Changes
Երկժամյա աշխատանքից հետո մեր փոսը հասավ հինգ ոտնաչափ խորության, բայց գանձի և ոչ մի հետք չկար։ Դադար առանք, և ես սկսեցի հուսալ, որ կատակերգությունը մոտենում է ավարտին։ Այնինչ, Լըգրանը, թեև մտազբաղ, սրբեց ճակատի քրտինքը ու կրկին ձեռքն առավ բահը։ Մեր քանդած փոսն արդեն գրավում էր Լըգրանի գծած շրջանի ամբողջ տարածությունը։ Այժմ մենք ելանք սահմաններից, ապա խորացրինք փոսը ևս երկու ոտնաչափ։ Արդյունքները նույնն էին։ Իմ գանձ որոնողը, որին խղճում էի ամբողջ հոգով, վերջապես դուրս ելավ փոսից և սկսեց դանդաղ, չկամությամբ հագնել սերթուկը, որը մի կողմ էր նետել աշխատանքի սկզբում։ Նրա յուրաքանչյուր դիմագիծը դառը հուսալքություն էր արտահայտում։ Ես լուռ էի, Յուպիտերն իր պարոնի նշանով սկսեց հավաքել գործիքները։ Ապա նա շան մռութից հանեց ինքնաշեն երախակալը և մենք, առանց որևիցե բառ արտասանելու, ճամփա ընկանք տուն։
Տասը քայլ էլ չէինք արել, երբ Լըգրանը բարձրաձայն նզովքներով շրջվեց դեպի Յուպիտերն ու բռնեց նրա օձիքը։ Ապշահար նեգրը աչքերը չռած, բացեց բերանը և բահերը ձեռքից գցելով ծնկի իջավ։
― Խարդախ սրիկա, ― սեղմած ատամների արանքից հազիվ ասաց Լըգրանը, ― անիծյալ սև անպիտան, իսկույն պատասխանի՛ր, պատասխանիր առանց դեսուդեն ընկնելու, ո՞րն է քո ձախ աչքը։
― Աստված ողորմա, մասսա Ուիլլ, ահա իմ ձախ աչքը, ահա, ― բղավեց վախեցած Յուպիտերը ձեռքը դնելով աջ աչքին ու սեղմելով ուժը ներածին չափ, ասես վախենալով, որ պարոնը մտադիր է հանել այդ աչքը։
― Այդպես էլ կարծո՜ւմ էի։ Ես գիտե՜ի դա։ Ուռա՜, ― գոչեց Լըգրանը, բաց թողնելով նեգրին։ Նա մի քանի արտասովոր անտրաշա<ref>Անտրաշա ― պարաքայլ։</ref> կատարեց, որոնք զարմացրին ոտքի ելած ու անսպասելիությունից ասես քարացած նրա ծառային։ Յուպիտերը հայացքը փախցնում էր իր տիրոջից ինձ վրա, ապա կրկին հառում տիրոջ վրա։
― Ի գո՜րծ, ― ասաց Լըգրանը։ ― Վերադառնանք։ Մենք դեռ կշահենք այս խաղը։
Եվ նա կրկին մեզ ետ տարավ դեպի կակաչենին։
― Դե, Յուպիտեր, ― ասաց Լըգրանը, երբ կրկին կանգնած էինք ծառի բնի մոտ, ― ասա, գանգն ինչպես էր ամրացրած ծառին՝ երեսը դեպի ճյո՞ւղը, թե դեպի դուրս։
― Դեպի դուրս, մասսա Ուիլլ, որպեսզի ագռավները ավելի հեշտությամբ կտցեն աչքեըր։
― Հիմա ասա, որ աչքի միջով ցած թողեցիր բզեզը՝ ա՞յս, թե այս։ ― Եվ Լըգրանը ձեռքը դիպցրեց Յուպիտերի նախ մի աչքին, ապա մյուսին։
― Այս աչքի միջով, մասսա Ուիլլ, ձախ աչքի միջով, ինչպես հրամայեցիք։ ― Առաջվա պես Յուպիտերը ցույց էր տալիս աջ աչքը։
― Շատ լավ, նորից սկսենք։
