Changes
Նա փողոց դուրս ելավ, իսկ միսիս Դոլի Հաութորնը շարունակեց բարձրանալ Բեթհելի հյուրասենյակները։
Գլուխ 30
ԲԵԹՀԵԼ ՀՅՈՒՐԱՍԵՆՅԱԿՆԵՐՈՒՄ...
Կես ժամ հետո ցրիչը հեծանիվից իջավ Այ փողոցի վրա գտնվող Բեթհել հյուրանոցի առջև և վազեց աստիճաններն ի վեր։ Ընդարձակ ընդունարանի անկյունում գրասեղանի փոխարեն դրված էր մի պարզ սեղան։ Սեղանի վրա մի փոքր զանգակ կար, իսկ պատի վրա գրված էր. «Զանգահարել»։ Ցրիչը նայեց շուրջը և տեսավ փոքր հյուրանոցի բազմաթիվ փակ դռները։ Հետո նայեց հեռագրին, որն ուղղված էր Դոլի Հաութորնին։ Սենյակներից մեկում նվագում էր պատեֆոնը և լսվում էր երկու երիտասարդ կանանց ու երկու տղամարդկանց խոսակցությունն ու ծիծաղը։ Մի վայրկյան անց մի ուրիշ սենյակից դուրս եկավ քառասունի մոտ մի տղամարդ և կանգնեց դռանը, խոսելով մի երիտասարդ կնոջ հետ, որի միայն գլուխն էր երևում։ Հետո դուռը արագ փակվեց, և տղամարդն աստիճաններով ցած իջավ։ Հոմերը սեղանի վրայի զանգը սեղմեց։ Քիչ առաջվա փակված դուռը նորից բացվեց, և աղջիկը կայտառ ձայնով բղավեց.
— Հիմա, այս րոպեիս։
Երբ աղջիկը երևաց, ցրիչը զարմացավ, որ աղջիկը այդքան գեղեցիկ ու երիտասարդ էր։ Նա Մերիից կամ Բեսից շատ տարբեր չէր։
— Հեռագիր՝ Դոլի Հաութորնի համար,— ասաց ցրիչը երիտասարդ կնոջը։
— Նա դուրս է եկել,— ասաց երիտասարդ կինը,— կարո՞ղ եմ նրա փոխարեն ստորագրել։
— Այո, տիկին,— պատասխանեց Հոմերը։ Երիտասարդ կինը ստորագրեց և հետաքրքրությամբ նայեց Հոմերին։
— Մի րոպե սպասիր, կարելի՞ է,— ասաց նա հանկարծ։ Նա շուռ եկավ և վազեց մի ուրիշ սենյակ։ Նրա գնալուց հետո մի տղամարդ բարձրացավ աստիճաններով և կանգնեց Հոմերի մոտ։ Նա և Հոմերը մի քանի անգամ իրար նայեցին։ Երբ աղջիկը վերադարձավ և տեսավ այդ տղամարդուն, կանչեց Հոմերին, և նրանք մտան այն սենյակը, որտեղից աղջիկը առաջին անդամ դուրս էր եկել։ Սենյակում անծանոթ, տարօրինակ հոտ էր տարածված։
Երիտասարդ կինը ցրիչին մի նամակ տվեց.
— Այս նամակը փոստ կգցե՞ս,— ասաց նա, նայելով ցրիչի աչքերին։— Շատ կարևոր է,— շարունակեց նա։— Իմ քրոջն է ուղղված. նամակատուն տար, օդային հատուկ հանձնում, պատվիրած։ Նամակի մեջ փող կա։ Իմ քույրը փողի կարիք է զգում։ Նամականիշ չունեմ։— Երիտասարդ կինը մի պահ լռեց, որպեսզի Հոմերը ժամանակ ունենա հասկանալու, թե ինչքան կարևոր է այդ նամակը գցելը։— Այդ բանը կանե՞ս ինձ համար։
Իրեն անհասկանալի ինչ֊որ պատճառով ցրիչը վատ զգաց։ Դա նման էր ճիշտ այն զգացումին, որ նա ունեցել էր մեքսիկացի կնոջ տանը, որի տղան պատերազմում սպանվել էր։
— Այո, տիկին,— ասաց Հոմերը,— ես հենց հիմա նամակը ուղիղ նամակատուն կտանեմ, պատվիրած, օդային, հատուկ հանձնում կանեմ։ Հենց հիմա կտանեմ,— կրկնեց նա։
— Ահա մի դոլար,— ասաց երիտասարդ կինը,— նամակը գլխարկիդ մեջ դիր։ Ոչ ոք թող չտեսնի։ Ոչ ոքի այդ մասին մի ասա։
— Շատ լավ, տիկին,— ասաց Հոմերը,— ոչ ոքի չեմ ասի։— Նա նամակը դրեց գլխարկի մեջ։— Ես այն ուղիղ նամակատուն կտանեմ, հետո կբերեմ ձեր փողի մնացորդը։
— Կարիք չկա, ետ մի գա,— ասաց երիտասարդ կինը։— Դե, շտապիր և հիշիր, որ ոչ ոք չպետք է իմանա։
— Չեմ ասի,— ասաց Հոմերը և սենյակից դուրս եկավ։ Նա աստիճաններին հասավ ճիշտ այն ժամանակ, երբ աղջիկը մոտեցել էր վաճառասեղանի մոտ կանգնած մարդուն։ Աստիճանի առաջին անկյունադարձին նա դեմ֊դիմաց ելավ մի շքեղ հագնված փարթամ կնոջ, որը հիսուն֊հիսունհինգ տարեկան կլիներ։ Կինը, ցրիչին տեսնելով, կանգնեց և ժպտաց նրան.
