Changes
/* Երգ քսանմեկերորդ։ Աղեղնային առաջարկ */
== Երգ քսանմեկերորդ։ Աղեղնային առաջարկ ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Աթենասը՝ պայծառաչյա աստվածուհին, Իկարիոսի չքնաղ դստրիկ
Խոհեմամիտ Պենելոպի սրտին դրդեց, ահավասիկ՝
Առաջարկել սեղեխներին շողշող երկաթն ու պերճաղեղն, որպես մրցանք,
Որ պիտ լիներ Ոդիսևսի ապարանքում իբրև սկիզբ կոտորածի։
Եվ բարձրացավ Պենելոպեն օթևանի սանդուղներով այն բարձրաբերձ,
Այնուհետև փարթամ ձեռքով վերցրեց նա կոր, մեծ բանալին,
Պղնձակուռ և գեղեցիկ, կոթը կերտված վառ փղոսկրից,
Ապա գնաց ծառաների հետ միասին վերջին սենյակ,
Որտեղ պահված էին բազում և թանկարժեք գույքն ու գանձը թագավորի`
{{տող|10}}Ոսկի, պղինձ ու երկաթի ճարտարակերտ անթիվ գործեր։
Անդ կար աղեղ մի լայնալիճ և մի կապարճ նետերով լի,
Կային այնտեղ և վշտաբեր բյուրաբազում այլ փքիներ։
Ոդիսևսին դրանք ընծա էին տրված Լակեդեմոն երկրում երբեմն՝
Պատահաբար այնտեղ եղած աստվածակերպ, քաջ Իփիտոս Եվրիտյանից։
Նրանք միմյանց հանդիպեցին Մեսսենեում, քաջակորով Օրիսիլոքի
Գեղեցկակերտ ապարանքում։ Ոդիսևսը եկել էր հանց պարտահավաք
Մեսսենական ամբողջ ազգը պարտավոր էր վճարել պարտքն առանց վեճի,
Քանզի երբեմն մեսսենացիք Իթակեից սև նավերով բազմաթիակ
Հափշտակել, տարել էին երեք հարյուր գլուխ ոչխար և հովիվներ։
{{տող|20}}Ոդիսևսը, իբրև ջահել պատգամավոր, անցավ երկար ճանապարհն այդ:
Քանզի նրան առաքեցին իր հայրն և այլ խորհրդական ծերունիներն:
Իսկ Իփիտոսը փնտրում էր կորած ձիերն տասնևերկու շքեղ ճայիկ՝
Քուռակների հետ գեղեցիկ, նաև տոկուն շատ ջորիներ,
Որոնք հետո դարձան նրա եղերական մահվան պատճառ,
Երբ նա եկավ կորովալիր, գերահռչակ մեծ Հերակլես դյուցազնի մոտ
Որ զավակն էր Զևս զգոնի և գործել էր շատ սխրանքներ։
Նա ընդունեց իր մոտ նրան, բայց սպանեց իր հարկի տակ դաժանորեն՝
Չակնածելով ոչ երկյուղից աստվածների, ոչ սեղանից, որի վրա
Մեծարել էր նա իր հյուրին։ Երբ սպանեց նրան այդպես,
Նա իր տանը ապօրինի յուրացրեց նրա ձիերն ամրասմբակ։
Արդ, Իփիտոսն, իր ձիերին որոնելիս, անդ հանդիպեց Ոդիսևսին
{{տող|30}}Եվ ընծայեց նրան աղեղն, որը առաջ կրում էր ինքն՝ Եվրիտը մեծ,
Բայց մեռնելիս թողեց աղեղն իր զավակին ապարանքում իր բարձրաբերձ,
Իսկ Ոդիսևսը իր կողմից տվեց նրան մի սուր սուսեր և մի նիզակ,
Որպես սկիզբ հյուրամեծար ծանոթության։ Բայց իրար հետ այնուհետև
Սեղանակից չեղան նրանք, քանզի կանխեց Հերակլեսը՝ Զևսի որդին,
Եվ սպանեց աստվածակերպ Իփիտոսին՝ Եվրիտոսի ազնիվ որդուն։
Նա էր տվել աղեղը անդ, բայց չվերցրեց Ոդիսևսը աստվածազարմ
Այդ աղեղը, երբ սևաթույր նավի վրա մեկնում էր նա պատերազմի,
Այլ պահվում էր դա միշտ տան մեջ, հանց ընկերոջ լավ հիշատակ մի սրտատենչ,
Եվ այն կրում էր Ոդիսևսն միայն երկրում իր հայրենի։
{{տող|40}}Երբ թագուհին՝ չքնաղ կինը, խորդանոցը եկավ հասավ,
Ելավ, կանգնեց կաղնի շեմքին, որ շինել էր հյուսնը ճարտար.
Նա հղկել էր կոկ, հարթեցրել, լարով չափել ճշգրտորեն,,
Դրել էր և պինդ դրանդիք ու կախել էր դռներն ամուր և շողշողուն։
Այնտեղ ահա Պենելոպեն կտրեց չվանը օղակի,
Անցքը կոխեց պերճբ անալին, շարժեց, քաշեց դռան նիգը
Ու բաց արեց դռան փեղկերն, որոնք հանկարծ ահագնակի ճըռճըռացին,
Ինչպես ցուլը բառաչում է մարգերի մեջ, այնժամ այդպես
Շառաչեցին պերճ դռները պինդ բանալու այդ շարժումից։
Պենելոպեն կանգնեց բարձր պատվանդանին, որտեղ կային պերճ սնդուկներ,
{{տող|50}}Իսկ դրանց մեջ պահված էին անուշաբույր շատ հագուստներ։
Եվ թագուհին պարզեց ձեռքը, վերցրեց աղեղն, որ կախված էր այնտեղ սեպից
Ու փաթաթված պատյանի մեջ մի շողշողուն և գեղեցիկ։
Նստեց տիկինն իսկույն այնտեղ, իր ծնկներին դրեց աղեղն այդ սիրելի,
Ապա հանեց լայն աղեղը իր պատյանից և հառաչեց նա լալագին
Ու դառնադառն, իսկ երբ արդեն նա հագեցավ լաց ու կոծով,
Շուտ վեր կացավ, գնաց դեպի ամբարտավան սեղեխները, դեպի դահլիճն՝
Ձեռին բռնած ճկուն աղեղն ու պահոցը սլաքների՝ կապարճն ամուր,
Որտեղ կային բազմաբազում սուր սլաքներ օրհասաբեր,
Իսկ նրա հետ նաժիշտները տանում էին մի մեծ սնդուկ,
{{տող|60}}Որի մեջ կար բազմապիսի երկաթ, պղինձ, զենք-զրահը թագավորի։
Երբ թագուհին՝ չքնաղ կինը, եկավ, հասավ խոսնայրներին,
Կանգնեց այնտեղ, ամրակառույց, բարձր դահլիճի շեմքին մոտիկ.
