Changes
/* «Գավրիլիադայի» հեղինակը */
― Նորոգման համար նոր Գավրիլա հորինեցեք։ Ես ձեզ կարող եմ նույնիսկ սկիզբն ասել։ Սպասեցե՛ք, սպասեցե՛ք․․․ Հիմա․․․ Ահա․ «Գավրիլան աթոռ գնեց շուկայում, Գավրիլան վատ աթոռ առավ»։ Շո՛ւտ գրեցեք։ Դա շահույթով կարելի է ծախել «Կոմոդի ձայն»֊ին․․․ Է՛խ, Տրուբեցկոյ, Տրուբեցկոյ․․․ Հա, ի դեպ, Լյապսուս, դուք ինչո՞ւ եք Տրուբեցկոյ։ Ինչո՞ւ մի ավելի լավ կեղծանուն չեք վերցնում։ Օրինակ՝ Դոլգորուկի։ Նիկիֆոր Դոլգորուկի։ Կամ՝ Նիկիֆոր Վալուա։ Կամ դրանից լավը՝ քաղաքացի Նիկիֆոր Սումարոկով ― Էլստոն։ Թե բան է՝ մի լավ խմելու առիթ լինի, մեկից երեք ոտանավոր տպելու լինեն «Գերմումու»֊ում, ապա փայլուն ելք կգտնեք ստեղծված դրությունից։ Զառանցանքներից մեկի տակ կստորագրեք Սումարոկով, մյուս մակուլատուրայի տակ՝ Էլստոն, իսկ երրորդինը՝ Յուսուպով։ ․․․ Է՛խ դու, խալտուրշչիկ․․․
==Կոլումբի թատրոնում==
Իպոլիտ Մատվեևիչը հետզհետե քծնող էր դառնում։ Երբ նայում էր Օստապին, նրա աչքերը երկնագույն ժանդարմական երանգ էին ստանում։
Իվանոպուլայի սենյակում այնպես շոգ էր, որ Վորոբյանինովի չորացած աթոռները ճարճատում էին բուխարիկում վառվող փայտի պես։ Մեծ կոմբինատորը հանգստանում էր՝ երկնագույն ժիլետը գլխի տակ դրած։
Իպոլիտ Մատվեևիչը նայում էր պատուհանից դուրս։ Այնտեղ, ծուռումուռ նրբանցքներով, մոսկովյան պստլիկ այգիների կողքով սլանում էր զինանշան ունեցող կառեթը։ Նրա սև լաքի մեջ փոխ առ փոխ անդրադառնում էին գլուխ տվող անցորդները, պղնձե գլխով կավալերգրադը, քաղաքային դամաներն ու թմփլիկ սպիտակ ամպերը։ Ձիերը, պայտերով սալարկը ջարդոտելով, սլացնում էին կառեթը Իպոլիտ Մատվեևիչի կողքով։ Նա հիասթափված շուռ եկավ։
Կառեթն իր վրա կրում էր ՄԿՏ<ref>Մոսկվայի կոմունալ տնտեսություն</ref> գերբը, ծառայում էր աղբ կրելու համար և նրա տախտակե պատերը ոչինչ չէին անդրադարձնում։
Նստիքին նստել էր արիատես մի ծերուկ՝ ալեհեր մորուքով։ Եթե Իպոլիտ Մատվեևիչն իմանար, որ կառապանը ոչ այլ ոք է, քան կոմս Ալեքսեյ Բուլանովը, նշանավոր մենակյաց հուսարը, հավանորեն կանչեր ծերուկին, որպեսզի խոսեր նրա հետ անցած֊գնացած հրաշալի ժամանակների մասին։
Կոմս Ալեքսեյ Բուլանովը սաստիկ մտահոգված էր։ Մտրակելով ձիերին, նա տխուր մտորում էր աղբահանության ենթաբաժինը կրծող բյուրոկրատիզմի մասին, որի պատճառով ահա կես տարի է՝ ինչ չէին տալիս գլխպայմանագրով սահմանված արտագոգնոցը։
― Լսեցե՛ք, ― հանկարծ ասաց մեծ կոմբինատորը, ― ինչպե՞ս էին կանչում ձեզ մանկության օրերին։
― Ձեր ինչի՞ն է պետք։
― Հենց այնպես։ Չգիտեմ, թե ինչպես ձեզ կանչեմ։ Զահլես գնաց ձեզ Վորոբյանինով կանչելուց, իսկ Իպոլիտ Մատվեևիչը շատ թթու է։ Ի՞պա։
― Կիսա, ― պատասխանեց Իպոլիտ Մատվեևիչը քմծիծաղ տալով։
― Հանճարեղ է։ Ուրեմն, ահա թե ինչ, Կիսա, նայեցեք, խնդրեմ, ի՞նչ կա մեջքիս վրա։ Թիակներիս արանքում ցավում է։
