Changes

Ժամանակին, Ժամանակով գետնի տակի տակ, իր բնում մի հոբիտ էր ապրում էր մի հոբիթ: Ոչ թե ինչ֊որ զզվելի, կեղտոտ, խոնավ բնում, որտեղ բոլոր կողմերից որդեր են կախված և գարշելի նամշահոտ է տարածված, և ոչ էլ ավազե չոր բնում, որտեղ ուր չգիտես որտեղ նստես և ինչ ուտես: Ոչ, դա հոբիթի հոբիտի բույն էր, ուրեմն՝ բարեկարգ:

Բույնը սկսվում էր լուսանցույցի պես անթերի կլոր դռնից, որ ներկված էր կանաչ ներկով և ուղիղ կենտրոնում ուներ պղնձե փայլուն բռնակուներ: Դուռը բացվում էր դեպի ներսէր բացվում, մի երկար միջանցքի վրամեջ, որ նման էր երկաթուղային թունելի, բայց առանց ծխի ու մրի, և նույնիսկ շատ բարեկարգ էր․ բարեկարգ․ այստեղ պատերը փայտամած էին, հատակը` սալիկապատ էր ու գորգածածկ, պատերի տակ շարված էին փայլուն աթոռներ էին դրված և չորս կողմը կախված կեռիկներ էին կեռիկներ՝ կախված՝ վերարկուների ու գլխարկների համար, քանի որ հոբիթը հոբիտը հյուրեր շատ էր սիրում: Թունելը գալարվում էր ավելի ու ավելի հեռու և բավականին խորանում խորաում էր, բայց չէր հասնում, ինչպես իչպես մի քանի մղոնի վրա ապրող շրջակա բնակիչներն էին ասում` անվանում Բլուրի ամենախորքը: Թունելի երկու կողմերում դռներ էին, շա՜տ֊շա՜տ, կլոր դռներ: Հոբիթը Հոբիտը աստիճաններով բարձրանալ չէր սիրում․ ննջարանները, լողասենյակները, նկուղներն ու մառանները (շա՜տ֊շա՜տ մառաններ), հանդերձարանները (հոբիթը հոբիտը մի քանի սենյակ հատկացրել էր հագուստներ պահելու հագուստների պահպանման համար), խոհանոցն ու ճաշասենյակները գտնվում էին միևնույն հարկում և, դեռ ավելին` , միևնույն միջանցքում:

Մեր հոբիթը հոբիտը բավականին ունևոր հոբիթ հոբիտ էր՝ Բեգինս ազգանունով: Բեգինսները Բլուրի շրջակայքում ապրում էին անհիշելի ժամանակներից և շատ հարգարժան ընտանիք էին համարվում ոչ միայն նրա համար, որ հարուստ էին, այլև, որ նրանց երբեք ոչ մի բան չէր պատահում, և իրենք էլ իրենց ոչ մի անսպասելի բան թույլ չէին տալիս․ միշտ կարելի էր նախապես առանց հարցնելու կռահել, թե հատկապես ինչ կասի այս կամ այն Բեգինսն այս կամ այն առիթով: Բայց մենք ձեզ կպատմենք, թե ինչպես Բեգինսներից մեկին ներքաշեցին արկածների մեջքաշեցին, և նա, ինքն էլ իր վրա զարմացած, սկսեց ամենաանսպասելի բաներ ասել և ամենաանսպասելի արարքներ թույլ տալ: Միգուցե Գուցե նա կորցրեց հարևանների հարգանքը, բայց դրա փոխարեն ձեռք բերեց… ի միջի այլոց, ինքներդ կտեսնեք, վերջ ի վերջո որևէ բան ձեռք բերե՞ց, թե ոչ:

