|աղբյուր =
}}
[[Category: Արձակ]]
:Երբ Սուրոյի երազելու հերթն էր գալիս, կարճ էր կապում։:— Մի ճամփով մթնով գնալիս լինեմ, ոտս մի բանի առնի՝ տեսնեմ մի չամադան, մեջը լիքը փո՛ղ...:— Թո՜ւ,— հիասթափված վրա էր նստում մեր միջի բանաստեղծը։
:Մենք պառկած էինք լինում խաղողի այգիներին մոտիկ մի տեղ, խոտի վրա կամ սալ քարին, նայում էինք աստղերին, երազում ու սպասում պահակի քնելուն։ Խաղողը մեզ համար՝ եղած-չեղած, բայց մեր ծնողների քնելու ժամին մեր վրա նոր եռանդ էր գալիս։ Աշնանամուտի երկար օրը բերքահավաքով, լողով, խաղով — չէր ջարդում մեր կորովըՄի ճամփով մթնով գնալիս լինեմ, նաև՝ մերթող լինելու մեր ժամանակն էր։ Մեզ տուն կանչում էին մեքենայորեն, քնելուց առաջ հորանջելու նման։ Եթե մոտերքում էինք լինում, ասում էինք՝ գալիս ենքոտս մի բանի առնի՝ տեսնեմ մի չամադան, որ հնչում էր որպես բարի գիշեր:մեջը լիքը փո՛ղ…
:Ձնհալից մինչև ձյուն գալը տունը մեզ համար պայմանական օթևան էր— Թո՜ւ, մեր տունը այն — հիասթափված վրա էր, ինչ ընկած էր երկնքի տակ, բոլորեքյան կանգնած լեռների գոգի մեջ. քարափն էր, այգին էր, բանջարանոցն էր... Մենք այդտեղ էինք մեծացել օձի ու հավքի, ձկան ու անասունի հետ և մեր ծնողները վտանգ չէին տեսնում նստում մեր կյանքի համար։միջի բանաստեղծը։
:Վտանգը այն էր, որ այդպես Մենք պառկած, երկնքին նայող երազող կմնանք... Չէ, կյանքը չէր թողնի։ Կյանքի քերանքից էինք լինում խաղողի այգիներին մոտիկ մի կերպ գնդած Սուրոն չէր թողնում։:Նա ամեն անգամ այսպես ջուր էր մաղում մեր անշահտեղ, սանձարձակ երևակայության վրա։ Եվ ամեն անգամ Սուրոյին թքել-մրելուց հետո այդ մի ճամպրուկ փողըխոտի վրա կամ սալ քարին, այնուամենայնիվնայում էինք աստղերին, քաշում էինք մեր երազների ոլորտը՝ ծառայեցնելու մեր նպատակներին։ Բայց ոտքի տակ ընկած այդ իրը կռացնում էր երազում ու սպասում պահակի քնելուն։ Խաղողը մեզհամար՝ եղած֊չեղած, նսեմացնոլմ էր բայց մեր երազանքը, խճճում ծնողների քնելու ժամին մեր վրա նոր եռանդ էր առօրյա պետքերիգալիս։ Աշնանամուտի երկար օրը բերքահավաքով, խանութում տեսած հնոտիների ոստայնովլողով,խաղով — այնինչ չէր ջարդում մեր հագինըկորովը, երկնքին նայելիսնաև՝ մերթող լինելու մեր ժամանակն էր։ Մեզ տուն կանչում էին մեքենայորեն, արքայազնի հանդերձ էր, որ խանութում չի քնելուց առաջ հորանջելու նման։ Եթե մոտերքում էինք լինում, մեր տակինը հրեղեն ձի էրասում էինք՝ գալիս ենք, որ փողով չեն առնում, այլ մի առավոտ ջրերից ելնում, դոփում է մեր շեմին ու մեզ դուրս կանչում... հնչում էր որպես բարի գիշեր։
:Մեր երազած աղջիկն էլ ձիու հետքերով Ձնհալից մինչև ձյուն գալը տունը մեզ համար պայմանական օթևան էր գալու, սնվելու մեր տունը այն էր առավոտվա ցողով, հագնելու ինչ ընկած էր ծովի փրփուրերկնքի տակ, ծա՛խս չէր պահանջելու։բոլորեքյան կանգնած լեռների գոգի մեջ․ քարափն էր, այգին էր, բանջարանոցն էր… Մենք այդտեղ էինք մեծացել օձի ու հավքի, ձկան ու անասունի հետ և մեր ծնողները վտանգ չէին տեսնում մեր կյանքի համար։
