Changes
/* Գլուխ36 */
Նա կռացավ ու հրեց նավակը։ Թիերը մտցրի ջրի մեջ ու ձեռքով արեցի նրան։ Նա ևս ձեռքով արեց ու հասկացրեց, որ զգույշ լինենք։ Տեսա հյուրանոցի լույսերը, սկսեցի թիավարել և անընդհատ ուղիղ գնալ, մինչև որ լույսերն անհետացան տեսողությունից։ Շուրջն իսկական ծովային ալեկոծություն էր, բայց մենք քամու ուղղությամբ էինք գնում։
==Գլուխ 37==
Թիավարում էի մթության մեջ և աշխատում էի այնպես անել, որ քամին երեսիս փչեր։ Անձրևը դադարել էր ու միայն երբեմն հանկարծ նորից ուժգին գալիս էր ու կտրվում։ Տեսնում էի նավախելի մոտ նստած Կետրինին, բայց երբ թիաբերանը մտնում էր ջրի մեջ, ջուրը չէր երևում։ Թիերը երկար էին և փոկերով չէին ամրացված։ Իջեցնում էի ջրի մեջ, բարձրացնում, առաջ տանում, նորից իջեցնում և աշխատում էի հնարավորին չափ թեթև թիավարել։ Քամին համընթաց էր, դրա համար էլ տափակողմով չէի թիավարում։ Գիտեի, որ բշտիկներ են գոյանալու ձեռքերիս վրա և ուզում էի, որ դա հնարավորին չափ ուշ լիներ։ Նավակը թեթև էր և հեշտությամբ էր թիավարվում։ Անընդհատ քշում էի մութ ջրերի վրայով։ Ոչինչ չէր երևում, բայց հույս ունեի, որ շուտով Պալանցա կհասնենք։
Պալանցան չտեսանք։ Քամին հարավից էր փչում, ու մթության մեջ մենք անցանք այն հրվանդանի մոտով, որ ծածկում էր Պալանցան ու չտեսանք քաղաքի լույսերը։ Ու երբ վերջապես բավական հեռվում, գրեթե ափի մոտ, լույսեր երևացին, հասկացանք, որ Ինդրա ենք հասել։ Բայց երկար ժամանակ ընդհանրապես ոչ մի լույս չտեսանք, ափն չէր երևում, բայց համառորեն թիավարում էինք ու սահում ջրերի վրայով։ Երբեմն ալիքը բարձրացնում էր նավակը, ու ես մթության մեջ թիերը թափահարում էի օդում։ Լիճը դեռևս չէր հանդարտվել, բայց մենք շարունակում էինք առաջ գնալ, մինչև որ հանկարծ դեմ առանք մի ժայռի ու քիչ էր մնում բախվեինք։ Ալիքները խփում էին ժայռին, վեր թռչում և նորից ցած ընկնում։ Ես ամբողջ ուժով հենվեցի աջ թիի վրա, ձախով դարձրի նավակը, ու մենք հեռացանք ափից։ Ժայռն անհետացավ տեսողությունից, ու մենք նորից առաջ շարժվեցինք։
― Արդեն մյուս ափն ենք հասել, ― ասացի Կետրինին։
― Իսկ ինչո՞ւ Պալանցան չտեսանք։
― Կողքից անցանք։
― Ինչպե՞ս ես, սիրելիս։
― Լավ եմ։
― Ես կարող եմ մի քիչ թիավարել։
― Ոչ, կարիք չկա։
― Խեղճ Ֆերգյուսոն, ― ասաց Կետրինը։ ― Առավոտյան հյուրանոց է գալու և տեսնելու է, որ մենք չկանք։
― Դա ինձ այնքան էլ չի մտահոգում, ― ասացի ես։ ― Միայն թե ինչպես անեինք, որ մինչև լուսաբաց Շվեյցարիա հասնեինք ու մաքսատան պահակախումբը չնկատեր մեզ։
― Դեռ շա՞տ կա։
― Մոտ երեսուն կիլոմետր։
Ամբողջ գիշեր թիավարում էի։ Ի վերջո ափերս այնքան սկրթվեցին, որ հազիվ էի կարողանում թիերը բռնել։ Մի քանի անգամ քիչ էր մնում, որ դարձյալ խփվեինք ափին։ Ես ափից չէի հեռանում, վախենալով, որ կշեղվենք ճանապարհից ու ժամանակ կկորցնենք։ Երբեմն այնքան էի մոտենում, որ տեսնում էինք առափնյա ճանապարհը, ծառերի շարքերն ու մոտակա լեռները։ Անձրևը դադարեց, և երբ քամին ցրեց ամպերը, լուսինը դուրս եկավ, ու ես ետ նայեցի և տեսա Կաստանյոլայի երկար ու մթին հրվանդանը, և սպիտակ գլխարկ հագած լիճը, և բարձրաբերձ լեռների ձյուների վրա նստած լուսինը։ Հետո ամպերը նորից ծածկեցին երկինքը, և լեռներն ու լիճն անհետացան, բայց արդեն առաջվանից լուսավոր էր, ու ափը երևում էր։ Նույնիսկ շատ պարզ էր երևում, ու ես բավական հեռու քշեցի նավակը, որպեսզի մաքսատան պահակախումբը չկարողանա Պալանցայի ճանապարհից մեզ նկատել, եթե, իհարկե, այնտեղ լիներ։ Երբ լուսինը նորից դուրս եկավ, մենք տեսանք լեռնալանջերին տարածված առանձնատներն ու ծառերի արանքներից երևացող ճանապարհը։ Ես անընդհատ թիավարում էի։
