Changes
Այդ օրվանից Շարիկն սկսեց թախծել, սիրտն ուզում էր անտառ գնալ, որսորդությամբ զբաղվել, ինչ կարող ես անել։ Բայց հենց որ հրացանը ձեռքին դուրս էր գալիս ու մի գազանիկ էր տեսնում, չէր կարողանում կրակել, թեկուզ ճաքիր։ Անտառից վերադառնում էր տխուր, ոչ ուտում էր, ոչ խմում։ Վիշտը կրծում էր սիրտը։ Նիհարել էր, հյուծվել, այնպիսի օրն էր ընկել, որ ավելի վատը չեք էլ կարող պատկերացնել։
==Գլուխ տասներկուերորդ — Հայրիկն ու մայրիկը կարդում են նամակը==
Վերջապես Քեռի Ֆեոդորի նամակը հասավ քաղաք։ Քաղաքում արդեն մեկ այլ փոստատար նամակն իր պայուսակը դրեց եւ տարավ հայրիկին ու մայրիկին հանձնելու։ Դրսում հորդ անձրեւ էր գալիս։ Փոստատարը մինչեւ ոսկորները թրջվել էր։ Հայրիկը նույնիսկ խղճաց նրան․
— Այս խոնավ եղանակին ինչո՞ւ եք նամակներ բաժանում։ Ավելի լավ է փոստով ուղարկեք։
Փոստատարը համաձայնում է․
— Ճիշտ է, ճիշտ է։ Ինչո՞ւ եմ խոնավ եղանակին նամակներ տանում։ Լավ եք ասում։ Հենց այսօր կզեկուցեմ պետիս։
Հայրիկն ու մայրիկը սկսեցին կարդալ նամակը։ Սկզբում ամեն ինչ դուր եկավ նրանց։ Եվ այն, որ Քեռի Ֆեոդորը տուն ու կով ունի, ե՛ւ այն, որ տունը տաք է, եւ ինքն էլ տրակտոր է գնել։ Իսկ հետո նրանք վախեցան։ Հայրիկը կարդում է․
— «Մենք մի տաք վառարան էլ ունենք։ Ես շատ եմ սիրում նրա վրա հանգստանալ։ Առողջությունս այնքան էլ լավ չէ․ մեկ թաթերս են ջարդվում, մեկ պոչս է քարշ գալիս։ Որովհետեւ, սիրելի հայրիկ ու մայրիկ, կյանքս ծանր է եղել, լի զրկանքներով ու վռնդումներով։ Բայց հիմա ամեն ինչ այլ կերպ է դասավորվել։ Համ երշիկ ունեմ, համ էլ միշտ թասով լիքը թարմ կաթ է դրված հատակին։ Նույնիսկ մկներին տեսնել չեմ ուզում։ Ես նրանց հիմա, հենց այնպես, հաճույքի համար եմ բռնում… կարթով… կամ փոշեծծիչով… Իսկ ցերեկները սիրում եմ տանիք մագլցել… չռում եմ աչքերս, բեղերս ուղղում ու գժի պես արեւառվում։ Արեւի տակ լպստում եմ ինձ…»
Մայրիկը լսեց, լսեց եւ մեկ էլ ուշաթափվեց։ Հայրիկը ջուր տվեց, մայրիկին ուշքի բերեց։ Շարունակությունը մայրիկն ինքը կարդաց․
— «Այս քանի օրը մազերս սկսեցին թափվել։ Հին բուրդս այնպես է թափվում, որ տուն մտնել չի լինում։ Բայց փոխարենը նորն է աճում՝ մաքո՜ւր, մետաքսյա։ Ուղղակի ոնց որ կարակուլ։ Մի քիչ էլ ձայնս է խռպոտել։ Անցնող֊դարձողը շատ է, դե բոլորի վրա էլ հաչում եմ։ Մի ժամ, երկու ժամ հաչում եմ, հետո ոչ թե հաչոց, այլ մի տեսակ սուլոց ու խլթխլթոց է դուրս գալիս կոկորդիցս…»
Այդ պահին մի շրխկոց լսվեց սենյակում։ Հիմա էլ հայրիկն էր ուշաթափվել։ Այս անգամ մայրիկը վազեց ջրի՝ հայրիկին ուշքի բերելու համար։
Հայրիկն ուշքի է գալիս եւ ասում․
— Ի՞նչ է պատահել մեր երեխային։ Թաթերը ջարդվում են, պոչը քարշ է տալիս, անցնող֊դարձողի վրա էլ հաչում է։
— Եվ կարթով մուկ է բռնում,— ասում է մայրիկը։— Բուրդն էլ մաքուր կարակուլ է դարձել։ Գուցե բնության գրկում ինքն էլ գառնո՞ւկ է դարձել։ Մաքուր օդից։
