Changes

[[Պատկեր:A Knife in the Dark.jpg|300px|thumb|right]]

— Բաց անել, Մորդորի անունից,— հրամայեց չարագույժ, ուրվականային ձայնը:

''Ելի՛ր... Հարձակու՛մ... Հրդե՛հ ... Թշնամի՛ն...''

Ինչի՞ մասին էր նա քրթմնջում՝ չհասկացան, բայց ըմբռնեցին գլխավորը՝ Բրենդիդուիմքում թշնամիներ են, արշավանք է Հավերժական Անտառից: Եվ թնդաց կոչը.

''Հարձակու՛մ... Հրդե՛հ... Թշնամի՛... Այրվու՛մ ենք...''

''Ելի՛ր... Թշնամիները...''

Հեռվից լսվեցին պատասխան կանչերը: Տագնապը տարածվում էր: Սև ստվերները դուրս սողացին տնից: Աստիճաններին ընկավ հոբիթական ծակծկված թիկնոցը: Կածանում խուլ թնդացին ձիերի սմբակները, անցան վարգի, հետո լսվեց քառատրոփ, որը հեռացավ խավարի խորքը:

Կեսգիշերին մոտ Ֆրոդոն հանկարծ արթնացավ, ասես ինչ-որ մեկը նրան արթնացրեց: Եվ տեսավ Պանդուխտին: վերջինս նստած էր լարված ու անշարժ և զգույշ ականջ էր դնում: Աչքերը փայլում էին բուխարիկի վառ կրակից: Նա չշարժվեց և Ֆրոդոյի վրա ոչ մի ուշադրություն չդարձրեց:

— Այսինքն կյանքումս այսպիսի բան չեմ տեսել... — բացականչեց նա՝ սարսափահար ձեռքերը դեպի առաստաղը պարզելով: — Որպեսզի հյուրերի համար վտանգավոր լինի իրենց անկողիններում քնելը, որպեսզի փչացնեն համարյա բոլորովին նոր բարձե՜րը: Բա հետո ի՜նչ է լինելու:

Նարկիսը վազեց կարգադրություն անելու, որ թամբեն ու դուրս բերեն պոնիները և ոտքի վրա ուտելու ուտելիք պատրաստեն: Վերադարձավ իրեն լրիվ կորցրած. պոնիներն անհետացել են... Ախոռի դռները կրնկի վրա բաց են, իսկ ներսը դատարկ է: Տարել են ոչ միայն հոբիթների պոնիները, այլև բոլոր ձիերը, մինչև վերջինը:

— Ինչքան որ պետք լինի,— կտրիճավարի ասաց Փինը, չնայած վախից սիրտը փորն էր ընկել: — Մեռնել-մեռնել է, գոնե կուշտ փորով կմեռնենք:

— Ոսկորն ու կաշին է,— ասաց Բոբը,— այդ պոնին վաղուց սպանդանոց հանձնելու ժամանակն է, իսկ Կաղամախը նրա համար, համոզված եղեք, եռակին է ուզելու՝ շահի հոտ է առել կաշի քերթողը:

— Ամեն ինչ էլ հնարավոր է,— ասաց Պանդուխտը: — Չնայած, հազիվ թե: Կաղամախի մոտ ոչ մի կենդանի արարած չի վերադառնա, եթե մեկ անգամ կարողացել է ազատվել նրա ձեռքից: Երևի պարզապես որոշել է հրաժեշտից առաջ մի համեղ կտոր էլ փախցնել, այդ պոնին, հաստատ գիտեմ, շունչը փչելու վրա է: Ինչ արած, ընտրություն չունենք: Ինչքա՞ն է ուզում դրա համար:

Սակայն նա չէր տուժել: Հետագայում պարզվեց, որ տարել են միայն մի ձի: Մնացածներին ուղղակի վախեցրել էին, և նրանք գտնվեցին Լեռնամոտի մարգագետիններից: Ճիշտ է, Մերի Բրենդիբաքի պոնիները փախել էին Թոմ Բոմբադիլի մոտ, որտեղ արածում էին ու ճարպակալում, ասես ոչինչ չէր եղել, բայց երբ Թոմն իմացավ, թե ինչ է պատահել Լեռնամոտում, նրանց հետ ուղարկեց Նարկիսին և վերջինս կարծես երկնքից ընկած հինգ պոնի ստացավ: Ճիշտ է, Լեռնամոտում պոնիներն այնքան էլ ազատ չէին, բայց այնուամենայնիվ Բոբը փառավորապես խնամում էր նրանց, այնպես որ, կարելի է ասել, նրանց բախտը բերեց՝ խուսափեցին սարսափելի ճանապարհորդությունից: Սակայն փոխարենը Ազատքում չեղան:

Նախաճաշից հետո հոբիթներն ստիպված եղան նորից դասավորել իրենց ուղեպարկերը, որ շալակած տանեն: Մոտավորապես ժամը տասին մոտ նրանք դուրս եկան: Լեռնամոտն արդեն վաղուց արթնացել ու գվվում էր, ինչպես տագնապահար փեթակ: Հապա ինչպե՞ս. Սև Հեծյալների երևալը, Ֆրոդոյի անհետանալը, իսկ հիմա էլ ձիերի գողությունը և վերջին ցնցող նորությունը՝ պարզվում է, Պանդուխտ-Հետքագետը հոբիթսատնցի հոբիթներին ուղեկցող է վարձվել: Մի քանի տարվա խոսակցության նյութ կար: Պանդոկի մոտ շատ ժողովուրդ էր հավաքվել՝ գալիս էին նույնիսկ մոտակա գյուղերից ու համբերությամբ սպասում ճամփորդների դուրս գալուն: Պանդոկում իջևանածները կախվել էին պատուհաններից ու հավաքվել դռան մոտ:

— Ցտեսություն, հուսով եմ, մինչև լավ ժամանակների գալը,— ասաց Ֆրոդոն: — Շատ կուզենայի ձեր հյուրանոցում մի երկու շաբաթ հանգիստ ապրել. գուցե երբևէ հաջողվի:

Ճանապարհ ընկան տագնապահար ու ընկճված, ամբոխի անբարյացակամ հայացքների ուղեկցությամբ: Այնուամենայնիվ ինչ-որ մեկը նրանց հաջողություն ցանկացավ, բայց ավելի շատ վատ խոսքեր էին լսվում: Ճիշտ է, լեռնամոտցիները գիտեին, որ Պանդուխտը կատակ անել չի սիրում, և երբ նա աչքերը բարձրացնում էր մեկնումեկի վրա, իսկույն լռում էին: Նա գնում էր առջևից, Ֆրոդոյի կողքից, նրանցից հետո Փինը և Մերին, իսկ վերջում Սեմը, պոնիի սանձից բռնած, որը ճիշտ է, բարձված էր իր նոր տերերի խղճին համապատասխան, բայց՝ բավականաչափ: Ի դեպ, չնայած բեռին, նա արդեն ավելի ուրախ աչքեր ուներ, ըստ երևույթին ճակատագրի փոփոխություն էր զգում: Սեմը մտածկոտ խնձոր էր կրծում: Նրա գրպանները դրանցով լի էին՝ Բոբն ու Նոբը այդ մասին հոգ էին տարել:

Աստիճանաբար նրանք դադարեցին ուշադրություն դարձնել հետաքրքրասերների վրա, որոնց գլուխները, մեկ էլ տեսար, բուսնում էին ցանկապատի կամ դռան հետևից: Վերջին տունը, տեսքից խարխլված ու լքված, բայց ամուր ու խիտ ցանկապատով, գրավեց Ֆրոդոյի ուշադրությունը: Պատուհանում ցոլաց դեղնավուն ու շիլաչք դեմքը և իսկույն անհետացավ:

Սեմը շրջվեց.

Մեծ խնձորի կեսը թափով իջավ Բիթի քթին. նա վայրկենապես անհետացավ ու ցանկապատի տակից ուշացած հայհոյանք թափեց:

Որքան որ հոբիթները կարողացան կռահել, Պանդուխտը սկզբում շարժվեց Արչետի կողմը, բայց հետո թեքվեց աջ, որ որքան հնարավոր է արագ շրջանցի գյուղը և վայրի հողերով գնա դեպի Թխպամած: Եթե նրա մտադրությունն իրականանար՝ ճանապարհը զգալիորեն կկրճատվեր. Ուղին լայն աղեղով շրջանցում էր Մոծակի Ճահճուտները: Սակայն ստիպված կլինեին գնալ ճահճուտով, որը, ըստ Պանդուխտի, նախանձելի վայր չէր:

— Իհարկե, Կաղամախը հետևելու է, թե մենք որտեղ ճանապարհից թեքվեցինք,— ասաց նա,— սակայն մեր հետևից չի գա, պարզապես ոմանց կհուշի: Նա այստեղի բոլոր կածանները լավ գիտի, թեպետ ինձանից ո՛չ լավ: Իսկ նրանց, ում կհայտնի, հաստատ հեռու չեն այստեղից:

Հողմակործ Բլուրները մոտենում էին: Դրանք տարածվում էին առջևում անհավասար շարքով՝ տեղ-տեղ գրեթե հավասարվելով գետնին և ճանապարհ բացելով դեպի արևելք: Երբեմն թվում էր, թե գագաթների երկայնքով խոտածածկ կիսաքանդ պատեր են ձգվում, որոնց բացվածք-ընդմիջումների հետևում քարե ավերակներ էին երևում: Երեկոյան կողմ նրանք մոտեցան բլուրների ստորոտին, որտեղ և ճամբար խփեցին: Սկսվում էր հոկտեմբերի հինգի գիշերը. համարյա վեց օր էր անցել Լեռնամոտից դուրս գալուց հետո:

— Հետաքրքիր է, ո՞վ է բացել այս արահետը և ինչու՞,— հարցրեց Մերին, երբ նրանք խորացան հերթական այդպիսի քարե անցուղու մեջ: Քարերն այստեղ կլոր էին: — Սրանք ինձ այնքան էլ դուր չեն գալիս. Գերեզմանոցն են հիշեցնում: Թխպամածում գերեզմանոցներ կա՞ն:

Հոբիթները լայն բացված աչքերով նայում էին Պանդուխտին: Ըստ երևույթին, նրան հայտնի էին ոչ միայն գաղտնի ճանապարհները, այլև հին-հին եղելություններ:

Արևմտյան լանջին մի մեկուսի ձորակ հայտնաբերվեց, իսկ հատակին թավայանման փոս՝ խոտածածկ պատերով: Այստեղ թողնելով Սեմին, Փինին, պոնիներին ու ամբողջ բեռը՝ Պանդուխտը, Մերին ու Ֆրոդոն բարձրացան վերև: Կես ժամ տևողությամբ ծանր վերելքից հետո Պանդուխտն առաջինը հասավ գագաթին: Ուժասպառ Ֆրոդոն ու Մերին հազիվ էին հասնում նրա հետևից: Վերելքի վերջին մասը, կտրուկ ու քարքարոտ, հաղթահարեցին մեծ դժվարությամբ:

Բարձրանալով փլատակների վրա՝ Պանդուխտն ու հոբիթները տեսան լայնարձակ ու միապաղաղ դաշտեր. միայն հարավում մի փոքրիկ անտառակ էր երևում և, հեռվում ինչ-որ տեղ, ջրի ցոլք: Ուղին շրջանցում էր լեռան ստորոտը, գնում դեպի հարավ և կորչում հորիզոնում երևացող անտառում:

— Ահա քեզ, խնդրե՛մ,— ասաց Մերին: — Արժե՞ր շտապել այստեղ՝ ոչ քեզ ծառ ու թուփ, ոչ առվակ, ոչ թաքստոց: Իհարկե, Գենդալֆն էլ չկա: Թեպետ, ի՞նչ պետք է աներ այստեղ:

Հանկարծ նա կտրուկ կռացավ ու սկսեց զննել մրոտ գլաքարերի կույտի ամենավերին հարթ ու սպիտակ քարը, որին կրակ չէր դիպել: Հետո բարձրացրեց ու մատներով շուռումուռ տվեց:

— Հապա նայե՛ք,— բացականչեց նա, ներքև ցույց տալով:

— Ի՞նչ է պատահել,— շշնջաց նա:

Նրանք արագ սողացին հետ ու իջան ընկերների մոտ:

— Սա, երևի ծերուկ Գենդալֆն է հավաքել,— ասաց Փինին: — Իհարկե, գուցեև նա չէ, բայց ով էլ որ եղած լինի, մտածել է, որ կվերադառնա այստեղ:

— Իզուր սկզբում բարձրացա վերև,— ափսոսանքով ասաց Պանդուխտը, նրանց հայտնագործության մասին իմանալով: — Ինքս պետք է առաջին հերթին այստեղ ամեն ինչ ստուգեի: — Եվ նա շտապեց դեպի աղբյուրը: — Ձեռքիցս բաց թողեցի,— վերադառնալով ասաց նա: — Սեմն ու Փինը հասցրել են ամեն ինչ տրորել: Վերջերս այստեղ Հետքագետներ են այցելել. վառելիքը նրանք են պատրաստել, բայց այստեղ թարմ ոտնահետքեր էլ կան, մի քանի զույգ: Նա, ով մեկ-երկու օր առաջ եկել է այստեղ, ծանր, ճտքավոր կոշիկներ է ունեցել:

Հոբիթները շոշափելիորեն պարզ հիշեցին երկար թիկնոցներով ու հսկայական ճտքավոր կոշիկներով Սև Հեծյալներին: Եթե նրանց այս տեղը հայտնի է, ապա ավելի լավ է այստեղից արագորեն հեռանալ:

— Լավ բարեկամ է,— մրթմրթաց Սեմը: — Այ հիմա խարույկը կվառենք ու՝ նույն բանն է, թե գոռաս, ասես. «էստե՜ղ ենք, եկե՜ք»:

— Մեր մթերքը չի բավականացնի,— ասաց Ֆրոդոն: — Չնայած վերջին երկու օրը շատ խնայողաբար ենք կերել, թեպետ այսօրվա ընթրիքն էլ ճոխ չէր, բայց դե ծախսեցինք ավելին, քան պետք էր, մանավանդ, որ դեռ երկու շաբաթվա ճանապարհ ունենք, այն էլ, եթե բախտներս բերի:

— Այո, իհարկե,— պատասխանեց Պանդուխտը: — Եվ Ֆրոդոն էլ գիտե. ի վերջո այդ հնագույն պատմությունն ուղղակիորեն կապված է նրա հետ:

— Թե ուր նրանք արշավեցին, այդ մասին, թերևս, չարժե պատմել. հատկապես հիմա, երբ Թշնամու ծառաները շրջում են մոտերքում: Այ, կհասնենք Էլրոնդի տուն՝ պատմությունն ամբողջությամբ կլսեք:

— Այդ դեպքում մի ուրիշ բան պատմիր այն ժամանակների մասին,— խնդրեց Սեմը: — Ինչպե՞ս էին ապրում էլֆերը հին օրերին: Լավ կլիներ էլֆերի մասին մի բան լսեինք, թե չէ էս մթությունն էնպես է վրա տվել...

Նա մի փոքր լռեց և հանկարծ, պատմելու փոխարեն, սկսեց երգել.

Քայլերի փափուկ, թեթև ձայն լսում,

Ընդերքից ասես մեղեդի էր հորդում,

Թոշնել են մոլեխինդի գլխիկները

Եվ մեկը մյուսի հետևից կախվել,

Տխուր է, բայց հույսը չի կորցնում,

Իսկ երբ գալիս է ցուրտ գիշերը

Նա արտացոլվում է պարող ամպերում,

Լուսնի լույսի մեջ, օդում ու ջրում,

Բերենը նայեց նրա աչքերին

Երկինքն էր այնտեղ արտացոլվում:

Եվ Թինուվիելը՝ էլֆ գեղեցկուհին

Եվ աշխարհը, շողալով, լռեց:

Ճակատագրի հեգնանքով

Եղան թշնամու երկաթյա ամրոցում

Նրանց բաժանեցին ծովի ջրերը,

Բայց նրանք կրկին իրար գտան,

Պանդուխտը հառաչեց ու լռեց:

— Խարույկին մոտիկ, մեջքով կրակին,— հրամայեց Պանդուխտը: — Ավելի լավ է չոր ու երկար ճյուղեր ընտրեք:

— Սու՜ս,— շշնջաց Պանդուխտը, և այդ նույն պահին էլ Փինը խեղդվողի ձայնով բացականչեց.

— Այն ի՞նչ է, ի՞նչ է այնտեղ:

====Գլուխ տասներկու․ Գետանցում====