշ մարդ չկա, ես կարծում եմ, որ դուք այստեղ լավ մտադրությամբ չեք եկել։ Ուղղակի ասած, ինչ֊որ խարդախ բան եք մտածել։ Բայց այդ մասին մենք հետո կխոսենք․․․ Իսկ առայժմ թույլ տվեք ձեզ ներկայացնել իմ բարեկամներին։
Եվ մի կողմ քաշվելով, Բալուկը ճանապարհ տվեց իր բոլոր բարեկամներին՝ Չիպոլինոյին, Բողկին, վարպետ Խաղողին, քավոր Դդումին, փաստաբանին և մյուս բոլորին։
― Բայց սա իսկական ներխուժում է, ― շվարած բացականչեց հերցոգը։
Եվ իսկապես դա ներխուժում էր, որ կազմակերպել էր Բալուկը։ Անտառում թափառելով, Չիպոլինոն և Բալուկը վերջապես հանդիպեցին իրենց բարեկամներին և շուտով իմացան, որ իրենց բոլոր հակառակորդները՝ բացառությամբ բարոնի և հերցոգի, ամրոցից հեռացել են։ Բալուկը գիտեր անտառից նկուղ տանող գաղտնի մուտքի տեղը և առաջարկեց այդ ճանապարհով գրավել թշնամու ամրոցը։
Ինչպես տեսաք, այդ բանը փայլուն կերպով հաջողվեց։ Հերցոգին փակեցին իր սենյակում, ձորձահավաք Լոբուն էլ պահակ կանգնեցրին ցռանը։
Իսկ բարոնին թողեցին նկուղում, որովհետև ոչ ոք նրա ծանր մարմինը սանդուղքով վեր հանելու ցանկություն չուներ։