Օստապը գլխի վրայով դուրս քաշեց «Կովբոյ» վերնաշապիկը։ Կիսա Վորոբյանինովի առջև բացվեց գավառական Անթինոյի ընդարձակ, հրապուրիչ ձևի, բայց փոքր֊ինչ կեղտոտ մեջքը։
― Օհո, ― ասաց Իպոլիտ Մատվեևիչը, ինչ֊որ կարմրություն կա։
Մեծ կոմբինատորի թիակների արանքում կապտակարմրին էին տալիս և նավթային ծիածանի գույներով շողշողում տարօրինակ ուրվագծերով կապտոցներ։
― Ազնիվ խոսք, ութ թիվը, ― բացականչեց Վորոբյանինովը։ ― Առաջին անգամ եմ տեսնում այսպիսի կապտոց։
― Իսկ ուրիշ թիվ չկա՞, ― հանգիստ հարցրեց Օստապը։
― Ասես Р տառ լինի։
― Այլևս հարցեր չունեմ։ Ամեն ինչ պարզ է։ Անիծվա՛ծ գրչակոթ։ Տեսնում եք, Կիսա, ինչպես եմ տառապում, ինչպիսի վտանգների եմ ենթարկվում ձեր աթոռների երեսից։ Թվաբանական այդ նշաններն ինձ հասցրել է ինքնաընկնող մեծ գրչակոթը՝ ութսունվեց համարի գրչածայրով։ Պետք է նկատի ունենաք, որ անիծված գրչակոթը ընկավ մեջքիս հենց այն րոպեին, երբ ես ձեռքերս սուզել էի խմբագրի աթոռի խորքերը։ Իսկ դուք հո մի կարգին բան չեք կարող։ Ո՞վ փչացրեց Իզնուրենկովի աթոռն այնպես, որ հետո ես ստիպված եղա ձեր փոխարեն տուժել։ Էլ չեմ ասում աճուրդի մասին։ Ժամանակ գտաք շնություն անելու։ Ձեր տարիքում շնությունը պարզապես վտանգավոր է։ Պահպանեցեք ձեր առողջությունը․․․ Իմ բանն ուրիշ է։ Իմ հաշվումն է այրու աթոռը։ Իմ հաշվումն են շչուկինյան երկու աթոռները։ Իզնուրենկովի աթոռը վերջին հաշվով ես արեցի։ Խմբագրություն և Լյապիսի մոտ ես գնացի։ Եվ միակ մի աթոռը դուք հասցրիք մինչև հաղթական վախճան, այն էլ մեր սրբազան թշնամու՝ արքեպիսկոպոսի օգնությամբ։
Սենյակում բոբիկ ոտքերով անաղմուկ քայլելով, տեխնիկական դիրեկտորը խելք էր հասկացնում խոնարհ Կիսային։
Հոկտերմբերյան կայարանի ապրանքային բակում անհետացած աթոռը առաջվա պես մութ բիծ էր մնում կոնցեսիոն աշխատանքների շողշողուն պլանում։ Կոլումբի թատրոնի չորս աթոռները հաստատ որս էին։ Բայց թատրոնը «Սկրյաբին» տիրաժային շոգենավով մեկնելու էր Վոլգայով և այսօր որպես սեզոնի վերջին ներկայացում ցույց էր տալիս «Ամուսնություն» պրեմիերան։ Պետք էր որոշել մնա՞լ արդյոք Մոսկվայում փնտրելու Կալանչևյան հրապարակի ընդարձակություններում կորսված աթոռը, թե՝ խմբի հետ մեկնել գաստրոլային տուրնիրի։ Օստապը հակված էր վերջինին։
― Բայց գուցե և բաժանվե՞նք, ― հարցրեց Օստապը։ ― Ես գնամ թատրոնի հետ, իսկ դուք մնացեք և հետևեցեք ապրանքային բակի աթոռին։
Բայց Կիսան այնպես վախվխելով թարթեց ճերմակած թերթերունքները, որ Օստապը չշարունակեց։
― Երկու նապաստակներից, ― ասաց նա, ― ընտրում են ամենաչաղը։ Գնանք միասին։ Բայց ծախսերը մեծ կլինեն։ Փողի կարիք կզգանք։ Ինձ մոտ մնացել է վաթսուն ռուբլի։ Ձեզ մո՞տ որքան։ Ա՜խ, ես մոռացել էի։ Ձեր տարիքում կուսական սերը շատ թանկ է նստում։ Որոշում եմ․ այսօր մենք գնում ենք թատրոն՝ «Ամուսնության» պրեմիերային։ Չմոռանաք ֆրակ հագնել։ Եթե աթոռները դեռ տեղումն են և չեն ծախել սոցապահովագրման պարտքերի դիմաց, վաղը ևեթ մենք մեկնում ենք։ Հիշեցե՛ք, Վորոբյանինով։ Մի՛ շնչեք, իմ վաղեմի բարեկամ։ Հավասարություն վերցրեք ռամպային։ Օ՜, իմ ջահելություն։ Օ՜, կուլիսների հոտ։ Որչափ հիշողություննե՜ր։ Որքա՜ն ինտրիգներ։ Որքա՜ն տաղանդ եմ ցուցաբերել իր ժամանակին Համլետի դերում։ Մի խոսքով, նիստը շարունակվում է։