— Ինձ հեռագի՞ր ես բերել,— ասաց նա,— Դոլի Հաութորնին։
— Այո, տիկին,— ասաց Հոմերը,— վերևում թողեցի։
— Ապրես,— ասաց Դոլի Հաութորնը։ Նա մի պահ նայեց Հոմերին, հետո ասաց,— դու նոր ցրիչ ես, ճի՞շտ է։ Ես բոլոր ցրիչներին ճանաչում եմ։ Նրանք բոլորն էլ լավ, բարի տղաներ են, թե Արևմտյան ընկերության և թե Փոսթալ թելեգրաֆի տղաները։ Բոլոր ցրիչները ինձ հետ լավ են և ես նրանց նկատմամբ լավ եմ տրամադրված։— Դոլի Հաութորնը բացեց ձեռքի թանկարժեք պայուսակը և մի քանի այցետոմս հանեց։
— Վերցրու,— ասաց նա ու Հոմերին մեկնեց մոտ քսան այցետոմս։
— Այդ ինչի՞ համար է,— ասաց Հոմերը։
— Դու ամեն տեղ հեռագիր ես տանում,— ասաց Դոլի Հաութորնը,— դու լինում ես նաև գինետներում։ Դրանք պարզապես թող այդ տեղերում, դուրս գալու ժամանակ։ Այդ այցետոմսերը դիր ուղևորների, զինվորների և նավաստիների մոտ, որոնք կարող են մի գիշերվա համար սենյակի կարիք զգալ։ Այս սարսափելի պատերազմի ընթացքում մենք պետք է աշխատենք մեր տղաներին երջանկացնել, քանի դեռ նրանք մեզ մոտ են գտնվում։ Ոչ ոք ինձնից լավ չգիտի, թե որքան կարող է թախծել զինվորը, երբ չգիտի, թե ինչ է սպասվում իրեն, ո՞ղջ է լինելու, թե՞ մեռած։
— Այո, տիկին,— ասաց Հոմերը։
Նա փողոց դուրս ելավ, իսկ միսիս Դոլի Հաութորնը շարունակեց բարձրանալ Բեթհելի հյուրասենյակները։
==Գլուխ երեսունմեկերորդ. ՄԱՐԴ֊ՄԵՔԵՆԱՆ==
Հանրային գրադարանում կատարած արկածային ուղևորությունից հետո Լայոնելն ու Յուլիսիսը շարունակեցին ճանապարհորդել Իթաքայում։ Երեկոյան նրանք անգործների և անցորդների մի փոքրիկ բազմության առջև էին, որը դիտում էր երրորդ կարգի մի դեղատան ցուցափեղկի մեջ կանգնած մարդուն։ Մարդը շարժվում էր մեքենայի նման, թեև, ըստ երևույթին, շնչավոր էակ էր։ Նրա նայվածքն այնպիսին էր, կարծես մեղրամոմից շինված լիներ։ Նա անմարդկային էր թվում և կանգնած վիճակում նման էր չթաղված մի դիակի, որը դեռևս կարողանում է շարժվել։ Այդ մարդը ամենաանհավատալի բանն էր, որ Յուլիսիսը երբևէ տեսել էր աշխարհում իր ապրած չորս տարիների ընթացքում։ Այդ տարօրինակ մարդու աչքից ոչ մի լույս չէր ճառագում։ Նրա շուրթերը փակվել էին այնպիսի ձևով, որ կարծես երբեք չէին բացվելու։
Այդ մարդը բժիշկ Բրադֆորդի կենաց բուժադեղն էր գովազդում։ Նրա կողքերին երկու ցուցատախտակներ էին փակցված։ Մեկի վրա գրված էր հետևյալ հայտարարությունը. «Միստր Մեջանս՝ մարդ֊մեքենա, կիսամեքենա֊կիսամարդ։ Ավելի շատ մեռած, քան կենդանի։ Հիսուն դոլար մրցանակ կստանաս, եթե կարողանաս շարժել նրա ժպիտը, հինգ հարյուր՝ եթե կարողանաս ծիծաղեցնել»։ Մյուս տախտակի վրա միստր մարդ֊մեքենան դնում էր թղթերը, որոնք նա մեքենաբար վերցնում էր տախտակի առջևի փոքր սեղանից։ Այս թղթերի վրա տպագրված էին տարբեր հայտարարություններ, որոնցով կոչ էր արվում ժողովրդին՝ գնելու բժիշկ Բրադֆորդի՝ մարդու օրգանիզմը ավելի կենսունակ դարձնող հայտնագործած դեղը։ Յուրաքանչյուր թերթը տախտակի վրա տեղավորելուց հետո մարդ֊մեքենան ձեռքի փայտիկով ցույց էր տալիս դրվածը։ Երբ բոլոր տասը թերթերը դարսվում էին տախտակի վրա, մարդ֊մեքենան վերցնում էր դրանք, և դնում սեղանին, ապա այդ ամբողջ գործողությունը սկսում նորից։