Այտերն էին նրա ծածկված մի լուսափայլ, նուրբ շղարշով,
Երկու կողմից կանգնած էին նաժիշտները բարյացակամ:
Եվ փութապես բարբառելով` սեղեխներին անդ նա դիմեց և խոսք ասաց.
«Ինձ լսեցեք, ով խոսնայրներ կորովալիր, դուք որ այստեղ ու այս տան մեջ,
Երբ իմ սիրած ամուսինը բացակա է արդեն երկար, շատ ժամանակ,
Դուք հանապազ զբաղված եք կերուխումով, խրախճանքով անօրինակ
Եվ պնդում եք, թե այլ առիթ չկա դրան, այլ միմիայն այստեղ անվերջ
{{տող|70}}Դուք մրցում եք, թե ո՞վ ձեզնից ինձ հետ պիտի ամուսնանա և ինձ տանի։
Ահավասիկ, կանչում եմ ձեզ մի մրցության, որ գործն իսկույն կորոշի.
Ես դնում եմ այստեղ ահա մեծ, լայնաղեղն աստվածազարմ Ոդիսևսի.
Ով ձեզանից կարողանա ամուր ձեռքով լարը ձգել, թողնել ուժգին
Եվ սլաքը շեշտ անցկացնել անցքով բոլոր, տասնևերկու տապարների,
Ես հենց նրա հետ կգնամ և կթողնեմ օթևանն իմ, այս տունը պերճ,
Թեպետ անչափ չքնաղ է սա, որտեղ, ավա՜ղ, անցել է իմ կյանքը մատաղ,
Եվ դեռ, կարծեմ, տունն այս երկար պիտի հիշեմ, թեկուզ նույնիսկ երազի մեջ»։
Ասաց` այդպես և պատվիրեց Եվմեոսին՝ խոզարածին աստվածային,
Սեղեխների առաջ հապճեպ դնել աղեղն և երկաթներն վառ, գեղեցիկ.
{{տող|80}}Խիստ արտասվեց Եվմեոսը, սակայն իսկույն նա կատարեց հրամանն այդ,
Սրտանց ջայլեց և մյուս հովիվն, երբ որ տեսավ չքնաղ աղեղն իր արքայի,
Բայց կշտամբեց իսկույն նրանց Անտինոոսը, անվամբ կոչեց ու այս ասաց.
«Դո՜ւք, գռեհիկ ով պանդույրներ, որ միմիայն միշտ հոգում եք ձեր առօրյան,
Ո՛հ, թշվառներ, ի՞նչ եք թափում արցունքն այդպես և թագուհու սիրտն աղեկեզ
Զուր բորբոքում իր կրծքի տակ։ Առանց այդ էլ նրա հոգին
Վշտահար է հիմա սաստիկ, քանզի կորել է ամուսինն իր սիրելի,
Ուստի և դուք լուռ նստեցեք, կերեք կամ դուրս կորեք իսկույն
Եվ անդ, դրսում, ջայլանք արեք։ Գետնին դրեք աղեղը հարթ,
Որ աստ մրցեն խոսնայրները, բայց չեմ կարծում, որ այժմ հեշտիվ
{{տող|90}} Հնար գտնենք ձգել, լարել աղեղն հղկված ու ամրապինդ,
Քանզի բոլոր դյուցազնասիրտ քաջերի մեջ բնավ չկա այնպիսի մարդ,
Որպիսին էր Ոդիսևսը։ Նրան երբեմն ինքն տեսա
Եվ հիշում եմ, թեպետ իրոք ես մի մանուկ էի այնժամ»։
Ասաց այդպես, մինչդեռ ինքը իր սրտի մեջ նա հույս ուներ,
Որ ինքն անշուշտ կձգի լարն և կանցկացնի նետն անցքերով վառ երկաթի,
Մինչ առաջինն հենց ինքը նա անդիր վրա պիտի փորձեր
Հարվածն հուժկու ձեռքից ազնիվ Ոդիսևսի, որին, նստած նրա տան մեջ,
Այնքան լպիրշ անարգել էր՝ գրգռելով նաև բոլոր ընկերներին։
Եվ բարբառեց այնժամ այնտեղ զորությունը Տելեմաքի.
{{տող|100}}«Ավա՜ղ, Զևսը Կրոնոսյան ինձ, կարծես թե, խելքահան է արել արդեն.
Ահավասիկ, գերահռչակ ու խորագետ մայրն իմ հայտնեց աստ բացարձակ,
Որ նոր մարդու կմիանա և կթողնի նա տունը այս, գեղեցկաշեն,
Իսկ ես այստեղ հրճվում եմ արդ ծիծաղելով, հոգիս կարծես խելացնոր:
Օ՛ն անդր, շո՜ւտ, ժամն է հասել, դուք, խոսնայրներ, սկսեցեք մրցանքը այդ.
Չէ՞ որ չկա այսպիսի կին երկրում ամբողջ աքեական,
Ո՛չ Արգոսում, Միկենեում, ո՛չ Պիլոսում ավազածիր ու սրբազան,
Ո՛չ ծովաշուրջ Իթակեում, ոչ Էպիրում սև ու ցամաք.