Լիճը լայնացավ, ու հանդիպակաց ափին, լեռների ստորոտում, լույսեր երևացին, երևի հասել էինք Լուինո։ Լեռների միջև սեպաձև մի կիրճ տեսա, ու մտածեցի, որ հավանաբար, հենց դա էլ Լուինոն։ Եթե իսկապես այդպես էր, ուրեմն մենք ահագին ճանապարհ էինք կտրել։ Թիերը հանեցի ջրից, դրեցի նավակի հատակին ու պառկեցի մեջքի վրա։ Ես շատ, շատ էի հոգնել թիավարելուց։ Թևերս, ուսերս, մեջքս սաստիկ ցավում էին, և ափերս կարգին սկրթվել էին։
― Հովանոցը չբացե՞մ, ― ասաց Կետրինը։ ― Քամին կտանի նավակը։
― Կարո՞ղ ես մի քիչ քշել։
― Կարծում եմ։
― Թին թևիդ տակ դիր, սեղմիր նավակողին ու քշիր։ Իսկ ես հովանոցը կպահեմ։
Տեղափոխվեցի դեպի նավախելը և նրան ցույց տվի, թե ինչպես պետք է բռնել թին։ Նստեցի նավաքթի դիմաց, վերցրի դռնապանի տված մեծ հովանոցը ու բաց արի։ Շրխկոցով բացվեց։ Կոթն ամրացրել էի նստատեղի տակ, նստել վրան ու բռնել երկու ծայրերից։ Քամին ուղիղ հովանոցի վրա էր փչում ու, ամբողջ ուժով երկու ծայրերից բռնած, զգացի, թե ինչպես նավակն առաջ գնաց։ Հովանոցը փախչում էր ձեռքիցս։ Նավակն արագ էր շարժվում։
― Թռչում ենք, ― ասաց Կետրինը։
Բացի հովանոցի ճաղերից, ուրիշ ոչինչ չէի տեսնում։ Հովանոցը ձգում էր ինձ ու փախչում ձեռքիցս, ու ես զգում էի, թե ինչպես ենք առաջ սլանում։ Ոտքերով ամուր սեղմեցի կոթը և, ավելի ուժեղ բռնեցի ծայրերից, հետո հանկարծ ճաղը ծռվեց ու խփվեց ճակատիս, փորձեցի բռնել վերնամասը, որ ճկվել էր քամուց, բայց ամբողջ հովանոցը ծռվեց, շրջվեց հակառակ կողմի վրա, ու ես, որ դեռ քիչ առաջ բռնել էի օդից ուռած առագաստը, հիմա նստած էի պատառոտված հովանոցի կոթի վրա։ Նստատեղի տակից հանեցի կոթը, հովանոցը գցեցի հատակին ու գնացի Կետրինի մոտ։ Նա ծիծաղում էր։ Բռնեց ձեռքս ու շարունակեց ծիծաղել։
― Ի՞նչ պատահեց։ ― Թին վերցրի։
― Այնքան ծիծաղելի էիր այդ բանը բռնած։
― Պատկերացնում եմ։
― Մի նեղանա, սիրելիս։ Այնքան ծիծաղելի էր։ Կարծես քսան ոտնաչափ լիներ լայնքդ, և այնպիսի խանդավառությամբ էիր բռնել հովանոցի ծայրերը․․․ Նա թուլացել էր ծիծաղից։
― Հիմա ես կթիավարեմ։
― Հանգստացիր ու մի քիչ խմիր։ Հոյակապ գիշեր է, ու մենք երկար ճանապարհ ենք անցել։
― Պետք է լայնքով դնել նավակաը։
― Հիմա ես խմիչք կտամ։ Իսկ հետո հանգստացիր։
Թիերը բարձրացրի, ու մենք սկսեցինք օրորվել ալիքների վրա։ Կետրինը բաց արեց ճամպրուկը։ Մեկնեց կոնյակի շիշը։ Գրպանի դանակով հանեցի խցանը ու բավական խմեցի։ Թունդ կոնյակ էր, ամբողջ մարմնիս մեջ ջերմություն տարածվեց, ու ես տաքացա և առույգ զգացի ինձ։
― Լավ կոնյակ է, ― ասացի ես։
Լուսինը նորից ամպի տակ էր մտել, բայց ափը երևում էր։ Հեռվում, լճի մեջ ցցվել էր մի երկար ու նեղ թերակղզի։
― Չե՞ս մրսում, Կետ։
― Շատ լավ եմ։ Միայն ոտքերս են թմբրել։
― Հատակի ջուրը դատարկիր, որպեսզի կարողնաս ոտքերդ ձգել։
Շարունակեցի քշել նավակը, ականջ դնելով թիակալի ճռռոցին ու նավախելի նստատեղի տակից լսվող թիթեղամանի քրթքրթոցին։
― Ամանը չե՞ս տա, ― ասացի ես։ ― Ուզում եմ խմել։
― Շատ կեղտոտ է։
― Ոչինչ։ Կողողեմ։
