Changes
/* Երկնագույն գողը */
― Հարվածը տեղի ունեցավ, ― ասաց Օստապը, քորելով վնասված տեղը, ― նիստը շարունակվում է։
==Ո՞ւր են ձեր խոպոպիկները==
Մինչդեռ Օստապը զննում էր Ստարսոցապի 2-րդ տունը, Իպոլիտ Մատվեևիչը, դուրս գալով դռնապանի սենյակից և ցրտություն զգալով սափրած գլխում, շարժվեց հայրենի քաղաքի փողոցներով։
Սալարկի վրայով հոսում էին գարնանային վճիտ ջրերը։ Կտուրներից ընկնող ադամանդյա կաթիլներից անընդհատ ճթճթոց և չխչխկոց էր լսվում։ Ճնճղուկներն ընկել էին գոմաղբի ետևից։ Արևը նստել էր բոլոր տանիքների վրա։ Ոսկե բիտյուգներն իրենց սմաբկներով դիտմամբ բարձրաձայն շրխակցնում էին մերկ սալարկին, և, ականջները կախ գցած, հաճույքով ունկդրում էին սեփական թխկթխկոցին։ Խոնավ հեռագրասյուների վրա կուչ էին եկել ճապաղված տառերով թաց հայտարարություններ․ «Սովորեցնում եմ կիթառի վրա նվագել թվական սիստեմով» և «Հասարակագիտության դասեր եմ տալիս ժողովրդական կոնսերվատորիա ընդունվողներին»։ Ձմեռային սաղավարտներով կարմիրբանակայինների մի դասակ անցավ ջրափոսը, որ սկսվում էր Ստարկոոպի խանութից և ձգվում ընդհուպ մինչև գուբպլանի շենքը, որի ֆրոնտոնը պսակված էր գիպսե վագրերով, հաղթանակներով և ակնոցավոր օձերով։
Իպոլիտ Մատվևիչը քայլում էր, հետաքրքրությամբ դիտելով բոլոր անցորդներին։ Նա, որ իր ամբողջ կյանքն ապրել էր Ռուսաստանում, ապրել էր հեղափոխությունը, տեսել էր, թե ինչպես է բեկվում, վերաշրջվում և փոփոխվում կենցաղը։ Նա ընտելացել էր դրան, բայց պարզվեց, որ ընտելացել էր երկրագնդի միայն մի կետում՝ գավառական քաղաքում։ Գալով իր հայրենի քաղաքը, նա տեսավ, որ ոչինչ չի հասկանում։ Նրա համար անհարմար էր ու տարօրինակ, ասես հիրավի էմիգրանտ լիներ և հենց նոր ժամանած Փարիզից։ Առաջներում, կառք նստած քաղաքի միջով անցնելիս, նա անպայման հանդիպում էր ծանոթների և դեմքով ճանանչ մարդկանց։ Այժմ նա Լենայի դեպքերի փողոցով անցել է արդեն չորս արվարձան, բայց ծանոթ չի հանդիպել։ Նրանք չքացել են կամ միգուցե այնքան են ծերացել, որ նրանց ճանաչել չի լինի, կամ գուցե անճանաչելի են դարձել, որովհետև ուրիշ հագուստ են հագնում, ուրիշ շլյապաներ են ծածկում։ Գուցե փոխել են և քայլվածքը։ Համենայն դեպս, նրանք չկային։
Իպոլիտ Մատվեևիչը քայլում էր գունատ, սառը, գլուխը կորցրած։ Նա բոլորովին մոռացել էր, որ պետք է փնտրի֊գտնի բնակբաժինը։ Նա մայթից մայթ էր անցնում, թեքվում էր նրբանցքները, որտեղ սանձարձակ բիտյուգներն արդեն բոլորովին դիտմամբ դոփում էին սմբուկներով։ Նրբանցքներում ավելի շատ ձմեռ կար և տեղ֊տեղ նեխած սառույց էր հանդիպում։ Կապույտ տները դարձել էին կանաչ, դեղինները՝ մոխրագույն, դիտանոցից անհետացել էին ռումբերը, բայց նրա վրա այլևս հրշեջ ման չէր գալիս, իսկ փողոցները ավելի աղմկալի էին, քան այդ հիշում էր Իպոլիտ Մատվևիչը։