Դուք այդ գիտեք, կարիք չկա, որ դրվատեմ ես մորը իմ արժանագով։
Մի դանդաղեք այլևս հիմա և զանց արեք պատրվակներն ուշացնելու,
{{տող|110}}Բավակա՜ն է, որքան այստեղ ձգձգեցիք դուք մրցության գործը վսեմ,
Ես ինքս ահա իմ ուժերը այս աղեղի մրցանքի մեջ պիտի փորձեմ:
Ա՜խ, եթե ես լարը ձգեմ, նետեմ սլաքն անցքի միջով երկաթների
Էլ այսուհետ ես բնավին չեմ վշտանա, որ մայրը իմ գերամեծար
Տունն այս թողեց և միացավ այլ մարդու հետ, այլ կմնամ իմ հարկի տակ,
Եթե պարզվի, որ կարող եմ ես հայրական զենքը շարժել այժմ քաջաբար»։
Ասաց այդպես ու վեր թռավ, կանզնեց ուղիղ, ապա հանեց իր վրայից
Ծիրանագույն ծածկոցն, ապա ուսից գցեց սուսերը սուր։
Արագ փորեց նա մի խանդակ, մեջը ցցեց տապարները,
Որոնք հողում ամուր պնդեց, չափեց լարով, ուղիղ շարեց
{{տող|120}}Ու կոխ տվեց հողը ոտքով։ Երբ այդ տեսան, շատ զարմացան,
Քանզի կարգին նա կատարեց այնպիսի գործ, որը երբեք չէր տեսել նա։
Կանգնեց ապա նա շեմքի մոտ և սկսեց փորձել աղեղն իր հայրական.
Ցնցեց աղեղն երեք անգամ՝ ճիգ թափելով մի կերպ լարել,
Երեք անգամ ձեռքից պոկվեց լարը ուժգին, բայց դեռ սիրտն էր իր հուսալիր,
Ու կարծում էր, որ կձգի և կանցկացնի սլաքն անցքով երկաթների.
Գուցե իրոք չորրորդ անգամ աղեղի լարը նա ձգեր լարվածությամբ,
Եթե գլխով չաներ հայրը և ցույց չտար, որ աշխույժն իր նա ընդհատի
Եվ բարբառեց այնժամ նրանց սուրբ կորովը Տելեմաքի,
«Վա՜յ ինձ, ուրեմն անզոր եմ ես ու հանապազ անփառունակ պիտի մնամ
{{տող|130}}Եվ կամ գուցե դեռահաս եմ ու վստահ չեմ ես զորությանն իմ ձեռքերի,
Որ կվանեմ ես թշնամուն, երբ իմ վրա կռվով նա գա նախահարձակ։
Այժմ արդեն դուք, որ ինձանից գերազանց եք կարողությամբ ձեր քաջազոր,
Փորձե՞ք ահա լայն աղեղն այս, որ շուտ վերջ տանք մենք մրցույթին։
Ասաց այդպես և լայն աղեղն իսկույն դրեց այնտեղ գետնին`
Հենելով այն դռան հղկված ու ամրակուռ այն փեղկերին։
Ապա հապճեպ պերճ աղեղի ծայրին տնկեց արագաթիռ նա մի սլաք
Եվ շուտափույթ նորից նստեց այն բազմոցին, ուստեք առաջ նա վեր կացավ։
Այնժամ նրանց անդ բարբառեց Անտինոոսը Եվպիթածին.
«Բարեկամնե՜ր, մենք բոլորս այժմ կըսկսենք. ամեն մեկը թող վեր կենա
{{տող|140}}Եվ իր հերթին աջակողմից թող մոտենա, ուստեք լցնում են արդ գինին»։
Այդպես ասաց Անտինոսը, և այդ խոսքը հավանեցին բոլորեքյան։
Հանդես եկավ նախ և առաջ Լիոդեսը Էնոպսածին։
Խոսնայրների գուշակն էր նա, նստում էր միշտ ընթեր շքեղ սարկարանին,
Անդ բոլորից միայն սրան խիստ ատելի էին ոճիրն ու քարվականքն։
Զայրանում էր սեղեխների դեմ նա հաճախ և նրանց զեխ արարքի դեմ։
Ահավասիկ, նա նախապես վերցրեց աղեղն ու սլաքը պղնձասուր,
Կանգնեց այնտեղ, շեմքին մոտիկ, և սկսեց լայն աղեղը փորձել այդպես։
Լարը ձգել չկարեցավ. անփորձ էին նրա ձեռքերը նրբագույն
Եվ հոգնեցին այնտեղ շուտով, ուստի դիմեց և խոսք ասաց սեղեխներին։
{{տող|150}}«Բարեկամնե՜ր, չեմ կարող ես լարը ձգել. մեկ ուրիշը թող գա, վերցնի,
Մինչ աղեղն այս դեռ բազմաթիվ դյուցազունների սիրտն ու հոգին
Կխորտակի ու կկորզի, և բացի այդ` շատ ավելի լավ կլինի
Աև մահանալ, քան կենդանի մնալ, իբր անհաջողակ այն գործի մեջ,
Հանուն որի հավաքվում ենք մենք ամեն օր և սպասում աստ օրնիբուն:
Գուցե շատերն իրենց սրտում հույս ունեն և համոզված են,
Որ կտանեն Պենելոպե վեհ ամուսնուն Ոդիսևսի,
Բայց երբ փորձեն լայնաղեղն այս և հասկանան՝ ի՛նչ բան է դա,
Ապա շուտով, պերճ ընծաներ խոստանալով, պիտի փնտրեն աքեացի
Պեղեցկազգեստ այլ հարսնացու, իսկ տիկինն այս կամուսնանա այն քաջի հետ,
{{տող|160}}Ով գերազանց ընծաներ տա և ում բախտն է վիճակել այդ արդարացի»։
Ասաց այդպես և լայնաղեղն իսկույն դրեց այնտեղ գետին՝
Հենելով այն դռան հղկված և ամրակուռ այն փեղկերին։
Ապա հապճեպ ծանր աղեղի ծայրին տնկեց նա մի սլաք
Եվ շուտափույթ նստեց նորից այն բազմոցին, ուստեք առաջ նա վեր կացավ։
Եվ Անտինոոսն աղաղակեց զայրագնաբար, նվամբ կոչեց ու խոսք ասաց.
