Changes
/* Գլուխ քսանչորսերորդ */
Մարդիկ հավաքվեցին նրանց շուրջը, բաժանելով նրանց վիշտը, և ասացին ամեն տեսակի բարի, մխիթարական խոսքեր, խուրջինները վերցրին, բարձրացրին բլուրն ի վեր, թույլ տվեցին, որ հենվեն իրենց, արտասվեն։ Թագավորին ամեն ինչ պատմեցին եղբոր վերջին րոպեների մասին, իսկ թագավորը մատների շարժումով նույնը հաղորդեց դքսին, և երկուսն էլ մորմոքեցին մեռած կաշեգործի համար, կարծես կորցրել էին տասներկու առաքյալներին։ Ազնիվ խոսք, թող նեգր լինեմ, եթե մինչ այդ երբևէ նման բան տեսել եմ։ Դա բավական էր, որպեսզի մարդ ամոթահար խորշեր մարդկային ցեղից։
==Գլուխ քսանհինգերորդ==
Երկու րոպեում լուրը տարածվեց ամբողջ ավանում, և կարելի էր տեսնել, թե ինչպես մարդիկ բոլոր կողմերից շնչակտուր վազում էին դեպի մեզ։ Մի քանիսը սերթուկները հագնում էին ճանապարհին։ Շուտով մեզ շրջապատեց մի ամբողջ բազմություն։ Ոտնաձայները զինվորական երթ էին հիշեցնում։ Պատուհաններն ու բակերը լիքն էին մարդկանցով․ ամեն րոպե մեկը, ցանկապատին կանգնած, ասում էր․
― Այդ նրա՞նք են։
Եվ մի ուրիշը, քայլելով ամբոխի հետ, գլուխը ետ դարձնելով պատասխանում էր․
― Կարող եմ գրազ գալ, որ նրանք են։
Երբ հասանք տուն, տան դիմացի փողոցը լցված էր մարդկանցով, և երեք աղջիկները կանգնած էին դռան առջև։ Մերի Ջեյնը շիկահեր էր, բայց դա նշանակություն չուներ․ կատարյալ գեղեցկուհի էր։ Նրա դեմքն ու աչքերը փայլում էին, ինչպես լուսապսակ։ Այնքա՜ն էր ուրախացել, որ հորեղբայրը եկել է։ Թագավորը տարածեց իր բազուկները, և Մերի Ջեյնը նետվեց նրա գիրկը, իսկ նապաստակի շրթունքներով աղջիկը վազեց դեպի դուքսը։ Ահա թե ինչպիսին էր նրանց ցնծությունը։ Մարդկանց մեծ մասը, համենայն դեպս բոլոր կանայք, ուրախությունից արտասվում էին․ չէ՞ որ վերջապես տեսան այդ հանդիպումը, արժանացան այդ նվիրական պահին։
Թագավորը կամաց կսմթեց դքսին (ես նկատեցի այդ), նայեց շուրջն ու տեսավ անկյունում երկու աթոռների վրա դրված դագաղը։ Նա և դուքսը, յուրաքանչյուրը մեկ ձեռքը մյուսի ուսին դնելով, մյուս ձեռքով արցունքները սրբելով, դանդաղ ու հանդիսավոր քայլեցին դեպի անկյունը։ Մարդիկ ետ էին քաշվում, որ նրանց տեղ տան։ Դադարեց ամեն աղմուկ ու խոսակցություն, մարդիկ ասում էին «սը՜սս»։ Բոլոր տղամարդիկ հանեցին գլխարկները, խոնարհեցին գլուխները։ Այնպիսի լռություն տիրեց, որ եթե գնդասեղ գետին ընկներ, ձայնը կլսվեր։ Թագավորն ու դուքսը, մոտենալով դիակին, կռացան ու նայեցին դագաղին, հետո այնպիսի աղաղակ բարձրացրին, որ կարելի էր լսել նոր Օռլեանում։ Ապա յուրաքանչյուրն իր