:Մենք անփող ապրելակերպին հավատում էինք — մինչև դարավերջ մնում Վտանգը այն էր մի ինչ-, որ երեսուն տարի։ Եթե ապրել լինում էր գրեթե առանց փողիայդպես պառկած, ինչո՞ւ պիտի չապրվեր բոլորովին անփող։ Նրա՛նք պիտի չհավատայիներկնքին նայող երազող կմնանք… Չէ, ովքեր փող ունեին ու զորությունը գիտեին, իսկ Սուրոյի նմանը պիտի հավատար, երազեր ու տենչար անփող հասարակարգ։ Բայց կյանքը չէր հավատում։ Երևում էր, նրանք այնքա՜ն չէին ունեցել, չունենալը այնպե՜ս էր հիվանդացրել նրանց, որ փողի վերանալը նրանց համար կյանքից վերանալ կնշանակեր։ Այդքան չունենալուց հետո թողնի։ Կյանքի քերանքից մի օր ունենալու հրաշքին հավատալուց նրանք իրենց զրկել չէին կարող։կերպ գնդած Սուրոն չէր թողնում։
:Երբ շատ էինք պարսավում Սուրոյի գետնաքարշությունը, երբ Նա ամեն անգամ այսպես ջուր էր մաղում մեր իմացավ արդար-հավասար կյանքի պատկերն անշահ, սանձարձակ երևակայության վրա։ Եվ ամեն անգամ Սուրոյին թքել֊մրելուց հետո այդ մի ճամպրուկ փողը, այնուամենայնիվ, քաշում էինք գծում նրա աչքի առաջմեր երազների ոլորտը՝ ծառայեցնելու մեր նպատակներին։ Բայց ոտքի տակ ընկած այդ իրը կռացնում էր մեզ, մարդը տեղի նսեմացնոլմ էր տալիս.:— Մի անդամ գտնեմ ու վերջմեր երազանքը,— ասում էր։:Սուրոն ութից դպրոցը թողեց, վարորդության գնաց։ Բանակից եկավ՝ «Գազ-51» խճճում էր քշում։ Մեզնից մի քանիսը քաղաքներում սովորումառօրյա պետքերի, նկուղներում գարեջուր էին խմումխանութում տեսած հնոտիների ոստայնով,— նա արդեն տուն էր պահում։ Հայրը մեռել էրայնինչ մեր հագինը, երկնքին նայելիս, քույրը ամուսնացել արքայազնի հանդերձ էր անօժիտ, հինգ երեխա էլ դեռ նրա ձեռքին էին նայում... Երևում որ խանութում չի լինում, մեր տակինը հրեղեն ձի էր, որ փողով չեն առնում, այլ մի տղամարդու կյանքը քիչ էր այդ ընտանիքի հոգսին։առավոտ ջրերից ելնում, դոփում է մեր շեմին ու մեզ դուրս կանչում…
:Բեռնատարը փող բերում Մեր երազած աղջիկն էլ ձիու հետքերով էրգալու, բայց Սուրոն փողի հետ վարվել չգիտեր։ Պիտի աչքը տեսած լիներ, որ հետը վարվեր որպես ինքնին լինելիք բանի, պիտի գրպանում ունեցած լիներ՝ թաշկինակի նման կամ ծոցատետրի, որի գոյությունը զգար անհրաժեշտության դեպքում միայն։ Չէ, նա շատ դառնություն սնվելու էր քաշել դրա երեսիցառավոտվա ցողով, որպեսզի հիմա ոխը չհաներ։ Եվ ծախսում հագնելու էր կատաղի։ Գրաստի նման աշխատում էր՝ ծախսում էր պորտաբույծի պես։ Տնեցիներին հագցնումծովի փրփուր, կերցնում, մնացածը տալիս էր քամուն։ծա՛խս չէր պահանջելու։
:Ամռանը արձակուրդ գնացած ընկերների համար մեկ-երկու անգամ խնջույք էր սարքում գետափին։ Մեկի համար ավազ կրած Մենք անփող ապրելակերպին հավատում էինք — մինչև դարավերջ մնում էր մի ինչ֊որ երեսուն տարի։ Եթե ապրել լինում, կամ անտառից փայտ բերած էր լինումգրեթե առանց փողի, կամ քոչը սար տարած էր լինում՝ մի գառինչո՞ւ պիտի չապրվեր բոլորովին անփող։ Նրա՛նք պիտի չհավատային, մի ուլ թափքը գցած բերում էր։ Ամեն անգամ օրը մթնելու վրա էր լինում։ Տասնհինգ րոպեում միս էր անում ովքեր փող ունեին ու նստում էինք ջրի մոտ։ Սուրոն