Changes

Ամեն անգամ մեր գնալիս<br />Աղջիկներն են վշտից լալիս․․․

— Մեզ մոտ էլ մի էդպիսի անդադրում մարդ կար,— հառաչեց տատիկը։— Տոնիչեկ Մաշեկ էին ասում։ Պետք է Պլզեն գնար, աշխարհազորի։ Եղբորս աղջկան ազգական է գալիս։ Հա՛… Վեր կացավ, ուրեմն, գնաց։ Իսկ մի շաբաթ հետո ժանդարմներն արդեն նրան ման էին գալիս։ Դու մի ասի, չի հասել իր գունդը։ Իսկ մի շաբաթ հետո էլ երևաց մեզ մոտ։ Հասարակ, քաղաքացու շոր էր հագին։ «Արձակուրդ եմ եկել», ասում է։ Գյուղապետը գնաց Ժանդարմներին ժանդարմներին կանչելու, իսկ դրանք տղին էդ արձակուրդից քարշ տվին տարան։ …Արդեն տարան… Արդեն ֆրոնտից նամակ է գրել, թե վիրավոր է, մի ոտը չկա։

Շվեյկն անտառակում պառավի ճաշին սպասեց կես ժամից ավելի, իսկ երբ տաքացավ կարտոֆիլի ապուրով, որ պառավը բերել էր բարձի մեջ փաթաթած կճուճով, որպեսզի ճանապարհին չսառչեր, խեղճ կինը իր կապոցից հանեց մի կտոր բոքոն ու ճարպ, խոթեց Շվեյկի գրպանները, չխաչակնքեց խաչակնքեց նրան ու ասաց, թե ինքը Բոլդեյովիցիում երկու թոռ ունի։ Ապա մի անգամ էլ նրան հանգամանորեն բացատրեց, թե նա ո՛ր գյուղերի միջով պիտի անցնի և ո՛ր գյուղերը շրջանցի։ Ի վերջո կոֆտայի գրպանից մի կրոն հանեց ու տվեց Շվեյկին, որպեսզի նա Մալչինում, իր համար ճանապարհի օղի առնի, քանի որ մինչև Ռադոմիշլ բավական ճանապարհ կա։

— Լավ, դա կարելի է թողնել։ Գյուղերում շինել են հագնում։ Հետո շալվար ու պինջակ էլ է հարկավոր։ Երբ քաղաքացու հագուստ ճարենք, շալվարդ ու գիմնաստյորկադ կարելի կլինի ծախել Վոդնյանում ապրող հրեա Հերմանին։ Նա պետական իրեր է առնում, իսկ հետո գյուղերում ծախում… Այսօր կգնանք Ստրակոնիցի։ Այստեղից մինչև Շվարցենբերգի շնանոցը չորս ժամվա ճանապարհ է,— զարգացնում էր նա իր պլանը։— Այնտեղ ես մի ծանոթ հովիվ ունեմ, ծերունի մարդ է։ Գիշերր Գիշերը կքնենք նրա մոտ, իսկ առավոտյան կշարժվենք դեպի Ստրակոնիցի ու այնտեղ մի տեղից մի հագուստ կթռցնենք։

— Ուրեմն այդպես, տղաներ,— սկսեց պատմել պապը, երբ բոլորը նստեցին փեչի շուրջը, որի մեջ կլեպով կարտոֆիլ էր եփվում։— Այն ժամանակ պապս էլ, ոնց որ էս զինվորը, դասալիք էր։ Բայց Վոդնյանում նրան բռնել էին ու էնպես թակել, որ քամակը պատառ-պատառ էր եղել։ Դեռ նրա բախտը բանել էր։ Իսկ, ա՛յ, Յարեշի տղին, էն ծերունի Յարեշի պապին, որ Ռաժիցիի ձկնաբուծարանում պահակ է, Պիսեկում գնդակահարել են փախչելու համար, իսկ գնդակահարելուց առաջ քշել էին շարքերի միջով nւ ու դագանակներով վեցհարյուր հարված հասցրել, այնպես որ մահը նրա համար իսկական փրկություն է եղել։ Իսկ դու ե՞րբ ես ճղել,— դիմեց նա Շվեյկին՝ արցունքն աչքերին։