Մեր հոբիթի հոբիտի մայրիկը… Ի դեպ, իսկ ի՞նչ բան է հոբիտը: Երևակայեցեք, արժե հոբիթների հոբիտների մասին ավելի մանրամասն պատմել, քանի որ մեր ժամանակներում նրանք հազվագյուտ են դարձել և իրենց հեռու են պահում Բարձր ժողովրդից` ժողովրդից․ նրանք արդպես են անվանում մարդկանց: Իրենք ցածրահասակ ժողովուրդ են, մոտավորապես մեր կես բոյին և մորուքավոր թզուկներից կարճլիկ: Հոբիթները Հոբիտները մորուք չունեն: Նրանց մեջ կախարդական, ընդհանուր առմամբ, նույնպես ոչինչ չկա, եթե կախարդական չհամարենք արագ և անշշուկ անհետանալու կարողությունը այն դեպքում, երբ ամեն տեսակ անուղեղ անճոռնի լողլողներ, ասենք մեզ ու ձեզ նմանները, աղմուկ ու շփթփոց են դնում, ասես փղեր լինեն: Հոբիտները ցմփոր են, վառ գույներ են հագնում՝ առավելապես կանաչ ու դեղին, ոտնաման չեն հագնում, որովհետև նրանց ներբանների կաշին բնականից հաստ է, իսկ ոտքերը, ինչպես և գլուխները, ծածկված են տաք, գորշ մորթով: Միայն թե գլխի մորթին գանգուր է: Հոբիթներն Հոբիտներն ունեն երկար ճկուն ու թուխ մատներ, բարի դեմք, ծիծաղում են թավ, խուլ ծիծաղով (հատկապես ճաշից հետո, իսկ նրանք, որպես կանոն, ճաշում են օրը երկու անգամ, եթե հաջողվում է):

Ինչպես արդեն ասել եմ, մեր հոբիթիհոբիտի, այսինքն՝ Բիլբո Բեգինսի մայրը առասպելական Բելադոննա Տուկն էր, ծերունի Տուկի, Գետի Այն Կողմում, այսինքն՝ Բլուրի ստորոտով հոսող գետակի մոտ ապրող հոբիթների հոբիտների գլխավորի երեք արժանահիշատակ դուստրերից մեկը: Ասեկոսներ էին պտտվում, իբրև թե հի՜ն֊հին ժամանակներում Տուկերից մեկը էլֆերից է կին առել: Հիմարություններ են, իհարկե, բայց Տուկերի բոլոր սերունդների սերունների մեջ իսկապես էլ ինչ֊որ ոչ լիովին հոբիթային հոբիտային մի բան կար` կար․ ժամանակ առ ժամանակ Տուկերի տոհմից որևէ մեկը գնում էր արկածներ որոնելու: Նրանք շատ նրբանկատորեն անհետանում էին և ընտանիքն էլ ջանում էր կոծկել այդ բանը: Բայց փաստը մնում էր փաստ: Տուկերը այնքան պատվարժան չէին հարավում, որքան Բեգինսները, չնայած, ամենափոքր կասկած անգամ լինել չէր կարող, ավելի հարուստ էին:

Ճիշտ է, չի կարելի ասել, թե Բելադոննա Տուկը միստր Բանգո Բեգինսի հետ ամուսնանալուց հետո երբևէ արկածներ է որոնել: Բանգոն` մեր վիպակի հերոսի հայրը, կնոջ համար (մասամբ և նրա փողերով) կառուցեց շքեղ հոբիթական հոբիտական բույնկառուցեց, որից շքեղը չկար ո՛չ Բլուրի ստորոտում, ո՛չ էլ Բլուրի ետևում, եւ ո՛չ էլ Գետի Այն Կողմում, և ապրեցին նրանք այնտեղ մինչև իրենց օրերի վերջը: Եվ, այնուամենայնիվ, շատ հավանական է, որ Բիլբոն՝ Բելադոննա Տուկի միակ որդին, ով որ արտաքինով ու վարքագծով իր բարեվայելուչ, պատկառելի հոր ճիշտ պատճենն էր, Տուկիներից ինչ֊որ տարօրինակություն էր ժառանգել, որը դրսևորվելու համար առիթ էր հարկավոր: Այդ առիթը երկար ժամանակ չէր ներկայանում, այնպես որ Բիլբո Բեգինսը հասցրեց մեծահասակ հոբիթ հոբիտ դառնալ, այսպես, հիսունին մոտ: Նա ապրում էր հոր կառուցած հոբիթական հոբիտական մի հիանալի բնում, այն որ հայրն էր կառուցել, նույն բնում, որ այնպես մանրամասնորեն նկարագրեցինք այս գլխի սկզբում, և թվում էր, թե նա իր տեղից այլևս չի շարժվի:

Բայց այնպես պատահեց, որ մի խաղաղ առավոտ, այն հեռավոր ժամանակներում, երբ աշխարհում շատ ավելի քիչ աղմուկ կար և առավել շատ` կանաչ, իսկ հոբիթները հոբիտները քանակով շատ էին ու ապրում էին բախտավոր, Բիբլո Բեգինսը նախաճաշից հետո կանգնել էր դռան շեմին ու ծխում էր փայտե երկար ծխամորճը, այնքան երկար, որ համարյա հասնում էր նրա փռչոտ ոտքերին (ի դեպ խոզանակով խնամքով սանրած): Եվ հենց այդ ժամանակ մոտերքով անցնում էր ԳենդալֆըՀենդալֆը: Գենդալֆը… Հենդալֆը… եթե դուք նրա մասին լսած լինեիք գոնե քառորդն այնքանի, ինչքան ես եմ լսել, իսկ ես լսել եմ ընդամենը մի չնչին մասը այն ամենից, ինչ պատմում են նրա մասին, ապա դուք նախապատրաստված կլինեիք ամենաանհավանական պատմության համար: Պատմություններն ու արկածները սնկերի պես աճում էին ամենուրեք, որտեղ որ նա հայտնվում էր: Այս կողմերում նա արդեն վաղուց չէր եղել, այսինքն՝ այն օրից, ինչ մահացել էր նրա բարեկամ Ծերունի Տուկը, և հոբիթներն հոբիտներն արդեն մոռացել էին, թե Գենդալֆն Հենդալֆն ինչպիսի արտաքին ունի: Նա գործով հեռացել էր այն ժամանակ, երբ հոբիթները հոբիտները դեռ ձագեր էին:

Այնպես որ, այդ առավոտ միամիտ Բիլբոն տեսավ պարզապես գավազանը ձեռքին մի ինչ-որ ինչ֊որ ծերուկտեսավ: Ծերուկի գլխին բարձր, սրածայր, կապույտ գլխարկ էր, հագին՝ մոխրագույն երկար թիկնոց, արծաթավուն շարֆ, հսկայական սև սապոգներ, և ուներ նաև երկար, գոտկատեղից էլ ներքև իջնող սպիտակ մորուք:

— Բարի լույս, — ձայնեց ԲիլբոնԲիբլոն, ցանկանալով ասել հենց միայն այն, որ լույսը բարի է․ արևը պայծառ փայլում էր, և խոտը կանաչին էր տալիս: Բայց Գենդալֆը Հենդալֆը նրա վրա մի խիստ հայացք նետեց իր թավ ու գզուզ հոնքերի տակից:

— Ե՛վ մեկը, և՛ մյուսը, և՛ երրորդը, — պատասխանեց Բիլբոն: — Եվ էլի՝ այսպիսի հրաշալի առավոտյան մաքուր օդում ծխամորճ ծխելը հաճելի է: Եթե դուք ծխամորճ ունեք, նստեցե'քնստեք, իմ ծխախոտը փորձեք: Շտապելու հարկ չկա, ամբողջ օրը դեռ առջևում է:

— Հրաշալի է, — ասաց ԳենդալֆըՀենդալֆը: — Բայց այսօր ժամանակ չունեմ օղակներ բաց թողնելու: Արկածի մասնակից եմ փնտրում, որ ես հիմա կազմակերպում եմ, բայց գտնելն այնքան էլ հեշտ չէ:

— Բան ասացիք, այն էլ մեր կողմերում: Մենք հասարակ, խաղաղասեր ժողովուրդ ենք: Արկածները մեզ մոտ հարգի չեն: Դրանցից միայն անհանգստություն ու տհաճություններ կտեսնես: Եվ դեռ, մեկ էլ տեսար, դրանց պատճառով ճաշից կուշանաս: Չեմ հասկանում, ինչ լավ բան են գտնում դրա մեջ, — ասաց մեր միստր Բեգինսը և, բութ մատը տաբատակալի տարատակալի տակ մտցնելով, էլ ավելի գեղեցիկ մի օղակ բաց թողեց: Ապա փոստարկղից հանեց առավոտյան փոստն ու սկսեց կարդալ՝ ձևացնելով, իբրև թե մոռացել է ծերուկի մասին: Նա վճռեց, որ վերջինս վստահություն չի ներշնչում, և հույս ուներ, որ ծերուկը կգնա իր ճանապարհով: Բայց սա ամենեւին իսկը չէր մտածում գնալու միտք չուներմասին: Նա կանգնած էր, իր իսկ գավազանին հենված, և առանց մի խոսք ասելու այնքան երկար նայեց հոբիթինհոբիտին, որ Բիլբոն շփոթվեց ու նույնիսկ մի քիչ էլ բարկացավ:

— Լույսը բարի ձեզ, — վերջապես ասաց հոբիթըհոբիտը, — այստեղ մենք արկածների կարիք չենք զգում, շնորհակալություն: Համախոհներ փնտրեցե'ք փնտրեք Բլուրի Ետևում կամ Գետի Այն Կողմում:

— Ինչ ասես, որ չի նշանակում ձեր այդ «բարի լույսը», — ասաց ԳենդալֆըՀենդալֆը: — Այ հիմա այն նշանակում է, որ փասափուսաս հավաքելու ժամանակն է:

— Ունեք, ունեք, սիրելի սըր, իսկ ես գիտեմ գտիեմ ձերը, միստր Բիլբո Բեգինս, և դուք էլ իմը գիտեք, չնայած չեք էլ հիշում, թե դա ես եմ որ կամ: Ես Գենդալֆն Հենդալֆն եմ, իսկ Գենդալֆը՝ Հենդալֆը՝ ես եմ: Տեսեք, թե ուր եմ հասել․ Բելադոննա Տուկի որդին ինձնից գլուխն ազատում է իր «բարի լույսով», կարծես թե ես փողոցներն ընկած կոճակ եմ ծախում:

— Գենդա՜լֆՀենդա՜լֆ, ողորմած աստվածներ: Մի՞թե դուք այն այս թափառական հրաշագործն եք, որ ծերունի Տուկին մի զույգ ադամանդե ճարմանդ էր նվիրել, դեռ դրանք էլ իրենք իրենց կոճկվում էին, բայց արձակվում էին միայն հրամանով: Նա՞, ով ընկերական քեֆերում այնպիսի զարմանալի պատմություններ էր պատմում վիշապների ու գոբլինների, հսկաների ու փրկված արքայադուստրերի, աղքատ այրիների հաջողակ տղաների մասին: Նույն ի՞նքը, որ այնպիսի անկրկնելի հրավառություններ էր կազմակերպում: Ես դրանք հիշում եմ: Ծերունի Տուկը սիրում էր Հովհանի Իվանի օրվա նախօրյակին այդպիսի բաներ սարքել: Ի՜նչ հոյակապ էր: Դրանք դեպի վեր էին թռչում, ասես իրական իսկական վիթխարի հրե շուշաններ, և՛ առյուծի երախ, և՛ ոսկե անձրև և ամբողջ երեկո դրանք մնում էին մթնշաղ երկնքում:

Դուք, հավանական է, արդեն նկատեցիք, որ միստր Բեգինսն ամենեւին Բեգինսը բոլորովին էլ այնքան հասարակ չէր, որքան ինքը կցանկանար, ինչպես նաև, որ նա ծաղիկներ շատ֊շատ էր սիրում:

— Աստվա՜ծ իմ, — շարունակեց նա: — Մի՞թե դուք այն նույն Գենդալֆն Հենդալֆն եք, որի ողորմածությամբ այնքան խելոք պատանիներ ու աղջիկներ ուղևորվեցին արկածներ արկանծեր որոնելու և անհետ կորան գնացին: Ամեն տեսակ արկածներ՝ սկսած ծառեր մագլցելուց մինչև այցելություններ էլֆերին: Նրանք նույնիսկ նավերով լողում էին օտար ափեր: Աստված իմ, այն ժամանակներում ինչքա՜ն հետա… ուզում եմ ասել, դուք կարողանում էիք այն ժամանակ ամեն ինչ գլխի վրա շուռ տալ մեր կողմերում… Ներողություն եմ խնդրում, իսկի մտքովս չէր անցնում, թե դուք դեռևս… աշխատում եք:

— Իսկ ի՞նչ անեմ, — հարցրեց կախարդը: — Դե ահա, այնուամենայնիվ հաճելի է, որ դուք գոնե որոշ բաներ իմ մասին հիշում եք: Համենայն դեպս հիշում եք իմ հրավառությունները: Ուրեմն Ուրմեն այնքան էլ անհուսալի չեք: Դրա համար էլ հանուն ձեր պապի և հանուն խեղճ Բելադոննայի ես ձեզ նվիրում եմ այն, ինչ ինձնից խնդրեցիք:

— Ոչ, խնդրել եք: Եվ ահա արդեն երկրորդ անգամ՝ իմ ներումը: Ես այն կտամ ձեզկտամ: Եվ ավելին կանեմ` ավելի առաջ կգնամ, ձեզ կուղարկեմ իմ արկածին մասնակցելու: Դա ինձ կզվարճացնի, իսկ ձեզ օգտակար կլինի, հնարավոր է նաև շահավետ, եթե մինչև վերջ հասնեք:

— Ներեցեք, ինչ֊որ չեմ ուզում, շնորհակալ եմ, միգուցե` մի գուցե մեկ ուրիշ անգամ: Մնաք բարով, բայց, խնդրում եմ ցանկացած ժամանակ համեցեք ինձ մոտ թեյ խմելու: Ասենք վաղը: Վաղը անցեք: Ցտեսություն:

Եվ այս խոսքերի հետ հոբիթը հոբիտը շրջվեց, ծլկեց իր կանաչ կլոր դռնից ներս ու արագ ծածկեց այն, աշխատելով միաժամանակ շատ ուժեղ չշրխկացնել, որպեսզի անքաղաքավարություն չստացվի․ չլինի․ այնուամենայնիվ կախարդը մնում է կախարդ:

— Հանուն ինչի՞ ես նրան թեյի հրավիրեցի, — ինքն իրեն հարցրեց հարցերց Բիլբոն` մառան մտնելով․ ճիշտ է, ինքը նոր էր նախաճաշել, բայց այդպիսի հուզիչ խոսակցությունից հետո չէր խանգարի խմիչքից, բանից մի կում անել, երկու կտոր կեքսով փորը պնդացնել:

Մյուս օրը Բիլբոն, մի խոսքով, մոռացավ Գենդալֆի Հենդալֆի մասին: Նրա հիշողությունն այնքան էլ կարգին վիճակում չէր, և ստիպված էր լինում նշումներ անել հյուրեր ընդունելու իր հյուրերի ընդունման հատուկ գրքում, օրինակ՝ «Գենդալֆ«Հենդալֆ, թեյ, չորեքշաբթի»: Բայց նախորդ օրը նախօրյակին նա այնպես էր հուզվել, որ ոչինչ չէր գրել:

Հենց այն է, պատրաստվում էր թեյ խմել, երբ մեկը ուժով քաշեց դռան զանգակը, և այստեղ անստեղ Բիլբոն ամեն բան հիշեց: Նա նախ նետվեց խոհանոց, թեյնիկը դրեց կրակին, մի ափսե ու գավաթ էլ հանեց, ափսեի մեջ ևս մի զույգ կեքս դրեց, նոր միայն վազեց դեպի դուռը:

Հենց այն է, ուզում էր ասել․ «Ներեցեք, որ սպասեցրի ձեզ», երբ հանկարծ տեսավ, որ իր առաջ առջև բոլորովին էլ Գենդալֆը Հենդալֆը չէ, այլ ոմն թզուկ` թզուկ․ կապույտ մորուքը գոտու տակ խրած կապույտ մորուքով եւ մտցրած ու պսպղուն աչքերով, որ փայլատակում էին մուգ կանաչ կնգուղի տակից փայլատակող պսպղուն աչքերով: Դուռը հազիվ բացած, այնպես ներս ընկավ, ասես հենց իրեն էին սպասում: Հետո կնգուղավոր թիկնոցը կախեց մոտակա կեռից և խոնարհաբար ողջունելով ասաց․