Այս խոսքերի հետ բարեկամս, ում խելագարության մեջ, ինչպես այժմ ինձ թվում էր, որոշ սիստեմ էր երևացել, հանեց բզեզի նախկին ընկած տեղում խփած ցիցը և խրեց երեք դյույմ դեպի արևմուտք։ Հողաչափ ժապավենով կրկին ծառի բունը միացնելով ցցին, նա հիսուն ոտնաչափ չափեց մինչև մի նոր կետ, որն այժմ մի քանի յարդ հեռու էր մեր փոսից։
Առաջինից ավելի մեծ չափերի մի շրջան գծեցինք կրկին և նորից ձեռքներս առանք բահերը։
Մահու չափ հոգնած էի, այնուամենայնիվ, թեև դեռ հաշիվ չէի տվել ինձ, թե ինչ էր ազդել վրաս, աշխատանքի նկատմամբ նախկին նողկանքս անհետացել էր։ Չգիտեմ ինչու, հետաքրքրություն զգացի դեպի այս գործը, բացի այդ մի տեսակ հուզմունք էր պատել ինձ։ Լըգրանի անհեթեթ վարմունքի մեջ կանխագուշակման, մտածված պլանի պես ինչ֊որ բան կար և դա, հավանաբար, իր ներգործությունն ունեցավ։ Ջանասիրաբար փորելով, հանկարծ նկատեցի, որ զննում եմ փոսը, ասես նրա հատակին փնտրելով երևակայական այն գանձը, որի շուրջ երազանքը խելահան էր արել խեղճ բարեկամիս։ Արդեն ժամուկես աշխատում էինք, և մտքի այդ տարօրինակ քմահաճությունն ավելի ու ավելի համառությամբ էր տիրում ինձ, երբ կրկին իրարանցում առաջացրեց մեր շան կատաղած հաչոցը։ Եթե նախկինում նա չէր ցանկանում լռել չարաճճիությունից կամ ինչ֊ինչ քմահաճույքից, ապա այժմ նրա անհանգստությունը շինծու չէր։ Նա չհնազանդվեց Յուպիտերին, երբ վերջինս կրկին ցանկացավ երախակալ հագցնել շան մռութին, և թռչելով փոսի մեջ սկսեց կատաղությամբ հողը քանդել թաթերով։ Մի քանի վայրկյան անց նա փորեց բաց արեց մարդու երկու կմախք, ավելի ճիշտ, բրդյա փտած գործվածքի մնացորդների ու մետաղյա կոճակների հետ խառնված մի ոսկրակույտ։ Բահի երկու հարված ևս, ու մենք տեսանք իսպանական դանակի լայն շեղբը և մի քանի ոսկյա ու արծաթյա դրամ։
Դրամները տեսնելուն պես Յուպիտերը անզուսպ հրճվանք ապրեց, այնինչ նրա պարոնի դեմքը ծայր հիասթափություն էր ներկայացնում։ Բայց և այնպես, նա աղաչում էր մեզ աշխատանքը չդադարեցնել։ Լըգրանը դեռ չէր հասցրել ավարտել իր խնդիրքը, երբ ես գայթեցի ու բերանքսիվայր ընկա՝ ոտքս դիպել էր փուխր հողով ծածկված մի մեծ երկաթյա օղի։
Այժմ արդեն աշխատանքը եռաց ամբողջ թափով։ Տենդագին այն լարումը, որ զգացինք այդ տասը րոպեի ընթացքում, չեմ համարձակվում համեմատել կյանքումս ապրած որևէ բանի հետ։ Մենք փորեցինք֊հանցեինք երկարավուն, հիանալի պահպանված փայտյա մի սնդուկ։ Տախտակների անսովոր ամրությունից կարելի էր եզրակացնել, որ փայտը քիմիական մշակման է ենթարկվել՝ հավանաբար, ներծծվել է սնդիկի դիքլորիդով։ Սնդուկը երեք ու կես ոտնաչափ երկարություն ուներ, երեք ոտնաչափ լայնություն և երկուսուկես ոտնաչափ բարձրություն։
