Changes
/* LXXXV */
Եվ Ուլենշպիգելը տեսավ Նելեի գողտրիկ մարմինը՝ ամբողջովին ոսկեշաղ ծագող արեգական շողերից։
==Գիրք երկրորդ==
===I===
Սեպտեմբերյան այդ առավոտը Ուլենշպիգելն առավ իր ցուպը, երեք ֆլորին, որ Կատլինն էր տվել, խոզի թոքի մի կտոր, հացի մի հաստ շերտ և, մեկնելով Դամմեից, դիմեց դեպի Անտվերպեն, փնտրելու Յոթյակը։ Նելեն քնած էր դեռ։
Ճանապարհին մի շուն ընկավ նրա հետևից, թոքի պատճառով հոտոտել սկսեց ու ցատկոտել սրունքներն ի վեր։ Ուլենշպիգելն ուզեց քշել նրան, բայց տեսնելով, որ շունը համառորեն հետևում է իրեն՝ հետևյալ խրատը կարդաց նրան․
― Շնի՛կ, սիրունի՛կս, անմիտ բան ես արել՝ թողնելով քո բնակարանը, ուր քեզ սպասում են համեղ լակ, ճաշի պատվական մնացորդներ, ծուծով լի ոսկորներ, և արկածախնդրության ճանապարհը բռնելով հետևելու ես մի թափառականի, որ գուցե միշտ արմատներ անգամ չունենա քեզ կերակրելու համար։ Հավատա՛ ինձ, անխոհե՛մ շնիկ, վերադարձիր տիրոջդ մոտ։ Խուսափիր անրձևներից, ձյունից, կարկուտից, ձյունախառն անձրևից, մշուշից, սառույցից և նման պասու ապուրներից, որ իջնում են թափառական մարդկանց վրա։ Կա՛ց օջախի մոտ և տաքացի՛ր թեժ կրակի առաջ կլորիկ կծկված։ Թող որ ես շարունակեմ ճանապարհս ցեխի ու փոշու մեջ, ցրտին ու շոգին, այսօր խանձված, վաղը փետացած, ուրբաթ օրը կուշտ տռզած, կիրակի՝ քաղցից չորացած։ Խելացի բան արած կլինես, ամփո՛րձ շնիկ, եթե վերադառնաս այնտեղ, որտեղից գալիս ես։
Շունը Ուլենշպիգելին հասկանալու որևէ նշան ցույց չէր տալիս։ Պոչը շարժելով և անվերջ ցատկոտելով՝ նա հաչում էր հետևից։ Մոտ մի մղոն (լիյո) այդպես գնալուց հետո նա տեսավ ճանապարհի վրա մի սայլակ, որ քաշում էր մի գլխահակ էշ։ Ճանապարհի եզրին, զառիթափի վրա, ուղտափշի երկու փնջիկի միջև նստել էր մի գեր մարդ՝ մի ձեռքով բռնած ոչխարի մի ճուռ, որը կրծում֊ուտում էր, մյուս ձեռքով մի շիշ, որի հեղուկն էր ծծում։ Երբ այդ մարդը չէր ուտում ու խմում՝ հեծեծում էր ու լալիս։
Տեսնելով, որ Ուլենշպիգելը կանգ առավ՝ շունն էլ նույնն արավ, ապա մսի ու թոքի հոտ առնելով՝ վազեց դեպի զառիվայրը։ Այստեղ նստեց մարդու մոտ և սկսեց ճանկռել նրա բաճկոնակը՝ ճաշկերույթից իր բաժինն ստանալու համար։ Բայց մարդը արմունկով քշելով նրան և մսի ճուռը վեր բարձրացնելով՝ աղիողորմ հեկեկում էր։ Շունը բուռն ցանկությունից մղված՝ ընդօրինակեց նրան։ Էշը զայրացած՝ սայլակին լծված լինելուց և այդ պատճառով չկարողանալով հանսել ուղտափշերին՝ սկսեց զռալ։
― Ի՞նչ ես ուզում, Յա՛ն, ― հարցրեց մարդն էշին։
― Ոչինչ, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը, ― միայն մի բան կուզենար՝ նախաճաշել այդ ուղտափշերը, որ ծաղկած են ձեր կողքերին, ինչպես Տեսենդերլոոյի եկեղեցու միջնաբեմում մեր տեր Հիսուս Քրիստոսի կողքերին ու գլխավերևը։ Այս շունն էլ ամենևին չի բարկանա, եթե ծնոտների շփում ունենար ա՛յ, այդ ձեր բռնած ոսկորի հետ։ Մինչ այդ ես կտամ նրան իմ մոտ եղած թոքի կտորը։
Երբ շունը թոքը կերավ պրծավ, մարդը նայեց իր ոսկորին, դարձյալ կրծեց այն՝ մնացած միսն էլ պոկելու համար, ապա մերկացած ոսկորը տվեց շանը, որ թաթերը վրան դնելով սկսեց կանաչ խոտի վրա անուշ անել։
Հետո մարդը նայեց Ուլենշպիգելին, որը ճանաչեց Լամմե Գուդզակին Դամմե քաղաքից։
Լամմե՛, ― ասաց նա, ― ի՞նչ ես անում այստեղ ուտելով, խմելով ու արտասվելով։ Հո որևէ անպատկառ գուգազ ականջներդ չի՞ քաշել։
― Ավա՜ղ, կի՜նս, ― ասաց Լամմեն։
Նա ուզում էր դատարկել գինու շիշը, բայց Ուլենշպիգելը բռնեց նրա բազուկը։
― Այդպես մի խմի՛ր, ― ասաց նա, ― որովհետև իրար վրա խմելը միայն երիկամներին կարող է ծառայել։ Ավելի լավ կլինի, որ մի քիչ զիջես նրան՝ ով ամենևին գինի չունի։
― Լավ ես խոսում, ― պատասխանեց Լամմեն, ― բայց լավագույնս կարո՞ղ ես խմել արդյոք։ ― Եվ շիշը պարզեց նրան։
Ուլենշպիգելը վերցրեց շիշը, դատարկեց այն և վերադարձնելով Լամմեին՝ ասաց․
― Իսպանացի<ref>Այստեղ անարգանքի իմաստով, որպես օտարերկրյա նվաճող ու հարստահարիչ։</ref> անվանիր ինձ՝ եթե մեջը մնացել է թեկուզ մի ճնճղուկ հարբեցնելու չափ։
Լամմեն նայեց շշին և առանց հեծեծանքն ընդհատելու՝ փորփրեց իր պայուսակը, մի ուրիշ շիշ և մի ուրիշ կտոր երշիկ հանեց, որն սկսեց շերտ֊շերտ կտրել և մելամաղձոտ կերպով ծամել։
― Անվերջ ուտո՞ւմ ես, Լամմե՛, ― հարցրեց Ուլենշպիգելը։ ― Հաճախ, որդյա՛կս, ― պատասխանեց Լամմեն, ― բայց տխուր մտածմունքներս փարատելու համար եմ ուտում։ Ո՞ւր ես դու, կնիկս, ― ասաց նա արցունքը սրբելով և ապուխտից էլի մի տասը շերտ կտրեց։
― Լամմե՛, ― ասաց Ուլենշպիգելը, ― այդքան արագ մի կեր և խեղճ ուխտավորիս հանդեպ անգութ մի՛ եղիր։
Լամմեն լաց լինելով չորս շերտ կտրեց, և Ուլենշպիգելը կերավ դրանք, և նրա սիրտը մեղմացավ նրանց հաճելի համից։
Բայց Լամմեն շարունակելով լալ և ուտել՝ ասաց․
― Կնի՜կ, իմ անուշիկ կնիկ․ որքան քաղցրաբարո էր նա և մարմնով բարեկազմ, թիթեռնիկի պես թեթև, կայծակի պես աշխույժ, արտույտի պես գեղեցկաձայն։ Սիրում էր պճնվել գեղեցիկ զարդարանքներով, որ այնքան պատշաճում էին նրան։ Բայց չէ՛ որ ծաղիկներն էլ լավ արդուզարդ են ունենում։ Եթե, որդյակ իմ, տեսած լինեիր նրա քնքուշ ձեռքերը, ստեղծված լոկ գուրգուրանքի համար, ամենևին թույլ չէիր տա, որ նրանք դիպչեն աման֊չամանի։ Խոհանցի կրակը կսևացներ լույսի պես պայծառ նրա մաշկը։ Եվ ինչպիսի՜ աչքեր։ Խանդաղատանքից սիրտս հալչում էր նրանց նայելիս։ Գինուց մի կում քաշիր, ես քեզնից հետո կխմեմ։ Ա՜խ, ավելի լավ էր մեռած լիներ։ Ամբողջ տնային գործը ինքս էի անում, Թի՛լ, որպեսզի նվազագույն աշխատանք էլ չաներ․ ավլում էի տունը, գցում էի ամուսնական անկողինը, որի վրա երեկոները փռվում էր նա՝ հաճույքից ու անգործությունից թուլացած․ լվանում էի ամանեղենը, ինչպես նաև սպիտակեղենը, որ ինքս էլ հարթուկում էի։ Կե՛ր, Թիլ, Գենտի երշիկ է սա։ ― Հաճախ, զբոսանքի գնալու օրերին, շատ ուշ էր գալիս ճաշելու․ բայց այնքան հաճելի էր ինձ համար նրան տեսնելը, որ չէի համարձակվում հանդիմանել նրան և խիստ երջանիկ էի զգում ինձ, երբ չէր փքվում և գիշերը մեջքը չէր դարձնում ինձ։ Հիմա այդ ամենը կորցրել եմ։ Խմի՛ր այս գինին, բրյուսելյան խաղողից է՝ բուրգունդական եղանակով պատրաստված։
― Իսկ ինչո՞ւ փախավ, ― հարցրեց Ուլենշպիգելը։
― Ի՞նչ իմանամ, ― պատասխանեց Լամմե Գուդզակը։ ― Ո՞ւր են այն օրերը, երբ գնում էի նրա մոտ ամուսնանալու դիտավորությամբ՝ նա վախից ու սիրուց փախչում էր ինձնից։ Երբ նրա բազուկները մերկ էին լինում, կլորիկ, ճերմակ գեղեցիկ բազուկներ, և նա տեսնում էր, որ ես դիտում եմ դրանք, հանկարծ չգիտես ինչպես իջեցնում էր թևքերը։ Ուրիշ անգամներ էլ ենթարկվում էր իմ գգվանքին, և ես կարող էի համբուրել նրա սիրուն աչքերը, որ նա փակում էր, ինչպես և նրա պիրկ ու լայն ծոծրակը, այդ պահերին նա ցնցվում էր, կամացուկ ճվճվում և գլուխը ետ թեքելով մի հարված էր հասցնում քթիս։ Եվ ծիծաղում էր, երբ ասում էի «Վա՜խ» ու սիրագորով թմփացնում էի նրան․ և այդ ամենը խաղ ու ծիծաղ էր մեզ համար։ ― Թի՛լ, շշի մեջ գինի մնացե՞լ է։
― Այո, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը։
Լամմեն խմեց ու շարունակեց խոսքը․
― Երբեմն էլ սաստիկ սիրատարափ՝ նա փաթաթվում էր վզովս ու ասում․ «Ինչքա՜ն գեղեցիկ ես»։ Եվ խելագարի պես համբուրում էր ինձ ու հարյուր անգամ իրար հետևից՝ երեսս կամ ճակատս, իսկ բերանս՝ երբեք․ իսկ երբ հարցնում էի, թե ի՛նչն է պատճառը այդ մեծագույն վերապահության՝ այս լայն ազատության մեջ, նա վազեվազ գնում էր բերում սնդուկի վրա դրված տիկնիկը՝ մետաքսե շորերով ու մարգարտանման ուլունքներով զարդարված, և թափահարելով նրան ու օրորելով ասում․ «Չեմ ուզում այսպիսին»։ Անտարակույս մայրը նրան առաքինի պահելու նպատակով ասել էր, որ երեխաները բերանը համբուրելուց են լինում։ Ա՜խ, քա՜ղցր վայրկյաններ, քնքո՜ւշ գգվանքներ։ ― Թի՛լ, մի տես ապուխտ չկա՞ այդ որսապարկի գրպանում։
― Մի կիսատ ճուռ, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը և տվեց Լամմեին, որն ամբողջովին կերավ այն։
Ուլենշպիգելը տեսնելով նրա արածը՝ ասաց․
― Այդ ճուռը խիստ օգտակար է իմ ստամոքսի համար։
― Նույնպես և իմ, ― ասաց Լամմեն՝ եղունգներով ատամները քչփորելով։ ― Բայց այլևս նրան չեմ տեսնի՝ իմ գեղեցկուհուն․ նա փախել է Դամմեից։ Ուզո՞ւմ ես միասին որոնենք նրան իմ սայլակով։
― Ուզում եմ, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը։
― Բայց մի՞թե ոչինչ չկա շշի մեջ, ― հարցրեց Լամմեն։
― Ոչինչ, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը։
Եվ նրանք բարձրացան սայլակը։ Էշը տխրագին կերպով հնչեցրեց մեկնումի զռոցը և շարժվեց։
Իսկ շունը շունը կուշտ կերած՝ թողել գնացել էր առանց մի բառ ասելու։
