Changes
Սկոտը ոչ մի լավ բան չգրեց, մինչեւ չհասկացավ, որ Զելդան խելագարվել է։
==Մարմնակազմվածքի պրոբլեմը==
Ավելի ուշ, երբ Զելդան արդեն կրել էր առաջին, այսպես կոչված նյարդային խանգարումը, մենք, չեմ հիշում երբ, միաժամանակ Փարիզ եկանք, եւ Սկոտը ինձ հրավիրեց միասին ճաշելու Միշոյի ռեստորանում, որ գտնվում է Ժակոբ եւ Սուրբ Հայրերի փողոցի անկյունում։ Նա ասաց, թե ուզում է ինձ մի շատ կարեւոր բան հայտնել, որն իր համար աշխարհում ամենակարեւոր բանն է, եւ որ ես պետք է իրեն անկեղծ պատասխանեմ։ Ես ասացի՝ կաշխատեմ։ Երբ նա ինձ խնդրում էր որեւէ բան անկեղծ ասել,— իսկ դա հեշտ չէր անել, եւ ես փորձում էի կատարել նրա խնդրանքը,— այն, ինչ ասում էի, նրան ջղայնացնում էր, ընդսմին ամենից հաճախ՝ հետո, երբ նա ժամանակ էր ունենում մտածել ասածներիս վրա։ Նա ուրախ կլիներ ոչնչացնել դրանք, իսկ հաճախ՝ դրանց հետ միասին նաեւ ինձ։
Ճաշի ժամանակ նա գինի խմեց, բայց դա նրա վրա չազդեց, քանի որ ճաշից առաջ ոչինչ չէր խմել։ Մենք զրուցում էինք մեր աշխատանքի եւ տարբեր մարդկանց մասին, եւ նա ինձ հարցնում էր նրանց մասին, ում մենք վաղուց չէինք հանդիպել։ Ես գիտեի, որ նա ինչ֊որ լավ բան է գրում եւ շատ պատճառներով նրա աշխատանքը չի ստացվում, բայց նա ինձ հետ ուզում էր խոսել ո՛չ այդ մասին։ Ես շարունակում էի սպասել, թե նա երբ կանցնի այն բանին, որի մասին ես նրան պետք է ճշմարտությունն ասեմ, բայց նա այդ թեմային դարձավ ամենավերջում, ասես թե դա գործարար ճաշկերույթ լիներ։
Վերջապես, երբ անցանք բալի տորթին եւ խմեցինք գինու վերջին գրաֆինը, նա ասաց․
— Դու գիտես, որ ես երբեք ոչ ոքի հետ չեմ քնել, Զելդայից բացի։
— Ոչ, ես այդ չգիտեի։
— Ինձ թվում էր, թե ես քեզ ասել եմ։
— Ոչ։ Դու ինձ շատ բան ես ասել, բայց ոչ այդ մեկը։
— Այ, հենց դրա մասին էլ ես ուզում էի հարցնել։
— Լավ, ես լսում եմ։
— Զելդան ասաց, թե ես այնպես եմ կազմված, որ չեմ կարող երջանկացնել ոչ մի կնոջ, եւ նրա հիվանդության նախապատճառը դա է։ Այն պահից, երբ նա այդ բանն ինձ ասաց, ես տեղ չեմ գտնում եւ ուզում եմ ճշմարտությունն իմանալ։
— Գնանք,— ասացի ես։
— Ո՞ւր։
— Զուգարան,— ասացի ես։
Մենք վերադարձանք դահլիճ եւ նստեցինք մեր սեղանի շուրջը։
— Դու միանգամայն բնականոն կազմվածք ունես,— ասացի ես,— բացարձակ բնականոն։ Եվ դու ոչնչից մի անհանգստանա։ Ուղղակի, երբ վերեւից ես նայում, ամեն ինչ փոքրանում է։ Գնա Լուվր եւ նայիր արձաններին, հետո տուն վերադարձիր եւ քեզ նայիր հայելու մեջ։