— Բիլբո Բեգինս՝ ձեզ ծառա, — պատասխանեց հոբիթը հոբիտը, որը զարմանքից նույնիսկ հարցնելու բան չգտնելովչգտավ: Երբ արդեն լռելն այլևս անհարմար էր, նա ավելացրեց․ — Ես էլ հենց ուզում էի թեյ խմել, չե՞ք միանա արդյոք ինձ:

— Ներեցեք, — ասաց հոբիթը հոբիտը և վազեց բացելու:

— Վերջապե՜ս, ահա և դուք, — այս անգամ մտադիր էր այսպես դիմավորել ԳենդալֆինՀենդալֆին: Բայց դա դարձյալ Հենդալֆը չէր: Շեմին Շեմքին կանգնած էր մի զառամյալ թզուկ՝ սպիտակ մորուքով ու կարմիր կնգուղով: Նա ևս դուռը բացվելուն պես ներս թռավ, ասես որևէ մեկը նրան հրավիրել էր:

— Բալին, պատրաստ եմ ձեզ ծառայելու:

Իհարկե, նրա պատասխանը տեղին չէր, բայց, ախր, նրան բոլորովին համբերությունից համբերույթունից հանեցին «մերոնք հավաքվում են» բառերը: Հյուրեր նա սիրում էր, բայց սիրում էր ծանոթ հյուրեր և գերադասում էր ինքը հրավիրել: Նրա մտքով մի սարսափելի բան անցավ, որ կեքսը կարեղ է չբավականացնել, և այն ժամանակ ինքը (իսկ նա գիտակցում էր հյուրընկալի իր պարտականությունը և մտադիր էր կատարել ինչ գնով էլ որ լիներ) ստիպված կլիներ առանց կեքսի յոլա գնալ:

— Որքան ուզեք, — ինքն իր վրա զարմացած պատասխանեց Բիլբոն և, դարձյալ ինքն իր վրա զարմացած, վազքով սուրաց նկուղ, մի փինթ պինտա գարեջուր խմեց, այնտեղից՝ մառան, կլոր, չամիչով երկու հիանալի կեքս վերցնելու, որ անձամբ էր թխել «ընթրիքից հետո» ուտելու համար, և ետ սուրաց:

«Դե, այժմ արդեն անկասկած Գենդալֆն Հենդալֆն է», — մտածեց Բիլբոն և փնչացնելով արագ գնաց դեպի դուռը: Ինչպե՜ս չէ: Եվս երկու թզուկ հայտնվեցին, երկուսն էլ կապույտ կնգուղներով, արծաթ գոտիներով և դեղին մորուքներով: Երկուսն էլ աշխատանքային գործիքներով լի մեկական պարկ ու մեկական բահ էին բերում: Նրանք նույնպես ճարպկորեն ներս ընկան կիսաբաց դռնից, և Բիլբոն այլևս չզարմացավ:

«Ընկերախո՜ւմբ«Ընկերախո՜ւմ, — մտածեց միստր Բիլբոն: — Ինչ֊որ ինձ դուր չի գալիս այդ բառը: Գոնե մի րոպե նստեմ, մտքերս ժողովեմ ու մի կում թեյ խմեմ»: Հազիվ էր նա տեղավորվել անկյունում ու մի կում արել (իսկ չորս թզուկներն այդ ժամանակ նստել էին սեղանի շուրջ և խոսում էին հանքերի, ոսկու, չար գոբլինների, վիշապների անկարգությունների ու էլի շատ ուրիշ բաների մասին, որը նա չէր հասկանում, ասենք չէր էլ ուզում հասկանալ, քանի որ այդ բոլորից արկածների հոտ էր գալիս), երբ հանկարծ՝ զը՜նգ֊ զը՜նգ֊ զը՜նգ֊ զը՜նգ, զանգը նորից հնչեց, և այնպես բարձր, ասես ինչ֊որ չարաճճի հոբիտիկ փորձում էր պոկել այն: