Changes
Հետո պառկեց Չալտիկ Հավիկի կողքին, իսկ Պստիկ֊Ամպիկը կախվեց նավակի վրա, որպեսզի նրանց պաշտպանի արեւի ճառագայթներից։ Մորեղբայր Թիկ֊Թակը աչքերը փակեց ու քնեց։
==Տասնվեցերորդ գլուխ==
<b>պատմություն Ռռռռի եւ սուլթանի մկնիկի մասին</b>
Ռռռռը եւ Ձին Ճենապակե Շնիկի հետ քայլում էին հեքիաթային այգու միջով։ Ճենապակե Շնիկն գրկած էին տանում, քանի որ նրա ոտքերը այնպիսին չէին, որ կարողանար վազ տալ։ Այդ ոտքերի վրա հարմար էր ստելը, բայց վազել՝ անհնարին էր։ Ձին Ռռռռին շատ մոտիկ էր քայլում, որպեսզի հովանոցի ստվերը իր վրա էլ ընկնի։ Շուրջը վարդեր էին աճում, ծաղկել էին բալենիները եւ խնձորենիները, ճախրում էին թիթեռները, դայլայլում էին թռչունները։ Այգում մի շատրվան կար, որը շատ նման էր Պստիկ֊Ամպիկին, միայն թե անձրեւը տեղում էր գլխիվայր։
Նրանք մոտեցան պալատին եւ բախեցին շքամուտքի դուռը։ Միջանցքից լսվեցին թեթեւասահ ու արագ քայլեր, դուռը կրնկի վրա բացվեց, եւ նրանք տեսան թեթեւ հագուստներով, վարսերին կապած խոշոր, սեւ ժապավաններով երեք աղջիկների, որոնցից յուրաքանչյուրի ձեռքին մի ճերմակ թաշկինակ կար։
«Ինչ հաճելի է, երբ դուռը միանգամից երեք հոգի են բացում»— մտածեց Ռռռռը եւ արդեն ուզում էր հարցնել․ «Իսկ Սուլթանը տա՞նն է։ Կարելի՞ է այցելել նրան»։ Բայց երեք աղջիկներն էլ թափահարեցին թաշկինակները եւ գոչեցին․
— Ցտեսություն, ցտեսություն։ Շատ ուրախ ենք, որ այցելեցիք։ Նորից համեցեք։ Գնացեք բարով։— Եվ փակեցին դուռը։
— Երեւի դրանք Բարովգնաքն ու նրա քույրերն էին։ Տաքը մեզ պատմել էր նրանց մասին,— ասաց Ռռռռը։
— Իհարկե,— շատ մոտիկ մի տեղից ծղրտաց մեկը։— Անուշիկ աղջիկներ են։ Եվ այնքան էլ շատ են՝ Բարովգնաքը, Ցնորտեսությունը, Յոչտեսությունը, Ցտեսությունը…
— Վա՛յ,— զարմացավ Ռռռռը։— Սա հո Որդն է խոսում ծաղկի թաղարից, որը գլխիվայր դրված է լուսամուտագոգին։
— Փրկեցե՜ք ով կարող է,— հանկարծ գոչեց Որդը եւ սողոսկեց հողի մեջ, իսկ լուսամուտագոգին հայտնվեց սեւ կեռնեխը։ Լսելի էր միայն, թե ինչպես է Որդը փնթփնթում հողի տակից։— Այդ սեւ կեռնեխներից փրկություն չկա։ Առավոտից մինչեւ գիշեր… Մի՞թե սա կյանք է…
Սեւ կեռնեխը թռավ գնաց, եւ Որդը դարձյալ դուրս ցցվեց հողի միջից։
— Իսկ ովքե՞ր են այդ Բարովգնաքները,— հարցրեց նրան Ձին։
Նրանք, ովքեր ճանապարհ են դնում անկոչ հյուրերին։ Այդպիսի հյուրին նրանք բանանի կճեպ են տալիս ու ասում․ «Երբ գնալու կլինեք, խնդրում ենք, թող ձեր ոտքը սահի կճեպի վրա»։ Իսկ հետո ավելացնում են․ «Ցʼտեսություն»։ Մի անգամ այդպես անկոչ մեր կողմերում հայտնվեցին չարամիտները։ Նրանք ամեն տեղ հայտարարություններ փակցրին․