Մեծ Պուշկինյան փողոցում Իպոլիտ Մատվեևիչին զարմացրին Ստարգորոդում բնավ չտեսնված ռելսեր և տրամվայի սյուներ՝ լարերով։ Իպոլիտ Մատվեևիչը թերթ չէր կարդում և չգիտեր, որ մայիսի մեկին Ստարգորոդում պատրաստվում են բացել տրամվայի երկու գիծ՝ Կայարանային և Ապրանքային։ Իպոլիտ Մատվեևիչին մերթ թվում էր, թե նա երբեք չի լքել Ստարոգրադը, մերթ Ստարոգրադը բոլորովին անծանոթ վայր էր պատկերանում նրան։
Այդ մտորումներով նա հասավ մինչև Մարքսի և Էնգելսի փողոցը։ Այդ վայրում նրան համակեց մանկական մի զգացում, ասես հենց հիմա երկար պատշգամբով երկհարկանի տան անկյունից անպայման դուրս է գալու մի ծանոթ։ Իպոլիտ Մատվևիչը նույնիսկ կանգ առավ սպասումով։ Բայց ծանոթը դուրս չեկավ։ Նախ անկյունից երևաց ապակեգործը՝ բոհեմյան ապակիերով լի արկղով և մի բոքոն պղնձագույն մածիկով։ Անկյունից դուրս պրծավ մի ֆրանտ կաշվեդեղին հովհար ունեցող զամշե կեպկայով։ Նրա ետևից դուրս վազեցին երեխաներ, առաջին աստիճանի աշակերտներ՝ փոկակապ գրքույկներով։
Հանկարծ Իպոլիտ Մատվևիչը տաքություն զգաց ափերում և զովություն՝ փորում։ Ուղիղ նրա կողմն էր գալիս բարեդեմ անծանոթ մի քաղաքացի, ձեռքին թավջութակի պես մի աթոռ բռնած։ Իպոլիտ Մատվևիչը, որը անսպասելիորեն սկսեց զկրտալ, ակնապիշ նայեց և իսկույն ճանաչեց իր աթոռը։
Այո։ Դա հաբսյան աթոռն էր, պաստառված հեղափոխության մրրիկներում խունացած անգլիական ծաղկավոր չթով, դա կաղնե աթոռ էր՝ ճկած ոտքերով։ Իպոլիտ Մատվևիչը այնպես զգաց իրեն, ասես ականջին կրակեցին։
― Դանակ, մկրատ սրե՜նք, ածելի սրե՜նք, ― մոտերքը բղավեց բարիտոնալ մի բաս։
Եվ իսկույն լսվեց բարակ արձագանքը։
― Կլայեկե՜նք, նորոգե՜նք․․․
― Մոսկովյան գայզեթ «Զվեստիե», ժուռնալ «Սմեխաչ», «Կրասնայա Նիվա»։
Վերևում ինչ֊որ տեղ զրնգոցով ապակի ջարդեցին։ Քաղաքը ցնցելով անցավ Մելստրոյի բեռնատարը։ Միլիցիոները սուլեց։ Կյանքը եռում և դուրս էր գալիս ափերից։ Ժամանակ կորցնելու հարկ չկար։
Իպոլիտ Մատվևիչը ընձառյուծի ոստյունով մոտեցավ զայրացուցիչ անծանոթին և լուռումունջ աթոռը քաշեց դեպի իրեն։ Անծանոթը աթոռը ետ քաշեց։ Այդ ժամանակ Իպոլիտ Մատվևիչը, ձախ ձեռքով աթոռի ոտքը պահած, սկսեց ուժով պոկել աթոռից անծանոթի հաստ մատները։
― Կողոպտո՜ւմ են, ― շշուկով ասաց անծանոթը, էլ ավելի ամուր կառչելով աթոռից։
― Թո՛ւյլ տվեք, թո՛ւյլ տվեք, ― թոթովում էր Իպոլիտ Մատվևիչը, շարունակելով պոկել անծանոթի մատները։
Սկսեց բազմություն հավաքվել։ Երեք մարդ արդեն կանգնել էին մոտերքը և աշխույժ հետաքրքրությամբ հետևում էին կոնֆլիկտի զարգացմանը։