Լսում էի, թե ինչպես էր Կետրինը ողողում թիթեղամանը։ Հետո լիքը ջուր լցրեց ու մեկնեց ինձ։ Կոնյակից հետո շատ էի ծարավել, և ջուրը սառույցի չափ պաղ էր, այնքան պաղ, ո ատամներս ցավեցին։ Նայեցի դեպի ափը։ Արդեն մոտենում էինք թերակղզուն։ Լճախորշում լույսեր էին երևում։
― Շնորհակալություն, ― ասացի ես ու վերադարձրի անագե թիթեղամանը։
― Միշտ պատրաստ եմ ձեզ ծառայել, ― ասաց Կետրինը։
― Դեռ շատ ջուր կա, եթե ցանկանաք։
― Մի բան ուտեիր։
― Չես ուզո՞ւմ մի բան ուտել։
― Ոչ։ Քիչ հետո։ Ուտելիքը պահենք, մինչև որ կարգին սովածանանք։
― Լավ։
Այն, ինչ հեռվից թերակղզի էր թվում, երկարավուն ու բարձր մի հրվանդան էր։ Ես նավակը քշեցի դեպի լճի խորքը, որպեսզի շրջանցեինք հրվանդանը։ Լիճն այստեղ անհամեմատ նեղ էր։ Լուսինը նորից դուրս եկավ ու եթե guardia di finanza-ն<ref>Մաքսատան պահակախումբը (իտ․)։</ref> հեռվից հետևեր մեզ, ապա կարող էր տեսնել, թե ինչպես էր մեր նավակը ջրի վրա սևին տալիս։
― Ինչպե՞ս ես, Կետ։
― Շատ լավ։ Որտե՞ղ ենք հիմա։
― Ինձ թվում է, որ ութ մղոնից ավելի չի մնացել։
― Իմ խեղճ տղա, ուրեմն, դեռ շատ կա։ Կենդանի՞ ես դեռ։
― Այո։ Լավ եմ զգում։ Միայն ափերս են սկրթվել։
Մենք անընդհատ դեպի հյուսիս էինք գնում։ Լճի աջ կողմում լեռնաշղթան կտրվում էր, և զառիվարն իջնում, հասնում էր ցածրիկ ափին, որտեղ, ինչպես ինձ թվում էր, Կաննոբիոն պետք է լիներ։ Ես շատ հեռացա ափից, որովհետև հատկապես այս վայրերում ամենից ավելի հավանական էր guardia֊ի հանդիպելը։ Մյուս ափին գմբեթաձև և բարձր լեռ կար։ Ես հոգնեցի։ Քիչ տարածություն էր մնացել, բայց երբ ուժասպառ ես, դա էլ է երկար թվում։ Գիտեի, որ հարկավոր էր անցնել այդ լեռը, հետո ամենաքիչը հինգ մղոն էլ թիավարել, մինչև որ մտնեինք շվեյցարական ջրերը։ Լուսինն ահա ուր որ է պիտի դուրս գար, բայց մինչ այդ ամպերը դարձյալ ծածկեցին երկինքը, և շուրջը խավար տիրեց։ Նավակը հեռացել էր ափից, ու ես երբեմն հանգստանում էի և թիերն այնպես բարձրացնում, որ քամին տափակողերին փչեր։
― Տուր մի քիչ էլ ես թիավարեմ, ― ասաց Կետրինը։
― Ինձ թվում է, չի կարելի։
― Հիմար բաներ ես ասում։ Դա նույնիսկ օգտակար է ինձ համար։ Գոնե ոտքերս չեմ թմբրի։
― Երևի չի կարելի, Կետ։
― Հիմարություն։ Թիավարությունն օգտակար է հղի կանանց համար, միայն թե չափը չանցկացնես։
― Դե լավ, թիավարիր։ Առանց չափն անցկացնելու։ Եկ տեղներս փոխենք։ Եզրերից բռնիր, որ չընկնես։
Նստել էի նավախելին, բարձրացրել վերարկուիս օձիքը և նայում էի, թե ինչպես էր Կետրինը թիավարում։ Շատ լավ էր թիավարում, բայց թիերը երկար էին ու անհանգստացնում էին նրան։ Բաց արի ճամպրուկը, երկու հատ սենդվիչ կերա ու կոնյակ խմեցի։ Ավելի լավ զգացի ու էլի խմեցի։
― Երբ որ հոգնես, կասես, ― ասացի ես։ Հետո քիչ անց՝ ― տես թիերը չկպչեն փորիդ։
― Եթե կպչեին․․․ ― հարվածների արանքում ասաց Կետրինը, ― կայնքն ավելի պարզ կդառնար։
Ես էլի կոնյակ խմեցի։
― Հը, ինչպե՞ս ես։
― Լավ եմ։
― Երբ որ հոգնես, ասա ինձ։
― Լավ։
Ես էլի կոնյակ խմեցի, հետո, նավակի եզրից բռնելով, մի փոքր առաջ գնացի։
― Պետք չէ։ Այսպես լավ է։
― Գնա նավախելին նստիր։ Հանգստացա արդեն։
Կոնյակ խմելուց հետո, որոշ ժամանակ թափով ու հեշտությամբ էի թիավարում։ Հետո թիերն սկսեցին փախչել ձեռքիցս, հարվածները դարձան կարճ և բերանիս մեջ զգացի թեթև ու անորսալի դառնահամ, որովհետև կոնյակից հետո շատ ուժեղ էի թիավարել։