<b>ՎԱՐԴԵՐԻՑ ՀՈՏ ՔԱՇԵԼՆ ԱՐԳԵԼՎՈՒՄ Է</b>
Եվ ասացին, թե անհարմար է թռչուններին թույլ տալ, որ ճախրեն այգում, որ նրանք պետք է նստած լինեն վանդակներում։ Թռչունների հարցում ես համաձայն եմ նրանց հետ։ Շա՜տ վատն են, ամեն տեղ խոթում են իրենց քթները։ Հենց այդպես էլ ասացի չարամիտներին, բայց նրանք պատասխանեցին, որ որդերը պետք է ձայները կտրեն, երբ իրենց բան չեն հարցնում եւ…— այս խոսքի վրա Որդը նորից անցավ հողի տակ, որովհետեւ նրա մոտով դարձյալ թռավ սեւ կեռնեխը,—… եւ պետք է իրենց կանոնավոր պահեն սեղանի մոտ։ Եթե դուք եկել եք Սուլթանին տեսնելու, նախ եւ առաջ դիմեք նրա մկնիկին։ Նա ընդունելութոյւնների գծով այստեղ ամենագլխավորն է։ Փոստարկղի մեջ բղավեք, որ Դիկը… որ Դիկկերին…— նա նորից թաքնվեց, հետո դուրս եկավ․— Ահ։— Ու նորից թաքնվեց։
— Շնորհակալություն,— գոչեց Ձին ծաղկաթաղարի հատակի անցքի մեջ։
— Ցտեսություն, Որդ,— ասաց Ռռռռը եւ, մոտենալով փոստարկղին կանչեց․— Դիկկերի… Հետաքրքիր է, գուցե սա հենց իմ ծանոթ Դիկկերի՞ն է։
Ու նրանք լսեցին մի բարալիկ ձայն․
— Խնդրում եմ, եկեք դեպի ետնամուտքը։
Նրանք մոտեցան ետնամուտքին եւ այնտեղ տեսան Դիկկերիին։ Նույն այն Դիկկերիին, որը Ռռռռը փրկել էր Չիկարելիից։ Այ թե ուրախացան, երբ նորից հանդիպեցին իրար։
— Հիմա ես Սուլթանի մկնիկն եմ,— ասաց Դիկկերին։— Եվ ապրում եմ Սուլթանի գրպանում։ Եթե ուզում եք, կարող եք տեսնել նրան։ Հիմա նա գահին նստած, մարդկանց խրհուրդներ է տալիս, թե ով՝ ինչ պետք է անի։
Երբ ընկերները մտան մարմարե սյուներով մեծ դահլիճը, բոլորը, ովքեր այնտեղ էին, Դիկկերիին ողջունեցին մի առանձին հարգանքով։
— Բարի լույս, Դիկկերի։ Բարի լույս, Դիկկերի։
<b>ԿԱՏՈՒՆԵՐԻ ՄՈՒՏՔԸ ԱՐԳԵԼՎԱԾ Է։
ՀԵՌԱՑԵʼՔ։ ԿՈՐԵ՛Ք։
ԲՈԼՈՐ ԿԱՏՈՒՆԵՐԻՆ՝ ՓԸ՜ՇՏ։</b>
— Կարող եք տուն գնալ,— ասաց Սուլթանը այցելուներին։— Իսկ վաղը, իմ սիրելիներ, նորից եկեք։
Նա ոտքի ելավ, որպեսզի նրանց ճանապարհ դնի, բայց հանկարծ գունատված գոչեց․
— Օգնեցե՜ք… Այգում ծեր Սուլթանուհին է իր կատվի հետ։ Այդ կատուն մկների ամենաոխերիմ թշնամին է։
Նա բռնեց Դիկկերիին, վազեց դեպի գրասեղանը եւ մկնիկին դրեց ծրարի մեջ, նախապես մի անցք թողնելով, որ Դիկկերին կարողանա շնչել։ Հետո սոսնձեց ծրարն ու նստեց հասցեն գրելու։
— Հանգիստ նստիր, Դիկկերի,— շշնջաց նա։
— Վայ, խուտուտ է գալիս,— հազիվ լսելի ծղրտաց Դիկկերին։
Հենց այդ ժամանակ սրահ մտավ ծեր Սուլթանուհին։
— Ես եկել եմ թեյ խմելու,— ասաց նա։— Եվ իմ կատվին էլ բերել եմ հետս։ Աստծո սիրույն, պոկեք այդ հիմար հայտարարությունը։ Կատուները ամենաքնքուշ կենդանիներն են։ Ինչպե՞ս կարելի է նրանց ներս չթողնել։