— Դա մարդ է, Յուլիսիս,— ասաց Լայոնելն ընկերոջը։— Հավատացնում եմ։ Մեքենա չէ, Յուլիսիս, ազնիվ խոսք, մարդ է։ Նայիր աչքերին։ Նա ողջ է։ Տեսնո՞ւմ ես։
Մարդ֊մեքենայի այդ պահին դրած թղթի վրա կարելի է կարդալ. «Ի՞նչ ես կիսամեռ վիճակում քարշ գալիս։ Վայելիր կյանքը։ Գնիր բժիշկ Բրադֆորդի կենաց դեղը, և դու քեզ բոլորովին երիտասարդ կզգաս»։
— Տես, մի ուրիշ թերթ դրեց,— ասաց Լայոնելը,— վրան ինչ֊որ բան է գրված։— Հանկարծ նա ձանձրացավ և ուզեց տուն գնալ։— Եկ գնանք, Յուլիսիս,— ասաց նա,— բոլոր այդ թղթերն արդեն երեք անգամ դրել է։ Տուն գնանք, արդեն երեկո է։— Նա բռնեց ընկերոջ թևից, բայց Յուլիսիսը նրա ձեռքը մի կողմ հրեց։
— Եկ, Յուլիսիս,— ասաց Լայոնելը,— եկ տուն գնանք, ես քաղցած եմ։— Բայց Յուլիսիսը գնալ չէր ուզում։ Նա կարծես չէր էլ լսում Լայոնելի ասածը։
— Ես գնում եմ, Յուլիսիս,— սպառնաց Լայոնելը։ Նա սպասեց, որ Յուլիսիսը իրեն հետևի, բայց տղան տեղից չշարժվեց։ Մի քիչ վիրավորված և զարմացած այս դավաճանությունից, Լայոնելը տուն գնաց՝ յուրաքանչյուր երեք կամ չորս քայլից հետո ետ դառնալով՝ տեսնելու համար, թե վերջապես ընկերը չի՞ միանում իրեն։ Բայց ոչ, Յուլիսիսը ուզում էր մնալ և նայել մարդ֊մեքենային։ Լայոնելը խորապես վիրավորված զգաց։ «Ես կարծում էի, թե ամբողջ աշխարհում նա իմ լավագույն ընկերն է»,— ասաց նա՝ ճանապարհը շարունակելով։
Յուլիսիսը կանգնել էր մի փոքր խումբ մարդկանց մեջ և նայում էր մարդ֊մեքենային, մինևև որ, ի վերջո, մնացին ինքը և մի ծերունի։ Մարդ֊մեքենան շարունակում էր թղթերը հավաքել և նորից դնել տախտակի վրա։ Նա շարունակում էր թղթերի վրայի յուրաքանչյուր բառը ցույց տալ։ Շուտով ծերունին էլ գնաց և մայթի վրա մնաց միայն Յուլիսիսը, որը դեռ նայում էր դեղատան ցուցափեղկի տարօրինակ էակին։ Արդեն մութ էր։ Երբ փողոցի լույսերը վառվեցին, Յուլիսիսը դուրս եկավ այն կախարդական հափշտակությունից, որի մեջ գցել էր նրան այդ մարդ֊մեքենան։ Նա ասես հմայված լիներ։ Սթափվելով, Յուլիսիսը նայեց շուրջը։ Օրը ավարտվել էր, և բոլորը գնացել էին։ Միակ բանը, որ մնացել էր շուրջը, այն էր, որի անունը նա չգիտեր։ Մահ։
Փոքրիկ տղան հանկարծ նայեց մեքենա֊մարդուն։ Նրան թվաց, որ այդ մարդը իրեն է նայում։ Տղան հանկարծ ուժեղ սարսափ զգաց և սկսեց փախչել։ Փողոցների հատուկենտ անցորդները նրան նույնպես մեռած թվացին, ինչպես այդ մարդ֊մեքենան։ Մարդիկ հանկարծ նրան թվացին տգեղ, ոչ այնպես գեղեցիկ, ինչպես առաջներում։ Յուլիսիսը վազեց մինչև շնչասպառ լինելը։ Նա կանգ առավ՝ դժվար շնչելով և համարյա արցունքներ թափելով։ Նայեց շուրջը, զգալով մի խոր, անհողդողդ լռություն ամեն ինչի մեջ՝ մարդ֊մեքենայի մահվան սարսափը։ Մինչև այժմ նա վախ չէր զգացել, մանավանդ այդպիսի մեծ վախ։ Նրա համար այժմ ամենադժվարին բանն այն էր, թե ինչ պիտի անի հետո։ Նրա հոգեկան անդորրը ալեկոծվել էր, սարսափը պատել էր նրան։ Նա նորից սկսեց վազել։ Վազելիս ինքն իրեն ասում էր համարյա արտասվելով. «Հայրիկ, մայրիկ, Մարկուս, Բես, Հոմեր, հայրիկ, մայրիկ, Մարկուս, Բես, Հոմեր»։