— Հա՞,— ասում է հայրիկը։— Բայց ես չեմ լսել, որ գառները անցնող֊դարձողի վրա հաչան։ Գուցե խե՞լքն է թռցրել մաքուր օդից։
Որոշեցին նամակը մինչեւ վերջ կարդալ։ Կարդում են ու աչքներին չեն հավատում։
— «Սիրելի հայրիկ ու մյրիկ, ես անճանաչելի եմ դարձել։ Պոչս ոլորված, ականջներս ցից֊ցից, քիթս սառը, բուրդս երկարած…»։
— Ի՞նչը,— հարցնում է մայրիկը։
— Բուրդը երկարել է։ Հիմա ձմռանը ձյան վրա էլ կարող է քնել։
Մայրիկը խնդրում է․
— Լավ, մինչեւ վերջ կարդա։ Ես ուզում եմ որդուս մասին ամբողջ ճշմարտությունն իմանալ։
Եվ հայրիկը մինչեւ վերջ կարդաց․
— «Ինքս եմ խանութ գնում։ Վաճառողները բոլորը ճանաչում են ինձ։ Ոսկորները ձրի են տալիս… Այնպես որ դուք ինձ համար մի՛ անհանգստացեք… Եթե հաջողվի ցուցահանդես ընկնել, բոլոր մեդալներն ինձ համար ապահովված են։ Ե՛վ գեղեցկության, ե՛ւ խելացիության։ Ցտեսություն։ Ձեր որդի՝ Քեռի Ֆարիկ»։
Նամակը կարդալուց հետո հայրիկն ու մայրիկը կես ժամ շարունակ ոշքի չէին գալիս, արդեն խմել էին տանը եղած բոլոր դեղերը։
Հետո մայրիկն ասում է․
— Գուցե դա մեր տղան չէ՞։ Գուցե մե՞նք ենք խելքներս թռցրել։ Գուցե, մեր բո՞ւրդն է երկարել։ Եվ մե՞նք կարող ենք ձմռանը ձյան վրա քնել։
Հայրիկը նրան հանգստացնում է, իսկ մայրիկը, միեւնույն է, ճչում է․
— Այդ ի՛նձ են ճանաչում բոլոր վաճառականները, եւ ոսկորները ձրի են տալիս։ Ես եմ, որ մկներին տանել չեմ կարողանում։ Ա՛յ, հիմա էլ թաթերս ջարդվում են, պոչս քարշ է գալիս։ Որովհետեւ կյանքս ծանր է եղել՝ լի զրկանքներով ու վռնդումներով։ Ո՞ւր է հատակին դրված իմ թասը։
Հայրիկը հազիվհազ կարողացավ նրան ուշքի բերել․
— Եթե մենք գժված լինեինք, հո երկուսս միասին չէինք գժվել։ Մարդիկ առանձին֊առանձին են գժվում։ Այդ գրիպով է, որ բոլորը միասին են հիվանդանում։ Իսկ մեր բուրդը չի երկարել, ընդհակառակը պակասել է։ Որովհետեւ երեկ վարսավիրանոց ենք գնացել։
Համենայն դեպս, նրանք չափեցին իրենց ջերմությունը։ Ջերմությունն էլ էր կանոնավոր՝ 36,6։ Հայրիկը վերցրեց նամակը եւ ուշադիր նայեց․ ծրարը կնքված էր։ Իսկ կնիքի վրա գրված էր այն գյուղի անունը, որտեղից նամակը ստացվել էր՝ Պրոստոկվաշինո։
Հայրիկն ու մայրիկը քարտեզը փռեցին ու սկսեցին փնտրել, թե որտեղ է գտնվում այդ գյուղը։ Հաշվեցին եւ տեսան, որ այդպիսի քսաներկու գյուղ կա։ Նրանք վերցրեցին ու նամակ գրեցին բոլոր գյուղերին։ Բոլոր գյուղերի փոստատարներին։
«Հարգելի փոստատար։
Ձեր գյուղում չկա՞ արդյոք քաղաքից եկած մի տղա, անունը Քեռի Ֆեոդոր։ Նա հեռացել է տնից, եւ մենք շատ ենք անհանգստանում նրա համար։
Եթե նա ձեզ մոտ է ապրում, գրեք, մենք կգանք նրա ետեվից։ Իսկ ձեզ համար նվերներ կբերենք։ Միայն թե տղային բան չասեք, թող նա ոչինչ չիմանա։ Թե չէ կարող է փոխադրվել մեկ ուրիշ գյուղ, ու այլեւս նրան չենք գտնի։ Իսկ մենք առանց նրա շատ ենք տխրում։