— Ասենք, առաջ էլ այդպես էր,— ասաց շրջմոլիկր։— շրջմոլիկը։— Հիշում եմ Կլադնոյում Ռոտտեր անունով մի ժանդարմական ռոտմիստր կար։ Սիրտը ուզեց, ինչպե՞ս են դրանց ասում, գայլի ցեղի ոստիկանական շներ բազմացնել, որոնք կարող են ամեն ինչի հետքը գտնել, եթե լավ վարժեցնես։ Եվ Կլադնոյի ռոտմիստրի այդ շուն-սաներին թիվ ու համար չկար։ Նրանց համար նա մի հատուկ տնակ ուներ, որտեղ նրանք ապրում էին կոմսերի զավակների պես։ Մի օր ռոտմիստրի խելքին փչեց նրանց ուսուցանել պանդուխտներիս կաշվի վրա։ Եվ ահա հրաման արձակեց, որ ժանդարմները ամբողջ Կլադնոյի շրջանի պանդուխտներին քշեն ու բերեն իր մոտ։ Այդ բանն իմանալուն պես ես Լանից պուկ տվի, ինձ գցեցի անտառի խորքը, բայց ի՜նչ… դեռ ուզածս տեղը չհասած ինձ չանթեցին ու տարան պարոն ռոտմիստրի մոտ։ Սիրելիներս, չեք կարող պատկերացնել, թե ինչ քաշեցի այդ շների երեսից։ Նախ թողին, որ նրանք ինձ հոտոտեն, հետո ինձ հրամայեցին մի սանդղիկով վեր բարձրանալ և, երբ համարյա սանդղիկի գլուխն էի հասել, հետևիցս մի գազան շուն բաց թողին, իսկ այդ անզգամն ինձ այնտեղից գետին գլորեց, հետո բարձրացավ վրաս և ուղղակի քթիս տակ սկսեց գռմռալ ու ատամները կրճտացնել։ Այնուհետև այդ ճիվաղին մի կողմ քաշեցին, իսկ ինձ ասացին, որ գնամ ու թաքնվեմ ուր որ ուզենամ։ Գնացի Կաչակա կոչված հովտի կողմը, մտա անտառն ու թաքնվեցի մի խանդակում։ Կես ժամ էլ չանցած երկու գամփռներ վազեվազ եկան ու ինձ գետին գլորեցին, և մինչ նրանցից մեկը բռնել էր կոկորդս, մյուսը վազեց Կլադնո։ Մի ժամ հետո եկավ ինքը պան ռոտմիստրն իր ժանդարմների հետ, շանը մի կողմ կանչեց, իսկ ինձ մի հնգանոց բաշխեց և թույլ տվեց ամբողջ երկու օր Կլանդոյի շրջանում ողորմություն հավաքել։ Ինչպե՜ս չէ։ Այնպես ծլկեցի Բերոունկովի շրջան, որ ասես ոտքերիս տակ հողն այրվում էր, ու էլ ոտք չդրի Կլադնո։ Մեր բոլոր տղերքը այդ տեղերից խույս էին տալիս, որովհետև ռոտմիստրը բոլորի վրա էլ կատարում էր իր փորձերը… Չտեսնված շատ էր սիրում նա այդ շներին։ Ժանդարմական բաժանմունքներում պատմում էին, թե երբ ռոտմիստրը ռևիզիա կատարելիս հանկարծ որևէ տեղ մի գամփռ է տեսնում՝ էլ ստուգում չի կատարում և ուրախությունից ամբողջ օրը վախմիստրի հետ օղի է կոնծում։

— Լիպնիցում Ժանդարմական ժանդարմական վախմիստրը ապրում էր ուղղակի բանտի մոտ, հենց ժանդարմական բաժանմունքում։ Իսկ ես, ծեր հիմարս, կարծում էի, թե ժանդարմական բաժանմունքը միշտ էլ աչքի ընկնող տեղում պիտի լինի, հրապարակում կամ այդպիսի մի տեղ, և ոչ թե խուլ նրբանցքում։ Մարդ հո ցուցանակներին չի նայում, անցնում է տնից տուն և այդպես առաջ գնում։ Վերջապես, այդ տներից մեկի երկրորդ հարկում բացում եմ մի դուռ ու ներկայանում. «Ի սեր Քրիստոսի ողորմություն արեք աղքատ պանդուխտիս․․․»։ Բայց ի՜նչ։ Ոտքերս թուլացան։ Նայեմ-տեսնեմ ժանդարմական բաժանմունք է։ Պատի երկայնքով շարված հրացաններ, սեղանի վրա խաչելություն, պահարանի մեջ մատյաններ, սեղանի վերևից թագավոր կայսրը աչքերը տնկել է վրաս։ Դեռ բերանս չբացած, վախմիստրը տեղից վեր թռավ, մոտեցավ ինձ և տուր թե կտաս մռութիս։ Ցած գլորվեցի սանդուղքի բոլոր աստիճաններով և այդպես էլ կանգ չառա մինչև Կեյժլից։ Ահա թե, ախպերս, ինչպիսի իրավունքներ ունեն ժանդարմները։

