Changes
[[Կատեգորիա:Հրապարակախոսություն]]
Փետրվարի 16֊ին Խրամի գետի մոտ վրացական զինված ուժերի պարտությունից հետո, Կարմիր Բանակի համար բացվել է բացվեց Թբիլիսիի ճանապարհը։ Մինչեւ քաղաքի համար մարտերի սկիզբը ուժերի հարաբերակցությունը հետեւյալն էր՝
<table width="100%" border="0" cellpadding="2" cellspacing="2">
</table>
Վրացական զինված ուժերի գլխավոր հրամանատար էր նշանակված գեներալԳիորգի նշանակվել գեներալ Գիորգի Կվինիտաձե֊ն։ 11֊րդ Կարմիր Բանակի եւ դրա ստորադաս մասերի զորամասերի («Հայաստանի հեծելազոր բրիգադի» եւ հետագայում «Բաքվի կարմիր կուրսանտների») հրամանատարը Ա․ Գեկկեր֊ն էր։
Խրամի գետի մոտ ծանր պարտության արդյունքում մոտ 700 վրացի զինվորական նահանջեցին Թբիլիսի։ Ինքը Գ․ Կվինիտիձեն այսպե այսպես էր գնահատում վիճակը՝ «Թբիլիսիի ճակատագիրը որոշված էր արդեն Կարմիր Կամուրջի եւ Խրամիի ճակատամարտերով։ Եթե փետրվարի 16֊ին հակառակորդը նույնիսկ միայն հեծելազորով շարունակեր հարձակումը, նա կարող էր գիշերը մտնել Թբիլիսի»։ Չնայած դրան, հրամանատարը արագ գործողություններով կարողացավ կազմակերպել քաղաքի պաշտպանությունը։ Նա բառանել է բաժանեց ռազմաճակատի շփման գիծը մասերի․
ա) Քուր գետի ձախ ափին, Օրխեվի֊ու Օրխեվիում խմբավորված էին գեներալ Ջիջիխիա֊ի Ջիջիխիայի հրամանատարության տակ եղած գվրարդիայի զորամասերը։
բ) Քուր գետի աջ ափին, մինչ Տաբախմելա, Սոգանլուգի ռազմաճակատի հրամանատար է նշանակվել փորդառու նշանակվեվ փորձառու գեներալ Մազնիաշվիլին։
գ) Տաբախմելայից Կոջորի հատվածը հանձնարարված էր գեներալ Անդրոնիկաշվիլուն, եւ այստեղ տեղավորեցին ռազմական դպրոցի Յունկերներին։
Գեներալ Կվինիտաձեն կռահել է կռահեց թշնամու հարձակման հիմնական ուղղությունը եւ հիմնական ուժերը կենտրոնացրել է կենտրոնացրեց Սոգանլուգի մասում։ Մազնիաշվիլու ենթակայության տակ էին 2500 սվին, 5 մարտկոց՝ հաուբիցաներ, եւ բանակային հրետանու թեթեւ գործիքներ, 1 զրահագնացք եւ 2 զրահամեքենաներ։
Փետրվարի 18֊ին երեկոյան Սոգանլուգի֊ում երեվացին Սոգանլուգիում երեւացին Կարմիր Բանակի զորամասերը։ Կարմիրների հրամանատարությունը սխալ է թույլ տվել տվեց եւ տարավ զորքը չհետախուզված տարածք։ Վրացիները ամբողջ գիշերվա ընթացքում ետ էին մղում գրոհները իսկ արեվածագին արեւածագին զրահամեքենաների աջակցությամբ անցան կոնտր հարձակման հակահարձակման եւ լուրջ հաջողության հասան․ գերի էր վերցված 1600 հոգի, 11֊րդ Կարմիր Բանակի նահանջող մասերին հարվածել է զորամասերին հարվածեց հրետանին եւ գրոհել են գրոհեցին օդանավերը։
[[Պատկեր:Թբիլիսիի պաշտպանությունը.jpg]]
Չնայած պարտությանը, թշնամին անմիջապես փոխեց հարվածի ուղղությունը եւ փետրվարի 19֊ին հարվածեց Տաբախմելայի ուղղությամբ։ Սակայն չի կարողացել չկարողացավ անցնել ռազմական դպրոցի ուսանողների պաշտպանության գիծը (ընդամենը 160 յունկեր եւ 350 կադետ)։
Փետրվարի 19֊20֊ի ընթացքում Օրխեվու տարածքում անցնում էին հրետանային մենամարտեր եւ անկարեւոր ընդհարումներ։ ընդհարումներ էին տեղի ունենում։ Փետրվարի 21֊ին հակառակորդը փորձեց շրջանցել քաղաքի պաշտպանների ձախ թեւը։ Վրացական զորամասերը պատասխանեցին կոնտր հարձակմամբ․ հակահարձակմամբ․ հրամանատարությունը ստեղծեց 5 գումարտակից եւ հեծելազոր բրիգադից հարվածային խումբ գեներալ Ջիջիխիայի հրամանատարությամբ, որը անցավ հարձակման Լիլո գյուղի կողմից, իսկ Օրխեվիից գնացին ճակատ անցան ճակատային հարձակման 2 գվարդիական գումարտակներ։ Կարմիրները պարտություն կրեցին եւ նահանջեցին։ Վրացական մասերը զորամասերը առաջացան 10 կիլոմետր, բայց փետրվարի 23֊ին, ձախ թեւից կարմիր հեծելազոր դիվիզիայի հայտնվելուց հետո վերադարձան նախկին դիրքերը։
Փետրվարի 22֊ին կարմիր հեծելազորը շրջանցել է շրջանցեց ռազմաճակատը աջից (արեւմուտքից) եւ վերցնելով Մանգլիսին վտանգի տակ դրեց Թիֆլիսը թիկունքից։ Վրացական հրամանատարությունը ստիպված էր ձգել ռազմաճակատի գիծը մինչ Ցխնետի։ Փետրվարի 24֊ին ռազմաճակատը էլ ավելի ձգվեց։ Ստեղծվեց Լիլոյսկյան ռազմական մաս զորամաս գնդապետ Գեդեվանիշվիլու Գեդեւանիշվիլու հրամանատարությամբ։ 11֊րդ բանակը լրացվեց հավելյան ստորաբաժանումներով եւ փետրվարի 24֊ին, հզոր հրետանային պատրաստությունից հետո, այն անցավ որոշիչ հարձակման ռազմաճակատի բոլոր մասերում։ Բաքվից բերված «Կարմիր կուրսանտների արեւելյան բրիգադը» գրոհի անցավ Ռազմական դպրոցի կուրսանտների նոսրացած շարքերինշարքերի կողմը, բայց վերջինները բազմիցս հետ էին մղում հարձակվողներին ձեռնամարտում եւ ամբողջ օրվա ընթացքում չեն նահանջել չնահանջեցին ոչ մի քայլ։
Սոգանլուգի մասում կարմիրները անցան գեներալ Մազնիաշվիլիի դիրքերը եւ ժամը 6֊ին տիրացան այսպես կոչված «Եռանկյունաչափական կետին», բայց վրացական հրամանատարությունը մարտին ներգրավեց վերջին պաշարները եւ դուրս մղեց այնտեղից թշնամուն, զբաղեցնելով բարձունքը։
Ձախ ափին Կարմիր Բանակի մասերը զորամասերը գրոհի անցան 5 զրահագնացքների աջակցությամբ (որոնցից մեկը փխվեց), 3 տանկերի եւ զրահամեքենաների։ Տանկերի օգնությամբ հարձակվողները վերցրին Օրխեվին, բայց գվարդիայի մասերը զորամասերը անցան կոնտր հարձակման հակահարձակման եւ վերադարձրին դիրքերը, թշնամուն հանելով զբաղեցրած դիրքերից։ տարածքից։ Այդ ընթացքում խփվել էր տանկերից մեկը։ Վրացական բանակը ամբողջ ռազմաճակատում հետ է մղել մղեց 11֊րդ բանակի հարձակումը, բայց մերկացված թեւերում(բանակի փոքրամասնության հետեւանքըհետեւանքով) ստեղծվեց խիստ վտանգավոր դրություն․ շրջափակման վտանգ է ստեղծվելստեղծվեց, քանի որ կարմիր հեծելազորը երկու թեւերից էլ շրջանցել է էր ռազմաճակատի գիծը։ Առանձնապես ծանր էր Լիլո֊ի հատվածի վիճակը։ Այնտեղ, ուր կարմիր հեծելազորը շրջանցել է Գեդեվանիշվիլու էր Գեդեւանիշվիլու դիրքերը, փոքրաքանակ վրացական հեծելազորը փորձեց կանգնեցնել այն նրանց Նորիո գյուղի մոտ կոնտր գրոհովհակագրոհով, բայց ուժերը չափազանց անհավասար էին եւ կարմիրները այնուամենայնիվ վերցրին Մամկոդա, Գլդանի եւ Ավչալա գյուղերը։ Վերջին ուժերով վրացիները կարողացան վերադարձնել Ավչալյան կայարանը՝ զրահագնացքի եւ կամավորների ջոկատի օգնությամբ։
Փետրվարի 25֊ին Թբիլիսիի վիճակը դարձավ կրիտիկական․ Կարմիր Բանակը մի քանի անգամ գերազանցում էր քաղաքի պաշտպանների շարքերըթիվը, մարտի դաշտում նախաձեռնությունը անցավ հեծելազորին, որը իրոք կարող էր շրջափակել վրացական զորամասերը։ Այդ պայմաններում վրացական հրամանատարությունը որոշում ընդունեց․ ընդունեց բանակը պահպանելու եւ մարտական գործողությունները շարունակելու նպատակով լքել Թիֆլիսը։ Այսպես ավարտվեց մեկ շաբաթ տեւած Թբիլիսիի հերոսական պաշտպանությունը 1921 թվին։