«Ո՜վ Լիոդես, այդ ի՞նչ խոսք էր, որ դուրս թռավ քո շուրթերից.
Սարսափելի և դաժան խոսք, որն ես, իրավ, ամաչում եմ լսել անգամ:
Ինչպե՞ս է որ այս աղեղը մեծ քաջերի սիրտն ու հոգին
Պիտ խորտակի և կամ կորզի, նրա՞ համար, որ դու ձգել չկարեցար։
{{տող|170}}Ոչ, չի ծնել քեզ քո մայրը գերամեծար, իբր այնպիսի մի զավակի,
Որ քաջաբար օգտագործես դու աղեղն ու սուր սլաքը.
Բայց կան այստեղ այլ սեղեխներ մեծահռչակ, թող գան, ձգեն լարը ընտիր»։
Ասաց այդպես և պատվիրեց նա այծարած Մելանթևսին.
«Ո՜վ Մելանթևս, վեր կաց շուտով, կրակ վառիր դու թեժ և թունդ
Եվ առընթեր դիր մի նստիք, որի վրա մորթը փռիր դու լայնալիր,
Այլև գնա և պահեստից փութապես բեր ճարպի մի գունդ։
Թող ճարպն հալեն պատանիներն, թող տրորեն աղեղի լարն,
Որ լայնալիճն ապա փորձենք և ավարտենք այս մրցույթը հաղթանակով»։
Ասաց այդպես, և Մելանթևսը անհապաղ վառեց այնտեղ կրակն անշեջ,
{{տող|180}}Իսկ առընթեր բերեց դրեց նա մի նստիք, դրա վրա մորթը փռեց
Եվ շուտափույթ նա պահեստից վերցրեց, բերեց ճարպի մեծ գունդ։
Արդ, հալեցին ճարպն հոմանիք և սկսեցին փորձել հերթով աղեղը այն,
Սակայն ձգել չկարեցան, թեպետ անչափ ճիգ թափեցին, ուժ և կորով։
Մինչ տակավին հանդես չեկան ո՛չ Եվրիմաքն աստվածային, ո՛չ Անտինոոսն,
Որ առաջնորդ էին բոլոր սեղեխներին` դիրքով հզոր ու գերազանց:
Այդ միջոցին խոզարածը և եզնարածն աստվածազարմ Ոդիսևսի
Տնից հանկարծ դուրս գնացին՝ մեկը մյուսին հետևելով,
Եվ դուրս գնաց նույնպես ինքը՝ Ոդիսևսը աստվածակերպ։
Երբ դուրս եկան նրանք այնտեղ, բակի ետև, դարպասից դուրս,
{{տող|190}}Ոդիսևսը նրանց դիմեց և խոսք ասաց գորովալիր.
«Դո՜ւք, եզնարած և խոզարած, ուզում էի խոսք ասել ձեզ,
Սակայն ասե՞մ, թե՞ չասեմ այդ, թեպետ սիրտս ներշնչում է, որ ես ասեմ:
Ինչպե՞ս արդյոք դուք կօգնեիք Ոդիսևսին, եթե հանկարծ նա այստեղ գար,
Եվ կամ եթե մի ոմն աստված նրան բերեր, և նա կանգներ հիմա ձեր դեմ,
Խոսնայրների՞ն դուք կօգնեիք անխարդախ, թե՞ Ոդիսևսին։
Արդ, ասացեք, ինչպե՞ս է այդ ձեր սրտի մեջ այժմ ներշնչում ձեզ ձեր հոգին»:
Եվ եզնարած նախրորդն իսկույն պատասխանեց ու խոսք ասաց.
«Ո՜հ, իցի՜վ թե, դո՛ւ Զև՜ս մեր հայր, այդ մեր փափագը կատարես.
Թող որ նա գա, դյուցազունն այդ, կամ թող աստվածն այստեղ բերի մեր արքային,
{{տող|200}}Եվ դու այնժամ նոր կիմանաս իմ կորովը և զորությունն իմ ձեռքերի»։
Նույնպես և նա, Եվմեոսը, ջերմ աղոթեց իսկույն անմահ աստվածներին,
Որ ետ բերեն ամենիմաց Ոդիսևսին դեպի իր տուն։
Երբ որ նրանց միտքն ու հոգին լավ իմացավ անդ Ոդիսևսը իմաստուն,
Կրկին նրանց, այդ երկուսին, այնտեղ դիմեց և խոսք ասաց.