Տնտեսելու համար թատրոն գնացին ոտքով։ Դեռ բոլորովին լույս էր, բայց լապտերներն արդեն շողշողում էին լիմոնի լույսով։ Ամենքի աչքերի առջև կործանվում էր գարունը։ Փոշին քշում էր նրան հրապարակներից, տաք քամին մղում էր նրան նրբանցքները։ Այնտեղ պառավները գուրգուրում էին գեղեցկուհուն և բակերում, կլոր սեղանների շուրջը նստած, թեյ էին խմում նրա հետ։ Բայց գարնան կյանքն արդեն վերջացել էր՝ նրան էլ մարդկանց չէին թողնում։ Իսկ նա շատ էր ուզում լինել Պուշկինի հուշարձանի մոտ, որտեղ արդեն զբոսնում էին ջահելները՝ չալպտուրիկ կեպկաներով, դուդուկանման շալվարներով, «շան ուրախություն» փողկապներով և «ջիմմի» կոշիկներով։
Բաց մանուշակագույն պուդրա քսած աղջիկները անցուդարձ էին անում ՄՍՊՕ֊ի<ref>ՄՍՊՕ ― հապավված բառ է․ Մոսկվայի սպառողական ընկերությունների միություն։</ref> տաճարի և «Կոմունար» կոոպերատիվի (նախկին Ֆիլիպովի և նախկին Ելիսեևի) միջև։ Աղջիկները պարզորոշ հայհոյում էին։ Այդ ժամին անցորդները դանդաղեցնում էին քայլերը, բայց ոչ նրա համար միայն, որ Տվերսկայա փողոցում նեղվածք էր։ Մոսկվայի ձիերը Ստարգորոդի ձիերից լավ չէին․ նրանք ևս սմբակներով դիտմամբ թխկթխկացնում էին փայտաղյուսե սալարկին։ Հեծանվորդները անաղմուկ թռչում էին «Պատանի պիոներների» ստադիոնից, առաջին միջազգային մրցումից։ Պաղպաղակավաճառը գլորում էր իր կանաչ սնդուկը՝ մաիսյան ամպրոպ առաջացնելով և վախից խեթ֊խեթ միլիցիոներներին նայելով։ Բայց փողոցային շարժումը կարգավորող լուսավոր սեմաֆորով կաշկանդված միլիցիոները վտանգավոր չէր։
Այդ ամբողջ իրարանցման մեջ շարժվում էին երկու բարեկամները։ Յուրաքանչյուր քայլափոխում գայթակղվելու բան կար։ Փոքրիկ թավաների մեջ, ի տես ամբողջ փողոցի, խորովում էին Կարսի, Կովկասի և սուկիի խորովածներ։ Տաք ու թափանցող ծուխը պայծառ երկինք էր բարձրանում։ Գարեջրատներից, ռեստորաններից և «Մեծ համր» կինոյից լարային երաժշտություն էր լսվում։ Տրամվայի կանգառի մոտ իրեն կտրատում էր բարձրախոսը։
Պետք է շտապել։ Բարեկամները մտան «Կոլումբ» թատրոնի ուժեղ արձագանքող նախասրահը։
Վորոբյանինովը նետվեց դեպի դրամարկղը և կարդաց տեղերի գները։
― Այնուամենայնիվ, ― ասաց նա, ― շատ թանկ է։ Տասնվեցերորդ կարգը՝ երեք ռուբլի։
― Ո՜նց չեմ սիրում, ― նկատեց Օստապը, ― այս քաղքենիներին, գավառական ցանցառներին։ Ո՞ւր եք խցկվում։ Մի՞թե չեք տեսնում, որ դա դրամարկղ է։
― Բա էլ ո՞ւր գնանք։ Չէ՞ որ առանց տոմսի չեն թողնի։
― Կի՛սա, դուք տափակ մարդ եք։ Յուրաքանչյուր բարեկարգ թատրոնում երկու պատուհան կա։ Դրամարկղի պատուհանին դիմում են միայն սիրահարվածները և հարուստ ժառանգները։ Մնացած քաղաքացիները (դրանք, ինչպես տեսնում եք, ճնշող մեծամասնությունն են) անմիջականորեն դիմում են ադմինիստրատորի պատուհանին։