Պուտիմի Ժանդարմական ժանդարմական վախմիստրն ամբողջ շրջանում հայտնի էր արագ և միաժամանակ մեծ տակտով գործելու իր ընդունակությամբ։ Նա ձերբակալվածներին ու կալանավորներին երբեք չէր հայհոյում, սակայն ենթարկում էր այնպիսի ճարտար խաչաձև հարցաքննության, որ անմեղն էլ կխոստովաներ, թե մեղավոր է։

― Դուք, ինչպես երևում է, ճանապարհը կորցրել եք,— ասաց վախմիստրը ժպտալով։— Բանն այն է, որ դուք գալիս եք հենց Չեխական Բուդեյովիցիից, և ես կարող եմ դա շատ հեշտ ապացուցել։ Զեր Ձեր գլխավերևում կախված է Չեխիայի քարտեզը։ Նայեցեք, մեզնից դեպի հարավ գտնվում է Պրոտիվինը, Պրոտիվինից ավելի հարավ՝ Գլուբոկոյեն, իսկ էլ ավելի հարավ՝ Չեխական Բուդեյովիցին։ Ասել կուզեք դուք ոչ թե գնում եք Բուդեյովիցի, այլ գալիս եք Բուդեյովիցիից։

Եվ ինքնահաճ քմծիծաղը շուրթերին, ժանդարմական վախմիստրը մինչև երեկո թխում էր արձանագրությունը, որի յուրաքանչյուր նախադասության մեջ փայլում էր «spionagevefdächtig»<ref>Պատվանշան Կասկածվում է լրտեսության մեջ (լատգերմ.)։</ref> բառը։

Որքան վախմիստր Ֆլանդերկան շարունակում էր իր արձանագրությունը, այնքան իրադրությունը նրա համար պարզ էր դառնում։ Գրասենյակային տարօրինակ գերմաներենով գրված արձանագրությունը ավարտելով հետևյալ բառերով… «So melde Ich gehorsam, wird den feindlichen Offizier heutigen Tages nach Bezirksgendarmeriekommando Pisek, überliefert»<ref>Չկրակե՛լ Հայտնում եմ խոնարհաբար, որ թշնամու սպան այսօր իսկ կուղարկվի Պիսեկ քաղաքը, ժանդարմական շրջանային վարչություն (գերմ.)։</ref>, ― Ժպտաց նա ժպտաց իր երկասիրությանը և կանչեց ժանդարմ եֆրեյտորին։

— Ահա դա՛ է, պարոն եֆրեյտոր, անձնուրացությունը, դա՛ է հերոսությունը։ Էհ, խոսքով ընկանք։ Գնացեք նրա համար ճաշ պատվիրեցեք, իսկ առայժմ նրան ուղարկեցեք ինձ մոտ։

Վախմիստրը խորհեց, թե ավելի լավ է, որ չունի, քանի որ ոչ ոք ստիպված չի լինի ողբալ այդ դժբախտի կորուստը։ Այդ ժամանակ նա նայեց Շվեյկի բարեհամբույր դեմքին հանկարծ, բարի զգացմունքներով տոգորվածդ տոգորված, ձեռքով թեթևակի խփեց նրա ուսին, ավելի մոտ թեքվեց ու հայրական տոնով հարցրեց.

Նա ուրախ-ուրախ ձեռքերը շփեց։ Վախմիստրը գոհ էր այդ հարուստ նյութից և առհասարակ այն արդյունքներից, որ տվել էր հարցաքննելու իր մեթոդը։ Նա հիշեց իր նախորդին՝ վախմիստըր վախմիստր Բյուրգերին, որը ձերբակալվածի հետ չէր էլ խոսում, ոչ մի բան չէր հարցնում, այլ անհապաղ ուղարկում էր շրջանային դատարան հետևյալ համառոտ զեկույցով. «Համաձայն ժանդարմական ենթասպայի զեկույցի, այսինչը կալանավորված է շրջմոլիկության և մուրացկանության համար»։ Եվ դա հարցաքննությո՞ւն է։