«Ե՜ս եմ, որ կամ, իմ տանն եմ ես՝ բյուր-բյուրավոր ժանտ աղետները հանդուրժած,
Քսան տարի անցնելուց ետ՝ վերադարձա ես իմ երկիրն հայրենավանդ,
Բայց տեսնում եմ, որ իմ բոլոր ծառաներից դուք եք միայն, որ սրտատենչ
Փափագում եք իմ գալստյան, իսկ մյուսներից դեռ չեմ լսել ամենևին,
Որ աղոթքով ցանկանային իմ գալուստը, իմ վերադարձը դեպի տուն:
{{տող|210}}Արդ, ես կասեմ ձեզ երկուսիդ, թե ի՞նչ է պետք, ի՞նչ կլինի այսուհետև
Եթե աստվածն իմ ձեռքով այն հաղթահարի սեղեխներին ամբարտավան,
Կամուսնացնեմ ձեզ երկուսիդ ու ձեզ կտամ նաև առատ գույքեր ու գանձ,
Տուն կշինեմ ես ձեզ համար առանձնակի, իմ տան կողքին,
Եվ դուք կապրեք, ինձ հարազատ, իբրև ընկեր կամ հանց եղբայր Տելեմաքին,
Իսկ որպեսզի դուք ինձ հիմա լավ ճանաչեք և համոզված լինեք սրտով,
Ահավասիկ, կհայտնեմ ձեզ և ցույց կտամ մի այլ նշան
Ահա սպին, որ ինձ ճերմակ իր ատմով հասցրեց վարազն,
Երբ որդոց հետ Ավտոլիկի որս անելու ես գնացի դեպի Պառնաս»։
Այդ ասելով՝ մի կողմ քաշեց նա ցնցոտին, նշեց սպին իր հոլանի,
{{տող|220}}Եվ երբ տեսան նրանք սպին, ճանաչեցին բացեիբաց,
Հեծեծացին անդ լալագին ու ձեռքերով փաթաթվեցին Ոդիսևսին ամենիմաց
Եվ գրկեցին, նրա գլուխն և ուսերը համբուրեցին սիրակարոտ։
Ոդիսևսը նույնպես հուզված ջերմ համբուրեց նրանց գլուխն ու ձեռքերը։
Այդպես նրանց ջայլանքի մեջ պիտի թողներ մայր մտնող լույսը Արևի,
Թե Ոդիսևսը ձայն չտար և չընդհատեր լացուկոծը այդ ընդհանուր
«Շո՛ւտ վերջ տվեք հեծեծանքին ու ջայլանքին, մի գուցե այժմ մեկնումեկը
Դուրս գա տնից, մեզ նկատի և ներս գնա ու բոլորին գործը պատմի:
Արդ, ներս գնանք, բայց ոչ մեկ տեղ ու միասին, այլ միառմի.
Նախ ես, ապա ներս եկեք դուք, բայց ուշադիր դուք հետևեք իմ նշանին։
{{տող|230}}Բոլորեքյան այստեղ դրանք՝ սեղեխները մեծահռչակ,
Չեն ցանկանա, հարկավ, ինձ տալ լայն աղեղը և կապարճն իր սլաքներով,
Ուստի աղեղն, ով խոզարած աստվածային, վերցրու և բեր դու տան միջով
Եվ ինձ հանձնիր ու այս ձեռքիս, նաև կանանց փութանակի դու պատվիրիր,
Որ ամրապինդ փակեն, կողպեն նրանք այնտեղ իրենց դռները սենյակի:
Եթե հանկարծ ներսից լսեն ճիչ, աղաղակ կամ հեծեծանք տղամարդկանց՝
Մեր գավիթում կամ բակի մեջ, թող դեպի բակը դուրս չգան,
Այլ թող այնտեղ մունջ ու լռիկ նստած մնան շուրջը իրենց աշխատանքի։
Իսկ քեզ, ահա, Փիլետիոս աստվածակերպ, պատվիրում եմ. դուռը բակի
Դու սողնակով շուտով փակիր և չվանով այն փաթաթիր, ամուր կապիր»։
{{տող|240}}Այդպես ասաց, քայլեց, գնաց նորից տունն իր գեղեցկաշեն,
Ապա նստեց այն նստիքին, ուստեք առաջ նա վեր կացավ,
Եվ ներս եկան հետո հովիվ ծառաները աստվածազարմ Ոդիսևսի,
Մինչդեռ աղեղն էր իր ձեռքում շարժում, փորձում Եվրիմաքոսը անդադար,
Տաքացնում էր այստեղ-այնտեղ վառ կրակով, քսմսում էր ճարպը լարին,
Բայց և այնպես չկարեցավ լարը ձգել. հուզվեց սրտով նա իր ազնիվ
Եվ զայրացած աղաղակեց ու այս խոսքը սրտակոտոր ձայնով ասաց.
«Վա՜յ ինձ, ավա՜ղ, վշտացած եմ և՛ իմ բախտի, և՛ բոլորիդ բախտի համար.
Ոչ թե միայն նրա համար եմ ես հուզված, որ զրկվեցի հարսանիքից,
Թեպետև դա ցավալի է (շատ կան, իրավ, աքեացի չքնաղ կանայք
{{տող|250}}Ծովապարփակ Իթակեում ու այլևայլ քաղաքներում մեզ հարակից)
Այլ նաև որ կարողությամբ այնքան ենք մենք նվաստագույն, թույլ ու տհաս,
Քան Ոդիսևսն աստվածային, որ չենք կարող ձգել այս պինդ աղեղի լարն,
Ուրեմն այս մեր քարվականքը պիտ իմանան սերունդները հետագայում»։
Եվ Անտինոոսն Եվպիթածին այսպես նրան իր խոսքն ասաց.
«Ո՛չ, չի կարող այդ պատահել, Եվրիմաքոս, այդ նաև դու շատ լավ գիտես:
Դու տե՜ս, այսօր ողջ ազգի մեջ տոն է, մի սուրբ, ընդհանուր տոն,
Եվ, հիրավի, ինչպե՞ս պիտի այս վիճակում լարը ձգենք լայն աղեղի:
Հանգիստ թողնենք աղեղն այստեղ, տապարներն էլ թող աստ մնան,
Քանզի պարզ է, կարծում եմ ես, որ ոչ մի մարդ այստեղ չի գա և չի տանի
{{տող|260}}Այդ ամենը ապարանքից Լաերտածին Ոդիսևսի։
Ուրեմն՝ օն ա՜դր, թող որ լցնի գինեմատույցն այժմ բաժակները լեփ-լեցուն,
Որպեսզի մենք հեղում անենք, իսկ աղեղը բոլորաձև առայժմ թողնենք։
Առավոտյան թող այծարած Մելանթևսը փութանակի
Այծեր բերի, հանց պատրուճակ, լավագույնները հորանից։
Մենք կզոհենք թիկնամսերը քաջաղեղ Ապոլլոնին
Եվ կսկսենք փորձել աղեղն ու կավարտենք այս մրցությունն»։
Անտինոոսն այդպես ասաց, նրանց այդ խոսքն հավանելի ու լավ թվաց:
Բանբերները ջուր բերեցին և ձեռքերին նրանց հապճեպ անդ լցրեցին,
Պատանիները խմիչքով լի լցրեցին սարկարանը մինչև բերան,
{{տող|270}}Հեղում արին և ըմպակները ամենքին բաժանեցին:
Այդպես, հեղումն ավարտելով, կուշտ խմեցին, որքան որ սիրտն էր փափագում,
Բայց Ոդիսևսն ամենիմաց, լի նենգանքով, դիմեց նրանց և խոսք ասաց.