Եվ իրոք, դրամարկղի պատուհանի առջև մի հինգ հոգի համեստ մարդիկ էին կանգնած։ Հնարավոր է, որ դրանք հարուստ ժառանգներ կամ սիրահարվածներ էին։ Մինչդեռ ադմինիստրատորի պատուհանի մոտ աշխուժություն էր տիրում։ Այնտեղ խայտաբղետ հերթ էր։ Երիտասարդ մարդիկ ֆասոնավոր պիջակներով և նույն տարազի շալվարներով, որոնց մասին գավառացին երազել կարող է միայն, վստահորեն թափահարում էին երկտողերը, որ վերցրել էին իրենց ծանոթ ռեժիսորներից, արտիստներից, խմբագրություններից, թատրոնական դերձակից, շրջանային միլիցիայի պետից և թատրոնի հետ սերտորեն կապված այլ անձնավորություններից, ինչպես օրինակ, թատ ― և կինոքննադատների ասոցիացիայի անդամներից, «Թշվառ մայրերի արցունքներ» ընկերության անդամներից, «Կրկեսյան արվեստի արհեստանոցի» դպրոցական խորհրդից, և ինչ֊որ «Ումսլոպոգասին կիդ ֆորտինբրասից»։ Մի ութը մարդ կանգնած էր Էսպեր Էկլերովիչի գրություններով։
Օստապը խուժեց հերթի մեջ, հրեց ֆորտինսբրասցիներին և բղավելով՝ «Ինձ միայն մի տեղեկանք է պետք, չե՞ք տեսնում, որ ես նույնիսկ կրկնակոշիկներս չեմ հանել», մոտեցավ պատուհանին և նայեց ներս։
Ադմինիստրատորը քափուքրտինքի մեջ կորած աշխատում էր բեռնակրի պես։ Ադամանդե զուլալ քրտինքը ողողում էր նրա չաղ դեմքը։ Հեռախոսը ամեն րոպե անհանգստացնում էր նրան և զանգահարում Սմոլենսկի շուկայով անցնող տրամվայի վագոնի համառությամբ։
― Շո՛ւտ, ― բղավեց նա Օստապին, ― ձեր թուղթը։
― Երկու տեղ, ― կամացուկ ասաց Օստապը, ― պարտերում։
― Ո՞ւմ։
― Ինձ։
― Իսկ դուք ո՞վ եք, որ ձեզ տեղ տամ։
― Ես այնուամենայնիվ կարծում եմ, որ դուք ինձ ճանաչում եք։
― Չեմ ճանաչում։
― Բայց անծանոթի հայացքն այնքան ջինջ էր, այնքան վճիտ, որ ադմինիստրատորի ձեռքն ինքը երկու տեղ հատկացրեց Օստապին տասնմեկերորդ կարգում։
― Տեղից վեր կացողն ուզում է, ― ասաց ադմինիստրատորը, ուսերը թոթվելով, ― ով գիտե, ովքե՞ր են դրանք։ Միգուցե Լուսժողկոմատի՞ց էր։ Կարծես ես նրան տեսել եմ Լուսժողկոմատում։ Որտե՞ղ եմ տեսել դրան։
Եվ, մեքենայորեն անցաթղթեր տալով երջանիկ թատ֊կինոքննադատներին, մեղմացած Յակով Մենելաևիչը շարունակում էր մտաբերել, թե որտեղ էր տեսել այդ վճիտ աչքերը։
Երբ բոլոր անցաթղթերը տրվեցին և ճեմասրահում լույսը պակասեցրեցին, Յակով Մենելաևիչը հիշեց․ այդ վճիտ աչքերը, այդ վստահ հայացքը նա տեսել էր Տագանկայի բանտում 1922 թվականին, երբ ինքն էլ մի դատարկ պատճառով նստել էր այնտեղ։
Տասնմեկերորդ կարգում, ուր նստել էին կոնցեսիոներները, ծիծաղ լսվեց։ Օստապին դուր եկավ երաժշտական նախերգանքը, որ նվագախմբի մասնակիցները կատարեցին Էսմարխի շշերի, գավաթների վրա, սակսոֆոններով և զինվորական մեծ թմբուկներով։ Ֆլեյտան սուլեց և վարագույրը, զովություն սփռելով, բացվեց։
