Changes
Սպիտակ ձիավոր սուրբ Սարգսին համապատասխանող ավագերեցին անտառից դուրս է բերում Արցիվուրցի շունը, «սեւ» հերոս Արամի որդի Արային եւ նրա միջնադարյան զուգահեռ «ճերմակաձի» Մուշեղին (տես Փավստոս V 2) պետք է վերակենդանացնեին արալեզները։ Սանատրուկին փրկում է սպիտակ շունը․ նրա որդի Արտաշեսը՝ Արամի կերպարի մի փոփոխակը, սեւ ձիավոր է (Խորենացի<ref>Մովսիսի Խորենացւոյ պատմութիւն հայոց. աշխատությամբ Մ.Աբեղյանի եւ Ա.Հարությունյանի. Տփղիս 1913 (=Երեւան 1991)</ref> II 50), իսկ վերջինիս որդի Արտավազդին օգնում են կապանքներից ազատվել նրա սեւ ու սպիտակ շները։ Այստեղ ի հայտ է գալիս «սպիտակ» եւ «սեւ» հերոսների սերնդային հաջորդականությունը, որը դրսեւորվում է նաեւ այլ ավանդություններում, ընդ որում «սպիտակ» հատկանիշով բնորոշվող հերոսին փրկում է սպիտակ շունը, իսկ «սեւ» հերոսը կարող է հանդես գալ որպես «սպիտակ» կերպարի հակառակորդ եւ սպիտակ շանը սպանող։ Հատկանշական է, որ «հիմնական առասպելի» որոշ տարբերակներում Օձ֊հրեշի կերպարը ծագած է համարվում նախնական շնից (Իվանով 1977<ref>Иванов В.В. Древнебалканский и общеиндоевропейский миф о герое-убийце пса и евразийские параллели // Славянское и балканское языкознание: Карпато-восточнославянские параллели: структура балканского текста. М.</ref>, 206 հտն․) եւ «շուն սպանող» հերոսն, այսպիսով, որոշ դեպքերում կարող է համադրվել ամպրոպի աստծու հետ (հմմտ․ նաեւ հուն․ argas, argēs «մի տեսակի օձ», տես Շանտրեն I 104, որը նույնպես կարող է քննարկվել ամպրոպի աստծու եւ նրա հակառակորդի առասպելի համատեքստում)։
Եթե Կանդավլեսի, Զիգֆրիդի, Դիարմայդի առասպելներում հակադրության պատճառը հերոսի հոր հետ համադրելի կերպարի՝ ավագ ազգականի, արքայի հարսնացուն կամ կինն է, որը եւ պատճառ է դառնում հերոսի կործանմանը, ապա Պարաշուռաման սպանում է Արջունային իր հոր կովի հորթի, իսկ Հերմեսն Արգոսին՝ իր հայր Զեւսի սիրուհու՝ կովի վերածված Իոյի պատճառով։ Գործողությունը տեղի է ունենում անտառում կամ ձիթենիների պուրակում, իսկ անտառը նվիրագործության փորձությունների վայրն էր, բնակելի՝ մշակված տարածքին հակադրվող վայրի բնության խորհրդանիշը, որտեղ տեղայնացվում էր անդրաշխարհի ճանապարհը եւ մուտքը (Իվանով MHM<ref>Мифы народов мира. тт. I-II, М., 1980-1982.</ref> I 49֊50)։ Հատկանշական է, որ հնդեվրոպական անդրաշխարհը պատկերացվել է որպես արոտ, որտեղ արածում են անասունները՝ մեռածների հոգիները (Պուհվել 1969<ref>Puhvel J. Meadow․ "Meadow of the Otherworld" in Indo-Euro pean Tradition // Պուհվել 1981</ref>․ Գամկրելիձե, Իվանով 1984<ref>Гамкрелидзе Т.В., Иванов В.В. Индоевропейский язык и индоевропейцы. Тбилиси</ref>, 823֊824), այսինքն կովը եւ հորթը կարող են դիտարկվել որպես անդրաշխարհ առեւանգված կանայք։ Մյուս կողմից, իհարկե, ակնհայտ է այս սյուժեների կապը իսկական անասնագողության հետ, որը շատ կարեւոր էր հնդեվրոպական ավանդություններում։
Ինչպես ասվել է, Յ․ Մարկվարտը Պայապիսն ուղղում է որպես Պապայիս (հմմտ․ անվան Պապայիս Քաղեն տարբերակը, տես Մարկվարտ 1928<ref>Markwart J. Le berceau des Armeniens // Revue des etudes armeniennes. t.VIII f.2</ref>, 221֊222), որի հետ ի միջի այլոց համեմատելի են նաեւ խեթական ստորերկրյայքի աստված Պապայասի անունը եւ պալայական երկնքի աստծու papa֊կոչումը։ Սա ցույց է տալիս, որ այս հրեշի իսկական անունը պետք է որ պապ֊լիներ, որը Խորենացի<ref>Մովսիսի Խորենացւոյ պատմութիւն հայոց. աշխատությամբ Մ.Աբեղյանի եւ Ա.Հարությունյանի. Տփղիս 1913 (=Երեւան 1991)</ref>ն կամ իր աղբյուրը հարմարեցրել են հունական «գիտական» համարվող տվյալներին։ Այս արմատը հայտնի է բազում լեզուներում, որպես ավագ ազգականին, հորը, պապին կոչելու մանկական բառ։ Պապայիս անունը համեմատվում է Արայի փռյուգիական զուգահեռ Ատտիսի Papas եւ բիթյունացիների երկնքի աստծու Պապաս եւ Ատտիս կոչումների հետ (անդ․ 223, ի միջի այլոց, Ատտիսի անունը եւս իմաստավորվում է որպես «հայրիկ»)։