Այդ ժամանակ երկուսն էլ երկյուղով մի հայացք նետեցին շուրջները և, իրար երեսի չնայելով, բայց աթոռը կառչուն ձեռքերից բաց չթողնելով, արագ֊արագ առաջ անցան, ասես ոչինչ չէր եղել։
«Սա ի՞նչ բան է», ― հուսահատ մտածում էր Իպոլիտ Մատվևիչը։
Թե ինչ էր մտածում անծանոթը, դժվար էր հասկանալ, բայց խիստ վճռական էր նրա քայլվածքը։
Գնալով նրանք ավելի արագ էին քայլում և խուլ նրբանցում խճով և շինանյութերով լցված մի ամբողջ վայր տեսնելով, ասես հրամանով թեքվեցին այդ կողմը։ Այստեղ Իպոլիտ Մատվևիչի ուժերը քառապատկվեցին։
― Թո՛ւյլ տվեք, ― բղավեց նա առանց քաշվելու։
― Օգնությո՜ւն, ― հազիվ լսելի ձայնով բացականչեց անծանոթը։
Եվ քանի որ երկուսի ձեռքերն էլ զբաղված էին աթոռով, նրանք սկսեցին իրար քացի տալ։ Անծանոթի սապոգները պայտերով էին, և սկզբում Իպոլիտ Մատվևիչի վիճակը բավական վատ էր։ Բայց նա շատ շուտ հարմարվեց և, մերթ աջ, մերթ ձախ ցատկելով, ասես կրակովյակ պարելիս լիներ, խույս էր տալիս հակառկորդի հարվածներից և աշխատում հարվածել թշնամու փորին։ Նրան չհաջողվեց դիպնել փորին, որովհետև աթոռը խանգարում էր, բայց փոխարենը մի լավ հասցրեց հակառակորդի ծնկոսկրին, որից հետո նա կարող էր քացի տալ միայն ձախ ոտքով։
― Օ, աստվա՜ծ իմ, ― շշնջաց անծանոթը։
Եվ այդ պահին Իպոլիտ Մատվևիչը տեսավ, որ զայրացուցիչ կերպով իր աթոռը հափշտակող անծանոթը ոչ այլ ոք է, բայց եթե Ֆլոր և Լավր եկեղեցու քահանան՝ տեր Ֆյոդոր Վոստրիկովը։
Իպոլիտ Մատվևիչը ապուշ կտրեց։
― Տեր֊հա՜յր, ― բացականչեց նա, զարմանքից ձեռքն աթոռից քաշելով։
Հայր Ոստրիկովը կարմրատակեց և մատները, վերջապես, բացեց։ Ոչ ոքի կողմից չբռնված աթոռն ընկավ ջարդած աղյուսի վրա։
― Ո՞ւր են ձեր բեղերը, հարգելի Իպոլիտ Մատվևիչ, ― ամենահնարավոր թունոտությամբ հարցրեց հոգևոր անձը։
― Իսկ ո՞ւր են ձեր խոպոպիկները։ Չէ՞ որ դուք խոպոպիկներ ունեիք։
Անտանելի ատելություն էր հնչում Իպոլիտ Մատվևիչի խոսքերի մեջ։ Նա շրջահայեց տեր Ֆյոդորին արտասովոր ազնվության հայացքով և, թևի տակ առնելով աթոռը, շուռ եկավ, որ գնա։ Բայց շփոթմունքից սթափված տեր Ֆյոդորն այդպիսի հեշտ հաղթանակ թույլ չտվեց Վորոբյանինովին։ «Ոչ, խնդրում եմ ձեզ» բղավելով, նա նորից բռնեց աթոռից։ Վերականգնվեց առաջվա դիրքավորումը։ Հակառակորդները կանգնել էին կատվի կամ բռնցքամարտիկների պես աթոռից կառչած, հայացքով չափում էին միմյանց, կողքե֊կողք գնալով։
Սրտակեղեք պաուզան տևեց մի ամբողջ րոպե։
― Ուրեմն, հայր սուրբ, ― ատամները կրճտացրեց Իպոլիտ Մատվևիչը, ― այդ դո՞ւք եք ընկել իմ ետևից։
Այս խոսքերով Իպոլիտ Մատվևիչը մի քացի հասցրեց հայր սուրբի ազդրերին։
Տեր Ֆյոդորը ճարպիկ գտնվեց և կատաղորեն մի այնպիսի հարված հասցրեց պարագլխի աճուկին, որ վերջինս կուչ եկավ։
― Սա ձեր գույքը չէ։
― Բա ո՞ւմն է։
― Ձերը չէ։
― Բա ո՞ւմն է։
― Ձերը չէ, ձերը չէ։
― Բա ո՞ւմն է, ո՞ւմը։
― Ձերը չէ։
Այդպես ֆշշացնելով, նրանք մոլեգնորեն քացահարում էին միմյանց։
― Բա ո՞ւմն է այս գույքը, ― աղաղակեց պարագլուխը, ոտը խրելով հայր սուրբի փորի մեջ։
Հայր սուրբը, ցավը հաղթահարելով, հաստատ ասաց․
― Սա ազգայնացված գույք է։
― Ազգայնացվա՞ծ։
Նրանք այնպիսի արագությամբ էին խոսում, որ խոսքերը միաձուլվում էին։
― Ո՞վ է ազգայնացրել։
― Սովետական իշխանությունը։ Սովետական իշխանությունը։
― Որ իշխանությո՞ւնը։
― Աշխատավորների։
― Ա֊ա՜֊ա՜․․․ ― ասաց Իպոլիտ Մատվևիչը սարսռելով։ ― Բանվորների և գյուղացիների իշխանությո՞ւնը։
― Հա՜֊ա՜֊ա՜։
― Հըմ․․․ Բայց միգուցե, հայր սուրբ, դուք կուսակցակա՞ն եք։
― Միգուցե։
Այստեղ Իպոլիտ Մատվեևիչը չդիմացավ և «միգուցե» բղավելով, մի լավ թքեց տեր Ֆյոդորի բարի դեմքին։ Տեր Ֆյոդորը անմիջապես թքեց Իպոլիտ Մատվևիչի դեմքին և նույնպես կպավ։ Թուքը սրբելու ճար չկար՝ ձեռքերը զբաղված էին աթոռով։ Իպոլիտ Մատվևիչը բացվող դռան ճռռոց հանեց և որքան ուժ ուներ՝ հրեց թշնամուն աթոռով։ Թշնամին ընկավ, իր հետ քարշ տալով շնչասպառ Վորոբյանինովին։ Պայքարը շարունակվում էր պարտերային վիճակում։
Հանկարծ ճայթուն լսվեց, առաջին երկու ոտքերը միանգամից կոտրվեցին։ Հակառակորդները, իրար մոտեցած, սկսեցին հոշոտել կաղնե գանձապահեստը։ Ճայի տխուր ճիչով պատառոտվեց անգլիական ծաղկավոր չիթը։ Ուժեղ թափով նետած մեջքը թռավ մի կողմի վրա։ Գանձ որոնողները պոկոտեցին պաստառը՝ պղնձյա կոճակների հետ միասին և, զսպանակներից վիրավորվելով, մատները խրեցին բրդե լցվածքի մեջ։ Անհանգստացած զսպանակները երգում էին։ Հինգ րոպե անց աթոռն ամբողջովին բմբլահան էր արված։ Նրանից մնացին պոզիկներն ու տոտիկները։ Զսպանակները գլրովել էին դես ու դեն։ Քամին ամայի վայրով մեկ քշում֊տանում էր նեխած բուրդը։ Ճկած ոտքերը ընկել էին փոսի մեջ։ Ադամանդները չկային։
― Հը, ոնց է, գտա՞ք, ― հարցրեց Իպոլիտ Մատվևիչը շնչասպառ լինելով։
Տեր Ֆյոդորը ամբողջովին բրդի ծվեններով պատած, հևում էր ու լռում։
― Դուք աֆերի՛ստ եք, ― բղավեց Իպոլիտ Մատվևիչը։ ― Ես ձեր քիթումռութը կջարդեմ, տեր Ֆյոդոր։
― Ձեռնքերդ կարճ են, ― պատասխանեց տեր֊հայրը։
― Հիմա ո՞ւր եք գնալու ամբողջովին բրդակոլոլ։
― Ձեր ի՞նչ գործն է։
― Ամոթ է, տեր հայր։ Դուք պարզապես գող եք։
― Ես ձեզնից ոչինչ չեմ գողացել։
― Բա ինչպե՞ս իմացաք այս մասին։ Ձեր շահերի համա՞ր օգտագործեցիք խոստովանության գաղտնիքը։ Շատ լա՜վ։ Շատ գեղեցի՜կ։