Ի զարմանս Վորոբյանինովի, որը սովոր էր «Ամուսնության» դասական մեկնաբանմանը, Պոդկոլյոսինը բեմում չէր։ Աչքերը դես ու դեն գցելով, Իպոլիտ Մատվեևիչը տեսավ առաստաղից կախված ֆաներե ուղղանկյունիներ՝ ծիածանի հիմնական գույներով ներկված։ Ոչ դռներ կային, ոչ կապտավուն շղարշյա պատուհաններ։ Գույնզգույն ուղղակնկյունների տակ պարում էին դամաներ՝ սև կարտոնից կրտած մեծ շլյապաներով։ Շշերի զրնգոցը բեմ կանչեց Պոդկոլյոսինին, որը բազմության մեջ խուժեց Ստեփանին հեծած։ Պոդկոլյոսինը հագին ուներ սենեկապետի մունդիր։ Ցրելով դամաներին պիեսի մեջ չեղած խոսքերով, Պոդկոլյոսինը զիլ ձանով կանչեց․
― Ստեփա՜֊ան։
Դրա հետ մեկտեղ նա թռավ մի կողմ և քարացավ դժվարին կեցվածքով։ Էսմարխի գավաթները թնդացին։
― Ստեփա՜֊ան, ― կրկնեց Պոդկոլյոսինը, նոր թռիչք կատարելով։
Բայց քանի որ հենց այդտեղ կանգնած և հովազամորթի հագած Ստեփանը չէր արձագանքում, Պոդկոլյոսինը ողբերգական տոնով հարցրեց։
― Ինչո՞ւ ես լռում, Ազգերի լիգայի պես։
― Ըստ երևույթին, Չեմբերլենից եմ վախեցել, ― պատասխանեց Ստեփանը, մորթին քորելով։
Զգացվում էր, որ Ստեփանը ետ է մղելու Պոդկոլյոսինին և դառնալու է արդիականացրած պիեսի գլխավոր գործող անձը։
― Հը, դերձակը կարո՞ւմ է սյուրտուկը։
Թռիչք։ Հարված էսմարխի գավաթներին։ Ստեփանը դժվարությամբ կանգնեց ձեռքերի վրա և այդ վիճակում պատասխանեց․
― Կարում է։
Նվագախումբը պոպուրի նվագեց «Չիո֊չիո֊սան»֊ից։ Բոլոր այդ ժամանակամիջոցում Ստեփանը կանգնած էր ձեռքերի վրա։ Նրա դեմքը արյունով էր լցվել։
― Իսկ ինչ է, ― հարցրեց Պոդկոլյոսինը, ― դերձակը չհարցրե՞ց արդյոք, թե աղաիդ ինչին է պետք այս լավ մահուդը։
― Ստեփանը, որ այդ պահին նստել էր արդեն նվագախմբի մեջ և գրկել էր դիրիժյորին, պատասխանեց․
― Չէ, չհարցրեց։ Բա մի՞թե նա անգլիական պառլամենտի դեպուտատ է։
― Իսկ դերձակը չհարցրե՞ց, թե քա աղան հո չի՞ ուզում ամուսնանալ։
― Դերձակը հարցնում էր, թե քո աղան հո չի ուզում ալիմենտ վճարել։
Դրանից հետո լույսը հանգավ, և հասարակությունը ոտքերով դոփեց։ Դոփեց այնքան, մինչև որ բեմից լսվեց Պոդկոլյոսինի ձայնը։
― Քաղաքացինե՛ր։ Մի՛ հուզվեք։ Լույսը դիտմամբ մարեցին, գործողության ընթացքին համապատասխան։ Դա է պահանջում իրեղեն ձևավորումը։
Հասարակությունը հնազանդվեց։ Լույսը այնպես էլ մինչև գործողության վերջը չվառվեց։ Կատարյալ խավարի մեջ թնդում էին թմբուկները։ Լապտերներով անցավ զինվորական մի ջոկատ՝ հյուրանոցային շվեյցարների համազգեստով։ Հետո, ինչպես երևում է՝ ուղտի վրա նստած եկավ Կոչկարյովը։ Այդ մասին կարելի էր դատել հետևյալ դիալոգից․
― Ֆո՛ւ, ինչպես վախեցրիր ինձ։ Դեռ հալա ուղտով էլ եկել ես։
― Ախ, դու նկատեցի՞ր, չնայած մթությանը։ Իսկ ես քեզ ուզում էի սյուրպրիզ մատուցել։
Ընդմիջումին կոնցեսիոներները կարդացին հետևյալ աֆիշան․
::::::::::Ամուսնություն
Տեքստը Գոգոլի
Բանաստեղծությունները ― Մ․ Շերշելյաֆամովի
Գրական մոնտաժը ― Ի․ Ամտիոխիյսկու
Երաժշտական նվագակցումը ― Խ․ Իվանովի