— Հիմա կհրամայեմ, որ հայտարարությունը պոկեն,— ասաց Սուլթանը։— Բայց մինչ այդ, խնդրում եմ, Ռռռռ, ուղարկիր այս նամակը։
Կատուն ցցեց քիթը։ Նա զգաց մկան հոտը։
Սուլթանը Ձիուն եւ Ճենապակե Շնիկին ներկայացրեց Սուլթանուհուն ու նրա կատվին։
— Նրանք որոնում են ծիածանի վերջը, Ձերդ մեծություն,— ասաց նա։
Իսկ Ռռռռը այդ ընթացքում, նամակը ձեռքին վազ էր տալիս այգում՝ փոստարկղը գտնելու համար, բայց ոչ մի տեղ չգտավ։ Ու հանկարծ լսեց․
— Ես այստեղ եմ։
Փոստարկղը թաքնվել էր թփերի մեջ։ Ռռռռը նամակը գցեց փոստարկղ։
— Հաջողություն,— ասաց Փոստարկղը նրան։— Նամակի ետեւից գալիս են ճիշտ քսան րոպե հետո։
Ռռռռն ասաց «հաջողություն» ու «շնորհակալություն» եւ վերադարձավ պալատ՝ թեյ խմելու։
Թեյից հետո ծեր Սուլթանուհին կատվին առած գնաց իր սենյակը, եւ քիչ անց բոլորը այգու արահետից լսեցին «ճը՜ռռ֊ճը՜ռռ֊ճը՜ռռ»։ Իսկ հետո՝ «թակ֊թակ֊թակ»․ շքամուտքի դուռն էին բախում։
Բարովգնաքն ու նրա քույրերը վազեցին դուռը բացելու եւ թափահարեցին թաշկինակները։
— Ցտեսություն, ցտեսություն։
— Բարեւ ձեզ, բարեկամներ,— դռան շեմից լսվեց մի ծանոթ ձայն։
— Ճռճռան Կոշիկն է,— ուրախացավ Ռռռռը ու վազեց դեպի դուռը։
— Բարեւ, Ռռռռ,— ասաց Ճռանկոշը։
— Բարեւ, Ճռանկոշ,— ասաց Ռռռռը ամուր գրկելով նրան։— Իսկ ո՞ւր է Էլբերթը։ Դեռ չի՞ մոռացել ջրափոսերում թավալ տալու իր սովորությունը։
— Նրան ուղարկել են աղավնիների դպրոց,— պատասխանեց փոստատարը,— որպեսզի մեքենաներից խուսափելու ձեւեր սովորի։
Ճռանկոշը Ռռռռին հանձնեց Սուլթանին հասցեագրված նամակը։
— Սա հո նամակ չէ, այլ չգիտեմ, թե ինչ,— ասաց նա։— Ողջ եղիր, Ռռռռ։
— Բարի ճանապարհ, Ճռանկոշ,— ասաց Ռռռռը եւ նամակը անմիջապես Սուլթանին հանձնեց։
Սուլթանը բացեց ծրարը, եւ այնտեղից դուրս ցատկեց Դիկկերին։
— Ես այս նամակն ուղարկել էի ինքս ինձ,— բացատրեց Սուլթանը։
— Դու խելացի սուլթան ես,— ասաց Ռռռռը։— Լավ է, որ փրկեցիր Դիկկերիին։ Իսկ հիմա ժամը քանի՞սն է, Ճենապակե Շնիկ,— հարցրեց նա, Ճենապակե Շնիկի առաջ պարզելով իր ձեռքի ժամացույցը։
— Հաֆ֊հաֆ֊հաֆ֊հաֆ֊հաֆ֊հաֆ֊հաֆ֊հաֆ,— հաչեց Ճենապակե Շնիկը։— Ժամը ութն է։
— Արդեն գրեթե մութ է,— ասաց Սուլթանը։— Զգույշ եղեք վերադարձի ճանապարհին։ Այս կողմերում վիշապներ ու չարամիտներ կան։
— Մենք Շ Ա Տ զգույշ կլինենք,— խոստացավ Ռռռռը։
Հյուրերը հրաժեշտ տվեցին Սուլթանին եւ Դիկկերիին, խնդրեցին, որ Սուլթանը ջերմ բարեւներ հաղորդի Բարվոգնաքին Տաքի ու Սառի կողմից եւ ճամփա ընկան։ Շուտով նրանք բարեհաջող հասան իրենց նավակին։