Հուսալիորեն պատած էր երկաթով ու ամրացված դուրգամներով։ Երկաթյա խաչաձև շերտերը վանդակի պես ծածկել էին սնդուկի չորս բոլորը։ Կողերին, կափարիչի մոտ երեքական երկաթյա օղեր էին խփած, ընդամենը վեց օղ, այնպես որ վեց մարդ միանգամից կարող էին բարձրացնել սնդուկը։ Երեքով մենք կարող էինք միայն տեղից շարժել։ Պարզվեց, որ նման բեռ տանելը մեր ուժի գործը չէ։ Բարեբախտաբար, սնդուկի կափարիչը ամրացված էր երկու շարժական հեղույսներով։ Դողացող ձեռքերով, հուզմունքից շնչակտուր, մենք դուրս քաշեցինք հեղույսները։ Եվս մի վայրկյան, ու մեր դեմ անգնահատելի գանձեր երևացին։ Երբ լապտերների կրակը լուսավորեց փոսը, ոսկու և թանկարժեք քարերի կույտից այնպիսի մի ուժգին փայլ բռնկվեց, որ տառացիորեն կուրացանք։
Բառերով չի կարելի արտահայտել այն զգացումը, որ ունեցա այդ գանձերին նայելիս։ Նախ և առաջ, իհարկե, զարմացել էի։ Լըգրանը, թվում է, թե հուզմունքիղ ուժասպառ էր եղել և համարյա չէր խոսում մեզ հետ։ Յուպիտերի դեմքը մի քանի վայրկյան մահվան գունատություն ստացավ, եթե իհարկե կարելի է խոսել սև մաշկի գունատության մասին։ Նա ապշած էր, ասես կայծակնահար էր եղել։ Ապա ընկավ ծնկների վրա, սև մերկ ձեռքերը մինչև արմունկները խրած գանձերի մեջ, քարացավ այդ վիճակում, ասես վայելելով տաք լոգանքի հաճույքը։ Վերջապես, խոր հոգոց հանելով, մենախոսության պես մի բան արտասանեց։
― Եվ այս ամենը ոսկե բզեզն արեց։ Սիրուն ոսկե բզեզը, խեղճ ոսկե բզեզիկը։ Իսկ ես նրան նեղացնում էի, ես նրան հայհոյում էի։ Չէի՞ր ամաչում, քավթառ նեգր։ Պատասխա՛ն տուր․․․
Ստիպված էի կարգի հրավիրել թե՛ տիրոջը, և թե՛ ծառային․ անհրաժեշտ էր տեղափոխել գանձը։ Գիշերը վրա էր հասել, իսկ մինչև լուսաբաց պիտի տուն տանեինք բոլորը։ Չգիտեինք, ինչից սկսել, գլուխներս պտտվում էր, և երկար ժամանակ ծանրութեթև էինք անում՝ ինչ անել։ Վերջապես սնդուկից հանեցինք պարունակության երկու երրորդը, որից հետո դարձյալ մեծ ճիգերով սնդուկը հանեցինք փոսից։ Հանած գանձերը թաքցրեցինք մոշի թփուտներում և թողեցինք մեր շան հսկողության տակ, որին Յուպիտերը խստորեն հրամայեց չշարժվել տեղից և ոչ մի դեպքում բերանը բաց չանել մինչև մեր վերադարձը։ Հետո բարձրացրեցինք սնդուկը և արագ֊արագ ճանապարհ ընկանք։ Ճանապարհը դժվար էր, բայց գիշերվա ժամը մեկին բարեհաջող տուն հասանք։ Չափից դուրս էինք հոգնած անմիջապես ետ գնալու համար՝ մարդկային դիմացկությունն էլ սահման ունի։ Ընթրեցինք և մինչև ժամը երկուսը հանգստացանք, ապա վերցնելով երեք մեծ պարկ, որոնք բարեբախտաբար գտնվեցին խրճիթում, առանց հապաղելու ետ դարձանք։ Առավոտյան ժամը չորսի մոտ հասանք կակաչենուն, մնացածը բաժանեցինք մոտավորապես երեք հավասար մասերի, և առանց փոսերը լցնելու, կրկին ճամփա ընկանք ու ոսկե բեռը դարսեցինք խրճիթում, երբ արշալույսի առաջին թեթև շողերը հազիվ երևացին արևելքում, ծառերի կատարներին։
Անուժ էինք ու հոգնատանջ, բայց ներքին հուզումը չէր լքում մեզ։ Երեք թե չորս ժամ պառկեցինք անհանգիստ քնով, ապա ասես վաղօրոք պայմանավորված, վեր կացանք ու սկսեցինք զննել մեր գանձը։
Սնդուկը բերնեբերան լիքն էր, և մենք ամբողջ օրն ու գիշերվա մի մասը կորցրեցինք ջոկջկելով թանկարժեք իրերը։ Գանձերն իրար գլխի էին լցված։ Ըստ երևույթին, դրանք առանց նայելու էին գցել սնդուկը։ Մանրակրկիտ դասավորումից հետո պարզվեց, որ մեզ բաժին ընկած հարստությունը շատ ու շատ ավելի է, քան թվում էր առաջին հայացքից։ Միայն ոսկեդրամների արժեքը ոսկու այն ժամանակվա կուրսով, կազմում էր ոչ պակաս, քան չորս հարյուր հիսուն հազար դոլար։ Արծաթ բոլորովին չկար, արտասահմանյան և հնում կտրած ոսկին ֆրանսիական էր, իսպանական, գերմանական, մի քանի անգլիական գինեյ կար և մեզ բոլորովին անծանոթ ինչ֊որ դրամներ։ Կային նաև մեծ ու ծանր դրամներ, այնքան մաշված, որ անհնար էր կարդալ դրանց վրա գրածը։ Ամերիկյան և ոչ մի դրամ։ Թանկարժեք իրերի արժեքն ավելի դժվար էր գնահատել։ Շողակները հիացրեցին մեզ իրենց չափերով ու գեղեցկությամբ։ Ընդամենը հայրուր տասը շողակն կար, որոնցից և ոչ մեկը փոքր չէր։ Մենք գտանք զարմանալի փայլի տասնութ սուտակ, երեք հարյուր տասը հրաշալի զմրուխտ, քսանմեկ շափյուղա և մի ծիածանաքար։ Բոլոր քարերը հանված էին ակնաբներից և անփութորեն նետված սնդուկը։ Իսկ ակնաբները, խառնված ոսկյա այլ իրերի հետ, ջնջխված էին մուրճի հարվածով՝ ըստ երևույթին, զարդերը ճանաչելն անհնար դարձնելու համար։ Բացի թվարկածից, սնդուկում բազմաթիվ ոսկե զարդեր կային, մոտ երկու հարյուր զանգվածեղ մատանիներ ու ականջօղեր, ոսկե շղթաներ, եթե չեմ սխալվում, երեսուն հատ, ութսուներեք մեծ ու ծանր խաչեր, հսկայական արժողություն ունեցող ոսկյա հինգ խնկաման, փունջ պատրաստելու ոսկյա մեծ գավաթ, զարդարված խաղողի թփերով ու բաքոսական ֆիգուրներով՝ ակնագործական հիանալի մի աշխատանք, սուսերի երկու կոթ՝ քանդակադրոշմ նրբագեղ զարդարանքներով և բազմաթիվ այլ փոքր իրեր, որոնք անհնար է հիշել։ Թանկարժեք իրերն ավելի քան երեք հարյուր հիսուն անգլիական ֆունտ քաշ ունեին։ Էլ չեմ ասում ժամացույցների մասին՝ հարյուրիննսունյոթ հատ էին, դրանցից երեքը ոչ պակաս քան հինգհարյուրական դոլար արժեք ունեին։ Հին սիստեմի ժամացույցներ էին, և ժանգը կերել էր մեխանիզմները, բայց թանկագին քարերով զարդարված ոսկյա կափարիչները պահպանված էին։ Այդ գիշեր մեր սնդուկի պարունակությունը գնահատեցինք մեկուկես միլիոն դոլար։ Հետագայում, երբ թանկարժեք քարերն ու ոսկյա իրերը վաճառեցինք (մի քանի նրբագեղ իրեր թողեցինք մեզ), պարզվեց, որ մեր գնահատումը չափազանց համեստ էր։
Վերջապես երբ վերջացրինք զննումն ու մեզ պաշարած անսովոր հուզումը փոքր֊ինչ հանդարտվեց, Լըգրանը տեսնելով, որ անհամբերությունից վառվում եմ և այդ ապշեցուցիչ գաղտնիքի լուծմանն եմ ծարավի, առանց նվազագույն մանրամասնություն բաց թողնելու, սկսեց պատմել։
― Հիշո՞ւմ եք այն երեկոն, ― ասաց նա, ― երբ ես ձեզ ցույց տվեցի բզեզի ճեպանկարը։ Հիշեցեք նաև, թե ինչպես բարկացա, երբ ասացիք, թե իմ նկարածը գանգի է նման։ Սկզբում մտածեցի, թե դուք կատակում եք, ապա հիշեցի բզեզի մեջքի պուտերի բնորոշ տեղաբաշխումը և որոշեցի, որ ձեր կարծիքն այնքան էլ անհեթեթ չէ։ Այնուամենայնիվ, ծաղրն ինձ վիրավորեց, չէ որ ես լավ նկարիչ եմ համարվում։ Եվ երբ դուք վերադարձրեցիք մագաղաթի կտորը, ես բորբոքվեցի ու ցանկացա ճմրթել ու կրակը գցել դա։
― Ուզում էիք ասել թղթի՞ կտորը, ― նկատեցի ես։
― Ոչ։ Ես էլ էի սկզբում այդպես կարծում, բայց երբ սկսեցի նկարել, տեսա, որ դա անչափ բարակ մագաղաթ է։ Ինչպես հիշում եք, շատ կեղտոտ էր։ Այսպես, ձեռքիս մեջ ճմրթելիս, պատահաբար նայեցի նկարին, որի մասին խոսք էր գնում։ Պատկերացրեք իմ զարմանքը, երբ ես ևս գանգ տեսա ճիշտ այնտեղ, ուր քիչ առաջ բզեզ էի նկարել։ Առաջին պահ շփոթվեցի։ Հանկարծ նկատեցի, որ դա ուրիշ նկար է, որ նման չէ իմ նկարածին, թեև ընդհանուր գծագրի մեջ կարելի էր ինչ֊որ նման բան գտնել։
Վերցրեցի մոմը և նստելով սենյակի մյուս ծայրում, սկսեցի ավելի մանրակրկիտ ուսումնասիրել մագաղաթը։ Շրջելով, հակառակ կողմում տեսա իմ նկարածը, ճիշտ այնպես, ինչպես եղել էր։ Այդ երկու նկարների նմանությունն իսկապես տարօրինակ էր։ Մագաղաթի մյուս կողմում, ճիշտ իմ նկարած բզեզի տակ, պատկերված էր գանգ, որ հիշեցնում էր իմ նկարը թե գծագրով, թե չափերով։ Զուգադիպությունն ապշեցուցիչ էր, և մի րոպե ես շփոթվեցի։ Նման դեպքերում միշտ այդպես է լինում․ բանականությունը ջանում է երևույթների պատճառական կապը հաստատել և անհաջողության մատնվելով, առժամանակ ասես կաթվածահար է լինում։ Երբ ուշքի եկա, մի միտք հղացա, որն առավել զարմանալի էր, քան զուգադիպությունը, որի մասին այժմ խոսում էի։ Կատարյալ հստակությամբ ու պարզորոշ հիշում էի, որ երբ նկարում էի բզեզը, մագաղաթի վրա ուրիշ որևէ պատկեր գոյություն չուներ։ Ես բացարձակապես վստահ էի, քանի որ նկարելու համար համեմատաբար մաքուր տեղ փնտրելով, մագաղաթը շուռումուռ էի տալիս։ Եթե գանգ լիներ այնտեղ, ես, իհարկե, կնկատեի։ Այստեղ մի հանելուկ կար, որ բացատրել չէի կարողանում։ Ի դեպ, ասեմ ձեզ, արդեն այն ժամանակ, հենց առաջին րոպեներին, ուղեղիս հեռավոր գաղտնարաններում լուսատտիկի պես առկայծում էր լուծման նախազգացումը, որ այնպես փայլուն կերպով հաստատեց մեր երեկվա գիշերային զբոսանքը։ Ես վեր կացա, մագաղաթը թաքցրեցի մի ապահով տեղ և հետագա մտորումներս թողեցի հարմար պահի, երբ մենակ կմնամ։
Երբ դուք գնացիք, և Յուպիտերը խոր քուն մտավ, ես ձեռնամուխ եղա իմ դեմ ծառացած խնդրի առավել մեթոդական կշռադատմանը։ Նախ և առաջ աշխատեցի վերհիշել այն հանգամանքները, որոնք մագաղաթն իմ ձեռքը գցեցին։ Բզեզը մենք գտանք մայրցամաքում, կղզուց մեկ մղոն դեպի արևելք, մակընթացության գծի մերձակայքում։ Երբ բռնեցի բզեզը, սա ուժեղ կծեց մատս, և ես ցած գցեցի նրան։ Յուպիտերը, նախքան իր մոտ ընկած բզեզը բարձրացնելը, իրեն հատուկ զգուշությամբ սկսեց մերձակայքում թղթի կտոր կամ որևիցե այլ բան փնտրել, մատները պաշտպանելու համար։ Հենց այդ րոպեին երկուսով միաժամանակ տեսանք մագաղաթի կտորը, այն ժամանակ ես էլ կարծեցի, թե դա թուղթ է։ Մագաղաթն ընկած էր, կիսով չափ ավազով ծածկված, միայն մի անկյունն էր դուրս ցցված։ Այդտեղից ոչ հեռու ես նկատեցի մի նավակի կմախք, ըստ երևույթին, դա երկար ժամանակ էր ընկած այդտեղ, որովհետև տախտակի ծածկույթի հետքն անգամ չէր մնացել։
Եվ այսպես, Յուպիտերը վերցրեց մագաղաթը, բզեզը փաթաթեց մեջն ու ինձ տվեց։ Շուտով մենք ուղևորվեցինք տուն։ Ճանապարհին հանդիպեցինք լեյտենանտ Ջ֊ին, ես նրան ցույց տվեցի գտածս, ու նա խնդրեց բզեզը իր հետ ամրոց տանել։ Համաձայնեցի, նա շտապ բզեզը դրեց ժիլետի գրպանը, իսկ մագաղաթը մնաց ձեռքիս։ Լեյտենանտը շտապեց օգտվել իմ թույլտվությունից և բզեզն իսկույն գրպանը դրեց, թերևս վախենալով, որ խոսքս կփոխեմ՝ ինքներդ գիտեք, թե ինչ բուռն վերաբերմունք ունի նա այն ամենի նկատմամբ, ինչ բնական գիտություններին է վերաբերում։ Ես էլ իմ հերթին, բոլորովին մեքենաբար, մագաղաթը գրպանս դրեցի։
Ցանկության դեպքում կարող եք ինձ ֆանտազյոր համարել, բայց պիտի ասեմ, որ հենց այդ րոպեին դեպքերի որոշակի տրամաբանական կապ հայտնաբերեցի։ Ես միացրեցի երկար շղթայի երկու օղերը։ Ծովափին ընկած էր մի նավակ, դրանից քիչ հեռու՝ մագաղաթ, նկատի ունեցեք, ոչ թե թուղթ, այլ մագաղաթ, որի վրա գանգ էր պատկերված։ Իհարկե, դուք կհարցնեք՝ ո՞րն է կապը։ Ես կպատասխանեմ՝ գանգը ծովահենների հանրահայտ խորհրդանշանն է։ Կռվի բռնվելով, ծովահենները զանգի պատկերով դրոշակ էին բարձրացնում։
Ինչպես արդեն ասացի, մեր գտածը մագաղաթ էր։ Մագաղաթն անչափ երկար է պահպանվում, այսպես ասած, հավերժաբար։ Մագաղաթը հազվադեպ են օգտագործում սովորական գրառումների համար սոսկ այն պատճառով, որ թղթի վրա ավելի հեշտ է գրելն ու նկարելը։ Դա ստիպեց մտածել, որ մագաղաթի վրա գանգը հենց այնպես չի նկարված։ Ես ուշադրություն դարձրեցի նաև մագաղաթի չափերին։ Դրա մի անկյունը ինչ֊ինչ պատճառներով պատռված էր, բայց սկզբնական շրջանում մագաղաթը երկարավուն էր եղել։ Դա մագաղաթի հենց այնպիսի թերթ էր, որը օգտագործվում է հիշարժան գրության համար, այնպիսի գրության, որ պետք է երկար ու խնամքով պահպանել։
― Այդ ամենը հասկանալի է, ― ընդհատեցի ես Լըգրանին, ― բայց չէ որ դուք ասում եք, որ երբ մագաղաթի վրա բզեզ էիք նկարում, այնտեղ ոչ մի գանգ էլ չկար։ Ինչպես եք ուրեմն պնդում, որ նավակի և գանգի մեջ գոյություն ունի կապ, երբ ինքներդ եք հայտարարում, որ գանգը նկարվել է (աստված գիտե, թե ում կողմից) ձեր բզեզը նկարելուց հետո։
― Ա՜, հենց այստեղից էլ սկսվում է գաղտնիքը։ Թեև պիտի ասեմ, որ այս մասում արդեն լուծումն ինձնից մեծ ջանքեր չպահանջեց։ Ես թույլ չտվեցի, որպեսզի մտքերս խոտորվեն, տրամաբանությունը միայն մի լուծում է հանդուրժում։ Ես դատում էի մոտավորապես այսպես․ երբ սկսեցի բզեզը նկարել, մագաղաթի վրա գանգի ոչ մի նշան անգամ չկար։ Նկարեցի վերջացրեցի, տվեցի ձեզ և ուշադիր հետևում էի, մինչև որ մագաղաթս ետ ստացա։ Ուրեմն, գանգը դուք չնկարեցիք։ Բայց, բացի ձեզանից, այդ բանը ոչ ոք չէր կարող անել։ Ուրեմն, գանգը նկարվեց ոչ մարդկային ձեռքով։ Որտեղի՞ց հայտնվեց այդ պատկերը։
Այստեղ ես աշխատեցի ամենայն հստակությամբ վերհիշել տառացիորեն ամեն բան, ինչ կատարվեց այն երեկո։ Եղանակը ցուրտ էր (օ՜, հազվադեպ ու երջանիկ դիպված), և բուխարիում կրակ էր վառվում։ Արագ քայլելուց ես տաքացել էի և նստեցի սեղանի մոտ։ Իսկ դուք բազկաթոռը մոտեցրել էիք բուխարուն շատ մոտ։ Այն րոպեին, երբ ձեզ տվեցի մագաղաթը և սկսեցիք զննել, ներս վազեց Գայլը, մեր նյուֆաունդլենդը և վրա ընկավ ձեր կրծքին։ Ձախ ձեռքով դուք շոյում էիք շանը, ցանկանալով նրան հեռացնել, իսկ աջ ձեռքը, որում բռնած ունեիք մագաղաթը, ցած թողեցիք ծնկների արանքով, կրակին շատ մոտ։ Ես նույնիսկ վախեցա, որ մագաղաթը կբռնկվի և ցանկացա զգուշացնել ձեզ, բայց չհասցրեցի, որովհետև դուք իսկույն բարձրացրեցիք աջ ձեռքը և կրկին սկսեցիք նայել նկարը։ Երբ հիշողությանս մեջ վերականգնեցի ամբողջ պատկերը, ապա այլևս չէի կասկածում, որ գանգի պատկերը մագաղաթի վրա երևաց ջերմության ազդեցության տակ։
Դուք, իհարկե, գիտեք, որ անհիշելի ժամանակներից գոյություն ունեն քիմիական խառնուրդներ, որոնց միջոցով կարելի է թղթի և մագաղաթի վրա գրել անտեսանելի տառերով։ Գիրը տեսանելի է դառնում միայն ջերմության ազդեցության տակ։ Ցաֆրան լուծեցեք ռուսական օղու մեջ, խառնեք չորս անգամ ավելի ջրի հետ, կստանաք կանաչ թանաք։ Անուշադրի սպիրտի մեջ լուծած կոբալտի ձուլահատիկից ստացվում է կարմիր թանաք։ Գիրն աստիճանաբար գունատվում է, բայց կրկին երևան է գալիս, երբ թուղթը կամ մագաղաթը նորրից տաքացնում եք։