Իրեղեն ձևավորումը ― Սիմբիևիչ֊Սինդիևիչ։ Լույսը ― Պլատոն Պլաշչուկի։ Հնչյունային ձևավորում ― Գալկինի, Պալկինի, Մալկինի, Չալկինի և Զալկինդի։ Գրիմը ― ԿՌՈՒԼՏԻ արհեստանոցի։ Կեղծամները ― Ֆոմա Կոչուորի։ Կահույք ― Բալտազարի անվան Ումսլոպոդասին կից Ֆորտինբրասի փայտեղենի արհեստանոցի։ Ակրոբատիկայի հրահանգիչ ― Ժորժետտա Տիրասպոլսկիխ։ Հիդրավլիկ մամուլ֊ղեկավարությամբ մոնտյոր Մեչնիկովի։
:::::::::::Աֆիշան շարված, կապված և տպված է
:::::::::::::::ԿՌՈՒԼՏ ՖԶՈՒ֊ի դպրոցում։
― Հավանո՞ւմ եք, ― վախվխելով հարցրեց Իպոլիտ Մատվեևիչը։
― Իսկ դո՞ւք։
― Շատ հետաքրքիր է, միայն թե Ստեփանը մի տեսակ տարօրինակ է։
― Իսկ ես չհավանեցի, ― ասաց Օստապը, ― մանավանդ այն, որ նրանց կահույքը ինչ֊որ Վոգոպասի արհեստանոցից է։ Արդյոք մեր աթոռները չե՞ն հարմարեցրել նոր ձևի։
Բայց զուր տեղն էին վախենում։ Երկրորդ գործողության հենց սկզբին ցիլինդրավոր նեգրերը բոլոր չորս աթոռներն էլ դուրս բերեցին։
Խնամախոսության տեսարանը ամենամեծ հետաքրքրությունն առաջացրեց հանդիսականների մեջ։ Այն րոպեին, երբ ամբողջ դահլիճով մեկ ձգված լարի վրայով սկսեց իջնել Ագաֆյա Տիխոնովնան, Խ․ Իվանովի ահավոր նվագախումբը այնպիսի աղմուկ բարձրացրեց, որ հենց միակ այդ բանից Ագաֆյա Տիխոնովնան պետք է վայր ընկներ հանդիսականների մեջ։ Սակայն Ագաֆյան հիանալի էր պահում իրեն բեմի վրա։ Նա մարմնագույն տրիկոյով էր և տղամարդու կոտելոկով։ Հավասարակշռություն պահպանելով կանաչ հովանոցով, որի վրա գրված էր՝ «Ես ուզում եմ Պոդկոլյոսինին», նա քայլում էր լարի վրայով, և ներքևից բոլորը տեսնում էին նրա կեղտոտ ներբանները։ Լարի վրայից նա թռավ ուղիղ աթոռին։ Դրա հետ միաժամանակ նեգրերը, Պոդկոլյոսինը, բալետային զգեստով Կոչկարյովը և վագոնավարի զգեստով խնամախոսուհին հետադարձ սալտո կատարեցին։ Այնուհետև բոլորը մի հինգ րոպե հանգստացան, և այդ բանը թաքցնելու համար նորից լույսը մարեցին։
Փեսացուները շատ ծիծաղելի էին, մանավանդ Յաիչնիցան։ Նրա փոխարեն բեմ դուրս բերին թավայի մեջ պատրաստած մեծ ձվածեղ։ Ծովայինի վրա առագաստով կայմ կար։
Վաճառական Ստարիկովը զուր էր բղավում, թե իրեն խեղդում են պատենտն ու հասարակական հարկը։ Ագաֆյա Տիխոնովնան չհավանեց նրան։ Նա ամուսնացավ Ստեփանի հետ։ Երկուսով սկսեցին խպշտել ձվածեղը, որը նրանց մատուցեց լաքեյ Պոդկոլյոսինը։ Կոչկարյովն ու Ֆյոկլան կուպլետներ երգեցին Չեմբերլենի և այն ալիմենտի մասին, որ բրիտանական մինիստրը գանձում է Գերմանիայից։ Էսմարխի գավաթների վրա հրաժեշտի երգ նվագեցին։ Եվ վարագույրը զովություն սփռելով փակվեց։
― Ես գոհ եմ ներկայացումից, ― ասաց Օստապը, ― աթոռներն անվնաս են։ Բայց հապաղելու հարկ չկա։ Եթե Ագաֆյա Տիխոնովնան ամեն օր նրանց վրա դրմփա, ապա նրանք երկար չեն ապրի։
Ֆասոնե պիջակներով երիտասարները, հրմշտելով և ծիծաղելով, խորամուխ էին լինում իրեղեն և հնչյունային ձևավորումների նրբության մեջ։
― Դե, ― ասաց Օստապը, ― Կիսոչկա, ձեր նանիկ անելու ժամանակն է։ Վաղը առավոտվանից պետք է կանգնել տոմս գնելու։ Թատրոնը երեկոյան ժամը յոթին ճեպընթացով մեկնում է Նիժնի։ Այնպես որ դուք երկու նստելու կոշտ տեղի տոմս վերցրեք մինչև Նիժնի։ Մեծ բան չէ՝ կնստենք։ Ընդամենը մի գիշեր է։
Հետևյալ օրը Կոլումբի ողջ թատրոնը նստել էր Կուրսկի կայարանի բուֆետում։ Սիմբիևիչ֊Սինդիևիչը, միջոցներ ձեռք առնելով, որպեսզի իրեղեն ձևավորումը ուղարկվեր հենց նույն գնացքով, սեղանիկի մոտ նստած նախաճաշում էր։ Բեղերը գարեջրի մեջ թրջելով, նա տագնապալից հարցնում էր մոնտյորին․
― Ինչ է, հիդրավլիկ մամուլը չե՞ն կոտրի ճանապարհին։
― Խաթա դարձավ էդ մամուլը, ― պատասխանեց Մեչնիկովը, ― մեզ համար աշխատում է հինգ րոպե, իսկ ամբողջ ամառը ստիպված ենք դեսուդեն քարշ տալ։
― Իսկ «Գաղափարախոսության դեղափոշին» պիեսի «Ժամանակների լուսարձակի» բանը հե՞շտ էր քեզ համար։
― Իհարկե, հեշտ էր։ Լուսարձակը թեպետ մեծ էր, բայց դրա պես շուտ կոտրատվող չէր։
Հարևան սեղանի մոտ նստել էր Ագաֆյա Տիխոնովնան, մատաղահաս մի աղջիկ՝ կեգլիի պես հաստ ու փայլուն ոտքերով։ Նրա շուրջը իրար էր անցել հնչյունային ձևավորումը՝ Գալկինը, Պալկինը, Մալկինը, Չալկինը և Զալկինդը։
― Երեք դուք ինձ համաքայլ չէիք նվագում, ― գանգատվում էր Ագաֆյա Տիխոնովնան, ― այդպես ես կարող եմ վայր ընկնել։
Հնչյունային ձևավորումը աղմկել սկսեց․
― Ինչ արած։ Երկու գավաթ ճաքեց։
― Հիմա մի՞թե կճարվի արտասահմանյան Էսմարխի գավաթից, ― բղավում էր Գալկինը։
― Մտեք Պետբուժառ։ Ոչ թե Էսմարխի գավաթ, ջերմաչափ անգամ չի կարելի գնել, ― պաշտպանեց Պալկինը։
― Իսկ դուք ջերմաչափի վրա է՞լ եք նվագում, ― սարսափեց աղջիկը։
― Ջերմաչափի վրա չենք նվագում, ― նկատեց Զալկինդը, ― բայց էդ անիծված գավաթների երեսից մարդ ուղղակի կհիվանդանա և ստիպված կլինի տաքությունը չափել։
Ներկայացման հեղինակ և գլխավոր ռեժիսյոր Նիկ․ Սեստրինը կնոջ հետ զբոսում էր կառամատույցում։ Պոդկոլյոսինն ու Կոչկարյովը երեքական ընպանակ կոնծելուց հետո սիրաբանում էին Ժորժետտա Տիրասպոլսկիխի հետ։
Գնացքի մեկնումից երկու ժամ առաջ կայարան եկած կոնցեսիոներները արդեն հինգերորդ ռեյսն էին կատարում կայանամերձ պուրակի շուրջը։
Իպոլիտ Մատվեևիչի գլուխը պտտվում էր։ Աթոռների հետապնդումը մտնում էր իր վճռական ստադիայի մեջ։ Շիկացած սալահատակի վրա երկարավուն ստվերներ էին ընկել։ Փոշին նստում էր թաց, քրտնած դեմքերին։ Մոտենում էին կառքերը։ Բենզինի հոտ էր փչում։ Վարձու մեքենաները ուղևորներ էին իջեցնում։ Նրանց ընդառաջ էին վազում Երմակ Տիմոֆեևիչները, տանում էին ճամպրուկները և նրանց ձվաձև վահանակները պսպղում էին արևի տակ։ Հեռավոր ուղևորությունների մուսան բռնել էր մարդկանց կոկորդից։
― Դե, մենք էլ գնանք, ― ասաց Օստապը։
Իպոլիտ Մատվեևիչը հնազանդորեն համաձայնեց։ Այդ պահին նա երես առ երես բախվեց դագաղագործ Բեզենչուկի հետ։