«Արդ, ինձ լսեք, մեծահռչակ, վեհ թագուհու դուք խոսնայրներ,
Ձեզ կասեմ այն, ինչ որ սիրտն է ինձ ներշնչում իմ կրծքի տակ,
Աղերսում եմ, մանավանդ ձեզ, ո՛վ Եվրիմաք, ո՜վ Անտինոոս աստվածակերպ,
Դու որ այդպես այդ ասացիր և հայտնեցիր աստ քո խորհուրդը իմաստուն՝
Թողնել մրցանքը աղեղի և գործն հանձնել աստվածների կամքին միայն,
Որ հաղթությունն առավոտյան նա՛ վաստակի, ում որ կտա ինքը աստված:
Բայց նաև ինձ դուք տվեք այժմ աղեղն հղկված, որպեսզի գեթ ձեր առաջ արդ
{{տող|280}}Եվ ես փորձեմ ուժը ձեռքիս ու կորովն իմ, որ իմանամ՝ դեռ կա՞ արդյոք
Զորությունն այն, ինչպես առաջ դա կար մարմնիս անդամներում,
Թե՞ անխնամ, իմ տանջալից թափառման մեջ, խորտակված է իմ ուժն իրոք».
Ասաց այդպես, վրդովվեցին նրանք բոլորն ամբարտավան,
Խիստ վախեցան, որ մի գուցե `հանկարծ ողորկ աղեղի լարը նա ձգի,
Իսկ Անտինոոսը գոռգոռաց ու խոսք ասաց հայհոյանքի,
«Ո՜հ, դու շրջիկ թշվառական, հիմա՛ր, քո մեջ խելքի նշույլ անգամ չկա,
Եվ մի՞թե քեզ բավական չէ, որ այժմ այստեղ, քաջերիս հետ մեծահռչակ,
Հանգիստ հրճվում ես խնջույքում ու քո բաժինն էլ ստանում ես լիուլի:
Եվ բացի այդ՝ լսում ես մեզ, մեր ճառերը։ Մինչդեռ երբեք ոչ մի մուրիկ
{{տող|290}}Չի լսել մեզ և մեր խոսքը և չի բազմել մեր մեջ այսպես ու դեմառդեմ։
Այդ մեղրածոր գինին քեզ այժմ խելքից հանեց, հանց կուրացնում է շատերին,
Ով ագահ է և որկրամոլ, ով խմում է քաղցր գինին շատ անկանոն։
Նույն այդ գինին մի ժամանակ խելքից հանեց կենտավրոսին՝
Եվրիտիոնին՝ մեծահոգի Պիրիթոոսի ապարանքում։
Լապիթներին հյուր էր եկել, մինչ մտակուր արեց նրան քաղցր գինին,
Նա մոլեգնեց ու բորբոքեց Պիրիթոոսի տանը հուժկու կռիվ ու կագ:
Վիշտը տիրեց հերոսներին, հարձակվեցին, դուրս քաշեցին նրան տնից,
Ապա հապճեպ սուր պղնձով քիթն ու ականջը կտրեցին,
Եվ, խելազուրկ, նա հեռացավ այդ հյուրընկալ ապաստանից,
{{տող|300}}Գնաց՝ սիրտը շամբշանքով լի և խենթի պես հոգետոչոր:
Այդպես ծագեց թշնամանքը կենտավրների ու այդ հզոր քաջերի մեջ։
Գինեմոլ էր նա չափազանց, և իր գլխին ինքն էլ թափեց մահ ու փորձանք:
Եվ քեզ նույնպես ժանտ աղետներ գուշակում եմ ես չարագույժ,
Եթե ձգես լարն աղեղի, աստ օգնություն կարեկցական էլ չես գտնի,
Քեզ սև նավով ես կուղարկեմ դեպ Էքետոսն, այն թագավորը խուժադուժ,
Որ մահապարտ մարդկանց համար արհավիրք է կործանարար.
Նրա ձեռքից դու էլ երբեք չես ազատվի։ Տեղդ նստիր դու այժ հանգիստ,
Գինին խմիր և մի մտիր մրցության մեջ քաջերի դեմ այս պատանի»։
Բայց առարկեց նրան այնժամ Պենելոպեն խոհեմամիտ և այս ասաց.
{{տող|310}}«Ո՛չ, Անտինոոս, լա՜վ չես անում, անարդար ես վարվում այստեղ,
Որ անարգում ես հյուրերին Տելեմաքի, որոնք գալիս են նրա տուն,
Կամ կարծում ես, որ եթե սա, իր ձեռքերի ուժին վստահ,
Ոդիսևսի մեծ աղեղի լարը ձգել կարողանա,
Ապա ուրեմն ինձ կտանի նա իր տունը, և կլինեմ ես կրա կին,
Մինչդեռ այդ միտքը նա չունի, չի մտածում նա այդ մասին։
Թող որ բնավ ձեզնից ոչ ոք այս առիթով չվշտանա.
Շարունակեք խնջույքը ձեր, այդ անվայել գործը երբեք գլուխ չի գա»։
Այնժամ նրան իր խոսքն ասաց և առարկեց Պոլիբոսյան Եվրիմաքը.
«Ո՜հ, դստրիկդ Իկարիոսի, Պենելոպե դու խելացի,
{{տող|320}}Մենք չենք կարծում, որ իրոք նա քեզ կտանի. գործ կլիներ դա անարժան,
Այլ միմիայն ամաչում ենք մենք ճոշանքից տղամարդոց ու կանացի.
Թերևս մի օր աքեյանց մեջ ստոր մի մարդ, մի լրբենի, խոսի այսպես.
Նվաստագույն բազում մարդիկ խոսնայր դարձան մի դյուցազուն քաջի կնոջ,
Սակայն նրանք անզոր եղան լարը ձգել նրա ողկված, մեծ աղեղի,
Մինչդեռ եկավ մի շրջմոլիկ, մի խեղճմուրիկ, լարը ձգեց,
Այլև սլաքն հեշտ անցկացրեց անցքի միջով երկաթների,
Այդպես կասեն, և մեզ համար դա կլինի մի առականք ամոթալի»։
Եվ խելացի Պենելոպեն այսպես նրան անդ առարկեց ու խոսք ասաց.
«Եվրիմաքոս, ազգերի մեջ ավելի շուտ փառազուրկ են նրանք, ովքեր
{{տող|330}}Չեն ամաչում անվերջ վատնել տուն ու տեղը մեծահռչակ մի հերոսի,
Իսկ այստեղ այժմ ի՞նչ ես տեսնում դու խայտառակ կամ անարժան,
Մինչ այս շրջիկն է, հիրավի, քաջահասակ և պնդակազմ,
Եվ ասում է նա, ինքնապանծ, որ զավակն է ինքը ազնիվ ծնողների,
Ուստի նաև նրան տվեք աղեղն հղկված, տեսնենք՝ գործից ի՞նչ դուրս կգա,
Սակայն ահա հայտնում եմ ձեզ, և այդ խոսքը կկատարվի.
Իրոք, եթե այժմ նա ձգի լարն աղեղի, և Ապոլլոնն փառք տա նրան,
Փարթամ զգեստ կհագցնեմ իսկույն նրան, կտամ բաճկոն ու պատմուճան,
Կնվիրեմ սուր մի նիզակ, իբրև պաշտպան ընդդեմ մարդկանց ու շների,
Կտամ նրան երկսայրի սուր և ոտքերի համար մույկեր գեղեցկափայլ
{{տող|340}}Եվ կառաքեմ նրան այնտեղ, ուր փափագում է նա սրտանց»։
Մինչ իր մորը պատասխանեց և խոսք ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Մա՜յր իմ, ոչ ոք աքեյանց մեջ այժմ չի կարող տիրել, իշխել այս աղեղին.
Ում կամենամ, ես այն կտամ կամ կմերժեմ, ինձնից բացի, իրավունքն այդ
Ոչ ոք չունի, ո՛չ քարքարոտ Իթակեի իշխանները արժանավոր,
Ո՛չ էլ նրանք, որ իշխում են Էլիսի լայն ու ձիաբույծ կղզիներին։
Ոչ, դրանցից բնավ ոչ ոք ինձ չի կարող արգելք լինել, եթե ես տամ
Կամ նվիրեմ Ոդիսևսի մեծ աղեղը այս շրջիկին, թեկուզ առմիշտ,
Բայց դու գնա քո սենյակը, գործդ հոգա այնտեղ հիմա
Եվ հետևիր քո գործվածքին ու ոստայնին, հրամայիր ծառաներին,
{{տող|350}}Որ աշխատանքը կատարեն, իսկ աղեղը տղամարդկանց գործն է միայն,
Մանավանդ իմ, և իմ տան մեջ ես եմ միայն իշխող տերը իրավազոր»:
Ասաց այդպես, Պենելոպեն, խիստ զարմացած, իր սենյակը իսկույն գնաց.
Որդու ազդու և խելացի խոսքը խորունկ նրա հոգու մեջ թափանցեց։
Երբ որ այդպես նա բարձրացավ անդ, վերնատուն, նաժիշտ կանանց հետ միասին,
Ջայլեց սրտանց և ջերմ ողբաց սիրակարոտ իր ամուսին Ոդիսևսին,
Մինչև որ քունն անուշաբույր նրա աչքին ցողեց խաժակն Աթենասը։
Իսկ կոր աղեղն վերցրեց տարավ Ոդիսևսին խոզարածը աստվածային,
Գոռգոռացին տան մեջ իսկույն սեղեխները բոլորեքյան,
Եվ ոմանք էլ՝ պատանիներն ամբարտավան, աղմըկելով այս ասացին.
{{տող|360}}«Ո՞ւր ես տանում կոր աղեղը, ո՞վ խոզարած դու ատելի և գռեհիկ.
Վայրենամիտ, քեզ կլափեն խոզերիդ մոտ քո շները արագավազ,
Որոնց այնտեղ դու ես սնել, մինչ օգնություն հովիվներից քեզ չի լինի,
Եթե միայն Ապոլլոնի, աստվածների ողորմությունը մեզ հասնի»։
Այդ ասացին, աղեղն իսկույն խոզարածը դրեց գետնին, ուր կանգնած էր.
Ահաբեկվեց նա բազմամբոխ գոռգոռոցից, որը տան մեջ թնդաց այնտեղ,
Բայց մյուս կողմից Տելեմաքոսն աղաղակեց և խոսք ասաց սպառնալից.
«Հայրիկ, աղեղն առաջ տար շուտ և մի լսիր դու ամենքին,
Թե ոչ՝ իսկույն, թեպետ քեզնից կրտսեր եմ ես, կվռընդեմ քեզ դեպի դաշտ
Ու քարերով կհարվածեմ, քանզի քեզնից զորավոր եմ ես իսկապես.
{{տող|370}}Ա՜խ երանի այս իմ ձեռքով ու զորությամբ նույնքան լինեմ ես գերազանց
Սեղեխներից բոլորեքյան, որոնք լցված են, ավադիկ, մեր տանն այսպես.
Այնժամ անշուշտ զայրագնաբար մեր տնից դուրս կքշեի ես շատերին,
Որոնք այստեղ արդ մոլեգնում են խայտառակ և հորինում միշտ քարվականք»։
Ասաց այդպես, խոսնայրները նրա վրա հըռհըռացին ծանակելով,
Բայց մեղմացավ նրանց դաժան վրդովունքը Տելեմաքի արարքի դեմ,
Մինչ խոզարածը տան միջով վերցրեց տարավ աղեղն այնժամ,
Տարավ, կանգնեց նա առընթեր և խելացի Ոդիսևսի ձեռքը դրեց,
Ինքը ապա կանչեց դայակ Եվրիկլիային և խոսք ասաց.