միշտ ջարդվածզորությունը գիտեին, փշոտիսկ Սուրոյի նմանը պիտի հավատար, մրոտ երազեր ու տենչար անփող հասարակարգ։ Բայց չէր հավատում։ Երևում էր լինում։ Երբ էլ խնջույքը վերջանար, նա ծեգը-ծեգին գործի էր։ Իսկ մրգահասի օրերին նրան տեսնել չէր լինումնրանք այնքա՜ն չէին ունեցել, մեր այգիների ու Թբիլիսիի օդանավակայանի արանքում էր։չունենալը այնպե՜ս էր հիվանդացրել նրանց, որ փողի վերանալը նրանց համար կյանքից վերանալ կնշանակեր։ Այդքան չունենալուց հետո մի օր ունենալու հրաշքին հավատալուց նրանք իրենց զրկել չէին կարող։
:Այդտեղից էլ մի անգամ գառան հետԵրբ շատ էինք պարսավում Սուրոյի գետնաքարշությունը, երկու աղջիկ բերեց::— Ջրից չեն դուրս եկելերբ մեր իմացավ արդար֊հավասար կյանքի պատկերն էինք գծում նրա աչքի առաջ,— ասաց,— բայց պարզ սրտով աղջկերք են, տղերք։:Հետո, երբ լվացվել ու մի բաժակ թնդով հոգնությունը ջարդել մարդը տեղի էր, ասաց՝:— Էս գառն էլ ձեր թույլտվությամբ պիտի աղջիկների ոտի տակ մորթենք։տալիս․
:Եվ ասածը արեց։ Եվ երբ արդեն կենաց ասելու էն թունդ ժամանակն էր, աղջիկների ոտքի տակ գառ մորթելը մեկնեց.:— Տունուտեղից կտրված երեխեք են, գելուգազանի բաժին գառ են, սիրո սոված, սեր մուրացող որբ են, ով գիտի մի պատառ տալիս Մի անդամ գտնեմ ու ծեծում են... Էսօր ջահել են, վաղը կդառնան ճամփի կողքին ընկած փալաս. սերը կքչանա, ծեծը կշատանա, ցավը կավելանա, հաճույքը կպակասի, սրտները կմեռնի ճամփեքին թափառելուց... Մեզ նման կյանքները ճամփեքին մթնեցնող խեղճ են, մեզ նման բենզինի ու յուղի մեջ կորած, մեզ նման անքուն, մեզ նման ձեռնաբաց, մեր ախպերն են, ախպորից էլ լավն են... Ես ձեր ցավը աանեմվերջ,— դարձավ նրանց,— դուք շոֆերների ճամփի աստվածն եք, հիվանդությունից, փորձանքից մեզ հեռու պահեք...ասում էր։
:Աղջիկներից թմբլիկը ծիծաղում, նիհարը հեկեկում էր։:Եղբայրները մեծանում էին՝ կյանքը թանկանում, և Սուրոն իր 51-ը փոխեց «Զիլ» ինքնաթափով։ Ժամանակ անց իմացանք ամուսնացել է: Մեր ընկերությունը աննկատելի ցնդում էր ժամանակի մեջ։ Մենք արդեն կտրվում էինք մեր ծննդավայրիցութից դպրոցը թողեց, արդեն կապվում էինք մեր երեխաների ծննդավայրին։:Այդ ժամանակ վարորդության գնաց։ Բանակից եկավ՝ «Գազ֊51» էր, որ նա քաղաք մեզ հյուր եկավ քշում։ Մեզնից մի նորքանիսը քաղաքներում սովորում, ահռելի բեռնատարով։:— Ոնց Էլ քշում ես էդ հրեշիննկուղներում գարեջուր էին խմում,— զարմացանք։:— Դեռ հարց է՝ ով ում է քշումնա արդեն տուն էր պահում։ Հայրը մեռել էր,— ասաց։քույրը ամուսնացել էր անօժիտ, հինգ երեխա էլ դեռ նրա ձեռքին էին նայում… Երևում էր, մի տղամարդու կյանքը քիչ էր այդ ընտանիքի հոգսին։