Ես սկսեցի ուշադիր զննել գանգի պատկերը մագաղաթի վրա։ Նկարի արտաքին գծագիրը, նկատի ունեմ մագաղաթի եզրին մոտ ընկած ուրվագիծը, ավելի ցայտուն էր զանազանվում։ Պարզ էր, որ ջերմության ազդեցությունը բավարար կամ հավասարաչափ չէր։ Ես տեղնուտեղը կրակ վառեցի և սկսեցի մագաղաթը տաքացնել բարկ կրակի վրա։ Շուտով գանգի ուրվագիծն ավելի պարզորոշ դարձավ։ Երբ շարունակեցի փորձը, գանգի պատկերի անկյունագծով սկսեց երևան գալ մի ֆիգուր, որն սկզբում այծի պատկերի տեղ դրեցի։ Նկարի առավել ուշադիր զննումն ինձ համոզեց, որ, իրոք, դա ուլիկի նկար է։
― Հա՜֊հա՜֊հա՜, ― ծիծաղեցի ես։ ― Լըգրան, խոստովանում եմ, որ իրավունք չունեմ ծիծաղել ձեզ վրա, մեկուկես միլիոն դոլարը կատակի թեմա չէ, բայց ձեզ չի հաջողվի նոր օղ ավելացնել շղթային։ Ծովահենն ու այծը անհամատեղելի են։ Ծովահեններն անասնապահությամբ չեն զբաղվում, դա ֆերմերների արտոնությունն է։
― Բայց ես ձեզ ասացի, որ դա այծ չէր։
― Այծ չէր, ուլիկ էր, մեծ տարբերություն չեմ տեսնում։
― Մեծ՝ ես էլ չեմ տեսնում, բայց տարբերություն կա, ― ասաց Լըգրանը։ ― Համադրեք kid-ի հետ։ Երբևիցե լսե՞լ եք կապիտան Քիդդի<ref>Ուիլյամ Քիդդ (1650-1701) ― բրիտանական նավատորմի կապիտան, որ հետագայում ծովահեն դարձավ ու կյանքն ավարտեց կախաղանի վրա։ Ըստ ավանդության նա տարբեր վայրերում թաղել է իր թալանած գանձերը։</ref> մասին։ Կենդանու պատկերն իսկույն ընդունեցի որպես հիերոգլիֆային ստորագրություն, ինչպես նկարներն են լինում ռեբուսի մեջ։ Ես ասում եմ «ստորագրություն», որովհետև ուլիկը մագաղաթի այն տեղում էր նկարված, ուր ստորագրություն է դրվում։ Գանգի պատկերը մագաղաթի անկյունագծի հակադիր ծայրում, իր հեթին, զինանշանի կամ կնիքի մտքին էր հանգեցնում։ Բայց ինձ վհատեցրեց գլխավոր բանի՝ իմ երևակայական փաստաթղթի տեքստի բացակայությունը։
― Ուրեմն, դուք գտնում էիք, որ կնիքի ու ստորագրության արանքում նամա՞կ պիտի լինի։
― Այո, կամ դրա նման մի բան։ Ճշմարիտն ասած, ինձ արդեն տիրել էր վիթխարի հաջողության անկոտրում նախազգացումը։ Թե ինչու, ինքս էլ չգիտեմ։ Գուցե դա ոչ այնքան նախազգացում էր, որքան ինքնաներշնչում։ Կհավատա՞ք, Յուպիտերի հիմար խոսքերը, թե բզեզը զուտ ոսկուց է, ուժեղ էին ազդել երևակայությանս վրա։ Բացի այդ, պատահականությունների և զուգադիպումների նման տարօրինակ շղթան․․․ Չէ որ ամեն ինչ կատարվեց հենց այն օրը, որը լինում է գուցե և տարին մեկ անգամ, երբ ցուրտը ստիպում է բուխարին վառել, իսկ առանց բուխարու և առանց իմ շան մասնակցության, որը երևաց հենց հարկավոր րոպեին, ես երբեք չէի իմանա գանգի մասին ու երբեք գանձի տեր չէի դառնա։