«Տելեմաքն է պատվիրում քեզ, ով Եվրիկլիա դու խորիմաց,
{{տող|380}}Որ ամրապինդ փակես, կողպես իսկույն դռները սենյակի,
Եթե մեկը ներսից լսի ճիչ ու աղմուկ մեր բակի մեջ կամ հառաչանք
Տղամարդկանց, թող դեպի բակը դուրս չգա բոլորովին,
Այլ թող այնտեղ մունջ ու լռիկ նստեն միայն շուրջը իրենց աշխատանքի»։
Նա բարձր ասաց, խոսքը այդ այն դայակի սրտին ազդեց,
Փակեց դռները սենյակի, և բազմաթիվ ծառաները անդ մնացին։
Փիլետիոսն էլ վեր կացավ անդ սուսուփուս և շուտ տնից թռավ դուրս,
Հապճեպ փակեց նա ամրապինդ պարսպապատ բակի դարպասն
Գավիթում կար մի պինդ չվան, կոր նավերի կառանն էր պիրկ.
Փիլետիոսը դրանով բակի դուռը ամուր փակեց ու ետ դարձավ,
{{տող|390}}Գնաց նորից նստեց այնտեղ, այն բազմոցին, ուստեք առաջ նա վեր կացավ,
Ոդիսևսին ուղղեց հայացքն իր անքթիթ։ Մինչ Ոդիսևսը մանրախույզ
Զննում, քննում էր աղեղը, շուռ էր տալիս այս ու այն կողմ, որ իմանա՝
Արդյո՞ք եղջյուրն որդ չի կերել, քանի տերը բացակա էր հար ու երկար:
Սեղեխները նայում էին միմյանց դեմքին, և ոմանք էլ խոսում էին.
«Սա, երևի, այսօրինակ աղեղների մի հին վարպետ է քաջավարժ,
Եվ կամ գուցե սա իր տանը ճիշտ այնպիսի մի լայնաղեղ պահած ունի,
Կամ միտք ունի սոսկ այդպիսին ինքը սարքել։ Տեսեք՝ ինչպես, ահավասիկ,
Ճարտարակի ամեն կողմից զննում է այն. քաջատեղյակ է շրջմոլիկն»։
Իսկ ոմանք էլ, պատանիներն ամբարտավան սեղեխներից, ծաղրում էին.
{{տող|400}}«Իցի՜վ թե սա, օտարականն այս մուրացիկ, միշտ այսպիսի բախտ ունենա,
Ինչպես հիմա լարն աղեղի անշուշտ ձգել կկարենա»։
Այդպես ահա խոսում էին խոսնայրները, մինչ Ոդիսևսը խելացի,
Վերցրած աղեղն հզոր ու մեծ, զննում էր այն ճարտարակի ու խորիմաց,
Եվ ճիշտ ինչպես վարպետն հմուտ, որը երգում և նվագում է կիթառով
Ճարտարակի ոլորելով պիրկ աղիքը գեր ոչխարի,
Հեշտիվ կապում է կիթառի նոր սեպերին՝ երկու կողմից լարերը ձիգ,
Այդպես հեշտիվ Ոդիսևսը ձգեց լարը այն մեծագույն, լայն աղեղի,
Իսկ երբ իր աջ ձեռքով բռնեց, փորձեց լարը նա փութապես,
Զնգաց լարը և գիլ հնչեց, ինչպես հնչեղ երգն է հնչում ծիծեռնակի։
{{տող|410}}Վիշտը պատեց սեղեխներին, և այլայլվեց, փոխվեց գույնը նրանց դեմքի,
Իսկ Զևսն հանկարծ հայտնաբերեց իր նշանը. նա որոտաց որոտաձայն։
Խորունկ խնդաց Ոդիսևսը աստվածազարմ, բազմաչարչար,
Քանզի տեսավ և հասկացավ նա նշանը նենգ Կրոնոսի հզոր որդու:
Եվ նա վերցրեց անդ, սեղանի վրա ընկած, սուր սլաքը արագաթիռ,
Թեպետ այն խոր կապարճի մեջ լցված էին այլ սլաքները բազմաթիվ,
Որոնց ուժը իրենց վրա խոսնայրները պիտ փորձեին այնտեղ շուտով:
Արդ, սլաքն այդ ձեռքով վերցրեց, լարը դրեց ակոսի մեջ
Եվ տեղնուտեղն, իր նստիքին նույնիսկ նստած, նա արձակեց՝
Նետն ուղղելով դեպի նշանն և բնավին չվրիպեց,
{{տող|420}}Այլ սլաքը պղնձակուռ թռավ, անցավ անցքի միջով տապարների,
Առաջինից մինչ վերջինը։ Ոդիսևսը Տելեմաքին այնժամ ասաց.
«Տելեմաքո՛ս, տե՜ս, շրջիկը քեզ խայտառակ չարեց՝ տանդ հար նստելով,
Չշեղվեցի ես թիրախից ու նշանին զարկեցի ճիշտ և բացի այդ՝
Աղեղի լարը ձգելիս չտանջվեցի. ուրեմն ողջ է իմ կորովը,
Ուստի իրոք արժանի չեմ անարգանքին, որ տալիս են ինձ հոմանիք:
Սակայն արդեն ժամն է հասել, աքեացոց պիտ ընթրիք տանք դեռ արևով,
Որպեսզի գեթ այնուհետև, առաջվա պես, կրկին հրճվենք սիրատենչիկ
Երգ ու պարով և կիթառով, որ պաճուճանքն են խնջույքի»։
Ասաց այդպես և հոնքերով նշան արեց փութանակի Տելեմաքը՝
{{տող|430}}Աստվածազարմ Ոդիսևսի սիրած որդին, գոտեպնդվեց իր սուր թրով,
Ձեռքը առավ տեգ-նիզակը երկայնաստվեր, ապա իսկույն
Կանգնեց կողքին իր ծնողի՝ հագած զենքը պղնձակուռ և շողշողուն։
</poem>
== Երգ քսաներկուերրորդ։ Սեղեխների կոտորածը ==