Մեծագույն հարգանքներով՝ մայրիկ Ռիմա եւ հայրիկ Դիմա»։
Քսաներկու այդպիսի նամակ գրեցին եւ ուղարկեցին Պրոստոկվաշինո անունը կրող բոլոր գյուղերը։
==Գլուխ տասներեքերորդ — Շարիկը փոխում է մասնագիտությունը==
Քեռի Ֆեոդորը կատվին ասում է․
— Շարիկի համար հարկավոր է մի բան մտածել։ Թե չէ ձեռքից գնում է։ Վշտից ոտքի վրա չորացել է։
Կատուն առաջարկում է․
— Գուցե նրան լծկան շուն դարձնենք։ Պարտադիր չէ, որ որսորդական լինի։ Սայլակ կգնենք եւ ամեն տեսակ իրեր կտեղափոխենք։ Օրինակ՝ կաթը շուկա կտանենք։
— Չէ,— առարկում է Քեռի Ֆեոդորը։— Լծկան շները միայն հյուսիսում են լինում։ Բացի այդ, մենք տրակ֊տրակ Միտյա ունենք։ Ուրիշ բան պետք է մտածել։
Իսկ հետո ասում է․
— Գտա։ Մենք նրան կրկեսի շուն կդարձնենք, պուդել։ Կսովորեցնենք պարել, օղակի միջով ցատկել, փուչիկով ձեռնածություն անել։ Թող երեխաներին ուրախացնի։
Կատուն համաձայնում է Քեռի Ֆեոդորի հետ։
— Ինչ կա որ։ Թող դառնա պուդել։ Տնային շներ էլ են հարկավոր, թեեւ օգուտ չեն տալիս։ Կապրի սենյակում, կպառկի բազմոցին ու մաշիկները կմատուցի տիրոջը։
Նրանք կանչեցին Շարիկին ու հարցնում են․
— Հը, ի՞նչ կասես, կուզե՞ս քեզ պուդել դարձնենք։
— Թեկուզ խրտվիլակ դարձնեք, ուզում եմ,— ասում է Շարիկը։ — Միեւնույն է, կյանքը երես է դարձրել ինձնից։ Բախտը ինձ չի ժպտում այս հողագնդի վրա։ Ես իմ ձեռքով կթաղեմ կոչումս։
Ու պատրաստվեցին գնալու գետի մյուս ափը, հինգհարկանի նոր շենքի վարսավիրանոցը։ Քեռի Ֆեոդորը գնաց տրակ֊տրակ Միտյան գործի գցի, իսկ Մատրոսկինը գնաց Մուրկային խոտ տալու։ Նա բացեց գոմի դուռն ու ասաց․
— Տունը թողնում ենք քո հույսին։ Եթե որեւէ գող հայտնվի, հետը երկար֊բարակ գլուխ չցավեցնես, պոզահարի, թող գնա։ Իսկ երեկոյան ես քեզ համար մի համեղ բան կբերեմ։
Քեռի Ֆեոդորը տրակ֊տրակ Միտյային դուրս բերեց, ապուր լցրեց մեջն ու նստեց վարորդի աթոռին։ Շարիկը տեղավորվեց նրա կողքին, իսկ Մատրոսկինը՝ տանիքին։ Եվ այդպես գնացին մազերը խուզելու։
Միտյան ուրախ դռդռում էր ու անիվներն աշխատեցնում։ Որտեղ մի ջրափոս կար, ուղիղ միջով էր անցնում։ Ջուրը ցրիվ տալիս չորս կողմը։ Դեռ ջահել էր տրակտորը, բոլորովին նո՜ր։ Իսկ երբ հավեր էր տեսնում ճանապարհին, գաղտագողի մոտենում էր ու անսպասելի դռդռացնում կոկորդով մեկ՝ «Ուու֊ու֊ուու՜֊»։ Խեղճ հավերը լեղապատառ փախչում էին։
Հիանալի ճանապարհորդություն էր։ Քեռի Ֆեոդորը երգում էր, տրակտորը ձայնակցում էր նրան։ Շատ լավ էր ստացվում։
— Դաշտում աճեց մի կեչի…
— Դը՜ռ֊դը՜ռ֊դը՜ռ։
— Կանաչ գանգուր մի կեչի…
— Դը՜ռ֊դը՜ռ֊դը՜ռ։
— Լյուլի֊լյուլի՜…
— Դը՜ռ֊դը՜ռ֊դը՜ռ։
Վերջապես հասան վարսավիրանոց։ Կատուն մնաց տրակտորի վրա՝ հսկելու, իսկ Քեռի Ֆեոդորն ու Շարիկը գնացին մազերը կտրելու։ Վարսավիրանոցը մաքուր էր, լուսավոր ու հարմարավետ։ Եվ կանայք, թասակների տակ նստած, չորանում էին։ Վարսավիրը Քեռի Ֆեոդորին հարցնում է․