բազուկներով գրկեց մյուսի պարանոցը և ծնոտները հենեցին մեկը մյուսի ուսին։ Երեք֊չորս րոպե արցունքներ հոսեցին նրանց աչքերից։ Ես երբեք չէի տեսել, որ տղամարդն այդքան առատ արտասուք թափի։ Նույն ձևով արտասվեցին և մյուսները։ Սենյակում այնպիսի խոնավություն էր զգացվում, որի նմանը երբեք չէի տեսել։ Նրանցից մեկը դագաղի մի կողմն անցավ, մեկն էլ՝ մյուս կողմը։ Ծունր իջան, ճակատները հենեցին դագաղին և սկսեցին աղոթքներ մրմնջալ, որ միայն իրենք էին լսում։ Նրանց այդ ողբը այնպես ազդեց ամբոխի վրա, որ հազիվ թե նման բան տեսած լինեք։ Բոլորը վայր ընկան ու սկսեցին հեկեկալ, այդ թվում և խեղճ աղջիկները։ Գրեթե բոլոր կանայք մոտեցան աղջիկներին և, առանց մի խոսք ասելու, հանդիսավոր տխրությամբ համբուրեցին ճակատները, ձեռքները դրեցին նրանց գլուխներին ու նայեցին վեր, դեպի երկինք։ Արցունքները գլորվեցին նրանց աչքերից։ Ապա փղձկացին ու հեռացան, հեկեկալով ու աչքերը սրբելով, տեղը զիջելով մյուսներին, որպեսզի սրանք էլ ցույց տան իրենց։ Ես երբեք այդքան զզվելի բան չէի տեսել։
Շուտով թագավորը վեր կացավ, մի փոքր առաջ եկավ և, հավաքելով ուժերը, դանդաղ սկսեց հիմարներին հրապուրող արտասվալից մի ճառ, թե ինչպես իր և իր խեղճ եղբոր համար վշտալի փորձություն է հանգուցյալի կորուստը, և որ չորս հազար մղոն երկարաձիգ ճանապարհորդությունից հետո չեն կարողացել հանգուցյալին կենդանի տեսնել։ Բայց դա այնպիսի մի փորձություն է, որը մեզ համար քաղցրացվում, սփոփվում ու սրբագործվում է այս թանկագին համակրանքով ու սուրբ արցունքներով․ ուստի նա իր և եղբոր կողմից ի սրտե շնորհակալություն է հայտնում, թեև խոսքով շնորհակալություն հայտնել չեն կարող․ բառերը շատ անզոր ու սառն են։ Եվ շարունակեց ասել նման դատարկ ու կեղտոտ բաներ, մինչև ուղղակի զզվեցրեց։ Հետո էլ ծոր տվեց կեղծ բարեպաշտական մի «ամեն» ու հեծկլտաց, իբր թե լացի նոպայից սիրտը ճաքում է։
Հենց որ նա ճառն ավարտեց, ամբոխի միջից մեկն սկսեց մի օրհներգ, և բոլորն իրենց ամբողջ կարողությամբ ձայնակցեցին։ Դա այնպես ջերմացրեց մարդկանց, որ կարծես եկեղեցուց նոր դուրս եկած լինեին։ Երաժշտությունը լավ բան է։ Այդ բոլորից հետո ինձ թվում էր, թե այդ չափազանց սիրալիր դատարկաբանությունները երբեք թարմացնող նշանակություն չունեցան և այնպես անկեղծ ու լավ տպավորություն չթողեցին։