— Այդ արձանները կարող են անհամաչափ լինել։
— Ոչ, նրանք շատ լավն են։ Շատ մարդկանց միանգամայն կգոհացներ նման մարմնակազմվածքը։
— Բայց ինչո՞ւ Զելդան այդպես ասաց։
— Որպեսզի քեզ գժվացնի։ Դա մարդուն գժվացնելու աշխարհիս ամենահնագույն միջոցն է։ Սկոտ, դու խնդրել ես, որ ես քեզ ճշմարտությունն ասեմ, եւ ես կարող էի քեզ զգալիորեն ավելին ասել, բայց դա ճշմարտություն է եւ մնացածը կարեւոր չէ։ Կարող ես բժշկի դիմել։
— Չեմ ուզում։ Ես ցանկանում էի, որ դու ինձ ճիշտն ասես։
— Այժմ դու ինձ հավատո՞ւմ ես։
— Չգիտեմ,— ասաց նա։
— Գնանք Լուվր,— ասացի ես,— մեզ շատ մոտ է։ Միայն պետք է անցնել կամուրջը։
Մենք գնացինք Լուվր, նա տնտղեց արձանները, բայց դեռեւս կասկածի մեջ էր։
— Մի աղջիկ,— ասաց նա,— շատ սիրալիր էր ինձ հետ։ Բայց այն բանից հետո, ինչ Զելդան ասաց…
— Մոռացիր, թե ինչ է ասել Զելդան,— խորհուրդ տվի ես,— Զելդան խելագար է։ Դու միանգամայն նորմալ մարդ ես։ Պարզապես հավատա ինքդ քեզ եւ արա, ինչ այն աղջիկն ուզում։ Զելդան ուղղակի կկործանի քեզ։
— Դու Զելդայի մասին ոչինչ չգիտես։
— Դե լավ,— ասացի,— սրանով ավարտենք։ Դու եկել էիր ճաշելու, որպեսզի ինձ հարց տաս, եւ ես փորձեցի քեզ պատասխանել անկեղծ։
Բայց նա դեռեւս կասկածում էր։
— Ուզո՞ւմ ես նկարները դիտենք,— առաջարկեցի ես,— դու այստեղ Մոնա Լիզայից բացի որեւէ այլ բան տեսե՞լ ես։
— Ես նկարներ նայելու տրամադրություն չունեմ,— ասաց նա,— ես մի երկու հոգու խոստացել եմ հանդիպել «Ռիտցա»֊յի բարում։
Շատ տարիներ անց «Ռիտցա»֊յի բարում, երբ արդեն վաղուց ավարտվել էր երկրորդ համաշխարհային պատերազմը, Ժորժը, որն այժմ էլ դարձել էր ավագ բարմեն, իսկ այն օրերին, երբ Սկոտը Փարիզում էր ապրում, chasseur<ref>Վռնդիչ (ֆրանս․)—(պանդոկների դռնապան, որ դուրս է գցում հարբած, աղմկող հաճախորդներին)։</ref> էր, ինձ հարցրեց․
— Պապա, ո՞վ էր այն մսյո Ֆիցջերալդը, որի մասին բոլորն ինձ հարցնում են։
— Մի՞թե դուք նրան չէիք ճանաչում։
— Ոչ։ Ես հիշում եմ այն ժամանակվա բոլոր հաճախորդներին։ Բայց այժմ ինձ միայն նրա մասին են հարցնում։
— Եվ դուք ի՞նչ եք պատասխանում։
— Որեւէ այնպիսի բան, որ նրանց հետաքրքիր լինի լսել։ Բայց ասացեք, ո՞վ է եղել։
— Ամերիկյան գրող, որն ստեղծագործել է քսանական թվականների սկզբին ու հետո, եւ որոշ ժամանակ ապրել է Փարիզում ու արտասահմանում։
— Բայց ինչո՞ւ ես նրան չեմ հիշում։ Նա լա՞վ գրող է եղել։