— Ձեզ ի՞նչ է հարկավոր, երիտասարդ։
— Ուզում եմ Շարիկի մազերը խուզեք։
Վարսավիրն ասում է․
— Այս օրին էլ հասանք։ Շարիկներ, խորանարդիկներ։ Եվ ի՞նչ ձեւի ես ուզում։ «Լեհական», թե՞ «կիսաբոքս»։ Կամ գուցե տղայի՞ սանրվածք։ Գուցե ուղղակի սափրեր՞նք ամբողջապես։
Քեռի Ֆեոդորը պատասխանում է․
— Կարիք չկա սափրելու։ Եվ ոչ էլ տղայի սանրվածք է պետք։ Հարկավոր է մազերը կտրել պուդելի նման։
— Ինչպե՞ս թե պուդելի նման։
— Շատ հասարակ։ Վերեւից պետք է գանգրացնել, ներքեւից լրիվ խուզել։ Եվ պոչի ծայրին էլ մի փնջիկ թողնել։
— Հասկանալի է, պատասխանում է վարսավիրը։— Պոչին փնջիկ, ձեռքին՝ ձեռնափայտիկ, բերանին էլ՝ ոսկորիկ։ Դա արդեն ոչ թե Շարիկ կլինի, այլ ուղղակի փեսացու։
Թասակների տակ նստած կանայք ծիծաղում են։
— Չեղավ, երիտասարդ։ Մենք այստեղ ունենք կանանց դահլիճ, տղամարդկանց դահլիճ, բայց շների դահլիճ դեռեւս չունենք։
Այդպես ձեռնունայն նրանք վերադարձան Մատրոսկինի մոտ։ Կատուն ասում է․
— Այ թե գործ արեցինք, հա՜։ Պետք է ասեիք, որ սա ոչ թե սովորական շուն է, այլ մի որեւէ արտիստի կամ ստադիոնի դիրեկտորի շուն։ Տեղնուտեղը ե՛ւ կխուզեին մազերը, ե՛ւ կգանգրացնեին, եւ օծանելիքներով կցողեին։ Հապա մի ետ գնանք։
Երբ նրանք նորից եկան, վարսավիրը շատ զարմացավ։
— Չլինի՞ բան եք մոռացել, երիտասարդ։
Քեռի Ֆեոդորն ասում է․
— Մոռացանք ձեզ ասել, ր սա ուսյալ շուն է, ոչ թե սովորական։ Մենք նրան ելույթի համար ենք պատրաստում։
Վարսավիրը քահ֊քահ ծիծաղեց․
— Օ՜յ, ուսյալ, ընկած֊ելած շուն է, ահա թե ինչ։ Իսկ ի՞նչ կարող է անել։ Գուցե գրել֊կարդա՞լ գիտի։ Գուցե շվի փչե՞լ գիտի։
Քեռի Ֆեոդորն ասում է․
— Շվի փչելը չգիտեմ, բայց հեշտությամբ հաշվում է։
— Իսկապե՞ս։ Դե ասա, ինչի՞ է հավասար հինգ անգամ հինգը։
— Հինգ անգամ հինգ՝ կլինի քսանհինգ,— ասում է Շարիկը։— Իսկ վեց անգամ վեց՝ երեսունվեց։
Վարսավիրի լսելն ու բազկաթոռին նստելը մեկ եղավ։ Իսկպապես որ ուսյալ շուն է․ ոչ միայն հաշվել, այլեւ խոսել գիտի։ Նա հանեց մաքուր անձեռոցիկն ու ասաց․
— Եթե հաճախորդները դեմ չեն, խնդրեմ։ Ե․վ կկտրեմ մազերը, ե՛ւ կգանգրացնեմ։ Երեխաներին էլ կպատմեմ, որպեսզի սովորեն։ Եթե շներն էլ են գրագետ դարձել, ապա երեխաները պետք է շտապեն։ Թե չէ դպրոցում բոլոր տեղերը կենդանիները կզբաղեցնեն։
Թասակների տակ նստած կանանցից եւ ո՛չ մեկը չառարկեց․
— Իհարկե։ Իհարկե։ Այդպիսի շանը անհրաժեշտ է անպայման կարգի բերել։ Նրա ամեն ինչը պետք է գեղեցիկ լինի՝ ե՛ւ հոգին, ե՛ւ սանրվածքը, ե՛ւ պոչիկի փնջիկը։
Եվ վարսավիրը գործի անցավ։ Մազերը կտրելիս զրուցում էր Շարիկի հետ։ Նրան հարցեր էր տալիս գիտության տարբեր բնագավառներից։ Իսկ Շարիկը պատասխանում էր։
Վարսավիրն ուղղակի ապշել էր։ Նա այդպիսի ուսումնական շուն չէր տեսել իր կյանքում։ Կտրեց Շարիկի մազերը, գանգրացրեց, գլուխը լվաց, զարմանքից իր աշխատանքի դիմաց փող էլ չվերցրեց։ Եվ օծանելիքներով այնպես ցողեց Շարիկին, որ մի կիլոմետրի վրա հոտը փչում էր։ Շարիկն այնպիսի պուդել դարձավ, որ կարելի էր միանգամից ցուցահանդես ներկայացնել։ Նա նույնիսկ ինքը չճանաչեց իրեն հայելու մեջ։
— Այս ի՞նչ գանգրահեր արարած է։ Ոչ թե շուն է, այլ իսկական օրիորդ։ Չկծե՞մ դրան,— ասում է Շարիկը։
Արտաքնապես նմանվել էր պուդելի, ներքնապես նույն Շարիկն էր մնացել։
Իսկ Քեռի Ֆեոդորը պատասխանում է․
— Այդ դու ես։ Դարձել ես տնային շուն՝ պուդել։ Ընտելացիր դրան։
Բայց թե Շարիկն այնքան էլ չուրախացավ։ Ընդհակառակը, ավելի շատ տխրեց։ Նրա տխրությունը փոխանցվեց Քեռի Ֆեոդորին, իսկ նրանից էլ՝ Մատրոսկինին։ Նույնիսկ Միտյան ձայնը կտրեց, հավերին էլ չէր վախեցնում։
Վերջում միայն մի բան բարձրացրեց նրանց տրամադրությունը։ Հասան իրենց տնակին եւ ինչ տեսնեն․ փոստատար Պեչկինը նստած է խնձորենուն։ Քեռի Ֆեոդորն ասում է․
— Տեսեք, ի՜նչ միրգ է ասել մեր խնձորենու վրա, օգոգտոսի վերջին։ Ի՞նչ եք անում այդտեղ։
— Ոչինչ էլ չեմ անում,— պատասխանում է Պեչկինը։— Ձեր կովից եմ պաշտպանվում։ Եկել էի պատուհանից նայելու, թե արդյո՞ք բոլոր էլեկտրասալիկներն եք անջատել։ Իսկ նա հարձակվեց վրաս։ Տեսեք, թե քանի անցք կա շալվարիս վրա։
Եվ իսկապես, շալվարի վրա մի տասնյակ անցքեր կային։ Իսկ Մուռկան պառկել էր ծառի տակ եւ որոճում էր։
Ստիպված՝ Պեչկինին հրավիրեցին թեյի։ Իսկ մինչ նրանք թեյ կպատրաստեին, Պեչկինը գաղտագողի դուրս եկավ միջանցք եւ Քեռի Ֆեոդորի բաճկոնից մի կոճակ կտրեց։ Թե ինչու այդպես վարվեց, մենք հետո կիմանանք։ Իսկ առայժմ իմացեք, որ կոճակը շատ էր հարկավոր Պեչկինին։
==Գլուխ տասնչորսերորդ — Պրոֆեսոր Սյոմինի վերադարձը==
Քեռի Ֆեոդորը կարող էր երջանիկ ապրել, բայց չգիտես ինչու չէր ստացվում։ Հազիվ էին Շարիկի գործը գլուխ բերել, մի նոր դժբախտություն պատահեց։ Մի օր Քեռի Ֆեոդորը գալիս է տուն եւ տեսնում․ Մատրոսկինը կանգնել է հայելու առաջ ու բեղն է ներկում։ Քեռի Ֆեոդորը հարցնում է․
— Ի՞նչ է պատահել, կատու։ Չլինի՞ թե սիրահարվել ես։
Կատուն քահ֊քահ ծիծաղում է․
— Այդ էր մնացել, որ հիմարություններով զբաղվեի։ Ես նույնիսկ այդ բառը չեմ լսել՝ սիրահարվե՜լ։ Ուղղակի տերս է եկել, պրոֆեսոր Սյոմինը։
— Իսկ բեղդ ի՞նչ կապ ունի տիրոջդ հետ։
— Կապ ունի այնքանով,— ասում է կատուն, որ հիմա փոխում եմ արտաքինս։ Անլեգալ դրության եմ անցնում։ Ընդհատակում պետք է ապրեմ։
— Ինչո՞ւ,— հարցնում է Քեռի Ֆեոդորը։
— Որպեսզի տերերս ինձ չտանեն։
— Այդ ո՞վ պետք է քեզ տանի։ Ի՞նչ տերեր։
— Պրոֆեսորը կտանի։ Չէ՞ որ ես նրա կատուն եմ։ Շարիկին էլ կարող է տանել։ Ախր Շարիկն էլ է նրանը։
Քեռի Ֆեոդորը նույնիսկ տխրեց․ իսկապես որ կարող են տանել։
— Լսիր, Մատրոսկին,— ասում է նա,— ինչպե՞ս կտանեն, եթե իրենք են քեզ տնից վռնդել։
— Բանն էն հենց այդ է, որ չեն վռնդել,— ասում է կատուն։— Երբ նրանք մեկնում էին, ինձ իրենց ծանոթների մոտ թողեցին։ Սրանք էլ՝ ուրիշ ծանոթների։ Իսկ այդ ուրիշ ծանոթներից ինքս փախա։ Նրանք ինձ փակել էին խորդանոցում, որպեսզի բուրդս շաղ չտամ սենյակներով մեկ։ Երեւի Շարիկն էլ է այդ պատճառով անտուն մնացել։
Քեռի Ֆեոդորը մտածմունքի մեջ ընկավ, իսկ կատուն շարունակեց․
— Չէ, նա լավ պրոֆեսոր է։ Շատ լավ, բայց ես հիմա ամենալավի մոտ էլ չեմ գնա։ Ես, Քեռի Ֆեոդոր, ուզում եմ քեզ հետ ապրել եւ կով պահել։
Քեռի Ֆեոդորն ասում է․
— Ճիշտն ասած, չգիտեմ էլ, թե ինչ անեմ։ Գուցե ուրի՞շ գյուղ տեղափոխվենք։
— Մեծ գլխացավանք է,— առարկում է կատուն։— Ե՛վ Մուռկային պետք է տեղափոխենք, ե՛ւ իրերը… Եվ հետո, այստեղ բոլորը մեզ ընտելացել են։ Ոչինչ, Քեռի Ֆեոդոր, մի՛ հուսահատվիր։ Ես ընդհատակում էլ կապրեմ։ Դու քո գործին նայիր։
— Ի՞նչ գործ։
— Հիմա կասեմ։ Ձմեռը քթներիս տակ է, հարկավոր է փայտ պաշարել։ Մի պարան վերցրու եւ գնա անտառ։ Շարիկին էլ հետդ տար։
Բայց երբ Շարիկն իմացավ պրոֆեսորի գալու մասին, ինքն էլ չցանկացավ տնից դուրս գալ։
— Գնա՜, գնա՜,— ասում է կատուն։— Դու վախենալու բան չունես։ Քեզ նույնիսկ հարազատ մայրդ էլ չի ճանաչի։ Չէ՞ որ հիմա պուդել ես դարձել։
Եվ նրանք համաձայնեցին։ Շարիկը վերցրեց պարանը, սղոցն ու կացինը, իսկ Քեռի Ֆեոդորը գնաց տրակ֊տրակ Միտյային գործի գցելու։
Կատուն նրանց ասում է․
— Հիշեցեք․ հարկավոր է միայն կեչի կտրել․ Կեչու փայտը ամենից լավն է․
Քեռի Ֆեոդորը համաձայն չէ։
— Ափսոս են կեչիները։ Շատ են գեղեցիկ։
Կատուն ասում է․
— Դու, Քեռի Ֆեոդոր֊ ոչ թե գեղեցկության մասին մտածիր, այլ ցրտի։ Երբ քառասուն աստիճան սառնամանիքը դուռդ կտրի, ի՞նչ ես անելու։
— Չգիտեմ,— պատասխանում է Քեռի Ֆեոդորը։— Բայց եթե բոլորն էլ սկսեն կեչի կտրել, անտառի փոխարեն միայն կոճղեր կմնան։
— Ճիշտ է,— ասում է Շարիկը։— Միայն պառավների համար է լավ, որ անտառի փոխարեն կոճղեր լինեն։ Դրանց վրա կարող են նստել։ Իսկ թռչուններն ու նապաստակներն ի՞նչ կանեն։ Դու նրանց մասին մտածե՞լ ես։
— Նապաստակների մասին էլ պետք է մտածե՞մ,— գոռում է կատուն։— Իսկ իմ մասին ո՞վ պետք է մտածի։ Վալենտին Բերեստկո՞վը։
— Իսկ ո՞վ է Վալենտին Բերեստկովը։
— Չգիտեմ ով է։ Միայն գիտեմ, որ այդպես էր կոչվում այն նավը, որով նավարկել է իմ պապը։
— Երեւի նա լավ մարդ է եղել, որ քո պապը նրա անունը կրող նավով է նավարկել,— ասում է տղան։— Եվ նա հավանաբար կեչիներ չէր կտրատի։
— Բա ի՞նչ կաներ,— հարցնում է կատուն։
— Երեւի ցախ կհավաքեր,— ենթադրում է Շարիկը։
— Ա՛յ, մենք էլ այդպես կանենք,— ասում է Քեռի Ֆեոդորը։
Եվ Քեռի Ֆեոդորն ու Շարիկը գնացին ցախ հավաքելու։ Տրակտորը լիքը ցախ բարձեցին եւ դեռ մի ամբողջ կույտ էլ ետեւից կապեցին։ Իսկ հետո կարտոֆիլ խորովեցին խարույկի վրա, սունկ խորովեցին ու սկսեցին ուտել։
Իսկ տրակ֊տրակ Միտյան նայե՜ց֊նայե՜ց եւ հանկարծ ուժգին դռդռաց։ Քեռի Ֆեոդորը քիչ մնաց խեղդվեր, իսկ Շարիկը երկու մետր ետ ցատկեց նույնիսկ։
— Բոլորովին մոռացել էի այդ դռդռանին,— ասում է։— Կարծեցի, թե ինքնաթափ մեքենան է գալիս ինձ վրա։
— Իսկ ես կարծեցի, թե ռումբ պայթեց,— ասում է Քեռի Ֆեոդորը։— Հարկավոր է նրան ուտելու բան տալ։ Թե չէ մեզ էն աշխարհը կուղարկի։ Շոգենավի նման սուլում է։
Նրանք կերակրեցին տրակտորին ու որոշեցին տուն վերադառնալ։ Մեկ էլ այդ պահին մի նապաստակ վազեց նրանց մոտով։ Շարիկը բղավեց․
— Տե՛ս, տե՛ս, որսը։
Քեռի Ֆեոդորը հանգստացրեց նրան․
— Ինչ է, մոռացե՞լ ես։ Չէ՞ որ դու հիմա պուդել ես։ Ասա․ «Թո՛ւհ, նապաստա՜կ։ Հիմա ինձ նապաստակները բոլորովին չեն հետաքրքրում։ Ինձ միայն հետաքրքրում է՝ մաշիկները տիրոջս մատուցել»։
Բայց Շարիկը իրենն է ասում․
— Թո՛ւհ, մաշիկնե՜ր։ Մաշիկները հիմա ինձ չեն հետաքրքրում։ Ինձ հետաքրքրում է՝ տիրոջս համար նապաստակ տանել։ Ա՛յ, հիմա ես դրան ցույց կտամ։
Եվ այնպես սլացավ նապաստակի ետեւից, որ ծառերը հակառակ ուղղությամբ վազեցին։ Իսկ Քեռի Ֆեոդորը տուն գնաց։ Նա շատ ցախ էր բերել։ Բայց Մատրոսկինը, միեւնույն է, դժգոհ էր։
Այդ ցախից ոչ թե տաքություն կստանանք, այլ միայն ճրթճրթոց կլսենք։ Դա փայտ չէ, այլ՝ աղբ։ Ես ուրիշ կերպ կվարվեմ։
==Գլուխ տասնհինգերորդ — Նամակ արեւի ինստիտուտին==
Կատուն Քեռի Ֆեոդորից մատիտ խնդրեց եւ սկսեց ինչ֊որ բան գրել։
Քեռի Ֆեոդորը հարցնում է․
— Այդ ի՞նչ ես անում։
Կատուն պատասխանում է․
— Նամակ եմ գրում մի ինստիտուտի, որտեղ արեւ են ուսումնասիրում։ Այդ ինստիտուտի հետ ես կապեր ունեմ։
— Իսկ ի՞նչ է նշանակում «կապեր»,— հարցնում է Քեռի Ֆեոդորը։
— Դա գործնական ծանոթություն է,— բացատրում է կատուն։— Երբ մարդիկ լավություն են անում միմյանց, առանց որեւէ առիթի, որեւէ շահի։ Հանուն հին բարեկամության։
— Պարզ է,— ասում է Քեռի Ֆեոդորը։— Օրինակ, եթե տղան ավտոբուսում առանց որեւէ պատճառի իր տեղը զիջում է ծեր կնոջը, ուրեմն դա անում է ծանոթության կարգով։ Հանուն հին բարեկամության։
— Չէ, դա ուրիշ բան է,— ասում է կատուն։— Նա ուղղակի քաղաքավարի տղա է եղել։ Կամ թե չէ ուսուցչուհին էլ է նույն ավտոբուսի մեջ եղել։ Ա՛յ, եթե տղան մի ժամանակ պառավի համար կարտոֆիլ է մաքրել, նա էլ տղայի համար այդ ընթացքում խնդիր է լուծել, նշանակում է, նրանց ծանոթությունը գործնական է եղել։ Եվ նրանք միշտ մեկը մյուսին կօգնեն։
— Իսկ քեզ ի՞նչ օգնություն է պետք։
— Ես ուզում եմ, որ ինձ համար մի փոքրիկ արեւ ուղարկեն։ Տնային։
— Լինո՞ւմ են այդպիսի արեւներ,— զարմանում է տղան։
— Ա՛յ, կտեսնես,— ասում է կատուն եւ հանկարծ գոռում է․— Ո՞վ թռցրեց մատիտս։
«Առ ու փախիր» ճայակը պահարանի վրայից պատասխանում է․
— Այդ ես եմ, փոստատար Պեչկինը։ «Մուրզիլկա» ամսագիրն եմ բերել։
— Տո՛ւր մատիտս,— հարմայում է Մատրոսկինը։
Բայց այնքան էլ հեշտ չէր ճայակից ինչ֊որ բան վերցնել։ Կես ժամ շարունակ կատուն վազվզում էր նրա ետեւից, մինչեւ որ վերջապես խլեց մատիտը։ Ճայակը դրա համար նեղացավ։ Եվ հենց որ Մատրոսկինը շրջվում էր, նա հարձակվում էր ետեւից եւ, հո՛պ, քաշում պոչից։ Կատուն անսպասելիությունից ամեն անգամ վեր էր թռչում մինչեւ առաստաղ։ Իսկ Քեռի Ֆեոդորն այնպես էր ծիծաղում, որ աչքերն արցունքակալել էին։
Վերջապես կատուն ավարտեց նամակը։ Բովանդակությունը այսպիսին էր․
«Սիրելի գիտնականներ։
Ձեզ մոտ, հավանաբար, տաք է։ Իսկ մեզ մոտ շուտով ձմեռ է լինելու։ Բայց իմ տերը՝ Քեռի Ֆեոդորը, թույլ չի տալիս փայտ կտրատել։ Չի հասկանում, որ կսառչենք, եթե ցախի հույսին մնանք։ Խնդրում եմ մի տնային արեւ ուղարկեք։ Թե չէ հետո ուշ կլինի։
Հարգանքներով՝ կատու Մատրոսկին»։
Հետո նա գրեց հասցեն․ «Մոսկվա, Արեւի ֆիզիկայի ինստիտուտ, Արեւածագի եւ Մայրամուտի բաժին, պատուհանի մոտ կանգնած գիտնականին, որի խալաթի վրա կոճակներ չկան։ Եվ կոշիկների թելերն էլ տարբեր են»։
Այդ պահին, ատամների մեջ մի նապաստակ սեղմած, հայտնվեց Շարիկը։ Ե՛վ նապաստակն է լեզուն դուրս գցալ, ե՛ւ Շարիկը։ Երկուսն էլ հոգնած են։ Բայց Շարիկը երջանիկ է, իսկ նապաստակն այնքան էլ ուրախ չէ։
— Տեսե՛ք,— ուրախ ասում է Շարիկը,— որսացի։
— Իսկ ինչո՞ւ,— հարցնում է կատուն։
— Ինչպե՞ս թե ինչու։
— Հենց այդպես։ Ի՞նչ պետք է անես։
— Չգիտեմ,— պատասխանում է շունը։— Իմ գործը որսալն է։ Իսկ թե ինչ պետք է անել, դա արդեն թող տերս որոշի։ Գուցե մանկապարտեզ կհանձնի նրան։ Կամ էլ բուրդը կպոկի եւ թաթմաններ կգործի։
— Տերդ որոշում է, որ նրան պետք է ազատ արձակես,— ասում է Քեռի Ֆեոդորը։— Գազանները պետք է անտառում ապրեն։ Տունը գազանանոց չպիտի դարձնենք։
Շարիկը տխրեց, ասես ներսում լամպը մարեց, բայց չվիճեց։
Իսկ Քեռի Ֆեոդորը նապաստակին մի գազար տվեց եւ տարավ արտասանդուղք։
— Դե,— ասում է,— փախի՛ր։
Իսկ նապաստակը ոչ մի տեղ չի փախչում։ Հանգիստ նստել ու նայում է։
Այստեղ Մատրոսկինն անհանգստանում է․ լա՜վ է, մի բնակիչ էլ ավելացավ։ Իսկի եղածին չգիտենք ինչպես պահենք։
Նա վերցնում է Շարիկի հրացանը, թաքուն մոտենում նապաստակին եւ այնպես է կրակում ականջի տակ, որ նապաստակը վեր է թռչում։ Ոտքերն օդում թափահարում է ու գնդակի պես սլանում։ Մատրոսկինն էլ պակաս չի վախենում, ինքն էլ գնդակի պես հակառակ կողմի վրա է սուրում։ Միայն հրացանն է մնում ընկած, ու կապույտ ծուխն է վեր բարձրանում։
Իսկ Շարիկը, արտասանդուղքին կանգնած, գլոր֊գլոր արցունքներ է թափում աչքերից։ Քեռի Ֆեոդորն ասում է․
— Դե լավ, լաց մի՛ լինի։ Ես մի բան եմ մտածել քեզ համար։ Ֆոտոապարատ կգնենք, ֆոտոորսորդությամբ կբաղվես։ Գազաններին կնկարես ու լուսանկարները տարբեր ամսագրերի կուղարկես։
Հավանաբար, դա իսկապես լավագույն միջոցն էր։ Մի կողմից՝ դա, այնուամենայնիվ, որսորդություն էր։ Մյուս կողմից՝ հարկ չէր լինի գազաններին սպանել։
Ու Շարիկն սպասեց լուսանկարչական ապարատին այնպես, ինչպես երեխաներն սպասում են Մայիսի մեկի տոնակատարությանը։