Թագավորը նորից գործի դրեց իր ծնոտը, ասելով, թե ինչպես ինքը և իր եղբոր աղջիկներն ուրախ կլինեն, եթե այս ընտանիքի մերձավոր բարեկամներից մի քանիսը այս երեկո իրենց հետ ընթրեն և օգնեն կարգի բերելու հանգուցյալի աճյունը։ Ասաց, որ եթե այստեղ պառկած իր խեղճ եղբայրը կարողանար խոսել, ինքը կիմանար, թե ում անունը կտա։ Կան անուններ, որ շատ սիրելի էին նրան և որոնց մասին հաճախ հիշատակում էր իր նամակներում։ Նույն անունները կտա և ինքը, այն է՝ արժանապատիվ միստր Հոբսոնը, սարկավագ Լոթ Հովին, միստր Բեն Ռուքերը, Աբներ Շեքլֆորդը, Լեվի Բիլը, դոկտոր Ռոբինսոնը և այրի Բարթլին։
Արժանապատիվ Հոբսոնը և դոկտոր Ռոբինսոնն այդ ժամանակ ավանի մյուս ծայրում միասին որս էին անում․ դոկտորը մեկին մյուս աշխարհն էր ուղարկում, իսկ քարոզիչը ճանապարհ էր ցույց տալիս։ Օրենսգետ Բիլը գործով գնացել էր Լուիսվիլ։ Մնացածներն այնտեղ էին։ Բոլորը եկան թագավորի ձեռքը սեղմեցին, շնորհակալություն հայտնեցին ու խոսեցին հետը։ Սեղմեցին Դքսի ձեռքը, բայց ոչինչ չասացին, միայն ժպտացին և գլուխները շարժեցին, ինչպես փայտի ձողեր, մինչ դուքսը ձեռքերով ամեն տեսակի նշաններ արեց և ամբողջ ժամանակ կրկնում էր «գո՛ւ֊գո՛ւ֊գո՛ւ֊գո՛ւ», ինչպես երեխա, որը չի կարող խոսել։
Այսպես թագավորը շարունակեց բառաչել և կարողացավ հարցեր տալով բավական բան իմանալ ավանում ամեն ոքի և ամեն շան մասին, յուրաքանչյուրի մասին հարցնլով, անձամբ անունը տալով, հիշատակում էր ամեն տեսակի մանրուքներ, որ երբևէ տեղի էին ունեցել ավանում, Ջորջի կամ Պիտերի ընտանիքում, և միշտ հասկացնում էր, որ այդ բաները Պիտերն է իրեն գրել, բայց դա, իհարկե, սուտ էր։ Նա այս օրհնյալ լուրերն ամբողջովին կորզել էր այն բթամիտ երիատասարդից, որին մենք նավակով տարել էինք շոգենավը։
Մերի Ջեյնը դուրս բերեց հոր թողած նամակը, և թագավորը բարձրաձայն կարդաց ու լաց եղավ։ Ըստ նամակի, նա բնակարանը և երեք հազար դոլարը (ոսկով) թողնում էր աղջիկներին․ կաշեգործարանը (որը լավ եկամուտ էր բերում) մի քանի տների ու կալվածների հետ՝ յոթ հազար դոլար արժողությամբ, գումարած երեք հազար դոլար (ոսկով) կանխիկ դրամը թողնում էր Հարվիին ու Վիլյամին։ Նամակում գրված էր նաև, թե մառանում որտեղ է թաքցրած վեց հազար դոլար կանխիկ դրամը։ Այս երկու խարդախները հայտարարեցին, թե ուզում են գնալ դրամը բերել այստեղ և ամեն ինչ արդար կերպով բաժանել, ինչպես ասված է կտակում։ Ինձ պատվիրեցին վերցնել մոմն ու հետևել իրենց։ Մենք մառանի դուռը փակեցինք մեր ետևից, և երբ նրանք գտան ոսկու տոպրակն ու դրամը շաղ տվին հատակին, զմայլելի տեսարան բացվեց․ ամբողջովին դեղին ոսկի։ Ինչպե՜ս էին փայլում թագավորի աչքերը։ Նա հարվածեց դքսի ուսին և ասաց․
― Օ՜, սքանչելի է, չէ՞։ Ա՛յ ճարպկություն։ Ինչո՞ւ Բիլլի, մի՞թե «Ընձուղտից» ավելի մաքուր չէ։ Ի՞նչ կասեք։