― Խնդրում եմ, մի քիչ ջուր տուր, ― ասացի ես։
― Դրանից հեշտ բա՞ն, ― ասաց Կետրինը։
Լուսաբացից առաջ թեթև անձրև եկավ։ Քամին հանդարտվեց, գուցե մեզ պաշտպանում էին լեռները, որոնք շրջապատել էին լճի կորագիծ ափերը։ Երբ զգացի, որ արդեն լուսանում է, ավելի հարմար տեղավորվեցի ու սկսեցի ամբողջ ուժով թիավարել։ Չգիտեի, թե որտեղ ենք և ուզում էի ժամ առաջ շվեյցարական ջրերը մտնել։ Երբ լույսը բացվեց, մենք մոտեցել էինք լճափին։ Երևում էին ժայռոտ ափն ու ծառերը։
― Սա ի՞նչ է, ― ասաց Կետրինը։
Թողեցի թիերը ու ականջ դրեցի։ Շարժանավի ձայն էր։ Մոտեցանք ափին ու կանգ առանք։ Ձայնն ավելի հստակ լսվեց, հետո, մեզնից ոչ հեռու, անձրևի տակ մի շարժանավ տեսանք։ Նավախելին նստած էին չորս guardia di finanza, որոնք ճակատներն էին քաշել իրենց ալպիական գլխարկները, բարձրացրել օձիքները ու կարաբիններն ուսին գցել։ Առավոտվա այս վաղ ժամին չորսն էլ քնատ էին երևում։ Ես տեսնում էի նրանց գլխարկների և օձիքների դեղին տարբերանշանները։ Շարժանավն աղմուկով հեռացավ ու անհետացավ անձրևի տակ։
Նավակը քշեցի դեպի լճի կենտրոնը։ Եթե իրոք այդքան մոտեցել էինք սահմանին, չէի ուզենա, որ ժամապահներից մեկը ափից ձայն տար մեզ։ Հեռացա այնքան, որ ափը չկորչեր տեսողությունից, ու դեռ երեք քառորդ ժամ էլ թիավարեցի անձրևի տակ։ Մի անգամ ևս շարժանավի ձայն լսվեց, ու ես սպասեցի մինչև որ շարժիչի աղմուկը աստիճանաբար նվազեց ու լռեց հեռվում։
― Կարծես թե Շվեյցարիա ենք հասել, Կետ, ― ասացի ես։
― Իսկապե՞ս։
― Հաստատ չեմ կարող իմանալ, մինչև որ շվեյցարական բանակ չտեսնենք։
― Կամ շվեյցարական նավատորմ։
― Շվեյցարական նավատորմը մեզ համար կատակ բան չէ։ Շարժանավը, որի ձայնը քիչ առաջ լսեցինք, երևի հենց շվեյցարական նավատորմն է։
― Եթե Շվեյցարիայում ենք, գոնե արի մի փառավոր նախաճաշ անենք։ Շվեյցարիայում հոյակապ կարագ, մուրաբա և բուլկիներ կան։
Արդեն կարգին լույս էր, և բարակ անձրև էր մաղում։ Հարավից դեռ քամի էր փչում, ու լճի խորքում երևում էին սպիտակ գլխարկների կատարները։ Հիմա արդեն վստահ էի, որ Շվեյցարիայում ենք։ Ծառերի արանքներից խրճիթներ էին երևում, իսկ քիչ ավելի հեռվում, լճափին՝ քարաշեն տներով մի գյուղակ, բլրի վրա՝ մի քանի առանձնատուն ու մի եկեղեցի։ Նայեցի, թե արդյոք պահակախումբ չկա՞ր գետափնյա ճանապարհին, բայց ոչ ոքի չտեսա։ Հետո ճանապարհը բոլորովին մոտեցավ լճին, ու ես տեսա, թե ինչպես ճամփեզրի սրճարանից մի զինվոր դուրս եկավ։ Նա հագել էր մոխրականաչ համազգեստ ու գերմանականի նմանվող սաղավարտ դրել։ Առույգ դեմք ուներ ու ցցված բեղիկներ։ Տեսավ ու նայեց մեզ։
― Ձեռքով արա, ― ասացի Կետրինին։
Նա ձեռքով արեց, և զինվորը շփոթված ժպտաց ու նույնպես ձեռքով արեց։ Ես սկսեցի ավելի դանդաղ թիավարել։ Անցանք գյուղակի մոտով։
― Երևի արդեն վաղուց Շվեյցարիայում ենք, ― ասացի ես։
― Պետք է վստահ լինենք, սիրելիս։ Մեկ էլ տեսար սահմանից ետ կուղարկեն մեզ։
― Սահմանը հեռու է։ Սա երևի մաքսատան պահակակետն է։ Գրեթե վստահ եմ, որ մենք Բրիսագոյում ենք։
― Իսկ այստեղ իտալացիներ չկա՞ն։ Մաքսատան պահակետերում միշտ էլ հարևան երկրներից եկած մարդիկ են լինում։
― Ո՛չ պատերազմի ժամանակ։ Դժվար թե թույլ տան, որ իտալացիները սահմանն անցնեն։