Աշխարհը, անշուշտ, հրաշալի էր և անշուշտ՝ լի լավ բաներով, որոնք կարելի էր նորից ու նորից տեսնել, բայց այժմ աշխարհն այնպիսին էր, որից փախչել էր պետք, միայն թե Յուլիսիսը չգիտեր՝ թե ո՞ր ուղղությամբ։ Նա ուզում էր շուտ հասնել իր ընտանիքի անդամներից մեկնումեկին։ Նա մի պահ սարսափահար կանգ առավ և հետո սկսեց դիտել իր շուրջը՝ զգալով անհավատալի աղետի ներկայությունը, մի աղետ, որից կարող էր խուսափել միայն հասնելով հորը, մորը, եղբայրներից մեկին կամ քրոջը։ Եվ այդ ժամանակ նրանցից որևէ մեկին հասնելու փոխարեն, փողոցի հեռու ծայրում նա տեսավ իրենց թաղի խմբի ղեկավարին՝ Օգյուստ Գոթլիբին։ Լրագրավաճառ տղան կանգնել էր ամայացած փողոցի անկյունում և թերթերի վերնագրերն էր բղավում, կարծես գտնվում էր մի մարդաշատ վայրում և պարտավոր էր ասել, թե աշխարհում այդ օրը ինչեր էին տեղի ունեցել։ Գլխավոր վերնագրերը բղավելը Օգյուստ Գոթլիբին միշտ էլ մի քիչ ծիծաղելի էր թվացել, որովհետև, նախ վերնագրերը շատ հաճախ զանազան սպանությունների մասին էին լինում և, բացի այդ, անհարմար էր Իթաքայի փողոցներում ելնել մարդկանց մեջ ու բարձրաձայն բղավել։ Լրագրավաճառը ուրախանում էր, երբ փողոցները ամայացած էր տեսնում։ Երբ Իթաքայի փողոցները դատարկվում էին, Օգյուստ Գոթլիբը կարծես ուրախ, որ ինքը քաղաքի միակ բնակիչն է, ձայնը սովորականից ավելի էր բարձրացնում, բղավելով օրվա սովորական նորությունները։ Ո՞ւմ էին պետք այդ լուրերը, և ի՞նչ օգուտ դրանցից։ Անշուշտ, կարելի էր թերթ ծախել և մի քանի սենթ շահել, բայց մի՞թե այդ է ամբողջը։ Մի՞թե հիմարություն չէր օրվա սուտ լուրերը բղավել, կարծես ուրախ բան լիներ ավետածը։ Ամոթ չէ՞ր, որ մարդիկ այդքան անտարբեր էին դարձել լուրերի հանդեպ։ Երբեմն, նույնիսկ երազի մեջ, լրագրավաճառը բղավում էր համաշխարհային լուրերի վերնագրերը, բայդ այդտեղ էլ, երազում, նա հեգնանք և արհամարհանք էր զգում լուրերի էության նկատմամբ, և երբ բղավում էր, ինքը կանգնած էր լինում մի բարձունքի վրա, իսկ ներքևում ծփում էին հանցանքի ու ոճիրի մեջ լողացող բազմություններ, որոնք, լսելով նրա որոտացող ձայնը, դադարեցնում էին գործերը և նայում էին վերև՝ իրեն, իսկ նա բղավում էր նրանց։
— Ետ գնացեք, վերադարձեք ձեր հայրենիքը։ Դադարեցրեք ձեր ոճիրը, դրա փոխարեն ծառեր տնկեցեք։— Նրա հոգուն միշտ սիրելի էր ծառ տնկելու գաղափարը։
Երբ Յուլիսիսը Օգյուստ Գոթլիբին տեսավ փողոցի անկյունում, սարսափի մեծ մասը փարատվեց, և նա սկսեց հասկանալ, որ աշխարհում վերստին բարություն ու սեր գտնելու համար երկար տարիներ անհրաժեշտ չեն։ Փոքրիկ տղան ուզեց բղավել Օգյուստ Գոթլիբին, բայց ձայն հանել չէր կարողանում։ Փոխարենը, ամբողջ ուժով վազեց դեպի լրագրավաճառը և իրեն գցեց նրա գիրկը այնպիսի ուժով, որ Օգիին համարյա գետին գլորեց։
— Յուլիսիս,— ասաց լրագրավաճառը,— ի՞նչ է պատահել, ինչո՞ւ ես լաց լինում։
Յուլիսիսը նայեց փոքրիկ լրագրավաճառի աչքերին, բայց խոսել չէր կարողանում։