Դուքսը համաձայնեց։ Նրանք ճանկում էին ոսկեդրամը, տեղավորում մատների արանքում և թողնում, որ զնգոցով ընկնի հատակին։ Թագավորն ասաց․
― Ի՞նչ միտք ունի այդպես խոսել, երբ գործը այնտեղ է հասել, երբ մենք եղբայրներ ենք հարուստ և մեռած մի մարդու, ներկայացուցիչները՝ կենդանի ժառանգների։ Ահա թե ինչ է նշանակում միշտ հավատալ նախախնամությանը։ Վերջին հաշվով դա ամենալավ բանն է։ Ես այս բոլորը փորձել եմ, և դրանից լավ միջոց չկա։
Ով էլ լիներ նրանց տեղը, գոհ կմնար ոսկու այդ կույտից և վստահորեն կընդուներ այն։ Բայց ոչ, այս մարդիկ պետք է հաշվեին։ Եվ հաշվեցին․ պակասում էր չորս հարյուր տասնհինգ դոլար։ Թագավորն ասաց․
― Անե՛ծք։ Որտե՞ղ կարող է պահած լինել չորս հարյուր տասնհինգ դոլարը։
Որոշ ժամանակ նրանք անհանգստացած էին այդ առթիվ։ Ամեն տեղ որոնեցին պակաս դրամը։ Այնուհետև դուքսն ասաց․
― Է՜հ, հիվանդ մարդ է եղել և հավանորեն սխալվել է, կարծում եմ, որ այդքանն է։ Ամենալավն այն կլինի, որ այդպես էլ մնա և ոչինչ չխոսենք այդ մասին։ Առանց դրա էլ հոժար ենք։
― Դատարկ բան է, իհարկե, առանց դրա էլ կարող ենք յոլա գնալ, այդ մասին չեմ մտածում, հաշվի մասին եմ մտածում։ Գիտեք, որ այստեղ մենք գործը մաքուր ենք անելու, ճիշտ։ Պետք է այս դրամը տանենք վեր և հաշվենք բոլորի ներկայությամբ․ այդ դեպքում կասկածելի ոչինչ չի մնա։ Բայց երբ հանգուցյալը գրել է, թե վեց հազար դոլար կա, ապա մենք չենք ուզում․․․
― Սպասեցե՛ք, ― ասաց դուքսը, ― եկեք այս պակասը լրացնենք, ― և նա սկսեց գրպանից դուրս բերել դեղին ոսկիներ։
― Զարմանալիորեն լավ միտք է, դուքս։ Դուք ձեր ուսերի վրա կրում եք չափազանց խելացի գլուխ, ― ասաց թագավորը, ― անիծվեմ, թե հին «Ընձուղտը» նորից չի օգնում մեզ, ― և ինքն էլ գրպանից դուրս բերեց դեղին ոսկիեր ու ավելացրեց կույտի վրա։
Այդ բանը գրեթե դատարկեց նրա գրպանները, բայց դրա փոխարեն վեց հազարը լրացվել էր։
― Լսեցեք, ես այլ կարծիք ունեմ։ Գնանք վերև, հաշվենք դրամը և տանք աղջիկներին, ― ասաց դուքսը։
― Աստվա՜ծ իմ, դուքս, թույլ տվեք գրկախառնվել ձեզ հետ։ Դա ամենաապշեցուցիչ առաջարկությունն է, որ երբևէ կատարվել է մարդու կողմից։ Ձեր ուսերի վրա է մարդկային ամենազարմանալի գլուխը, որ ես երբևէ տեսել եմ։ Դա ամենալավն է․ ոչ մի սխալ չկա։ Այժմ, եթե ուզում են, թող երևան բերեն իրենց կասկածները։ Այս փաստը ամեն ինչ կփարատի։
Երբ բարձրացանք վեր, բոլորը հավաքվեցին սեղանի շուրջը։ Թագավորը հաշվեց դրամը և սյունակների ձևով շարեց սեղանի վրա։ Ստացվեց քսան գեղեցիկ, փոքրիկ սյունակ։ Ամեն ոք անհագ աչքերով նայում էր դրանց ու լիզում շրթունքները։ Այնուհետև թագավորն ու դուքսը հավաքեցին ոսկին, նորից լցրին տոպրակը։ Ես տեսնում էի, թե ինչպես թագավորը ուռչում էր մի նոր ճառ ասելու ցանկությունից։ Նա ասաց․
― Բարեկամներ, իմ խեղճ եղբայրը, որ պառկած է դագաղում, վշտի այս հովտում մեծահոգություն է ցուցաբերել մնացածների նկատմամբ։ Նա մեծահոգի է եղել այս խեղճ փոքրիկ գառնուկների հանդեպ, որոնց սիրել ու ապաստանել է, և որոնք չեն ունեցել ո՛չ հայր, ո՛չ մայր։ Այո, և մենք, որ ճանաչում էինք նրան, գիտենք․ նա ավելի առատաձեռն կլիներ նրանց նկատմամբ, եթե չվախենար, որ դրանով նեղացրած կլիներ իր սիրելի Վիլյամին ու ինձ։ Ճիշտ չէ՞։ Այդ առթիվ ես մազաչափ անգամ կասկած չունեմ։ Դե՛հ, ուրեմն, այժմ ինչպիսի՞ եղբայրներ պիտի լինենք մենք, որ նման պարագայում նրա ցանկություններին հակառակ գնանք։ Եվ ինչպիսի՞ եղբայրներ պիտի լինենք, որ կողոպտենք, այո, կողոպտենք այս խեղճ, անուշիկ գառնուկներին, որոնց նա այնքա՜ն սիրում էր։ Եթե ես ճանաչում եմ Վիլյամին, և կարծում եմ, որ ճանաչում եմ, նա․․․ Լավ, հիմա կհարցնեմ նրան։
Նա շուռ եկավ և ձեռքի շարժումներով սկսեց ինչ֊որ բան հասկացնել։ Դուքսը նայում էր ապուշ հայացքով։ Հանկարծ թվաց, թե հասկացավ եղբոր ասածները և ցնծությամբ նետվեց դեպի թագավորը՝ ամբողջ ուժով կրկնելով «գո՛ւ֊գո՛ւ» և տասնհինգ անգամ ողջագուրեց, մինչև ազատ թողեց նրան։ Թագավորն ասաց․
― Ես այդպես էլ գիտեի։ Կարծում եմ, որ նրա այս վարմունքը բոլորին կհամոզի, թե նա ինչպես է մոտենում այս հարցին։ Ահա, Մերի Ջեյն, Սյուզաննա, Ջոաննա, վերցրեք այս դրամը, վերցրեք բոլորը։ Դա նվերն է այն մարդու, որ պառկած է այնտեղ, դագաղում՝ սառած, բայց ցնծությամբ լի։
Մերի Ջեյնը վազեց դեպի թագավորը, Սյուզաննան ու Նապաստակաշուրթը վազեցին դեպի դուքսը, և դրան հաջորդեց այնպիսի մի ողջագուրանք, համբյուրների այնպիսի տեղատարափ, որպիսին ես մինչ այդ չէի տեսել։ Մարդիկ արտասվալից աչքերով խռնվել էին, և շատերը մոտեցան, սեղմեցին այս խարդախ մարդկանց ձեռքերը, անընդհատ կրկնելով․
― Օ՜, սիրելի՜, բարի՜ հոգիներ, որքա՜ն սքանչելի է։ Ինչպե՜ս կարողացաք այդպես վարվել։
Այնուհետև բոլորը նորից սկսեցին խոսել հանգուցյալի մասին, թե նա որքան բարի էր, ինչպիսի կորուստ է նրա մահը և նման բաներ։ Որոշ ժամանակից հետո դրսից ներս խցկվեց բարձրահասակ մի մարդ, երկաթանման ծնոտով, և կանգնեց մեջտեղը, ունկնդրելով ու նայելով շրջապատին, առանց որևէ բան ասելու։ Նրան ոչ ոք չդիմեց։ Թագավորը խոսում էր, և բոլորը զբաղված էին ճառն ունկնդրելով։ Թե ինչից սկսեց թագավորը, չեմ հիշում։ Շարունակության մեջ ասաց․
― ․․․ նրանք հանգուցյալի ամենամտերիմ ընկերներն էին։ Ահա թե ինչու այս երեկո նրանք հրավիրված են այստեղ։ Իսկ վաղն ուզում ենք, որ բոլորը գան, ամեն ոք, որովհետև նա հարգում էր բոլորին, սիրում էր բոլորին, ուստի մենք ցանկանում ենք, որ նրա հոգեհանգստյան խնջույքին բոլորը գան։
Եվ շարունակեց շաղակրատել։ Նրան դուր էր գալիս իրեն ունկնդրելը։ Այնքան հաճախ հիշատակեց «հոգեհանգստյան խնջույք» բառերը, մինչև դուքսը այլևս չկարողացավ համբերել և թղթի մի փոքրիկ կտորի վրա գրեց․ «Հոգեհանգստյան հացկերույթ, ծերուկ հիմար», ծալեց թուղթն ու շարունակելով իր «գո՛ւ֊գո՛ւ», մարդկանց գլուխների վրայով այն հասցրեց թագավորին։ Թագավորը կարդաց, դրեց իր գրպանն ու ասաց․
― Խե՜ղճ Վիլյամ, որքան էլ վշտացած՝ սիրտը միշտ ցավում է ուրիշների համար։ Ինձ խնդրում է բոլորին գրել, որ գան հուղարկավորությանը, ուզում է, որ բոլորը սիրալիր ընդունելություն գտնեն։ Բայց նա անհանգստանալու կարիք չունի։ Ես արդեն մտադիր էի հրավիրել բոլորին։
Նա նորից սկսեց իր ոստայնը հյուսել կատարելապես խաղաղ և հաճախ նորից խճճվեց իր «հոգեհանգստյան խնջույքների» մեջ։ Եվ երբ երրորդ անգամ կրկնեց այդ, ասաց․
― Ես հոգեհանգստյան խնջույք եմ ասում, ոչ թե նրա համար, որ դա է ընդունված ձևը։ Հոգեհանգստյան հացկերույթն ավելի հասարակ բառ է։ Ես այդպես եմ ասում նրա համար, որ սա ճիշտ դարձվածք է։ Այժմ Անգլիայում «հացկերույթ» բառն այլևս չեն օգտագործում։ Անգլիայում այժմ ասում են խնջույք։ Հոգեհանգստյան խնջույնքն ավելի լավ է, որովհետև դա ավելի ճիշտ է։ Դրա իմաստը գալիս է հունական orgo բառից, որ նշանակում է «դուրս», «բաց», «հեռու»։ Իսկ եբրայերեն jeesum նշանակում է «տնկել», «ծածկել», այսինքն՝ թաղել։ Այսպիսով, ինչպես տեսնում եք, հոգեհանգստյան խնջույքը բաց է, որտեղ կարող են բոլորը ներկա լինել։
Նա երբեք այդքան գարշելի չէր թվացել ինձ։ Ինչ որ է, խոժոռ ծնոտով մարդը ուղղակի ծիծաղեց նրա երեսին։ Բոլորը ցնցվեցին, ասելով․
― Ինչո՞ւ այդպես, դոկտոր։
Իսկ Էբներ Շեքլֆորդն ասաց․
― Ի՞նչ է պատահել ձեզ, Ռոբինսոն, մի՞թե չեք լսել։ Սա Հարվի Վիլքսն է։
Թագավորը անձկալի մի ժպիտ արձակեց, տարածեց թևը և ասաց․
― Սա իմ խեղճ եղբոր սիրելի, բարի ընկերն է, բժիշկը։ Ես․․․
― Ձեռքերդ հեռո՛ւ, ― ասաց բժիշկը, ― դուք խոսում եք այնպես, կարծես անգլիացի լինեք, այո։ Բայց դա նմանվելու իմ երբևէ լսած ամենաանհաջող փորձն է։ Ինչպե՞ս չէ, Պիտեր Վիլքսի եղբայն եք։ Դուք խարդախ սրիկա եք, ուրիշ ոչինչ։
Ինչպիսի՜ հուզմունք առաջացրեց դա մարդկանց մեջ։ Բոլորը հավաքվեցին բժշկի շուրջը և աշխատում էին հորդորել, փորձում էին բացատրել, որ նա է, ասում էին, թե ինչպես Հարվին քառասուն օրինակով ու ձևերով ցույց է տվել, որ ինքը Հարվին է, որ նա բոլորին էլ ճանաչում է անուններով, նույնիսկ գիտե շների անունները։ Նորից ու նորից նրանք խնդրեցին բժշկին չվիրավորել Հարվիի, ինչպես և խեղճ աղջիկների զգացմունքները։ Բայց այդ բոլորն իզուր էր։ Նա շարունակեց իր հարձակումը և ասաց, որ անծանոթն անգլիացի է ձևանում, և եթե մեկն այդքան անշնորհք ձևով է նմանեցնում իր արտասանությունը, ապա այդպիսի մարդը խարդախ ու ստախոս է։ Խեղճ աղջիկները կախվել էին թագավորից ու լաց էին լինում։ Բժիշկը դարձավ աղջիկների կողմն ու ասաց․
― Ես ձեր հոր բարեկամն էի, ձեր բարեկամն եմ և զգուշացնում եմ ձեզ որպես բարեկամ և ազնիվ մարդ, որն ուզում է պաշտպանել ձեզ և հեռու պահել չարիքից ու նեղությունից։ Զգուշացնում եմ ձեզ հեռու մնալ այդ սրիկայից և ոչ մի գործ չունենալ նրա հետ, հեռու այդ տխմար թափառաշրջիկից, որը անհեթեթություններ է դուրս տալիս հունարեն ու եբրայերեն բառերով, ինչպես ինքն է դրանք անվանում։ Այս մարդը ամենացանցառ խաբեբաներից է, այստեղ է եկել բազմաթիվ դատարկ անուններով ու փաստերով, որ հավաքել է ինչ֊որ տեղից, և դուք նրա ասածներն ընդունում եք որպես ապացույց։ Իսկ այստեղի մեր հիմար բարեկամները օգնում են, որ դուք ինքներդ ձեզ խաբեք, այն ժամանակ, երբ նրանք պարտավոր էին ավելի լավ իմանալ այս բանը։ Մերի Ջեյն Վիլքս, դուք ինձ ճանաչում եք որպես ձեր բարեկամի, ձեր անշահախնդիր բարեկամի։ Այժմ լսեցեք․ այս ողորմելի սրիկային դուրս արեք այստեղից, խնդրում եմ։ Կանե՞ք։
Մերի Ջեյնն ամբողջ մարմնով ուղղվեց։ Որքա՜ն գեղեցիկ էր։ Նա ասաց․
― Իմ պատասխանն այս է։ ― Եվ նա վերցրեց դրամի տոպրակը, դրեց թագավորի ձեռքն ու ասաց, ― վերցրեք այս վեց հազար դոլարը և իմ ու իմ քրոջ անունով շրջանառության մեջ դրեք, ինչ ձևով որ ուզում եք, և մեզ ոչ մի ստացական մի տվեք։
Նա գրկեց թագավորին։ Մյուս կողմից նույն բանն արին Սյուզաննան և Նապաստակաշուրթը։ Բոլորը ծափահարեցին և ոտքերով դոփեցին հատակը։ Կատարյալ փոթորիկ բարձրացավ։ Իսկ թագավորը բարձրացրեց գլուխը և հպարտորեն ժպտաց։ Բժիշկն ասաց․
― Լավ, ես լվանում եմ ձեռքերս, բայց նորից զգուշացնում եմ, որ կգա ժամանակը, երբ դուք, ամեն անգամ հիշելով այս օրը, հիվանդ կզգաք ձեզ։
― Լավ, բժիշկ, ― ասաց թագավորը, բարի ժպիտով ծաղրելով նրան, ― այդ դեպքում կաշխատենք մեկին ուղարկել որ ձեզ կանչի։
― Բոլորը ծիծաղեցին ու ասացին, որ հարվածը ճիշտ նպատակին հասավ։