Դա շատ գեղեցիկ քաղաք էր։ Քարափի մոտ ձկնորսական շատ նավակներ կային, և ձողերի վրա ցանցեր էին կախված։ Նոյեմբերյան հաճելի անձրև էր գալիս և անձրևի տակ անգամ այստեղ ամեն ինչ ուրախ էր ու մաքուր։
― Արի նավակը կապենք, գնանք նախաճաշելու։
― Լավ։
Ամբողջ ուժս դրեցի ձախ թիի վրա, նավակը մոտեցրի քարափին ու կանգնեցրի կողքի վրա։ Բարձրացրի թիերը, դրեցի հատակին, ապա բռնեցի երկաթե շղթայից, ոտքս դրի թաց քարի վրա ու մտա Շվեյցարիա։ Կապեցի նավակը ու ձեռքս մեկնեցի Կետրինին։
― Արի, Կետ։ Սքանչելի զգացում է։
― Իսկ ճամպրուկնե՞րը։
― Թող նավակում մնան։
Կետրինը դուրս եկավ ու մենք միասին Շվեյցարիա մտանք։
― Ինչ հրաշալի երկիր է, ― ասաց նա։
― Սքանչելի է, չէ՞։
― Գնանք նախաճաշենք։
― Սքանչելի երկիր է, չէ՞։ Քայլելն անգամ հաճելի է։
― Ոտքերս այնքան են թմրել, որ ոչինչ չեմ զգում, բայց հրաշալի երկիր է։ Հասկանո՞ւմ ես, սիրելիս, որ մենք արդեն այստեղ ենք, որ մենք ազատվել ենք այդ անիծյալ երկրից։
― Այո։ Իսկապես հասկանում եմ։ Ոչ մի բան այսքան պարզ չեմ հասկացել երբեք։
― Տներին նայիր։ Տես ինչ գեղեցիկ հրապարակ է։ Հենց այդտեղ էլ կարելի է նախաճաշել։
― Իսկ անձրևը հաճելի չէ՞։ Իտալիայում երբեք այսպիսի անձրև չի գալիս։ Սա ուրախ անձրև է։
― Եվ մենք այստեղ ենք, սիրելիս։ Հասկանո՞ւմ ես, որ այստեղ ենք։
Սրճարան մտանք և նստեցինք փայտե մաքուր սեղանի մոտ։ Հարբածի նման էինք։ Եկավ գոգնոց կապած մի հրաշալի ու մաքրատես կին և հարցրեց, թե ինչ ենք ցանկանում։
― Բուլկի և մուրաբա և սուրճ, ― ասաց Կետրինը։
― Ներեցեք, բայց բուլկի չունենք, պատերազմ է։
― Այդ դեպքում՝ հաց։
― Կարող եմ բոված հաց բերել։
― Բերեք։
― Մեկ էլ՝ ձվածեղ։
― Քանի՞ ձու կուզենար պարոնը։
― Երեք։
― Չորս հատ վերցրու, սիրելիս։
― Չորս ձու։
Կինը հեռացավ։ Ես համբուրեցի Կետրինին և շատ ամուր սեղմեցի նրա ձեռքը։ Մենք նայում էինք իրար և մեր շուրջը։
― Սիրելիս, սիրելիս, սքանչելի է, չէ՞։
― Հրաշալի է, ― ասացի ես։
― Ինչ անենք, որ բուլկի չկա, ― ասաց Կետրինը։ ― Ամբողջ գիշերը դրա մասին եմ մտածել։ Հետո ինչ, որ չկա։ Ի՞նչ անենք, որ չկա։
― Երևի շատ շուտով մեզ կձերբակալեն։
― Ոչինչ, սիրելիս։ Նախ պետք է նախաճաշել, իսկ նախաճաշելուց հետո ձերբակալվելը առանձնապես մի բան չի։ Եվ հետո ի՞նչ կարող են անել։ Մենք անգլիական և ամերիկյան հպատակներ ենք, և մեր փաստաթղթերը կարգին են։
― Դու անձնագիր ունես, չէ՞։
― Իհարկե։ Օ, եկ այդ մասին չխոսենք։ Երջանիկ լինենք։
― Ավելի երջանիկ հնարավոր չէ լինել, ― ասացի ես։
Մի գիրուկ, մոխրագույն կատու, պոչը փետրափնջի պես ցցած, մոտեցավ մեզ, փարվեց ոտքիս, սկսեց քսմսվել ու հաճույքից գռմռալ։ Կռացա ու շոյեցի նրան։ Կետրինը երջանիկ ժպտում էր ինձ։
Նախաճաշից հետո մեզ ձերբակալեցին։ Մենք մի քիչ զբոսնեցինք գյուղում, հետո իջանք քարափ, որպեսզի ճամպրուկները վերցնենք։ Նավակի մոտ մի զինվոր պահակ էր կանգնել։
― Ձե՞ր նավակն է։
― Այո։
― Որտեղի՞ց եք գալիս։
― Լճի մյուս կողմից։
― Այդ դեպքում, պիտի խնդրեի, որ հետևեք ինձ։
― Իսկ ճամպրուկնե՞րը։
― Կարող եք վերցնել։
Ես վերցրի ճամպրուկները, Կետրինը քայլում էր իմ կողքից, իսկ մեր ետևից գալիս էր զինվորը։ Մենք մոտեցանք մի շենքի, որտեղ մաքսատունն էր տեղավորված։ Մաքսատանը մեզ հարցաքննեց շատ նիհար և մարտական տրամադրված մի լեյտենանտ։
― Ազգությունը։
― Ամերիկացի և անգլուհի։
― Անձնագրերը տվեք։
Ես տվեցի իմը, Կետրինն էլ պայուսակից հանեց ու մեկնեց նրան։
Նա երկար զննեց դրանք։
― Ինչո՞ւ եք նավակով Շվեյցարիա եկել։
― Մարզիկ եմ, ― ասացի ես։ ― Թիավարությունը սպորտի իմ սիրած ձևն է։ Հնարավորության դեպքում ես միշտ թիավարում եմ։
― Ինչո՞ւ եք այստեղ եկել։
― Ձմեռային սպորտով զբաղվելու։ Մենք զբոսաշրջիկներ ենք և ուզում ենք ձմեռային սպորտով զբաղվել։
― Սա ձմեռային սպորտի տեղ չէ։
― Գիտենք։ Մենք ուզում ենք գնալ այնտեղ, որտեղ կարելի է ձմեռային սպորտով զբաղվել։
― Ի՞նչ էիք անում Իտալիայում։
― Ճարտարապետության դասեր էի առնում։ Իսկ իմ զարմուհին՝ արվեստի։
― Իսկ ինչո՞ւ եք Իտալիայից հեռացել։
― Ուզում ենք ձմեռային սպորտով զբաղվել։ Պատերազմի ժամանակ անհնար է ճարտարապետություն սովորել։
― Խնդրում եմ, նստեք և սպասեք, ― ասաց լեյնտենանտը։
Նա վերցրեց մեր անձնագրերն ու դուրս եկավ սենյակից։
― Սիրելիս, դու անզուգական էիր, ― ասաց Կետրինը։ ― Եվ հենց դա էլ պնդիր անընդհատ։ Դու ուզում ես ձմեռային սպորտով զբաղվել։
― Բան հասկանո՞ւմ ես արվեստից։
― Ռուբենս, ― ասաց Կետրինը։
― Խոշոր և մսոտ, ― ասացի ես։
― Տիցիան, ― ասաց Կետրինը։
― Տիցիանական մազեր, ― ասացի ես։ ― Իսկ Մանթենիա՞ն։
― Դժվար բաներ մի հարցրու, ― ասաց Կետրինը։ ― Չնայած նրան էլ մի քիչ գիտեմ, շատ սարսափելի է։
― Շատ սարսափելի է, ― ասացի ես։ ― Մեխից առաջացած ծակեր։
― Տեսնում ես ինչ հիանալի կին ես ունենալու, ― ասաց Կետրինը։ ― Ես կարողանալու եմ քո հաճախորդների հետ արվեստի մասին խոսել։
― Գալիս է, ― ասացի ես։
Նիհար լեյտենանտը, մեր անձնագրերը ձեռքին, գալիս էր մաքսատան խորքից։
― Ստիպված եմ ձեզ Լոկարնո ուղարկել, ― ասաց նա։ ― Կարող եք կառք վարձել, ձեզ հետ կնստի նաև մի զինվոր։
― Լավ, ― ասացի ես։ ― Իսկ նավա՞կը։
― Նավակը բռնագրվված է։ Ի՞նչ կա ձեր ճամպրուկներում։
Նա ստուգեց երկու ճամպրուկները և հանեց կոնյակի շիշը, որի միայն քառորդն էր մնացել։
― Չե՞ք ընկերանա, եթե մի քիչ խմեմ, ― հարցրի ես։
― Ոչ, շնորհակալություն։ ― Նա ձգվեց։ ― Ինչքա՞ն փող ունեք։
― Երկու ու կես հազար լիրա։
Այդ թիվը նպաստավոր տպավորություն թողեց նրա վրա։
― Իսկ ձեր զարմուհի՞ն։
Կետրինի մոտ հազար երկու հարյուր լիրա կար կամ մի քիչ ավելի։ Լեյտենանտը գոհ էր։ Նրա վերաբերմունքն արդեն պակաս ամբարտավան էր։
― Եթե ուզում եք ձմեռային սպորտով զբաղվել, ― ասաց նա, ― ապա պետք է Ուենգեն գնալ։ Իմ հայրը շատ լավ հյուրանոց ունի Ուենգենում։ Աշխատում է կլոր տարին։
― Շատ հաճելի է, ― ասացի ես։ ― Հասցեն չե՞ք տա։
― Այցետոմսի վրա կգրեմ։ ― Քաղաքավարությամբ մեկնեց այցետոմսը։ ― Զինվորը մինչև Լոկարնո կուղեկցի ձեզ։ Ձեր անձնագրերը նրա մոտ կլինեն։ Ցավում եմ, բայց դա անհրաժեշտ է։ Հուսով եմ, որ Լոկարնոյում վիզա կստանաք կամ ոստիկանության արտոնագիր։
Նա անձնագրերը մեկնեց զինվորին, ու մենք վերցրինք ճամպրուկները և ուղղվեցինք դեպի գյուղ, որպեսզի կառք վարձենք։
― Է՛յ, ― լեյտենանտը կանչեց զինվորին։ Գերմանական բարբառով ինչ֊որ բան ասաց նրան։ Զինվորը հրացանը գցեց ուսին և ճամպրուկները վերցրեց իմ ձեռքից։
― Հրաշալի երկիր է, ― ասացի Կետրինին։
― Եվ անչափ գործնական։
― Շատ շնորհակալ ենք, ― ասացի լեյտենանտին։
Նա ձեռքով արեց մեզ։
― Միշտ պատրաստ եմ ծառայելու, ― ասաց նա։
Մենք հետևեցինք մեր պահնորդին ու հասանք գյուղ։
Կառք վարձեցինք ու գնացինք Լոկարնո։ Զինվորը նստել էր առջևում՝ կառապանի կողքին։ Լոկարնոյում դժվարությունների չհանդիպեցինք։ Մեզ հարցաքննեցին, բայց և շատ քաղաքավարի էին վարվում, որովհետև մենք թե անձնագրեր ունեինք, թե դրամ։ Չեմ կարծում, որ հավատացին իմ խոսքերին, ու ես մտածում էի, թե որքան հիմար խաղ է դա և որքան նման էր դատարանի։ Ոչ մի բանական փաստարկ չէր պահանջվում, միայն՝ զուտ ձևական պատճառաբանություն, որից կարելի էր կպչել, առանց որևէ բացատրություն տալու։ Մենք անձնագիր ունեինք և ուզում էինք փող ծախսել։ Դրա համար էլ մեզ ժամանակավոր վիզաներ տվեցին։ Ցանկացած պահին կարող էին չեղյալ համարել այդ վիզաները։ Ուր էլ որ գնայինք, պարտավոր էինք ոստիկանատուն ներկայանալ։
Կարո՞ղ ենք մեր ուզած տեղը գնալ։ Այո։ Իսկ ո՞ւր էիք ուզում գնալ։
― Ո՞ւր ես ուզում գնալ, Կետ։
― Մոնտրե։
― Հրաշալի տեղ է, ― ասաց պաշտոնյան։ ― Կարծում եմ, որ կհավանեք։
― Լոկարնոն էլ հրաշալի քաղաք է, ― ասաց մյուս պաշտոնյան։ ― Վստահ եմ, որ շատ կհավանեք Լոկարնոն։ Լոկարնոն շատ գեղեցիկ քաղաք է։
― Մենք ամեն տեղ էլ կհավանենք, միայն թե հնարավոր լինի ձմեռային սպորտով զբաղվել։
― Մոնտրեում ձմեռային սպորտով չեն զբաղվում։
― Շատ կներեք, ― ասաց մյուս պաշտոնյան։ ― Ես ինքս մոնտրեցի եմ։ Կարող եմ հաստատ ասել, որ Մոնտրե֊Օբերլանդ֊Բեռն երկաթուղու ճանապարհին ձմեռային սպորտով զբաղվելու հիանալի տեղեր կան։ Եթե ուզում եք ժխտել, ապա շատ եք սխալվում։
― Ես չեմ ժխտում։ Միայն ասում եմ, որ Մոնտրեում ձմեռային սպորտով չեն զբաղվում։
― Ես առարկում եմ ձեր հայտարարությանը։ ― Ես ինքս եմ Մոնտրեի փողոցում luge-ով<ref>Շվեյցարական փոքր սահանկ (ֆր․)։</ref> ման եկել։ Եվ ոչ թե մեկ, այլ մի քանի անգամ։ Հո չե՞ք կարող ասել, որ luge֊ը ձմեռային սպորտ չէ։
Մյուս պաշտոնյան շրջվեց իմ կողմը։
― Սըր, մի՞թե դուք luge֊ը նկատի ունեիք ձմեռային սպորտի մասին խոսելիս։ Հավատացնում եմ, որ Լոկարնոյում շատ գոհ կմնաք։ Կլիման այստեղ շատ առողջարար է, և քաղաքը սքանչելի շրջակայք ունի։
― Պարոնը ցանկություն հայտնեց Մոնտրե գնալու։
― Ինչ բան է luge֊ը, ― հարցրի ես։
― Տեսնում եք, նա նույնիսկ չգիտի, թե ինչ բան է luge֊ը։
Դա շատ դուր եկավ մյուս պաշտոնյային։ Նա մեծ գոհունակություն զգաց։
― Luge, ― ասաց առաջին պաշտոնյան, ― նշանակում է սահնակ։
― Ստիպված եմ առարկել, ― մյուս պաշտոնյան բացասաբար շարժեց գլուխը։ ― Ստիպված եմ նորից առարկել։ Luge֊ն ու սահնակն տարբեր բաներ են։ Սահնակը արտադրվում է Կանադայում, սարքում են շերտաձողիկներով։ Իսկ luge-ը կեռաձողիկներով սովորական սահնակ է։ Պետք է ճշգրիտ լինել։
― Իսկ մենք չե՞նք կարող կանադական սահնակ նստել, ― հարցրի ես։
― Իհարկե կարող եք, ― ասաց առաջին պաշտոնյան։ ― Շատ լավ էլ կարող եք։ Մոնտրեում հիանալի սահնակներ են վաճառում։ Օքս եղբայրների խանութում, նրանք արտահանում են իրենց սահնակները։
Երկրորդ պաշտոնյան շուռ եկավ։
― Կանադական սահնակի համար հատուկ piste<ref>Ճանապարհ (ֆր․)։</ref> է պետք։ Չեք կարող Մոնտրեի փողոցներում սահնակ քշել։ Ո՞ր հյուրանոցում եք ապրում։
― Դեռ չենք որոշել, ― ասացի ես։ ― Հենց նոր ենք եկել Բրիսագոյից։ Կառքը սպասում է դրսում։
― Չեք զղջա, եթե Մոնտրե գնաք, ― ասաց առաջին պաշտոնյան։ ― Շատ գեղեցիկ տեղ է և հիանալի կլիմա ունի։ Կարիք չի լինի հեռու գնալ, եթե ուզենաք ձմեռային սպորտով զբաղվել։
― Եթե իսկապես ուզում եք ձմեռային սպորտով զբաղվել, ― ասաց երկրորդ պաշտոնյան, ― գնացեք Էնզադին կամ Մյուրրեն։ Ես ստիպված եմ բողոքել, որ ձեզ խորհուրդ են տալիս Մոնտրե գնալ ձմեռային սպորտով զբաղվելու համար։
Մոնտրեի պաշտպանը նայեց իր պաշտոնակցին։
― Պարոնայք, ― ասացի ես։ ― Ցավում եմ, որ պետք է ճամփա ընկնենք։ Զարմուհիս շատ հոգնած է։ Ուզում ենք փորձի համար Մոնտրե գնալ։
― Ողջունում եմ ձեր որոշումը։ ― Առաջին պաշտոնյան սեղմեց ձեռքս։
― Վստահ եմ զղջալու եք, որ Լոկարնոյում չմնացիք, ― ասաց երկրորդ պաշտոնյան։
― Ոչ մի տհաճ պատմություն չի լինի ոստիկանության հետ, ― հավաստիացրեց ինձ առաջին պաշտոնյան։ ― Կտեսնեք, թե բնակիչներն ինչքան բարեկիրթ են ու մարդամոտ։
― Անչափ շնորհակալ ենք ձեր երկուսից էլ, ― ասացի ես։ ― Մեզ համար շատ թանկ են ձեր խորհուրդները։
― Ցտեսություն, ― ասաց Կետրինը։ ― Ձեր երկուսից էլ շնորհակալ ենք։
Դռան մոտ նրանք գլուխ տվեցին մեզ, Լոկարնոյի պաշտպանը հիմա մի փոքր սառն էր իրեն պահում։ Իջանք աստիճաններով ու կառք նստեցինք։
― Աստված իմ, սիրելիս, ― ասաց Կետրինը։ ― Չէինք կարո՞ղ ավելի շուտ դուրս գալ։
Կառապանին տվեցի պաշտոնյաներից մեկի հանձնարարած հյուրանոցի հասցեն։ Կառապանը բարձրացրեց սանձերը։
― Բանակը մոռացար, ― ասաց Կետրինը։
Զինվորը կանգնել էր կառքի մոտ։ Հինգ լիրա տվեցի նրան։
― Դեռ շվեյցարական փող չունեմ, ― ասացի ես։
Նա շնորհակալություն հայտնեց, պատիվ տվեց ու հեռացավ։ Կառքը ճամփա ընկավ դեպի հյուրանոց։
― Խելքիդ ի՞նչ փչեց, որ Մոնտրեի անունը մեջտեղ գցեցիր, ― հարցրի Կետրինին։ ― Իսկապե՞ս Մոնտրե ես ուզում գնալ։
― Առաջին անունն էր, որ միտքս ընկավ, ― ասաց նա։ ― Վատ տեղ չէ։ Կարող ենք լեռներում ապրել։
― Քունդ չի՞ տանում։
― Արդեն քնում եմ։
― Հիմա մի լավ կքնենք։ Խեղճ Կետ, այ թե վատ գիշեր անցկացրիր։
― Ընդհակառակը, ուրախ անցավ, ― ասաց Կետրինը։ ― Հատկապես երբ հովանոցի վրա էիր նստել։
― Դու հասկանո՞ւմ ես, որ Շվեյցարիայում ենք։
― Ոչ։ Վախենում եմ, որ արթնանամ, սուտ թվա այս ամենը։
― Ես էլ։
― Բայց սուտ չէ, չէ՞, սիրելիս։ Ես հիմա Միլանի stazione֊ն չեմ գնում քեզ ճանապարհ գցելու։
― Հուսով եմ, որ ոչ։
― Այդպես մի խոսիր։ Վախենում եմ։ Գուցե իրոք կայարան ենք գնում։
― Կարծես հարբած լինեմ, ոչինչ չեմ հասկանում, ― ասացի ես։
― Ձեռքդ տուր։
Մեկնեցի ձեռքս։ Երկուսն էլ սկրթված էին։
― Միայն կողիս վրա ծակ չկա։
― Մի անարգիր աստծուն։
Ես շատ հոգնած էի, և խելքս գլուխս չէր։ Խանդավառությունս կորավ։ Կառքը գնում էր փողոցով։
― Խեղճ ձեռքեր, ― ասաց Կետրինը։
― Չբռնես, ― ասացի ես։ ― Աստված վկա, չգիտեմ, թե որտեղ ենք։ Ո՞ւր ենք գնում, կառապան։
Կառապանը կանգնեցրեց ձին։
― Մետրոպոլ հյուրանոց։ Ինքներդ ասացիք։
― Այո, ― պատասխանեցի ես։ ― Ամեն ինչ կարգին է, Կետ։
― Կարգին է, սիրելիս, կարգին։ Մի հուզվիր։ Հիմա մենք մի լավ կքնենք և վաղն արդեն հարբածի նման չես լինի։
― Ես շատ եմ հարբած, ― ասացի։ ― Այս օրը օպերետի էր նման։ Գուցե սոված եմ։
― Հոգնած ես, սիրելիս։ Կանցնի ամեն ինչ։
Կառքը կանգ առավ հյուրանոցի առջև։ Մի տղա դուրս եկավ դռնից ու վերցրեց ճամպրուկները։
― Արդեն անցնում է, ― ասացի ես։
Մենք արդեն մայթ էինք իջել ու քայլում էինք դեպի հյուրանոց։
― Գիտեի, որ կանցնի։ Դու պարզապես հոգնել ես։ Պետք է երկար քնես։
― Բոլոր դեպքերում մենք այստեղ ենք։
― Այո, իսկապես այստեղ ենք։
Հետևեցինք ճամպրուկները տանող տղային ու մտանք հյուրանոց։