— Դու վախեցե՞լ ես, Յուլիսիս,— ասաց Օգին,— դե մի վախեցիր, ինչի՞ց ես վախենում։ Դե՛, լաց մի լինիր, Յուլիսիս, վախենալու բան չկա։— Բայց փոքրիկը տակավին չէր կարողանում զսպել լացը։— Լաց մի լինիր,— ասաց Օգին և սպասեց, որ Յուլիսիսը դադարեցնի լացը։ Յուլիսիսը շատ ճիգ գործադրեց, որ լաց չլինի, և շուտով հեկեկոցները սկսեցին անկանոն դառնալ, վերածվեցին հեծկլտանքի։ Հետո Օգին ասաց.— Լսիր, Յուլիսիս, եկ գնանք Հոմերի մոտ։
Լսելով եղբոր անունը, Յուլիսիսը ժպտաց և հեկեկոցը կուլ տվեց։
— Հոմերի՞,— ասաց նա։
— Անշուշտ,— ասաց Օգին,— քո եղբոր մոտ։ Արի։
Օ՜, որքան կուզեր այդ փոքրիկ տղան հավատալ դրան։
— Գնա՞նք Հոմերին տեսնելու,— ասաց նա։
— Անշուշտ,— ասաց Օգին,— հեռագրատունը անկյունում է։
Օգյուստ Գոթլիբն ու Յուլիսիս Մաքոլին քայլեցին դեպի հեռագրատուն։ Նրանք Հոմերին գտան առաքման սեղանի առաջ նստած։ Երբ Յուլիսիսը տեսավ եղբորը, դեմքը լրիվ խաղաղվեց։ Սարսափը չքացավ նրա հայացքից, որովհետև իրեն զգաց տանը։
Երբ Հոմերը տեսավ Յուլիսիս եղբորը, վեր կացավ և գնաց տղայի մոտ ու նրան թևերի մեջ առավ։ Նա դարձավ Օգիին։
— Ի՞նչ է պատահել,— ասաց նա,— Յուլիսիսը այս ժամին քաղաքում ի՞նչ է անում։
— Կարծեմ կորել էր,— ասաց Օգին,— նա լաց էր լինում։
— Լա՞ց էր լինում,— ասաց Հոմերը և նորից գրկեց եղբորը, մինչ փոքրը մի նոր հեկեկոց էր կուլ տալիս։— Շատ լավ, Յուլիսիս,— ասաց նա,— այլևս լաց մի լինիր։ Քեզ հեծանիվով տուն կտանեմ։ Դե՛, լաց մի լինիր։
Հեռագրատան կառավարիչը՝ Թոմաս Սփանգլերը, իր սեղանի մոտից դիտում էր երեք տղաներին, իսկ ծեր հեռագրիչը՝ Վիլյամ Գրոգանը նույնիսկ դադարեցրեց գործը, նրանց դիտելու համար։ Նրանք մի քանի անգամ իրար նայեցին։ Հոմերը եղբորը իջեցրեց գրկից։ Երբ Յուլիսիսը մոտեցավ առաքման սեղանին՝ դիտելու համար այդտեղի աշխատանբը, Հոմերը համոզվեց, որ տղան իրեն շատ լավ է զգում։ Յուլիսիսը իրեն միշտ լավ էր զգում, եթե որևէ բանով հետաքրքրվում էր։ Հոմերը գիտեր Օգյուստին և ասաց.
— Շնորհակալաթյուն, Օգի, շատ վատ կլիներ, եթե նա քեզ չգտներ։
Սփանգլերը վեր կացավ և գնաց երկու տղաների մոտ։
— Հելլո, 0գի,— ասաց նա,— ինձ մի թերթ տուր։
— Իսկույն, սըր,— ասաց Օգին և սկսեց թերթը ծալելու իր սովորական արարողությունը, որը կատարում էր նա ծախելիս, բայց Սփանգլերը կանգնեցրեց նրան և թերթը վերցրեց նախքան ծալելը։ Հեռագրատան վարիչը նայեց վերնագրերին, ապա թերթը գցեց զամբյուղի մեջ։
— Գործերն ինչպե՞ս են, Օգի,— հարցրեց նա։
— Վատ չեն, միստր Սփանգլեր,— պատասխանեց Օգին։— Այսօր հիսունհինգ սենթ եմ աշխատել, բայց վաճառքն սկսեցի ցերեկվա ժամը մեկից։ Երբ յոթանասունհինգ սենթը լրացնեմ, տուն կգնամ։
— Ինչո՞ւ,— ասաց Սփանգլերը,— ինչո՞ւ ես ուզում յոթանասունհինգ սենթի հասցնել։
— Չգիտեմ,— ասաց Օգին,— պարզապես մտածեցի շաբաթ օրը յոթանասունհինգ սենթ աշխատել։ Քաղաքում համարյա թե մարդ չկա, բայց ինձ թվում է, որ մնացած թերթերը մեկ կամ երկու ժամում կծախեմ։ Շուտով, ընթրիքից հետո, ժողովուրդը փողոց դուրս կգա, կինո գնացող մարդիկ կլինեն։
— Ոչինչ,— ասաց Սփանգլերը,— գրողի ծոցը գնան այդ կինոյի մարդիկ։ Դու մնացած թերթերը ինձ տուր և հենց հիմա տուն գնա։ Ահա քեզ մի քառորդ։
Թեև լրագրավաճառ տղան խորապես շնորհակալ էր հեռագրատան վարիչի այդ վերաբերմունքից, սակայն, այնուամենայնիվ, գործարքը նրան արդարացի չէր թվում։ Թերթը պետք էր ծախել մեկ առ մեկ, և յուրաքանչյուրը՝ տարբեր մարդկանց։ Պետք է կանգնել փողոցի անկյունում և վերնագիրը բղավելով ժողովրդի մեջ թերթ կարդալու ցանկություն առաջացնել։ Թեև դա այդպես էր, բայց նա շատ հոգնած էր և ուզում էր տուն գնալ ընթրելու։ Բացի այդ, նա մինչև այդ երբեք չէր հանդիպել Սփանգլերի նման մի մարդու, որ բոլոր թերթերը ուզենար գնել՝ դրանք անմիջապես զամբյուղը գցելու համար։ Եվ գուցե դա էլ հենց օրվա ամենամեծ նորությունն էր։ Սակայն նրան պարզապես ցավ էր պատճառում, որ Սփանգլերի պես լավ մարդն է այդ բանը անում և ոչ թե փողոցի թափթփուկներից մեկը. գուցեև ոչ թափթփուլկ, այլ դրա նման մի բան։ Փոքրիկ լրագրավաճառը, այնուամենայնիվ, ուզեց բողոքել այդպիսի վաճառի դեմ։
— Չեմ ուզում ձեզ մի քառորդի վնաս պատճառել, միստր Սփանգլեր,— ասաց նա։
— Ոչինչ,— ասաց Սփանգլերը։— Դու թերթերը տուր և տուն գնա։
— Շատ լավ, սըր,— ասաց Օգին։— Գուցե մի օր կփոխհատուցեմ այդ քառորդը։
— Անշո՜ւշտ, անշո՜ւշտ,— ասաց Սփանգլերը և թերթերը նետեց զամբյուղը։
Օգին դարձավ Յուլիսիսին, որն այդ ժամանակ զբաղված էր ցպահանջ հեռագրերի արկղը ուսումնասիրելով։
— Յուլիսիսը կորավ,— ասաց Օգին միստր Սփանգլերին։
— Ոչինչ,— ասաց Սփանգլերը,— չի կորի։ Յուլիսիս,— նա կանչեց տղային և Յուլիսիսը դարձավ հեռագրատան վարիչին։ Սակայն ոչինչ չգտնելով տղային ասելու, Սփանգլերը հարցրեց.
— Ինչպե՞ս ես։
Իր հերթին, համարյա պատասխան չգտնելով, Յուլիսիսն ասաց.
— Շատ լավ։
Նրանցից յուրաքանչյուրն էլ զգում էր, որ ինքը ուրիշ բան էր ուզում ասել։
Իմանալով հանդերձ, որ սխալ բան էր ասում, Հոմերը մեջ մտավ.
— Նա այժմ լավ է։— Օգին, իր հերթին, շփոթությունից, նույն բառերը այնպես կրկնեց, բոլորովին նոր իմաստ դնելով դրանց մեջ։ Նրանք բոլորն էլ շփոթված էին՝ բայց շատ երջանիկ էին և ուրախ, մանավանդ Սփանգլերը։
Վիլյամ Գրոգանը՝ հեռագրիչը, մտքերի այս փոխանակությունից հետո, իր շիշը դուրս քաշեց, խցանը հանեց և մի մեծ կում խմեց։
Օգին շրջվեց տուն գնալու, բայց Հոմերը պահեց նրան։
— Մի րոպե սպասիր,— ասաց նա,— ես քեզ հեծանիվով տուն կտանեմ. կարելի է, չէ՞, միստր Սփանգլեր։ Ես հեռագիր եմ բերելու Իթաքայի գինու գործարանից, իսկ դա մեր տան ճանապարհի վրա է։ Եթե կարելի է, ես Յուլիսիսին և Օգիին տուն կտանեմ, ապա կգնամ Իթաքայի գինու գործարանը։ Կարելի՞ է։
— Անշուշտ, անշուշտ,— ասաց Սփանգլերը և վերադարձավ իր սեղանի մոտ։ Նա վերցրեց խաշած ձուն, որը, նրա կարծիքով, երջանկություն է բերում, կամ, առնվազն, դժբախտությունը հեռուլ է վանում իրենից։
— Ոչ,— Օգին ասաց Հոմերին,— կարիք չկա, որ դու ինձ հեծանվով տանես։ Միանգամից երկու հոգի հեծանիվով տանելը շատ դժվար է, Հոմեր։ Ես ոտքով տուն կհասնեմ։
— Ոչ, ես քեզ տուն կտանեմ,— ասաց Հոմերը,— դու չես կարող արագ տուն հասնել։ Դու կնստես իմ առաջ, իսկ Յուլիսիսը կնստի ղեկին։ Դե, գնանք։
Երեք տղաները գնացին դեպի Հոմերի հեծանիվը։ Բեռը շատ ծանր էր, մանավանդ մի մարդու համար, որի ոտքը վնասված է, բայց Հոմերը իր ուղևորներին հանգիստ տուն հասցրեց։ Նրանք նախ կանգ առան Արայի խանութի կողքին՝ Օգիենց փոքր տան առաջ։ Ինքը Արան կանգնել էր խանութի առջև՝ որդու ձեռքից բռնած։ Նրանք երկինք էին նայում։ Փողոցի մյուս կողմը, մի հին ընկուզենու տակ, բակում կանգնել էր միսիս Մաքոլին և պարանի վրայից չորացած սպիտակեղենն էր հավաքում։ Մերին և Բեսը նվագում և երգում էին հյուրասենյակում, որտեղից լսվում էին դաշնամուրի մեղմ հնչյուններն ու Մերիի ձայնը։
Օգին հեծանիվից իջավ և տուն գնաց։ Մի ձեռքով հեծանիվը բռնած, Հոմերը մի պահ կանգնեց փողոցում՝ նայելով մերթ դեպի երկինք, մերթ դեպի Մաքոլիների տան կողմը։ Քիչ հետո Օգին տնից դուրս եկավ ու գնաց նպարավաճառ Արայի մոտ։
— Այսօր առևտուրը լա՞վ էր, միստր Արա,— հարցրեց Օգին նպարավաճառին։
— Շնորհակալություն, Օգի,— պատասխանեց խանութպանը։— Գոհ եմ։
— Ես յոթանասունհինգ սենթ ունեմ, որը ուզում եմ ծախսել,— ասաց Օգին։— Վաղվա համար ուզում եմ շատ բան գնել։
— Խնդրեմ, Օգի,— ասաց նպարավաճառը, սակայն նախքան խանութ մտնելը, նա որդուն ցույց տվեց երկնքի ամպերը և ասաց։
— Տեսնո՞ւմ ես, Ջոն,— ասաց նա,— արդեն գիշեր է գալիս, շուտով մենք կմտնենք անկողին։ Կքնենք ամբողջ գիշեր։ Երբ առավոտ լինի, մենք նորից վեր կկենանք։ Այդ կլինի նոր օր։
Նպարավաճառը, նրա որդին և հարևանի տղան մտան խանութ, իսկ Յուլիսիսը, այդ պահին իր եղբոր հեծանիվի ղեկին նստած, աչքը չէր հեռացնում մորից։ Հոմերը նորից նստեց հեծանիվը և սկսեց դեպի տուն քշել։
— Մայրի՜կը,— Յուլիսիսն ասաց եղբորը, շուռ գալով և նրա դեմքին նայելով։
— Այո,— ասաց Հոմերը,— մայրիկն է, ծառի տակ կանգնած, տեսնո՞ւմ ես նրան։
Երբ նրանք մոտեցան ծառի տակ կանգնած կնոջը, փոքր եղբոր դեմքը լուսավորվեց ժպիտով, բայց միևնույն ժամանակ խորունկ տխրություն կար այդ դեմքի վրա, ինչպես և նրա եղբոր դեմքին, որը բռնել էր Հեծանիվի ղեկը՝ համարյա գրկելով նրան։
Հոմերը քշեց դատարկ տարածությունով դեպի իրենց տան բակը, ընկուզենու տակ։ Նա իջավ հեծանիվից և Յուլիսիսին իջեցրեց։ Յուլիսիսը կանգնեց ու նայեց մորը։ Նրա դեմքից մեկընդմիշտ չքացել էր մարդ֊մեքենայի ներշնչած սարսափը։
— Մայրիկ, նա կորել էր,— ասաց Հոմերը,— Օգին դտավ նրան և բերեց հեռագրատուն։ Ես մնալ չեմ կարող, բայց ներս կմտնեմ Բեսին և Մերիին ողջունելու։
Հոմերը տուն մտավ և կանգնեց մութ ճաշասենյակում, ականջ դնելով իր քրոջն ու եղբոր սիրած աղջկան։ Երբ երգն ավարտվեց, նա հյուրասենյակ մտավ։
— Բարև ձեզ,— ասաց նա։
Աղջիկները շրջվեցին։
— Բարև, Հոմեր,— ասաց Մերին և ապա, շատ արագ, երջանիկ ձայնով ավելացրեց։— Այսօր Մարկուսից նամակ ստացա։
— Ճի՞շտ, Մերի,— ասաց Հոմերը,— ինչպե՞ս է։
— Հրաշալի,— ասաց Մերին։— Շուտով նրանք կմեկնեն, բայց չգիտեն՝ թե ուր։ Նա գրում է, որ չմտահոգվենք, եթե որոշ ժամանակ նամակ չստանանք։
— Նա բոլորիս էլ գրել է,— ասաց Բեսը,— մայրիկին, ինձ և նույնիսկ Յուլիսիսին։
— Ճի՞շտ,— ասաց Հոմերը և մի պահ սպասեց, որ ասեն նաև իրեն ուղարկված նամակի մասին, կարծես վախենալով, որ այդպիսի բան չասվի։ Ապա, շատ հանգիստ, ասաց.
— Նա ինձ նամակ չի՞ ուղարկել։
— Օ՜հ, անշուշտ,— ասաց Մերին,— քոնը ամենաերկարն է։ Մի՞թե կարծում էիր, որ եթե նա գրել է բոլորիս, քեզ կարող է գրած չլինել։
Հոմերի քույրը սեղանից մի նամակ վերցրեց և մեկնեց նրան։ Հոմերը երկար ժամանակ նայում էր նամակին։ Քույրը ասաց.
— Ինչո՞ւ բաց չես անում ու կարդում։ Մեզ համար էլ կարդա։
— Ոչ, Բես,— ասաց Հոմերը։— Ես պետք է գնամ։ Ես այն գրասենյակ կտանեմ և գիշերը կկարդամ, երբ ազատ ժամանակ կունենամ։
— Մենք ամբողջ օրը աշխատանք փնտրեցինք,— ասաց Բեսը,— սակայն չգտանք։
— Բայց չափազանց զվարճացանք,— ասաց Մերին։— Զվարճալի էր պարզապես գնալն ու հարցնելը՝ աշխատանք կա՞։
— Չգիտեմ՝ դա զվարճության է, թե ոչ,— աաաց Հոմերը,— բայց ես ուրախ եմ, որ դուք աշխատանք չեք ճարել։ Մի մտածեք գործի մասին։ Իմ աշխատավարձը մեզ հերիք է, իսկ Մերիի հայրը լավ պաշտոն ունի Իթաքայի գինու գործարանում։ Երկուսդ էլ կարիք չունեք աշխատանք փնտրելու։
— Ունենք, Հոմեր,— ասաց Բեսը,— այն էլ ինչպիսի կարիք։ Մոտ օրերս մենք մի գործ կգտնենք։ Երկու տեղ ասացին, որ նորից հանդիպենք։
— Գործ գտնելու մասին երբեք մի մտածեք,— ասաց Հոմերը։ Նա բարկացած էր։— Քեզ հարկավոր չէ, Բես, և ոչ էլ քեզ, Մերի։ Թող տղամարդիկ աշխատեն։ Աղջիկները պետք է տանը մնան, դաշնամուր նվագեն, երգեն, և երբ տղամարդը տուն դառնա, գեղեցիկ տեսքով դիմավորեն նրան։ Այդ է ձեր անելիքը։— Նա մի պահ լռեց, դարձավ Մերիին, խոսեց քնքշությամբ։
— Երբ Մարկուսը տուն գա,— ասաց նա,— դուք երկուսդ կարող եք մի փոքր տուն վարձել և ընտանիք կազմել այնպես, ինչպես կցանկանաք։— Նա դարձավ Բեսին.— Շուտով դու էլ, Բես, կգտնես քո հավանած տղային։ Դա միակ աշխատանքն է, որի մասին պեաք է մտածեք։ Պատերազմը չպետք է պատճառ լինի, որ բոլորը իրենց գլուխը կորցնեն։ Պարզապես մնա տանը և օգնիր մայրիկին, իսկ դու, Մերի, օգնիր քո հորը։
Հոմերը այնպես տիրական էր, որ Բեսը համարյա հպարտությամբ լցվեց, որովհետև մինչ այդ չէր նկատել, որ նա ամեն ինչի նկատմամբ այդքան հոգատար լիներ։
— Իմ ասածը մի մոռացեք,— ասաց Հոմերը քրոջը և հարևանի աղջկան։— Իսկ այժմ, իմ գնալուց առաջ, մի երգ նվագեք և երգեք։
— Ի՞նչ երգ ես ուզում,— հարցրեց Բեսը։
— Որևէ երգ,— ասաց Հոմերը։
Հոմերի քույրը՝ Բեսը, սկսեց նվագել, իսկ Մերին՝ երգել։ Ցրիչը մութ ընդունարանում կանգնած լսում էր։ Երգը դեռ չավարտած՝ նա հանգիստ դուրս եկավ։ Բակում նկատեց Յուլիսիսին, որ հավաբնի առաջ կանգնած նայում էր մի ձվի։
— Մա՜,— գոչեց Հոմերը։ Մայրը շրջվեց։— Վաղը անպայման եկեղեցի կգնանք։ Բոլորս միասին, Մերին նույնպես։
— Ինչո՞ւ, ի՞նչ ես ուզում ասել, Հոմեր,— ասաց միսիս Մաքոլին,— մենք ամեն կիրակի եկեղեցի ենք գնում, և Մերին միշտ մեղ հետ է լինում։
— Գիտեմ,— ասաց Հոմերը մի քիչ անհամբերությամբ,— բայց վաղը՝ անպայման պետք է գնանք։ Եվ Մերին անպայման մեզ հետ պետք է լինի։— Նա դարձավ եղբորը և ասաց.— Ձեռքիդ մեջ ի՞նչ կա, Յուլիսիս։
— Ձու,— ասաց Յուլիսիսը այնպես, կարծես խոսքը աստծո մասին էր։
Հոմերը նստեց հեծանիվը և ուղղվեց դեպի Իթաքայի գինու գործարանը։