Իպոլիտ Մատվևիչը գարշանքով «թյու» անելով լքեց ամայի տեղը և, քայլելիս մաքրելով վերարկուի թևքը, գնաց դեպի տուն։ Լենայի դեպքերի փողոցի և Երոֆեևյան նրբացքի անկյունում Վորոբյանինովը տեսավ իր կոմպանյոնին։ Կոնցեսիայի տեխնիկական դիրեկտորը և գլխավոր ղեկավարը կանգնել էր կիսադարձ, ձախ ոտքը փոքր֊ինչ բարձրացրած․ նրա զամշե կոշիկները մաքրում էին վառ դեղին կրեմով։ Իպոլիտ Մատվեևիչը մոտ վազեց նրան։ Դիրեկտորն անհոգ «Շիմմի» էր մռմռում քթի տակ։
<poem>
Առաջ այդ բանը ուղտերն էին անում,
Առաջ պարում էին բա֊դա֊բու֊դում,
Իսկ հիմա բոլորը շիմմի ե պարում․․․
</poem>
― Հը, ո՞նց է բնակբաժնի գործը, ― հարցրեց նա գործարար տոնով և իսկույն ավելացրեց․ ― սպասեցեք, մի պատմեք, դուք անչափ հուզված եք, հովացեք։
Կոշիկ մաքրողին յոթ կոպեկ տալուց հետո Օստապը թևանցուկ արավ Վորոբյանինովին և քարշ տվեց փողոցով։ Օստապը մեծ ուշադրությամբ լսեց այն ամենը, ինչ պատմեց հուզված Իպոլիտ Մատվեևիչը։
― Ըհը՛։ Մի փոքրիկ սև մորո՞ւք։ Ճի՞շտ է։ Ոչխարե օձիքով վերարկո՞ւ։ Հասկանում եմ։ Դա անկելանոցի աթոռն է։ Գնված է այսօր առավոտյան երեք ռուբլով։
― Կացեք ախր․․․
Եվ Իպոլիտ Մատվեևիչը գլխավոր կոնցեսիոներին իրազեկ դարձրեց տեր Ֆյոդորի բոլոր ստորություններին։
Օստապը մռայլվեց։
― Թթու գործ է, ― ասաց նա, ― Լեյխտվեյսի քարանձավը։ Խորհրդավոր ախոյան։ Պետք է կանխել նրան, իսկ նրա քիթմռութը տրորելու ժամանակ դեռ կունենանք։
Մինչ բարեկամները մի բան կուտեին «Ստենկա Ռազին» գարեջրատանը և Օստապը հարցուփորձով կիմանար, թե առաջներում ո՛ր տանն է գտնվել բնակբաժինը և հիմա ո՛ր հիմնարկությունն է այնտեղ, օրը վերջացավ։
Ոսկե բիտյուգները նորից դարձան սրճագույն։ Ադամանդյա կաթիլները սառչում էին օդի մեջ և փխլվում գետնին։ Գարեջրատներում և «Ֆենիկս» ռեստորանում գարեջրի գինը բարձրացավ՝ իրիկունը վրա հասավ։ Մեծ Պուշկինյան փողոցի վրա վառվեցին էլեկտրական լամպերը և գարնանային առաջին զբոսանքից տուն վերադառնալով, թմբուկի կտկտոցով անցավ պիոներական ջոկատը։
Գուբպլանի վագրերը և ակնոցավոր օձերը խորհրդավոր կերպով շողշողում էին քաղաքի վրա բարձրացող լուսնի տակ։
Իպոլիտ Մատվեևիչը, հանկարծակի սսկած Օստապի հետ տուն գնալիս, նայեց Գուբպլանի վագրերին և օձերին։ Ժամանակին այստեղ տեղավորված էր նահանգային զեմստվոյական վարչությունը, և քաղաքացիները շատ էին հպարտանում օձերով, նրանց համարելով Ստարգորոդի տեսարժան բաները։
«Կգտնեմ», ― անցավ Իպոլիտ Մատվևիչի մտքով, երկար նայելով գիպսե հաղթանակին։
Վագրերը սիրալիր թափահարում էին պոչերը, օձերը խնդագին կծկվում էին, և Իպոլիտ Մատվեևիչի հոգին լցվում էր հավատով։
==Ծանոթագրություններ==
<references/>