— Նա գրել է երկու շատ լավ գիրք եւ մեկն էլ չի ավարտել, բայց նրանք, ովքեր լավ գիտեն նրա ստեղծագործությունը, ասում են, որ դա շատ լավ գիրք կլիներ։ Բացի այդ, նա գրել է մի քանի լավ պատմվածքներ։
— Նա հաճա՞խ էր լինում մեր բարում։
— Կարծեմ այո։
— Բայց դուք քսանական թվականների սկզբներին մեզ մոտ չէիք լինում։ Ես գիտեմ, որ այն տարիներին դուք աղքատ էիք եւ բնակվում էիք այլ թաղամասում։
— Երբ ես փող էի ունենում, գնում էի «Կրիյոն»։
— Ես դա էլ գիտեմ։ Ես շատ լավ հիշում եմ, թե երբ ենք ծանոթացել։
— Ես էլ։
— Տարօրինակ է, որ ես նրան ամենեւին չեմ հիշում,— ասաց Ժորժը։
— Բոլոր այդ մարդիկ մեռել են։
— Սակայն մարդկանց չեն մոռանում, թեեւ նրանք մեռել են, իսկ ինձ նրա մասին ամեն օր հարցնում են։ Դուք պետք է նրա մասին որեւէ բան պատմեք իմ հուշերի համար։
— Լավ։
— Ես հիշում եմ, ինչպես դուք բարոն ֆոն Բլիկսենի հետ մի անգամ գիշերը եկաք այստեղ… Ո՞ր թվին էր դա,— նա ժպտաց։
— Նա նույնպես մեռել է։
— Այո։ Բայց նրան հնարավոր չէ մոռանալ։ Դուք հասկանո՞ւմ եք, ինչի մասին եմ խոսում։
— Նրա առաջին կինը շատ լավ գրում էր,— ասացի ես,— նա Աֆրիկայի մասին թերեւս ամենալավագույն գիրքն է գրել իմ կարդացածներից, Հաբեշստանում Նեղուսի վտակների մասին սըր Սեմյուել Բեյքերի գրած գրքից բացի։ Սա եւս մտցրեք ձեր հուշերի մեջ, քանի որ դուք այժմ հետաքրքրվում եք գրողներով։
— Լավ,— ասաց Ժորժը,— բարոնը այնպիսի մարդ էր, որին չի կարելի մոռանալ։ Իսկ ինչպե՞ս էր կոչվում այդ գիրքը։
— «Աֆրիկայից դուրս»,— ասացի ես,— Բլիկսենը շատ էր պարծենում իր առաջին կնոջ գրածներով։ Բայց մենք ծանոթացել էինք շատ առաջ, նախքան նա կգրեր այդ գիրքը։
— Իսկ մսյո Ֆիցջերա՞լդը, որի մասին ինձ շարունակ հարցնում են։
— Նա այստեղ լինում էր Ֆրենկի ժամանակներում։
— Այն ժամանակ ես chasseur էի։ Չէ որ դուք գիտեք, թե ինչ բան է chasseur֊ը։
— Ես մտադիր եմ նրա մասին գրել այն գրքում, որտեղ պիտի նկարագրեմ Փարիզում կյանքիս առաջին տարիները։ Ես ինձ խոսք եմ տվել գրել այդ գիրքը։
— Հիանալի է,— ասաց Ժորժը։
— Ես նրան կնկարագրեմ այնպես, ինչպես տեսել եմ առաջին անգամ։
— Շատ լավ,— ասաց Ժորժը,— քանի որ նա այստեղ եղել է, ես նրան կհիշեմ։ Մարդիկ այնուամենայնիվ չեն մոռավցում։
— Տուրիստնե՞րը։
— Իհարկե։ Բայց դուք ասում եք, որ նա շատ հաճա՞խ էր գալիս այստեղ։
— Նրա համար՝ հաճախ։
— Դուք նրա մասին գրեցեք այնպես, ինչպես որ հիշում եք, եւ քանի որ նա այստեղ եղել է, ես նրան կհիշեմ։
— Տեսնենք,— ասացի ես։