:Մենք նստած էինք գետափի մի խորտկարանումԲեռնատարը փող բերում էր, ուռենու տակ։ Մենք՝ երկու քաղաքաբնակ ընկերբայց Սուրոն փողի հետ վարվել չգիտեր։ Պիտի աչքը տեսած լիներ, մեզ պարտ էինք համարել Սուրոյի պատվին գետ գանել ցամաք Արարատյան դաշտում և մի բանով հատուցել ուսանողական մեր այն լավ օրերի դիմաց։:Նա առավոտ վաղ գնաց։ Այդ տարի էլ մեռավ։ Ճանապարհին մի տեղ վատ որ հետը վարվեր որպես ինքնին լինելիք բանի, պիտի գրպանում ունեցած լիներ՝ թաշկինակի նման կամ ծոցատետրի, որի գոյությունը զգար անհրաժեշտության դեպքում միայն։ Չէ, նա շատ դառնություն էր զգացելքաշել դրա երեսից, կանգնեցրել որպեսզի հիմա ոխը չհաներ։ Եվ ծախսում էր այդ հրեշ մեքենան ու ղեկի վրա էլ հանգել կատաղի։ Գրաստի նման աշխատում էր՝ ծախսում էր պորտաբույծի պես։ Տնեցիներին հագցնում, կերցնում, մնացածը տալիս էր քառասուներկու տարեկան մեր հոգնած ախպերը։քամուն։
[[Category: Արձակ]]Ամռանը արձակուրդ գնացած ընկերների համար մեկ֊երկու անգամ խնջույք էր սարքում գետափին։ Մեկի համար ավազ կրած էր լինում, կամ անտառից փայտ բերած էր լինում, կամ քոչը սար տարած էր լինում՝ մի գառ, մի ուլ թափքը գցած բերում էր։ Ամեն անգամ օրը մթնելու վրա էր լինում։ Տասնհինգ րոպեում միս էր անում ու նստում էինք ջրի մոտ։ Սուրոն միշտ ջարդված, փշոտ, մրոտ էր լինում։ Երբ էլ խնջույքը վերջանար, նա ծեգը֊ծեգին գործի էր։ Իսկ մրգահասի օրերին նրան տեսնել չէր լինում, մեր այգիների ու Թբիլիսիի օդանավակայանի արանքում էր։ Այդտեղից էլ մի անգամ գառան հետ, երկու աղջիկ բերեց։ — Ջրից չեն դուրս եկել,— ասաց,— բայց պարզ սրտով աղջկերք են, տղերք։ Հետո, երբ լվացվել ու մի բաժակ թնդով հոգնությունը ջարդել էր, ասաց՝ — Էս գառն էլ ձեր թույլտվությամբ պիտի աղջիկների ոտի տակ մորթենք։ Եվ ասածը արեց։ Եվ երբ արդեն կենաց ասելու էն թունդ ժամանակն էր, աղջիկների ոտքի տակ գառ մորթելը մեկնեց․ — Տունուտեղից կտրված երեխեք են, գելուգազանի բաժին գառ են, սիրո սոված, սեր մուրացող որբ են, ով գիտի մի պատառ տալիս ու ծեծում են… Էսօր ջահել են, վաղը կդառնան ճամփի կողքին ընկած փալաս․ սերը կքչանա, ծեծը կշատանա, ցավը կավելանա, հաճույքը կպակասի, սրտները կմեռնի ճամփեքին թափառելուց… Մեզ նման կյանքները ճամփեքին մթնեցնող խեղճ են, մեզ նման բենզինի ու յուղի մեջ կորած, մեզ նման անքուն, մեզ նման ձեռնաբաց, մեր ախպերն են, ախպորից էլ լավն են… Ես ձեր ցավը աանեմ,— դարձավ նրանց,— դուք շոֆերների ճամփի աստվածն եք, հիվանդությունից, փորձանքից մեզ հեռու պահեք… Աղջիկներից թմբլիկը ծիծաղում, նիհարը հեկեկում էր։ Եղբայրները մեծանում էին՝ կյանքը թանկանում, և Սուրոն իր 51֊ը փոխեց «Զիլ» ինքնաթափով։ Ժամանակ անց իմացանք ամուսնացել է։ Մեր ընկերությունը աննկատելի ցնդում էր ժամանակի մեջ։ Մենք արդեն կտրվում էինք մեր ծննդավայրից, արդեն կապվում էինք մեր երեխաների ծննդավայրին։ Այդ ժամանակ էր, որ նա քաղաք մեզ հյուր եկավ մի նոր, ահռելի բեռնատարով։ — Ոնց Էլ քշում ես էդ հրեշին,— զարմացանք։ — Դեռ հարց է՝ ով ում է քշում,— ասաց։ Մենք նստած էինք գետափի մի խորտկարանում, ուռենու տակ։ Մենք՝ երկու քաղաքաբնակ ընկեր, մեզ պարտ էինք համարել Սուրոյի պատվին գետ գանել ցամաք Արարատյան դաշտում և մի բանով հատուցել ուսանողական մեր այն լավ օրերի դիմաց։ Նա առավոտ վաղ գնաց։ Այդ տարի էլ մեռավ։ Ճանապարհին մի տեղ վատ էր զգացել, կանգնեցրել էր այդ հրեշ մեքենան ու ղեկի վրա էլ հանգել էր քառասուներկու տարեկան մեր հոգնած ախպերը։