― Բեզենչո՛ւկ, ― ասաց նա ծայր աստիճանի զարմացած։ ― Դու ո՞ց ընկար այստեղ։
Բեզենչուկը հանեց գլխարկը և ուրախությունից քարացավ։
― Պարոն Վորոբյա՛նինով, ― բղավեց նա։ ― Հարգա՛նք թանկագին հյուրին։
― Հը, ինչպե՞ս են գործերդ։
― Վատ են գործերը, ― պատասխանեց դագաղագործը։
― Ինչո՞ւ այդպես։
― Մուշտարի եմ փնտրում։ Մուշտարի չկա։
― «Հավերժահարսը» խլո՞ւմ է։
― Էդ էր պակաս։ Բա նա կարո՞ղ է ինձանից բան խլել։ Դեպքեր չկան։ Ձեր զոքանչից հետո միայն «Պյեոն ու Կոնսատանտինը» քոչեց։
― Ինչեր ես ասում։ Մի՞թե մեռել է։
― Քոչեց, Իպոլիտ Մատվեևիչ։ Իր պոստի վրա քոչեց։ Մեր դագաղագործ Լեոպոլդին էր թրաշում և քոչեց։ Մարդիկ ասում էին՝ ներսում պայթյուն է ունեցել, իսկ ես կարծում եմ, որ հանգուցյալը էդ դեղագործի դեղերի հոտն է շնչել ու չի դիմացել։
― Ա՛յ֊ա՛յ֊ա՛յ, ― քրթմնջաց Իպոլիտ Մատվեևիչը, ― ա՛յ֊ա՛յ֊ա՛յ։ Է, ուրեմն, հենց դու էլ թաղեցի՞ր նրան։
― Ես էլ թաղեցի։ Բա էլ ո՞վ։ «Հավերժահա՞րսը», նրա հերն էլ անիծած․ ծոպ տվո՞ղ է։
― Զոռեցի՞ր, ուրեմն։
― Զոռեցի։ Բայց հետո ինձ ծեծեցին։ Քիչ մնաց սիրտս տեղից պոկեին։ Միլիցիան խլեց ձեռքերից։ Երկու օր պառկած էի, սպիրտով էի բուժվում։
― Տրորո՞ւմ էիր։
― Մենք տրորելու բան չունենք։
― Իսկ այստեղ ինչո՞ւ ես եկել։
― Ապրանք եմ բերել։
― Ի՞նչ ապրանք։
― Իմ ապրնքը։ Ծանոթ ուղեկցողն օգնեց ձրի բերեցի փոստային վագոնով։ Ծանոթությամբ։
Իպոլիտ Մատվեևիչը հիմա միայն նկատեց, որ Բեզենչուկից քիչ հեռու գետնի վրա դարսված էին դագաղներ։ Դրանցից մեկը՝ Իպոլիտ Մատվեևիչը անմիջապես ճանաչեց։ Դա կաղնե մեծ ու փոշոտ դագաղ էր՝ Բեզենչուկի ցուցափեղկից հանած։
― Ութ հատ, ― ասաց Բեզենչուկը ինքնագոհությամբ, ― մեկը մեկից լավ։ Ոնց որ մատղաշ վարունգ։
― Իսկ այստեղ ո՞ւմն է պետք քո ապրանքը։ Այստեղ իրենց վարպետները հերիք են։
― Բա գրի՞բը։
― Ի՞նչ գրիբ։
― Համաճարակը։ Պրուսիսն ասաց, թե Մոսկվայում գրիբը խիստ տարածվել է, թե մարդկանց չգիտեն ինչով թաղեն։ Եղած֊չեղածը վերջացել է։ Ես էլ որոշեցի գործերս դզել։
Օստապը, որ հետաքրքրությամբ լսել էր այդ ամբողջ խոսակցությունը, մեջ մտավ։
― Լսի՛ր պապաշա, էդ Փարիզումն է գրիպը խիստ տարածվել։
― Փարիզո՞ւմ։
― Հա, հա։ Գնա Փարիզ։ Էնտեղ կսաղացնես։ Ճիշտ է, վիզայի հետ կապված որոշ դժվարություններ կլինեն, բայց դու, պապաշա, մի տխրի։ Թե Բրիանը քեզ սիրեց, հիանալի կապրես, պալատական դագաղագործ կլինես Փարիզի մունիցիպալիտետում։ Իսկ այստեղ մեր դագաղագործներն էլ հերիք են։
Բեզենչուլը շշմած նայեց չորս կողմը։ Իսկապես, հրապարակի վրա, չնայած Պրուսիսի հավաստիացումներին, մեռելներ չէին թափված, մարդիկ կայտառ կանգնել էին ուտքի վրա, և նրանցից մի քանիսը նույնիսկ ծիծաղում էին։
Գնացքը վաղուց արդեն տարել էր և՛ կոնցեսիոներներին, և՛ Կոլումբի թատրոնին և մնացած ժողովրդին, իսկ Բեզենչուկը դեռ շշմած կանգնել էր իր դագաղների գլխին։ Վերահաս մթության մեջ նրա աչքերը վառվում էին դեղին, անշեղ կրակով։
==Ծանոթագրություններ==
<references/>
